ΕΚΦΩΝΗΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ (µικρές τάξεις ηµοτικού) Σχεδιασµός σεναρίου µε θέµα «Ανθρωπογενές περιβάλλον» µε τη χρήση λογισµικών γενικής χρήσης, οπτικοποίησης, διαδικτύου και λογισµικών εννοιολογικής χαρτογράφησης.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ 1. Τίτλος «ηµιουργήµατα της φύσης και έργα του ανθρώπου» 2. Τάξη στην οποία απευθύνεται Το παρόν σενάριο απευθύνεται στις µικρές τάξεις του ηµοτικού σχολείου και κατά κύριο λόγο στη Γ Τάξη. 3. Εµπλεκόµενες γνωστικές περιοχές ιαπραγµατεύεται έννοιες του µαθήµατος της Μελέτης Περιβάλλοντος και συνδέεται διαθεµατικά µε έννοιες όπως αλληλεπίδραση, µεταβολή, χώρος. Παράλληλα η συγκεκριµένη θεµατική ενότητα µπορεί να χρησιµοποιηθεί διαθεµατικά και σε άλλα γνωστικά αντικείµενα όπως στο µάθηµα της Γλώσσας, της Ιστορίας της Αισθητικής Αγωγής καθώς και στην Ευέλικτη Ζώνη. 4. Γνώσεις και πρότερες ιδέες ή αντιλήψεις των µαθητών Οι µαθητές ερχόµενοι στο σχολείο κουβαλάνε τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις τους τις οποίες ο εκπαιδευτικός καλείται να εκµαιεύσει, να εµπλουτίσει και σε αρκετές περιπτώσεις να ανασκευάσει. Αυτή η διαδικασία πραγµατώνεται µέσα από τη διαλογική συζήτηση, µέσα από τα κατάλληλα ερεθίσµατα και τις κατάλληλες αφορµίσεις καθώς και µέσα από τα κατάλληλα λογισµικά (όπως για παράδειγµα εννοιολογικής χαρτογράφησης). Μέσα από αυτές τις διεργασίες πραγµατοποιείται γνωστική σύγκρουση, ο µαθητής αντιλαµβάνεται τα νέα δεδοµένα, τα εµπεδώνει και τα κάνει κτήµα του. Παράλληλα οι πρότερες γνώσεις, ιδέες και αντιλήψεις των µαθητών είναι αυτές που µας οριοθετούν τους νέους στόχους µας. 5. Συµβατότητα µε το αναλυτικό πρόγραµµα Το σενάριο είναι απόλυτα συµβατό µε τα ΕΕΠΣ και ΑΠΣ. Εντάσσεται στη γνωστική περιοχή της Μελέτης Περιβάλλοντος και υποστηρίζεται από το

σχολικό εγχειρίδιο ως προτεινόµενη δραστηριότητα. Αφορά την αλληλεπίδραση ανθρώπου φύσης, τον διαχωρισµό των ανθρώπινων κατασκευασµάτων από τη φύση, καθώς και την καταστροφή της ισορροπίας του συστήµατος. Το προτεινόµενο διαθεµατικό σχέδιο εργασίας µπορεί να συµπληρώσει εναλλακτικά τις ενδεικτικές διαθεµατικές δραστηριότητες για τις οποίες διατίθεται το 10% του διδακτικού χρόνου. 6. Σκοπός και στόχοι Α) Ως προς το γνωστικό αντικείµενο. Οι µαθητές: -Να διακρίνουν στον τόπο τους αυτά που δηµιούργησε η φύση από αυτά που έφτιαξαν οι άνθρωποι. -Να αναγνωρίσουν την αλληλεπίδραση ανθρώπου και φύσης -Να εντοπίσουν τα θετικά και τα αρνητικά σηµεία από την επέµβαση του ανθρώπου στη φύση και να αναπτύξουν επιχειρήµατα σχετικά µε την καταστροφή της ισορροπίας του συστήµατος. -Να προετοιµαστούν µέσα από δραστηριότητες για την εισαγωγή τους στη χρήση χαρτών β) Ως προς τη χρήση νέων τεχνολογιών Ο µαθητής εξοικειώνεται µε τις νέες τεχνολογίες και κυρίως µε τον Ηλεκτρονικό Υπολογιστή. Εξοικειώνεται µε το πληκτρολόγιο Μαθαίνει να γράφει στο Word (κάνει διάφορες µορφοποιήσεις όπως, αλλαγή γραµµατοσειράς, εναλλαγή µικρών και κεφαλαίων γραµµάτων, στοίχιση στο κέντρο, δηµιουργία πίνακα κτλ) Εξοικειώνεται µε το Internet και τις µηχανές αναζήτησης καθώς και µε κάθε είδους λογισµικό. Γ) Ως προς τη µαθησιακή διαδικασία -Ο µαθητής καλείται να αναπτύξει δεξιότητες συνεργασίας και επικοινωνίας, καθώς εργάζεται µε το συγκεκριµένο λογισµικό -Με την οµαδοσυνεργατική µορφή διδασκαλίας δίνεται η δυνατότητα στο µαθητή να συνεργάζεται, να προβληµατίζεται, να αξιολογεί, να συµπεραίνει και να διατυπώνει τις απόψεις του.

7. Παιδαγωγική Προσέγγιση Ο µαθητής αναπτύσσει θετική διάθεση απέναντι στον Ηλεκτρονικό Υπολογιστή ως εργαλείο άντλησης πληροφοριών, µαθαίνει την αξία της συνεργατικότητας και της κοινής προσπάθειας. Προστιθέµενη αξία των νέων τεχνολογιών είναι ότι παρέχουν στο µαθητή ένα πολυµεσικό περιβάλλον, µέσα στο οποίο οικοδοµεί γνώσεις, οργανώνει τη σκέψη του και ταυτόχρονα µπορεί να παρουσιάζει ένα διαφορετικό αποτέλεσµα εργασίας από το συνηθισµένο φύλλο τετραδίου. 8. Κατηγορία λογισµικού συνδυασµός κατηγοριών λογισµικού Λογισµικά τα οποία θα χρησιµοποιηθούν: Λογισµικά γενικής χρήσης, όπως επεξεργασία κειµένου, λογιστικό φύλλο, λογισµικό παρουσίασης, κλπ. (π.χ. παραγωγή γραπτού λόγου, πίνακες διπλής εισόδου, κατασκευή παρουσίασης) ιαδίκτυο (Internet), µηχανές αναζήτησης, εννοιολογική χαρτογράφηση Λογισµικά προσοµοίωσης 9. Λόγοι επιλογής Λογισµικού Οι ΤΠΕ σήµερα δίνουν νέες δυνατότητες στους µαθητές όπως: Α.Να εξοικειωθούν µε το ενεργητικό και διερευνητικό µοντέλο µάθησης Β. Να αποκτήσουν δεξιότητες συνεργατικής µάθησης Γ. Να προσεγγίσουν τις ΤΠΕ ως εργαλεία και πηγές µάθησης. Να εξασκηθούν σε δεξιότητες που χρησιµοποιούνται στην επιστηµονική έρευνα Γενικότερα οι µαθητές να καταλάβουν τη χρησιµότητα του Ηλεκτρονικού Υπολογιστή και του σχετικού λογισµικού. Έτσι µπορεί να επιτευχθεί η σύνδεση της παιδαγωγικής διάστασης της διδασκαλίας µε την τεχνολογική.

10. ιάρκεια Η διάρκεια εξαρτάται από την ηλικία των παιδιών, το επίπεδό τους καθώς και το εννοιολογικό βάθος στο οποίο θέλουµε να φτάσουµε. Στο συγκεκριµένο σενάριο προτείνουµε τις 2 διδακτικές ώρες. 11. Οργάνωση τάξης & απαιτούµενη υλικοτεχνική υποδοµή Το µάθηµα γίνεται στο εργαστήρι πληροφορικής και οι µαθητές χωρίζονται σε οµάδες των 2 ατόµων, που είναι το πιο συµβατό για την ηλικία των παιδιών. Οι οµάδες είναι ανοµοιογενείς και ο καθένας αναλαµβάνει και ένα ρόλο π.χ. χειριστής Ηλεκτρονικού Υπολογιστή, εκφωνητής, γραµµατέας. 12. Περιγραφή και αιτιολόγηση του σεναρίου Πρόκειται για σενάριο που έχει να κάνει µε το µάθηµα Μελέτη Περιβάλλοντος. Βασικός στόχος να χρησιµοποιηθούν οι νέες τεχνολογίες στη διδασκαλία της συγκεκριµένης ενότητας που πραγµατεύεται το ανθωπογενές περιβάλλον. Η διδακτική µέθοδος που θα ακολουθηθεί είναι η οµαδοσυνεργατική αφού είναι η πιο κατάλληλη για την ηλικία των παιδιών. Οι οµάδες είναι ανοµοιογενείς και ο καθένας αναλαµβάνει και ένα ρόλο π.χ. χειριστής Ηλεκτρονικού Υπολογιστή, εκφωνητής, γραµµατέας. Αφού προηγήθηκε διαλογική συζήτηση σχετικά µε το αντικείµενο που στηρίχτηκε στο σχολικό εγχειρίδιο και αφού εξαντληθούν τα θέµατα που τόσο το σχολικό εγχειρίδιο όσο και το βιβλίο του δασκάλου προτείνουν, ο δάσκαλος προβαίνει στο χωρισµό των µαθητών σε δυάδες για να ακολουθήσει η µετάβαση στο εργαστήριο πληροφορικής.

Εκεί ο δάσκαλος παρουσιάζει στα παιδιά µέσο του βιντεοπροβολέα µεγάλα έργα του ανθρώπου στη φύση τόσο από τον Ελλαδικό χώρο όσο και από το εξωτερικό. Τεχνητές λίµνες, φράγµατα, σήραγγες, εργοστάσια αλλά και τεράστια δηµιουργήµατα της ίδιας της φύσης όπως καταρράκτες, τροπικά δάση, λίµνες, ποτάµια. Έτσι οι µαθητές όσα διδάχτηκαν θεωρητικά τα βλέπουν τώρα µπροστά στα µάτια τους οπτικοποιηµένα. Ακολουθεί συζήτηση όπου παρατίθενται οι απόψεις και οι εντυπώσεις. Παράλληλα γίνεται συζήτηση σχετικά µε τις θετικές και αρνητικές συνέπειες των ανθρώπινων παρεµβάσεων στη φύση. Κάπου εδώ τελειώνει η πρώτη διδακτική ώρα. Στη δεύτερη διδακτική ώρα, οι µαθητές ύστερα από υπόδειξη του δασκάλου µεταβαίνουν στο εργαστήριο πληροφορικής και ανοίγουν τους υπολογιστές τους. Ο δάσκαλος έχει φροντίσει ώστε αρχική σελίδα να είναι η µηχανή αναζήτησης google έτσι ώστε να µη χαθεί χρόνος. Έπειτα προτρέπει τους µαθητές να πληκτρολογήσουν στη µπάρα αναζήτησης «µεγάλα φράγµατα» και να επιλέξουν µόνο εικόνες. Με αυτό τον τρόπο αναζητούν µόνοι τους τη γνώση και από αυτό παίρνουν τεράστια ευχαρίστηση. Με τον ίδιο τρόπο πληκτρολογούν «τεχνητές λίµνες», «Τροπικά δάση» κτλ. Αφού τελειώσει η αναζήτηση εικόνων, ακολουθεί και πάλι συζήτηση. Οι εντυπώσεις καταγράφονται και τα συµπεράσµατα βγαίνουν. Η ανατροφοδότηση πραγµατοποιείται. Με την ολοκλήρωση αυτού του µέρους ο δάσκαλος δίνει στα παιδιά διαδοχικά τα φύλλα εργασίας, τα οποία δουλεύονται και αυτά ανά ζεύγη, αφού πρώτα δοθούν οι κατάλληλες διευκρινήσεις για τις ακριβείς ενέργειες των µαθητών. 13. Φύλλα εργασίας 1 η δραστηριότητα Η πρώτη δραστηριότητα περιλαµβάνει ένα πίνακα ταξινόµησης. Αφού έχουν συζητηθεί, αναλυθεί αλλά και έχουµε ξεχωρίσει µέσα στην τάξη τα δηµιουργήµατα της φύσης, καθώς και τα ανθρώπινα δηµιουργήµατα, καλούνται τώρα οι µαθητές να συµπληρώσουν έναν πίνακα στον οποίο θα καταγράφουν αυτά που συζητήθηκαν. Ο πίνακας αποτελείται από δύο στήλες. Τίτλος της πρώτης στήλης είναι Ανθρώπινα δηµιουργήµατα, Τίτλος της δεύτερης στήλης είναι ηµιουργήµατα της φύσης. Έτσι γίνεται εµπέδωση της γνώσης, ο µαθητής καταγράφει όλα όσα έµαθε και παράλληλα πραγµατοποιείται αξιολόγηση αφού ο εκπαιδευτικός είναι σε θέση να αξιολογήσει ποιος κατάλαβε και τι.

Σας δίνονται τα παρακάτω δηµιουργήµατα : Φυσικό άσος Ζαγορίου Λίµνη Παµβώτιδα Τεχνητό δάσος Βορείων Τζουµέρκων Άραχθος ποταµός Φράγµα Λούρου Εγνατία Οδός Σήραγγα Μετσόβου Λεκανοπέδιο Ιωαννίνων Τώρα βάλτε τα στην κατάλληλη στήλη Ανθρώπινα δηµιουργήµατα ηµιουργήµατα της φύσης 2 η δραστηριότητα Η δεύτερη δραστηριότητα έχει να κάνει µε τα θετικά και αρνητικά της ανθρώπινης παρέµβασης στη φύση. Τα παιδιά καλούνται να γράψουν ένα κείµενο µε τις τοποθετήσεις τους σχετικά µε τις θετικές και αρνητικές συνέπειες διάνοιξης µιας σήραγγας. Μπορούµε να τα βοηθήσουµε δίνοντας κάποιες ρητορικές ερωτήσεις π.χ. τι γίνονται τα ζώα που ζούσαν στο δάσος πριν τη διάνοιξη ή ποιες οι συνέπειες για τους κατοίκους, καθώς και τι πρόκειται να συµβεί µε την πανίδα της περιοχής. Με αυτόν τον τρόπο οι µαθητές εξοικειώνονται µε τη γραφή. Παράλληλα εξασκούν το γραπτό τους λόγο, µαθαίνουν να εκφράζονται και να καταγράφουν τις απόψεις τους τεκµηριωµένα και µε επιχειρήµατα. Γράψτε ένα κείµενο σχετικά µε τις θετικές και αρνητικές συνέπειες διάνοιξης µιας σήραγγας. Τι πιστεύεται ότι θα συµβεί στα ζώα της περιοχής; Ποιες οι συνέπειες για

τους κατοίκους και την πανίδα της περιοχής; Οι µεταφορές πραγµατοποιούνται πιο γρήγορα; 14. Πρόσθετες πληροφορίες Επεκτασιµότητα του σεναρίου: Το παρόν σενάριο µπορεί να εφαρµοστεί και σε µεγαλύτερες τάξεις του δηµοτικού σχολείου αφού πρώτα προσαρµοστεί στο γνωστικό επίπεδο των παιδιών. Επιπλέον θα µπορούσε να επεκταθεί και σε άλλα γνωστικά µαθήµατα όπως γλώσσα, Γεωγραφία, ιστορία και Αισθητική αγωγή. Τέλος κρίνεται απαραίτητη η αξιολόγηση του σεναρίου, κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι στόχοι που είχαν αρχικά τεθεί. Παρατήρηση: το σενάριο µπορεί να σχεδιαστεί µε τη χρήση κάποιου ή κάποιων από τα παρακάτω, που εσείς θεωρείτε κατάλληλο/α για την περίσταση: Α) ιαδίκτυο (ανίχνευση πληροφοριών / online δραστηριότητες) Β) λογισµικό ανάπτυξης δηµιουργικότητας και ζωγραφικής (αποτύπωση ιδεών / έκθεση υλικού)

Γ) Λογισµικό εννοιολογικής χαρτογράφησης (ανίχνευση ιδεών / ανάπτυξη θέµατοςεξακτίνωση / οµαδοποιήση / ταξινόµηση) ) Ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες (ανίχνευση / παρουσίαση υλικού) και λογισµικά οπτικοποίησης Ε) Λογισµικά γενικής χρήσης, όπως επεξεργασία κειµένου, λογιστικό φύλλο, λογισµικό παρουσίασης, κλπ. (π.χ. παραγωγή γραπτού λόγους, πίνακες διπλής εισόδου, κατασκευή παρουσίασης) ΣΤ) λογισµικά κλειστού τύπου