ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016 2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ -ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΞΗ: Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 29 /05/2017 ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ΩΡΕΣ Βαθμός: Ολογράφως:.. Υπογραφή: Ονοματεπώνυμο: Τμήμα:. Αριθμός: - Nα χρησιμοποιήσετε μόνο μπλε μελάνι (στυλό). - Δεν επιτρέπεται η χρήση διορθωτικού υγρού ή ταινίας. - Να γράψετε τις απαντήσεις σας στο εξεταστικό δοκίμιο, στον κενό χώρο μετά από κάθε ερώτηση. - Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από δώδεκα (12) αριθμημένες σελίδες. Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από δύο (2) μέρη. Να απαντήσετε σε όλα τα μέρη και σε όλα τα ερωτήματα. ΜΕΡΟΣ Α : ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 14) ΚΕΙΜΕΝΟ 1 [Η φιλία] Τα παιδιά ωφελούνται πολύ από αρμονικές φιλικές σχέσεις στις οποίες υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη. Οι φιλίες τα βοηθούν να συνειδητοποιήσουν κοινωνικές έννοιες, να συνυπάρχουν αρμονικά με άλλους και να αναπτύξουν την αυτοεκτίμησή τους. Επίσης, οι φιλίες ενισχύουν και σταθεροποιούν τους κανόνες, τις στάσεις και τις αξίες κάθε ομάδας συνομηλίκων, ενώ λειτουργούν και ως υπόβαθρο για τον ατομικό και τον ομαδικό συναγωνισμό. Επιπρόσθετα, ένας στενός φίλος μπορεί να βοηθήσει το παιδί να αντιμετωπίσει τις αρνητικές συνέπειες της 1
αντιπάθειας και της απομόνωσης από τους συνομηλίκους. Τέλος, τα παιδιά με σταθερές και «ικανοποιητικές» φιλίες έχουν καλύτερη στάση απέναντι στο σχολείο και επιτυγχάνουν περισσότερα. Τα παιδιά μπορούν με τον φίλο τους να μοιραστούν τα συναισθήματά τους, τους φόβους και κάθε λεπτομέρεια της ζωής τους. Έτσι ζουν μια πιο ευχάριστη ζωή. Το να έχουν τουλάχιστον έναν καλό φίλο, τον οποίο εμπιστεύονται, τους μαθαίνει με ποιον τρόπο να σχετίζονται με άλλους χωρίς να νιώθουν αμήχανα. Ακόμη, τα καθιστά ικανά να κατανοούν τις σκέψεις, τις προσδοκίες τα συναισθήματα και τις προθέσεις των άλλων. Επιπλέον, η ύπαρξη φίλων επιτρέπει το μοίρασμα μυστικών, αν και τα είδη των μυστικών που μπορούν να κατανοήσουν και να μοιραστούν τα παιδιά, διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία τους. Ασφαλώς, και η φιλία διαφοροποιείται ανάλογα με την ηλικία. Ειδικά στην εφηβική ηλικία οι ομαδικές φιλίες είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Οι ομάδες συνομηλίκων είναι γενικά μεγάλες, με αρκετά αγόρια ή κορίτσια τα οποία συμμετέχουν τακτικά μαζί σε διάφορες δραστηριότητες. Ορισμένες παιδικές φιλίες διαρκούν μια ολόκληρη ζωή. Σε τέτοιες μακροχρόνιες φιλίες η σχέση συμβαίνει να είναι ισότιμη και κανένας φίλος να μην αναλαμβάνει έναν πιο σαφή ή σταθερό ρόλο. Συνήθως, οι νέοι που συντηρούν τις φιλικές τους σχέσεις για πολύ χρόνο έχουν κοινές αξίες, στάσεις και προσδοκίες. Η «κοινότητα» αυτή των «πιστεύω» και των «οραμάτων» αποτελεί τον συνεκτικό ιστό της φιλίας τους. Επομένως, οι άνθρωποι που διατηρούν μακροχρόνια φιλία σπάνια έχουν εντελώς αντίθετους χαρακτήρες. G.J. Craig, D. Baucum. (2007). Η ανάπτυξη του ανθρώπου. (Επιμέλεια μετάφρασης Α. Ιωαννίδου), τ. Α, 656-657. Αθήνα: Παπαζήση (διασκευή). ΚΕΙΜΕΝΟ 2 [Σχέσεις των εφήβων με τους συνομηλίκους] Κατά τη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας ο χρόνος που περνούν οι έφηβοι με τους φίλους τους αυξάνεται σημαντικά, ενώ μειώνεται ο χρόνος που περνούν με την οικογένειά τους ή μόνοι τους. Οι λόγοι είναι αρκετοί. Αρχικά, το ότι τα παιδιά στα πρώτα χρόνια της εφηβείας αγωνίζονται να διαμορφώσουν προσωπικότητα ανεξάρτητη από εκείνη των γονιών τους. Έτσι, στρέφονται όλο 2
και περισσότερο προς τους συνομηλίκους τους για ασφάλεια και κοινωνική στήριξη. Ενώ τα παιδιά του δημοτικού αναμένουν από τους γονείς τους αυτήν τη στήριξη, στην ηλικία του γυμνασίου αντιλαμβάνονται πως οι φίλοι τους μπορούν να τους υποστηρίξουν εξίσου με τους γονείς τους. Κατά τη φοίτησή τους στο λύκειο, οι έφηβοι θεωρούν τους φίλους τους ως πρωταρχική πηγή στήριξης. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της εφηβείας τα παιδιά αποκτούν πολλές κοινωνικές δεξιότητες. Μπορούν να κατανοήσουν τους άλλους και να καταλάβουν ότι οι άλλοι είναι μοναδικά άτομα με δικά τους συναισθήματα. Μ αυτόν τον τρόπο αυξάνεται σημαντικά η οικειότητα και η αφοσίωση μεταξύ φίλων. Ο αληθινός φίλος προσφέρει του φίλου χαρά. Οι περισσότεροι έφηβοι δίνουν μεγάλη αξία στους στενούς τους φίλους, με τους οποίους μοιράζονται κοινές ιδέες, αξίες, συντροφικότητα και διασκέδαση. Αυτό κάθε άλλο παρά ανησυχητικό είναι, γιατί οι έφηβοι που έχουν ικανοποιητικές και αρμονικές φιλικές σχέσεις είναι λιγότερο εσωστρεφείς και αποδίδουν καλύτερα στο σχολείο. R.E. Slavin. (2007). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Θεωρία και Πράξη Μεταίχμιο (διασκευή) 1. Ερωτήσεις Κατανόησης (μονάδες 2): α) Για ποιους λόγους, σύμφωνα με τα δύο κείμενα, είναι θετικό/σημαντικό οι έφηβοι να αναπτύσσουν αρμονικές σχέσεις με τους φίλους τους; Να τεκμηριώσετε με δύο (2) στοιχεία από το κάθε κείμενο. (μον.1) β) Σύμφωνα με το Κείμενο 2 από πού επιζητούν κοινωνική στήριξη τα μικρά παιδιά και από πού οι έφηβοι; Για ποιον λόγο οι έφηβοι οδηγούνται σε αυτή την επιλογή; (μον.1) 3
2. Οργάνωση Κειμένων (μονάδα 1): α) Να γράψετε τον τρόπο ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου του Κειμένου 2. (μον. 0,25) β) Να βρείτε και να γράψετε τη θεματική πρόταση της τελευταίας παραγράφου του Κειμένου 1. (μον. 0,25) γ) Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο για την πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2. (μον.0,5) 3. Μορφοσυντακτικά Φαινόμενα (μονάδες 2): α) Να αναγνωρίσετε και να γράψετε το είδος των αντικειμένων στις πιο κάτω προτάσεις. (μον.0,75) «Ο αληθινός φίλος προσφέρει του φίλου χαρά». (Κείμενο 2) του φίλου : χαρά : «Έτσι ζουν μια πιο ευχάριστη ζωή». ( Κείμενο 1) ζωή: 4
β) «Οι ομάδες συνομηλίκων είναι γενικά μεγάλες». (Κείμενο 1) Να σχηματίσετε τον συγκριτικό (μονολεκτικά) και απόλυτο υπερθετικό βαθμό (μονολεκτικά) του επιθέτου μεγάλες διατηρώντας το γένος, τον αριθμό και την πτώση. (μον.0,5) συγκριτικός : απόλυτος υπερθετικός : γ) Στην πιο κάτω πρόταση να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική. (μον.0,75) «Τα παιδιά ωφελούνται πολύ από στενές φιλικές σχέσεις». 4. Λεξιλογικές Ασκήσεις (μονάδα 1): «εμπιστοσύνη» «οικογένεια» α) Να γράψετε το α συνθετικό των πιο πάνω λέξεων. β) Να σχηματίσετε μία νέα σύνθετη λέξη, χρησιμοποιώντας το ίδιο α συνθετικό της κάθε λέξης που σας δίνεται πιο πάνω. (μον. 1) σύνθετη λέξη πρώτο συνθετικό νέα λέξη εμπιστοσύνη οικογένεια ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ (μον. 8) «Το σχολείο σας οργανώνει συνέδριο με θέμα «Φιλία, μια ανεκτίμητη αξία». Καλείστε να απευθύνετε ομιλία με ακροατήριο τον Διευθυντή του σχολείου σας, τους καθηγητές και τους συμμαθητές σας, παρουσιάζοντας τις δικές σας απόψεις για την αξία της φιλίας καθώς και τα κριτήρια με τα οποία επιλέγουμε τους φίλους μας. (220-250 λέξεις) 5
6
7
ΜΕΡΟΣ Β : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 6 ) ΚΕΙΜΕΝΟ 1: Για ένα παιδί που κοιμάται, Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου Νύχτα. Η κίνηση αραιή στη λεωφόρο. Μες στο κλειστό, το φωτισμένο εργοστάσιο, Οι μηχανές, αποσταμένες μα άγρυπνες, Επιβλέπουν σαν άκακοι γίγαντες Τον ύπνο του μικρού. Στριμωγμένος Κοντά στη σκάρα του ατμού, Με του αδερφού του το παλτό σκεπασμένος Ξεκουράζεται. Όλη τη μέρα δουλεύει στα φανάρια Σκουπίζει τζάμια βιαστικά με το κόκκινο. Εισπράττει κέρματα ή την εύλογη αγανάκτηση. Περιμένει το επόμενο φανάρι. Τίμια κερδίζει έτσι το ψωμί Και το μερίδιο του νυχτοφύλακα, Που τον αφήνει να κοιμάται εκεί μέσα. Τα χιονισμένα βουνά της πατρίδας του, Τα χέρια της μάνας του που τύλιγαν γύρω του Γυναικείο μαντίλι για το κρύο, Το δάσκαλο που πληρωνότανε με γάλα Μόλις θυμάται. Θυμάται κάτι ελληνικά από το στόμα του, Που τώρα εδώ ακούγονται αλλιώτικα. Όχι σαν βότσαλα γυαλιστερά μεγάλης θάλασσας, Όχι σαν ποδοβολητό του αλόγου Ενός ανίκητου στρατηλάτη Αλλά να, σαν τα κέρματα στην τσέπη, Σαν το φτύσιμο στο βλέμμα του πελάτη. Καμιά φορά πιο εγκάρδια 8
Σαν τούτο δω το βουητό της σκάρας, Που όλο ανεβάζει το θερμό ατμό. Δ. Χ. Χριστοδούλου, Το κυπαρίσσι των εργατικών, Καστανιώτης Κείμενο 2 : Ο Κωνσταντής, Λίτσα Ψαραύτη Μόλις το φανάρι γινόταν πράσινο και τ αυτοκίνητα χιμούσαν, το παιδί έτρεχε στον κάθετο δρόμο. Πλησίαζε το τζάμι του οδηγού με την πραμάτεια στα χέρια του, χαρτομάντιλα, σαπούνια, στιλό, η κυρία Δέσποινα δεν μπορούσε να διακρίνει τι πουλούσε το παιδί, η απόσταση από τη διασταύρωση των φαναριών ως το ισόγειο διαμέρισμά της ήταν αρκετή. Μερικοί οδηγοί άνοιγαν το παράθυρο και του διναν το κατιτί τους κι αμέσως έκλειναν το τζάμι βιαστικά για να γλιτώσουν από την ενοχλητική παρουσία του αγοριού παρά για ν αποφύγουν τη σιγανή βροχή που έπεφτε από το πρωί. Το παιδί κοιτούσε λαίμαργα τις σακούλες των σούπερ μάρκετ στα πίσω καθίσματα, τα κουτιά με τα παιχνίδια, τα κόκκινα βελουδένια αβγά, τα σοκολατένια λαγουδάκια κι αυτό το βλέμμα προξενούσε αμηχανία και δυσαρέσκεια στους οδηγούς. Μεγάλο Σάββατο, κρύο και βροχερό, κι η κυρία Δέσποινα ξεχνούσε τη μοναξιά της κοιτώντας την κίνηση του δρόμου. Το αγόρι ήταν καινούριο στην πιάτσα των φαναριών, ως χθες ζητιάνευαν τσιγγάνες με μωρά στην αγκαλιά. Ξανθούλικο και λιγνό, φορούσε μπλουζάκι καλοκαιρινό, Αλβανάκι θα ήταν σίγουρα, κοντά στα δώδεκα. Βράδιασε, άναψαν τα φώτα, το κρύο κι η βροχή δυνάμωσαν, αραίωσε κι η κίνηση στους δρόμους. Το αγόρι μάζεψε την πραμάτεια του και πήρε την οδό Αγίου Δημητρίου. Όταν έφτασε στον αριθμό 12 χώθηκε στην είσοδο της πολυκατοικίας για να προφυλαχτεί από τη δυνατή βροχή. Η κυρία Δέσποινα άνοιξε την πόρτα του ισογείου και είδε το αγόρι να κάθεται στα σκαλιά μετρούσε την είσπραξη της μέρας, πενηντάρικα και λίγα κατοστάρικα. Η καρδιά της λαχτάρησε. Το παιδί ήταν ίδιος ο Αντωνάκης, ο εγγονός της. Είχε τα ίδια ξανθά μαλλιά, τα ίδια καταγάλανα μάτια, μόνο το πρόσωπό του ήταν αδύνατο και κακοπαθημένο, του Αντωνάκη δεν του έλειπε τίποτα εκεί πέρα στην πλούσια Βαλτιμόρη που ζούσε με τους γονείς του. Έλα μέσα να ζεσταθείς, του είπε η γυναίκα. Το παιδί την κοίταξε καχύποπτα και ψυχρά, ποιος ξέρει τι είχαν δει τα μάτια του ολημερίς στο δρόμο και πόσα είχε διδαχτεί από τη «φιλανθρωπία» των ανθρώπων. Θες όμως το 9
καλοσυνάτο πρόσωπο της κυρίας Δέσποινας, η μυρωδιά της μαγειρίτσας, αλλά κυρίως η ζεστασιά που έβγαινε από το διαμέρισμα παραμέρισαν τους φόβους και τους δισταγμούς του. Πώς σε λένε;, το ρώτησε. Κώτσο, δηλαδή Κωνσταντή Κι από πού είσαι, Κωνσταντή; Από την Αλβανία, από το Μπεράτι Κι οι γονείς σου; Τους μάζεψαν την περασμένη βδομάδα οι κλούβες της Αστυνομίας και τους έστειλαν πίσω στην Αλβανία. Κι εσύ πού μένεις τώρα; Όπου να ναι Στις οικοδομές, στα παγκάκια του Ηλεκτρικού Πεινάς; Έφαγα ένα κουλούρι το πρωί αλλά τώρα πεινάω Πήγαινε στο μπάνιο να πλυθείς, θα σου φέρω ρούχα ν' αλλάξεις κι ύστερα θα σου βάλω να φας Άνοιξε η κυρία Δέσποινα την ντουλάπα και βρήκε εσώρουχα, μια αθλητική φόρμα, παπούτσια. O Αντωνάκης σε κάθε ταξίδι άφηνε στο σπίτι της γιαγιάς όσα ρούχα δε χωρούσαν στις βαλίτσες του. Ύστερα, η γυναίκα έφερε στο τραπέζι ψωμί, χαλβά, ελιές, ταραμοσαλάτα, φρούτα. O Κωνσταντής, αφού πλύθηκε, ντύθηκε, κάθισε στο τραπέζι και δεν άφησε ούτε ψίχουλο. Χορτασμένος και ζεσταμένος βολεύτηκε στον καναπέ, μπροστά στην ανοιχτή τηλεόραση. Νανουρισμένος από τη μουσική έγειρε στα μαξιλάρια και τον πήρε ο ύπνος. Σε λίγο χτύπησε η καμπάνα της εκκλησίας. Η κυρία Δέσποινα πήρε τη λαμπάδα της κι έκλεισε πίσω της την πόρτα σιγανά για να μην ξυπνήσει τον Κωνσταντή. Η βροχή είχε σταματήσει, το φεγγάρι, ασημένιο, κυνηγιόταν με τα σύννεφα στον ουρανό. Χριστός Ανέστη, έψαλε ο παπάς κι η κυρία Δέσποινα για πρώτη φορά δεν κάθισε ως το τέλος της λειτουργίας. Βιαζόταν να γυρίσει σπίτι της, να τσουγκρίσει τα κόκκινα αυγά με τον Κωνσταντή, να φάνε μαζί τη μαγειρίτσα Λ. Ψαραύτη, Η εκδίκηση των μανιταριών, Άγκυρα 10
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ: 1. Να παρουσιάσετε τα συναισθήματα του παιδιού στο ποίημα της Δ. Χ. Χριστοδούλου και να τα δικαιολογήσετε (δύο συναισθήματα) (μον.1,5) 2. Στα δύο κείμενα περιγράφεται ο αγώνας των παιδιών για επιβίωση. Να παρουσιάσετε δύο (2) δυσκολίες που αντιμετωπίζει το κάθε παιδί ξεχωριστά. (μον.2) 3. Να συγκρίνετε τη στάση του νυχτοφύλακα στο ποίημα της Δ. Χ. Χριστοδούλου με τη στάση της κυρα Δέσποινας στο κείμενο της Ψαραύτη. Να τεκμηριώσετε με ένα στοιχείο από το κάθε κείμενο ξεχωριστά. (μον.2) 11
4. Να αναφέρετε δύο (2) χαρακτηριστικά της νεωτερικής ποίησης όπως παρουσιάζονται στο ποίημα της Δ. Χ Χριστοδούλου. (μον.0,5) Ο Διευθυντής:... Σωτήρης Χαραλάμπους 12