تحلیل اثرات سیاست های مالی و مالیاتی کارآمد بر سرمایه گذاری خصوصی در ایران: با تأکید بر مالیات بر درآمد شرکت ها و بی انضباطی مالی دولت 1 حجت ایزدخواستی 2 عباس عرب مازار تاریخ دریافت: 1395/9/29 تاریخ پذیرش: 1395/11/27 چکیده بر اساس دیدگاههای اقتصادی سیاستهای مالی و مالیاتی اثرات متفاوتی بر سرمایهگذاری خصوصی دارند. بر اساس رویکرد کالسیکها سیاستهای مالی و مالیاتی باعث برونرانی سرمایهگذاری خصوصی میشود اما کینزینها معتقدند که سیاستهای مالی و مالیاتی باعث درونرانی سرمایهگذاری خصوصی میشود. در رویکرد ریکاردویی سیاستهای مالی و مالیاتی اثری بر سرمایهگذاری خصوصی ندارد. همچنین مالیات بر شرکتها عالوه بر منبع کسب درآمد برای دولت از طریق کاهش سرمایهگذاری خصوصی منجر به کاهش تولید و در نهایت کاهش پایه مالیاتی میشود. این پژوهش به تحلیل اثرات سیاستهای مالی و مالیاتی کارآمد بر سرمایهگذاری خصوصی در ایران با استفاده از توابع عکسالعمل آنی تجزیه واریانس و تحلیل همانباشتگی جوهانسن در دوره )1357-93( میپردازد. نتایج حاصل از توابع عکسالعملی تحریک بیانگر این است که وقوع یک شوک مثبت در متغیرهای مالی و مالیاتی در ابتدای دوره باعث افزایش و در ادامه باعث کاهش نسبت سرمایهگذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی میشود. همچنین نتایج حاصل از تحلیل همانباشتگی جوهانسن بیانگر ارتباط منفی بین متغیرهای مالی و مالیاتی و نسبت سرمایهگذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی در بلندمدت است. واژههای کلیدی: سیاستهای مالی سرمایهگذاری عمومی مالیات بر درآمد شرکتها کسری بودجه سرمایهگذاری خصوصی 1. استادیار اقتصاد دانشکده علوم اقتصادی و سياسی دانشگاه شهید بهشتی )نویسنده مسئول( _h izadkhasti@sbu.ac.ir 2. دانشیار اقتصاد دانشکده علوم اقتصادی و سياسی دانشگاه شهيد بهشتی ab _arabmazar@sbu.ac.ir
12 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ودوم )مسلسل 80( زمستان 1395 1- مقدمه سرمایهگذاری به عنوان موتور رشد اقتصادی است و نقش مهمی در خروج اقتصاد از رکود دارد. سیاستهای مالی دولت از طریق افزایش مخارج جاری یا مخارج سرمایهگذاری در اقتصاد میتواند منجر به اثرات برونرانی 1 و یا درونرانی 2 در سرمایهگذاری خصوصی شود. همچنین اعمال مالیات بر شرکتها به عنوان پسانداز اجباری تأثیر منفی بر نرخ بازدهی شرکتها دارد و این امر باعث کاهش توان مالی شرکتها در توسعه فعالیتهای آتی آنها خواهد شد. متوسط روند سرمایهگذاری خصوصی در ایران در دوره )1978-2014( به صورت نسبتی از تولید ناخالص داخلی برابر 20/9 درصد بوده است. این در حالی است که در این دوره متوسط مخارج سرمایهگذاری دولت 10 درصد تولید ناخالص داخلی بوده است )گزارش بانک جهانی 2016(. حداکثر مالیات بر درآمدهای شرکتها در دوره )1357-93( به صورت نسبتی از کل درآمدهای مالیاتی دولت برابر 25/55 بوده است. متوسط مالیات بر درآمدهای شرکتها در این دوره نیز به صورت نسبتی از کل درآمدهای مالیاتی دولت 16 درصد بوده است. کسری بودجه دولت نیز به عنوان شاخص بیانضباطی دولت نقش مهمی در برونرانی یا درونرانی مخارج سرمایهگذاری خصوصی دارد. متوسط نسبت کسری بودجه به کل درآمدها و مخارج دولت در دوره )1357-93( برابر 9/72- درصد بوده است )گزارش بانک مرکزی 1394(. در بررسی اثرات سیاستهای مالی و مالیاتی بر عملکرد اقتصادی سه رویکرد مطرح است : 3 در رویکردکالسیکی سیاستهای مالی و تعادل در بودجه اثرات برونرانی بر سرمایهگذاری خصوصی دارد. در رویکرد کینزی سیاست مالی باعث درونرانی سرمایهگذاری خصوصی میشود. رویکرد سوم مبتنی بر اصل برابری ریکاردویی 4 است و بیانگر این است که سیاست مالی و کسری بودجه بر سرمایهگذاری خصوصی اثرگذار نیست. بنابراین اثرات سیاستهای مالی و مالیاتی دولت بر سرمایهگذاری خصوصی به حوزهای که دولت در آن سرمایهگذاری میکند و نحوه تأمین کسری بودجه بستگی دارد. مخارج سرمایهگذاری عمومی در حالتی که باعث افزایش بهرهوری شرکتهای خصوصی شود میتواند باعث درونرانی سرمایهگذاری خصوصی شود. از طرف دیگر در حالتی که دولت در شرکتهای دولتی ناکارآمد سرمایهگذاری کند یا سرمایهگذاران خصوصی انتظار افزایش مالیات برای تأمین مالی این قبیل هزینهها را داشته باشند و یا اینکه بخش عمومی با بخش خصوصی برای تأمین مالی منابع داخلی قابل وام رقابت کند باعث برونرانی 1. Crowding-out Effect 2. Crowding-in Effect 4. Ricardian Equivalence.3 نگاه کنید به: Barro,1974 Saleh, 2003, Bahmani-Oskooee, 1999,
تحلیل اثرات سیاست های مالی و مالیاتی کارآمد بر سرمایه گذاری خصوصی در ایران: با تأکید بر... 13 سرمایهگذاری خصوصی میشود )بیزا 2015(. بنابراین رابطه بین کسری بودجه دولت و سرمایهگذاری عمومی با سرمایهگذاری خصوصی مبهم است. همچنین بر اساس اصل شتاب رابطه بین موجودی مطلوب سرمایه و سطح تولید ناخالص داخلی رابطه مستقیم وجود دارد. بر این اساس تغییرات در موجودی سرمایه به تغییر در تولید بستگی خواهد داشت و انتظار بر این است که با افزایش در رشد تولید ناخالص داخلی سرمایهگذاری خصوصی افزایش یابد. مسأله اصلی این پژوهش تحلیل اثرات سیاستهای مالی و مالیاتی کارآمد بر سرمایهگذاری خصوصی در ایران است و در آن به تأثیر مالیات بر درآمد شرکتها و بیانضباطی مالی دولت بر سرمایهگذاری خصوصی نیز پرداخته میشود. تحلیل مربوطه با استفاده از توابع عکسالعمل آنی 1 تجزیه واریانس و تحلیل همانباشتگی جوهانسن در دوره )1357-93( صورت میگیرد. نوآوری این پژوهش وارد کردن مخارج سرمایهگذاری عمومی و مالیات بر درآمد شرکتها در الگوی اول به منظور بررسی اثرات سیاستهای مالی و مالیاتی بر سرمایهگذاری خصوصی است. همچنین در الگوی دوم با وارد کردن کسری بودجه دولت تأثیر بیانضباطی مالی دولت بر سرمایهگذاری خصوصی بررسی میشود. در ادامه در بخش دوم به مبانی نظری تحقیق پرداخته شده است در بخش سوم مروری بر مطالعات انجام شده صورت گرفته است. در بخش چهارم طرح الگوی تحقیق و شرح دادهها صورت گرفته است. برآورد و تجزیه و تحلیل تجربی الگو در بخش پنجم انجام شده و در نهایت به نتیجهگیری و ارائه پیشنهادات پرداخته شده است. 2- مبانی نظری تحقیق نظریههای سرمایهگذاری نظریه شتاب یکی از نظریههای سرمایهگذاری است که به تحلیل رابطه بین سرمایهگذاری و تقاضای بازار میپردازد. بر اساس این نظریه سرمایهگذاری خالص ضریبی از تغییرات تقاضای کل بازار است. دومین نظریه سرمایهگذاری نظریه نئوکالسیکها است. این نظریه بوسیله جورگنسون در دهه 1960 مطرح شده است. بر اساس این نظریه رفتار سرمایهگذاری با استفاده از نظریه بهینهسازی متعارف اقتصاد خرد توضیح داده میشود و موجودی مطلوب سرمایه استخراج میشود. بر اساس این نظریه سرمایهگذاری خالص تابعی مستقیم از سطح تقاضای کل و تابعی معکوس از هزینه اجاره واقعی سرمایه و موجودی سرمایه دوره قبل است. سومین نظریه سرمایهگذاری نظریه q است که بوسیله توبین در سال 1969 ارائه شده است. این نظریه بر بازار سهام و قیمتگذاری سهام تأکید دارد و معیاری را در مورد تصمیمات سرمایهگذار در انتخاب 1. Impulse Response Functions
14 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ودوم )مسلسل 80( زمستان 1395 پروژه های سرمایه گذاری مطرح می کند. در این نظریه با استفاده از قیمت سهام در بازار و مقایسه آن با هزینه الزم برای تشکیل سرمایه در مورد لزوم یا عدم لزوم سرمایه گذاری نتیجه گیری می شود )رحمانی.)188-204 :1381 عوامل مؤثر بر سرمایه گذاری خصوصی سرمایه گذاری یکی از مهم ترین اجزای تقاضای کل است و نقش تعیین کننده ای در نوسانات اقتصادی و رشد اقتصادی در یک کشور دارد. بنابراین شناخت رفتار سرمایه گذاری و عوامل مؤثر بر آن مورد توجه اقتصادانان و سیاستگذاران بوده است. با توجه به اینکه در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای توسعه یافته بازارهای مالی از کارآمدی پایینی برخوردارند و دولت نقش قابل توجهی در تشکیل سرمایه دارد. بنابراین تحلیل مباحث مربوط به سرمایه گذاری با رویکرد اقتصاد خرد در این کشورها امکان پذیر نیست اما با تکیه بر مباحث نظری مطرح شده و مطالعات تجربی صورت گرفته در کشورهای توسعه یافته می توان به بررسی مهم ترین عوامل اثرگذار بر سرمایه گذاری خصوصی در کشورهای در حال توسعه ای چون ایران پرداخت. بر این اساس مهم ترین عوامل اثرگذار بر سرمایه گذاری خصوصی عبارتند از: yسرمایه گذاری دولتی سرمایه گذاری دولتی از طریق اثرگذاری بر بازدهی سرمایه گذاری خصوصی بر آن اثرگذار است. بنابراین سرمایه گذاری دولتی می تواند به عنوان جانشین و یا مکمل سرمایه گذاری خصوصی باشد. اگر دولت در امور تولیدی سرمایه گذاری کند به عنوان رقیب بخش خصوصی تلقی خواهد شد و باعث کاهش سرمایه گذاری بخش خصوصی در این گونه فعالیت ها می شود زیرا بخش خصوصی در کشورهای در حال توسعه توان رقابت با دولت را ندارند. اما اگر دولت در امور زیربنایی فرودگاه ها سیستم های حمل و نقل و توسعه شبکه های ارتباطی از قبیل بنادر و پل ها سرمایه گذاری کند می تواند دارای رابطه مکمل با سرمایه گذاری بخش خصوصی باشد. yنرخ تورم تورم کاهش مستمر در قدرت خرید پول یا افزایش مداوم در سطح عمومی قیمت ها است و در حالت تورم شدید باعث اختالل در تصمیم گیری سرمایه گذاری خصوصی می شود. بنابراین تورم شدید عالوه بر اینکه نظام قیمت ها را مختل می کند باعث کاهش پس اندازها و از بین رفتن انگیزه های سرمایه گذاری و سوق پیدا کردن سرمایه گذاری از بخش واقعی اقتصاد به بخش های سفته بازی می شود. همچنین از طریق افزایش ریسک سرمایه گذاری در فضای نااطمینانی باعث ضرر و زیان سرمایه گذاری هایی می شود که با
تحلیل اثرات سیاست های مالی و مالیاتی کارآمد بر سرمایه گذاری خصوصی در ایران: با تأکید بر... 15 چند دوره تأخیر به بازدهی می رسند. در نهایت تورم شدید منجر به تخصیص غیر بهینه منابع در اقتصاد خواهد شد. yنرخ بهره برای نشان دادن رابطه بین سرمایه گذاری و نرخ بهره از دو روش خالص ارزش فعلی که به ایروینگ فیشر نسبت داده می شود و روش کارایی نهایی سرمایه گذاری که توسط کینز مطرح شده است استفاده می شود. در روش خالص ارزش فعلی ارزش فعلی درآمدها و هزینه ها با استفاده از نرخ بهره بازار تنزیل می شود. بنابراین با افزایش نرخ بهره خالص ارزش فعلی یک طرح کاهش می یابد و باعث کاهش سرمایه گذاری در آن طرح می شود. در روش کارایی نهایی با استفاده از نرخ بهره بازار باید نرخ تنزیلی را در نظر گرفت تا خالص ارزش فعلی پروژه صفر شود. yسیاست های مالی اقتصادانان مکاتب مختلف همواره درباره اثرات سیاست های مالی و تعادل در بودجه بر عملکرد اقتصاد کالن اختالف نظر دارند. بنابراین اثرات اقتصادی سیاست های مالی و کسری بودجه بر سرمایه گذاری خصوصی به علل ایجاد کسری بودجه و نحوه تأمین مالی آن بستگی دارد. بحث درباره اثرات بدهی دولت بر متغیرهای اقتصاد کالن به منطقی بودن یا نزدیک بین بودن مصرف کنندگان امکان پذیر بودن دریافت وام برای مصرف کنندگان نوع دوست بودن آن ها و امکان ارث گذاری آن ها برای نسل های آینده بستگی دارد. بنابراین بر اساس مبانی نظری فرضیه اثرات برون رانی یا درون رانی سیاست های مالی و کسری بودجه دولت بر سرمایه گذاری خصوصی متغیر است و در قالب سه رویکرد دنبال می شود: - رویکرد اول در رویکرد اول مکتب کالسیک ها از اثرات برون رانی سیاست مالی بر سرمایه گذاری خصوصی حمایت می کنند. کالسیک ها به عنوان طرفداران دیدگاه سنتی معتقدند که دولت خوب دولتی است که حداقل درآمد و هزینه را داشته باشد و در امور اقتصادی دخالت نکند. همچنین دولت موظف به رعایت تعادل در بودجه ساالنه خود است. در نتیجه سیاست کسری بودجه مورد قبول این اقتصاددانان نیست و تعادل در بودجه یک اصل تلقی می شود. از نظر طرفداران دیدگاه سنتی کاهش در مالیات ها باعث افزایش در مصرف جاری و در نتیجه افزایش تقاضای کل در کوتاه مدت می شود. بنابراین باعث افزایش تولید و اشتغال می شود. دیدگاه مرسوم نئوکالسیک ها در مورد کسری بودجه این است که کاهش در مالیات ها و تأمین کسری بودجه از طریق استقراض به افزایش در مصرف منجر می شود اما پس انداز بخش خصوصی متناظر با کسری بودجه
16 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ودوم )مسلسل 80( زمستان 1395 کاهش می یابد. دلیل منطقی افزایش تقاضای مصرف کنندگان این است که با اعمال سیاست کسری بودجه و انتقال مالیات ها به نسل های بعدی مصرف کنندگان احساس می کنند که ثروت آن ها افزایش یافته است. بنابراین مصرف خود را افزایش می دهند. به منظور برقرار شدن تعادل مجدد در بازار سرمایه باید نرخ بهره افزایش یابد. افزایش نرخ بهره باعث کاهش سرمایه گذاری خصوصی می شود )صالح 2003(. - رویکرد دوم در رویکرد دوم مکتب کینزین ها معتقدند که سیاست مالی باعث درون رانی سرمایه گذاری خصوصی می شود. کینزین ها استدالل های خود را بر پایه دو فرض امکان عدم بکارگیری منابع تولید در سطح اشتغال کامل و کوتاه نگر بودن مصرف کنندگانی که دچار محدودیت نقدینگی می شوند بنا نهاده اند. فرض دوم کینزین ها بیان کننده این نکته است که مصرف نسبت به تغییرات درآمد قابل تصرف بسیار حساس است. بنابراین افراد کوتاه نگر میل نهایی به مصرف باالیی دارند و سیاست کسری بودجه باعث افزایش مصرف می شود زیرا افراد کسری بودجه را مانند ثروت خالص می دانند که می تواند تقاضای کل را افزایش دهد. بنابراین از دیدگاه کینزین ها کسری بودجه علی رغم این حقیقت که باعث باال رفتن نرخ بهره می شود ممکن است باعث رشد اقتصادی شود. از طرف دیگر سرمایه گذاری باالتر دولتی می تواند باعث افزایش بهره وری کل سرمایه گذاری بخش خصوصی و در نتیجه افزایش آن شود. بر این اساس از دیدگاه کینزین ها کسری بودجه می تواند باعث افزایش مصرف سرمایه گذاری و تقاضای کل شود )بهمنی اسکویی 1999(. - رویکرد سوم رویکرد سوم مبتنی بر اصل برابری ریکاردویی است و بیانگر این است که کسری بودجه بر سرمایه گذاری اثرگذار نیست. این دیدگاه ابتدا بوسیله ریکاردو مطرح شده و بوسیله بارو )1974( تکمیل شده است. این نظریه مبتنی بر این فرض است که خانوارها آینده نگر هستند. با توجه به اینکه دولت با کاهش مالیات ها و تأمین کسری بودجه از طریق استقراض در آینده مجبور می شود برای بازپرداخت بدهی های خود و بهره آن ها مالیات ها را افزایش دهد. بنابراین از دیدگاه ریکاردو مردم به منظور فراهم شدن امکان بازپرداخت مالیات بیشتر در آینده بیشتر پس انداز می کنند. در نتیجه افزایش استقراض دولت از طریق افزایش پس انداز افراد خنثی می شود. بر این اساس نرخ بهره پس انداز ملی و سرمایه گذاری تغییر نمی کند. مالیات بر شرکت ها یکی از پایه های عمده مالیات های مستقیم مالیات بر درآمد شرکت ها است و شامل مالیات بر درآمد شرکت های دولتی و مالیات بر درآمد شرکت های غیر دولتی است. صورت عمده این نوع مالیات مالیات بر
تحلیل اثرات سیاست های مالی و مالیاتی کارآمد بر سرمایه گذاری خصوصی در ایران: با تأکید بر... 17 سود شرکتها است. مخالفان این نوع مالیاتها بیان میکنند که با توجه به اینکه در اکثر کشورها مالیات بر مجموع درآمد اعمال میشود مالیات بر شرکتها یک مالیات مضاعف محسوب میشود و باعث کاهش سرمایهگذاری شرکتها میشود. موافقان مالیات بر شرکتها معتقدند که مالیات بر سود شرکتها تنها سود شرکتها را کاهش میدهد و به مصرفکنندگان و مزد بگیران منتقل نمیشود. همچنین بر اساس مبانی نظری مالیات بر عوامل تولید از طریق اثرگذاری بر بازدهی عوامل تولید بر تولید و سرمایهگذاری اثرگذار خوهد بود. حقایق آشکار شده بر اساس دادههای گزارش شده بانک جهانی حداکثر متوسط و حداقل روند سرمایهگذاری خصوصی به صورت نسبتی از تولید ناخالص داخلی در ایران در دوره )1357-93( به ترتیب برابر 20/9 27/81 و 3/4 درصد بوده است. این در حالی است که در این دوره حداکثر متوسط و حداقل مخارج سرمایهگذاری دولتی به ترتیب 10 24/89 و 2/3 درصد تولید ناخالص داخلی بوده است )گزارش بانک جهانی 2016(. نمودار )1(- نسبت مخارج سرمایهگذاری عمومی و خصوصی به GDP منبع: استخراج بر اساس داده های بانک جهانی 2016 کسری بودجه دولت نیز به عنوان شاخص بیانضباطی دولت نقش مهمی در برونرانی یا درونرانی مخارج سرمایهگذاری خصوصی دارد. بررسی اجمالی روند کسری بودجه دولت در اقتصاد ایران بیانگر این است که در سالهای مورد بررسی به جز چند سال 1 دولت با کسری بودجه مواجه بوده است. حداکثر و متوسط نسبت کسری بودجه به کل درآمدها و مخارج دولت در دوره )1357-93( به ترتیب برابر 33/75-9/72- درصد بوده است. مهمترین دلیل کسری بودجه دولت عدم کسب درآمدهای نفتی پیشبینی شده 1. در سال های 1380 1375 1374 1373 دولت با مازاد بودجه اندک مواجه بوده است.
18 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ودوم )مسلسل 80( زمستان 1395 عدم دستیابی به درآمدهای مالیاتی افزایش هزینه های جاری و تحریم های اقتصادی بوده است. نمودار )2(- نسبت کسری بودجه دولت به کل درآمدها و مخارج دولت منبع: استخراج بر اساس داده های بانک مرکزی مالیات بر درآمد شرکتها در ادوار گذشته سهم قابل توجهی در درآمدهای مالیاتی دولت داشته و بیانگر این است که حداکثر مالیات بر درآمدهای شرکتها در دوره )1357-93( به صورت نسبتی از کل درآمدهای مالیاتی برابر 25/55 بوده است. همچنین در دوره مورد بررسی متوسط نسبت مالیات بر درآمدهای شرکتها از کل درآمدهای مالیاتی 16 و حداقل آن 11/3 درصد بوده است )گزارش بانک مرکزی 1394(. نمودار )3(- نسبت مالیات بر درآمد شرکتها به کل درآمد مالیاتی دولت منبع: استخراج بر اساس داده های بانک مرکزی 3- مروری بر مطالعات انجام شده مطالعات انجام شده در خارج سامول )2016( در مقالهای به بررسی رابطه بین کسری بودجه و سرمایهگذاری خصوصی در اقتصاد تانزانیا
تحلیل اثرات سیاست های مالی و مالیاتی کارآمد بر سرمایه گذاری خصوصی در ایران: با تأکید بر... 19 با استفاده از روش تصحیح خطای برداری و آزمون همجمعی جوهانسون در دوره )1970-2012( پرداخته است. نتایج بیانگر وجود یک رابطه بلندمدت بین سرمایهگذاری خصوصی و متغیرهای مورد بررسی از قبیل کسری بودجه دولت است و کسری بودجه دولت باعث برونرانی سرمایهگذاری خصوصی شده است. بیزا و همکاران )2015( در مقالهای به بررسی این موضوع پرداختهاند که آیا کسری بودجه باعث برونرانی سرمایهگذاری خصوصی در اقتصاد آفریقای جنوبی میشود نتایج حاصل از بکارگیری روش همجمعی و خود رگرسیون برداری )VAR( در دوره )1994-2009( بیانگر این است که یک رابطه بلندمدت بین متغیرهای الگو با سرمایهگذاری خصوصی وجود دارد و در بلندمدت کسری بودجه باعث برونرانی سرمایهگذاری خصوصی شده است. محمودزاده و همکاران )2013( در مقالهای به بررسی مقایسهای اثرات برونرانی مخارج مالی در کشورهای در حال توسعه و توسعهیافته پرداختهاند. نتایج حاصل از بکارگیری روش دادههای تابلویی در دوره )2000-2009( بیانگر این است که کشش مخارج سرمایهگذاری خصوصی نسبت به مخارج سرمایهای دولت در هر دو گروه از کشورها مثبت است اما اثرات آن در کشورهای توسعهیافته بیشتر است. همچنین کشش سرمایهگذاری خصوصی نسبت به مخارج مصرفی در هر دو گروه از کشورها منفی است اما اثرات آن در کشورهای توسعهیافته بیشتر است. کیبت )2013( در مقالهای به بررسی اثرات کسری بودجه و فساد بر سرمایهگذاری خصوصی در کشورهای در حال توسعه پرداخته است. نتایج حاصل از روش پانل پویا )GMM( در 70 کشور در حال توسعه در دوره )1984-2010( بیانگر اثر منفی فساد کسری بودجه و اثرات متقابل آنها بر سرمایهگذاری خصوصی شده است. حسین و همکاران )2009( در مقالهای به بررسی رابطه بلندمدت بین سرمایهگذاری بخش خصوصی و مخارج دولت در پاکستان با استفاده از روش VECM در دوره )1975-2008( در پاکستان پرداختهاند. نتایج بیانگر این است که مخارج دفاعی و مخارج مربوط به پرداخت اصل و فرع بدهیها دارای اثر منفی بر سرمایهگذاری خصوصی بودهاند. همچنین مخارج مربوط به زیرساختها بهداشت آموزش و امور رفاه اجتماعی باعث تشویق سرمایهگذاری خصوصی شده است. آفونسو و اوبین )2008( در مقالهای آثار سرمایهگذاری عمومی بر سرمایهگذاری خصوصی در کشورهای بلژیک ایرلند انگلستان هلند ژاپن کانادا و آمریکا را با استفاده از الگوی VAR در دوره )1960-2005( بررسی کردهاند. نتایج حاصل از آن بیانگر این است که سرمایهگذاری عمومی در برخی کشورها اثر منفی
20 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ودوم )مسلسل 80( زمستان 1395 و در برخی دیگر اثر مثبت بر سرمایهگذاری خصوصی داشته است. کاستپلی )2005( در مقالهای کارایی مخارج مالی و فرضیه برونرانی را با استفاده از روش VAR و همگرایی جوهانسن در دوره )1967-2003( در ترکیه بررسی کرده است. نتایج حاصل از آزمون همگرایی بیانگر این است که مخارج دولت در بلندمدت اثر درونرانی )مثبت( بر سرمایهگذاری خصوصی داشته است اما کسری بودجه دولت اثر برونرانی )منفی( بر سرمایهگذاری خصوصی داشته است. ونگ )2004( در مقالهای کارایی مخارج دولت در برونرانی یا درونرانی سرمایهگذاری خصوصی در کانادا را با استفاده از روش VECM در دوره )1961-2004( بررسی کردهاند. نتایج بیانگر اثرات درونرانی مخارج آموزش و بهداشت و اثر برونرانی مخارج زیرساختی بر سرمایهگذاری خصوصی است. ماماتازاکیس )2001( در مقالهای به بررسی اثر مخارج مصرفی و سرمایهگذاری دولت بر سرمایهگذاری خصوصی با استفاده از روش VECM در دوره )1950-1998( در یونان پرداخته است. نتایج نشاندهنده اثر مثبت سرمایهگذاری دولت و اثر منفی هزینههای مصرفی دولت بر سرمایهگذاری خصوصی است. بهمنی اسکویی )1999( در مقالهای به بررسی رابطه برونرانی یا درونرانی کسری بودجه واقعی فدرال رزو آمریکا و سرمایه-گذاری ثابت واقعی پرداخته است. نتایج حاصل از بکارگیری تکنیک همجمعی جوهانسون و دادههای فصلی دوره )1974-1992( بیانگر وجود سه بردار همجمعی بین سرمایهگذاری درآمد نرخ بهره و کسری بودجه است. همچنین در بلندمدت کسری بودجه باعث درونرانی سرمایهگذاری واقعی شده است. گرین و ویالنووا )1991( در مقالهای به بررسی عوامل مؤثر بر سرمایهگذاری خصوصی در کشورهای در حال توسعه در دوره )1975-1987( پرداخته اند. نتایج بیانگر این است که رشد تولید ناخالص داخلی سطح تولید ناخالص داخلی سرانه و نرخ سرمایه-گذاری عمومی با سرمایهگذاری خصوصی رابطه مثبت و نرخ بهره واقعی نرخ تورم داخلی نسبت خدمات بدهی و نسبت بدهی خارجی به تولید ناخالص داخلی اثر منفی بر سرمایهگذاری خصوصی داشته است. مطالعات انجام شده در ایران محنتفر )1394( در مقالهای به بررسی اثر مخارج دولت بر سرمایهگذاری خصوصی در ایران پرداخته است. نتایج حاصل از بکارگیری روش همجمعی جوهانسون و الگوی تصحیح خطا در دوره )1338-91( بیانگر این است که سرمایهگذاری دولتی اثر مثبت و مخارج مصرفی دولت اثر منفی و معناداری بر سرمایهگذاری خصوصی داشته است.
تحلیل اثرات سیاست های مالی و مالیاتی کارآمد بر سرمایه گذاری خصوصی در ایران: با تأکید بر... 21 صادقی و جلیلپور )1394( در مقالهای به بررسی تأثیر ساختار بودجهای دولت بر تأمین مالی سرمایهگذاری بخش خصوصی در ایران پرداختهاند. نتایج حاصل از بکارگیری روش همانباشتگی جوهانسون-جوسیلیوس در دوره )1350-1388( بیانگر این است که افزایش سهم هزینههای دولت و افزایش تأمین مالی دولت از سیستم بانکی بر اعتبارات پرداخت شده برای تأمین مالی سرمایه-گذاری بخش خصوصی اثر منفی داشته است. خسروی )1393( در مقالهای به بررسی تأثیر سرمایهگذاری بخش عمومی بر سرمایهگذاری بخش خصوصی با حضور مالیات بر شرکتها پرداخته است. نتایج حاصل از بکارگیری روش GMM در دوره )1359-83( بیانگر این است که سرمایهگذاری بخش دولتی و مالیات بر شرکتها اثر منفی بر سرمایهگذاری بخش خصوصی داشته است. کاظمی و عربی )1393( در مقالهای به بررسی تأثیر هزینههای دولتی بر سرمایهگذاری خصوصی در ایران پرداختهاند. نتایج حاصل روش ARDL در دوره )1341-89( بیانگر این است که هزینههای مصرفی دولت اثر منفی بر سرمایهگذاری خصوصی داشته است اما هزینههای سرمایهای دولت اثر معناداری نداشته است. محمودزاده و همکاران )1390( در مقالهای به بررسی اثر مخارج مالی بر سرمایهگذاری خصوصی در ایران با استفاده از روش خود رگرسیون برداری و مدل تصحیح خطا در دوره )1350-87( پرداختهاند. نتایج حاصل از آن بیانگر این است که مخارج جاری دولت اثر برونرانی و مخارج سرمایهای اثر درونرانی بر سرمایهگذاری خصوصی داشته است. همچنین انضباط مالی دولت باعث افزایش سرمایهگذاری خصوصی میشود. موسوی جهرمی و زایر )1387( در پژوهشی به بررسی اثر کسری بودجه بر مصرف و سرمایهگذاری خصوصی پرداختهاند. نتایج حاصل از بکارگیری روش ARDL در دوره )1342-1384( بیانگر این است که هزینههای مصرفی دولت جایگزین هزینههای مصرفی خصوصی شده است. همچنین کسری بودجه دولت اثر منفی بر سرمایهگذاری خصوصی داشته است که عمدهترین دلیل آن کاهش سطح دسترسی بخش خصوصی به اعتبارات بانکی به دلیل تأمین مالی کسری بودجه دولت از سیستم بانکی است. جعفری صمیمی و همکاران )1385( در مقالهای به بررسی رابطه بلندمدت بین کسری بودجه و عملکرد اقتصاد کالن در ایران پرداختهاند. نتایج حاصل از بکارگیری روش همجمعی جوهانسون-جوسیلیوس در دوره زمانی )1357-1383( بیانگر وجود رابطه بلندمدت مثبت بین مخارج عمرانی دولت با رشد اقتصادی
22 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ودوم )مسلسل 80( زمستان 1395 وجود دارد. همچنین نتایج بیانگر وجود رابطه بلندمدت منفی کسری بودجه با رشد اقتصادی است. اقبالی حالفی و گسگری )1383( به بررسی رابطه بین مخارج دولت و سرمایهگذاری بخش خصوصی با توجه به ساختار اقتصاد ایران پرداختهاند. نتایج حاصل از بکارگیری روش ARDL در دوره )1338-80( بیانگر این است که مخارج سرمایهای در ماشین-آالت اثر حمایتی شدیدی بر سرمایهگذاری خصوصی داشته است در حالی که مخارج سرمایهای در ساختمان اثر جانشینی ضعیفی بر آن داشته است. پروین و قلی بگلو )1380( در مقالهای به بررسی اثرات روشهای تأمین مالی مخارج دولت بر سرمایهگذاری خصوصی در ایران پرداختهاند. نتایج حاصل از بکارگیری روش 3SLS در دوره )1340-75( بیانگر این است که مخارج عمرانی با مخارج سرمایهگذاری خصوصی رابطه مکمل دارد. همچنین اعتبارات بانکی نیز اثر مثبت و معناداری بر سرمایهگذاری خصوصی داشته است. 4- الگوی تحقیق و دادهها در این تحقیق به تحلیل اثرات سیاستهای مالی و مالیاتی بر برونرانی سرمایهگذاری خصوصی در دوره )1357-93( پرداخته میشود. بنابراین الگوی تحقیق تعمیم الگوی بیزا )2015( و سامول )2016( است. بر این اساس در الگوی اول با وارد کردن سرمایهگذاری عمومی و مالیات بر شرکتها اثرات سیاستهای مالی بر سرمایهگذاری بخش خصوصی بررسی میشود. همچنین در الگوی دوم با وارد کردن کسری بودجه تأثیر بیانضباطی مالی دولت بر سرمایهگذاری بخش خصوصی بررسی میشود: PI = f (GGDP,GI, RINT, M 2, RTAX) )1( PI = f (GGDP, RBDE, RINT, M 2) )2( که در آنها PI نسبت سرمایهگذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی GGDP رشد تولید ناخالص داخلی GI نسبت سرمایهگذاری عمومی به تولید ناخالص داخلی RINT تفاوت نرخ سود سپردههای 5 ساله سرمایهگذاری و نرخ تورم به عنوان شاخص نرخ بهره واقعی M2 نسبت حجم نقدینگی به تولید ناخالص داخلی به عنوان شاخص توسعه مالی RTAX نسبت مالیات بر درآمد شرکتها به کل درآمدهای مالیاتی دولت و نسبت کسری بودجه دولت به درآمدها و مخارج دولت به عنوان شاخص بیانضباطی مالی دولت است. آمارهای سری زمانی مربوط به نرخ سود سپردههای 5 ساله نرخ تورم مالیات بر شرکتها و کسری بودجه دولت از سایت بانک مرکزی گرفته شده است. دادههای رشد تولید ناخالص داخلی نسبت حجم نقدینگی به تولید ناخالص داخلی نسبت سرمایهگذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی و نسبت
تحلیل اثرات سیاست های مالی و مالیاتی کارآمد بر سرمایه گذاری خصوصی در ایران: با تأکید بر... سرمایهگذاری عمومی به تولید ناخالص داخلی از سایت بانک جهانی اخذ شده است. 5- برآورد و تجزیه و تحلیل تجربی 23 آزمون پایایی متغیرها در ابتدا باید به منظور جلوگیری از به کار بردن رگرسیون کاذب پایایی متغیرها بررسی شود. بنابراین آزمون ریشه واحد با استفاده از آزمون دیکی فولر تعمیم یافته صورت گرفته است. اگر آماره آزمون از قدر مطلق کميت بحراني ارائه شده بيشتر باشد فرضيه صفر يا وجود ريشه واحد رد مي شود و متغيرها پايا هستند. تعداد وقفه هاي بهينه با استفاده از معيار اطالعات آکائيک )AIC( 1 شوارز )SC( 2 و حنان کوئيک )HQ( 3 تعيين مي شود. در نمونه هاي با حجم کمتر از 100 معيار شوارتز )SC( مناسب تر است زيرا به منظور از دست دادن درجه آزادي کمتر وقفه کمتري را در نظر مي گيرد )نوفرستی 47(. 1378: نتايج حاصل از آزمون ريشه واحد در جدول )1( گزارش شده است. جدول )1(- آزمون ريشه واحد با استفاده از آزمون دیکی فولر تعمیم یافته متغير با عرض از مبدأ -3/33 PI آماره آزمون با عرض از مبدأ و روند -3/29 نتيجه آزمون I(0) I(0) I(0) I(0) I(1) I(1) I(1) -4/02-4/50-5/02-0/50-4/75-2/83-6/00-3/10-7/00-4/02-5/12-3/34-0/59-4/75-2/77-6/12-2/62-7/11 GGDP GI RINT M2 DM2 RTAX DRTAX RBDE DRBDE 1. Akaike Information Criterion 2. Schwarz Information Criterion 3. Hannan Quik
24 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ودوم )مسلسل 80( زمستان 1395 *مقادير بحراني در سطح اهميت 1 درصد با عرض از مبدأ 2/94- با عرض از مبدأ و روند 3/54- است. منبع: نتايج تحقيق نتايج حاصل از آزمون دیکی فولر تعمیم یافته بيانگر اين است که در سطح اطمينان 95 درصد متغیرهای مدل پایا از درجه صفر یا یک هستند. الگوی خود رگرسیون برداری )VAR( در الگوی خود رگرسیون برداری بررسی تکانه ها با استفاده از توابع عکس العمل آنی و تجزیه واریانس صورت می گیرد. تجزیه و تحلیل نتایج با استفاده از توابع واکنش آنی در مدل اول در نمودار )4( نشان داده شده است. نمودار )4(- نتایج حاصل از توابع واکنش آنی در مدل اول منبع: یافته های تحقیق بر اساس نمودار )4( وقوع یک شوک مثبت در نسبت مخارج سرمایه گذاری دولت به GDP تا دو سال باعث افزایش نسبت سرمایه گذاری خصوصی به GDP می شود و بعد از آن تا سال چهارم آن را کاهش
تحلیل اثرات سیاست های مالی و مالیاتی کارآمد بر سرمایه گذاری خصوصی در ایران: با تأکید بر... 25 میدهد و بعد از چهار سال بیاثر میشود. همچنین وقوع یک شوک مثبت در نسبت مالیات بر درآمد شرکتها به کل درآمدهای مالیاتی در سال اول باعث افزایش و سپس تا سال چهارم باعث کاهش نسبت سرمایهگذاری خصوصی به GDP میشود. مجددا از سال چهارم تا هفتم باعث افزایش نسبت سرمایهگذاری خصوصی به GDP میشود و بعد از سال هفتم بیاثر میشود. وقوع یک شوک مثبت در نرخ بهره واقعی تا یک سال باعث افزایش نسبت سرمایهگذاری خصوصی به GDP میشود و بعد از آن تا سال چهارم آن را کاهش میدهد. از سال چهارم به بعد بیاثر میشود. وقوع یک شوک مثبت در نسبت حجم نقدینگی به GDP تا یک سال باعث کاهش و بعد از آن تا سال سوم باعث افزایش نسبت سرمایهگذاری خصوصی به GDP میشود. بعد از سال سوم بیاثر میشود. وقوع یک شوک مثبت در رشد تولید ناخالص داخلی تا سه سال باعث افزایش نسبت سرمایهگذاری خصوصی به GDP میشود و از سال سوم تا ششم باعث کاهش آن میشود. از سال ششم به بعد نیز بیاثر میشود. تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از توابع واکنش آنی در مدل دوم در نمودار )5( نشان داده شده است: نمودار )5(- نتایج حاصل از توابع واکنش آنی در مدل دوم منبع: یافته های تحقیق
26 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ودوم )مسلسل 80( زمستان 1395 بر اساس نمودار )5( وقوع یک شوک مثبت در نسبت کسری بودجه دولت به کل درآمدها و مخارج دولت تا پنج سال باعث کاهش نسبت سرمایهگذاری خصوصی به GDP میشود و بعد از آن بیاثر میشود. وقوع یک شوک مثبت در نرخ بهره واقعی تا یک دو سال باعث افزایش نسبت سرمایهگذاری خصوصی به GDP میشود و بعد از آن تا سال چهارم آن را کاهش میدهد. بعد از سال چهارم نیز بیاثر میشود. همچنین وقوع یک شوک مثبت در نسبت حجم نقدینگی به GDP تا دو سال باعث کاهش و بعد از آن تا سال سوم باعث افزایش نسبت سرمایهگذاری خصوصی به GDP میشود. بعد از سال پنجم نیز بیاثر میشود. وقوع یک شوک مثبت در رشد تولید ناخالص داخلی تا سه سال باعث افزایش نسبت سرمایهگذاری خصوصی به GDP میشود و بعد از آن تا سال پنجم باعث کاهش نسبت سرمایهگذاری خصوصی به GDP میشود. از سال پنجم به بعد بیاثر میشود. با استفاده از تجزيه واريانس سهم بيثباتي متغيرها در توجيه نوسانات سرمایهگذاری خصوصی مشخص شده است. نتايج مربوط به تجزيه واريانس سرمایهگذاری خصوصی در الگوی اول و دوم به ترتیب در جداول )2( و )3( گزارش شده است. جدول )2(- نتایج تجزيه واريانس خطای پیشبینی سرمایهگذاری خصوصی در الگوی اول سال RTAX M2 RINT GI GGDP PI 0/000 0/000 0/000 0/000 0/000 100 1 5/05 1/62 8/70 11/40 19/26 53/40 5 6/46 1/68 8/18 11/22 18/87 53/56 10 منبع: نتايج تحقيق بر اساس جدول )2( نتایج حاصل از تجزيه واريانس سرمایهگذاری خصوصی بر اساس الگوی اول بيانگر اين است که در سال اول تا دهم سرمایهگذاری خصوصی بيشترين سهم را در توضيح واريانس خطاي پيشبيني دارد و سهم آن از 100 درصد در سال اول به 53/56 درصد در سال دهم رسيده است. همچنين در پايان سال دهم رشد تولید ناخالص داخلی باالترين سهم در بين سایر متغیرها بر تغييرات سرمایهگذاری خصوصی داشته است و سهم آن در سال دهم 18/87 درصد بوده است. سهم مخارج سرمایه-گذاری عمومی نرخ بهره واقعی و مالیات بر شرکتها نیز به ترتیب 8/18 11/22 و 6/46 درصد بوده است.
تحلیل اثرات سیاست های مالی و مالیاتی کارآمد بر سرمایه گذاری خصوصی در ایران: با تأکید بر... 27 جدول )3(- نتایج تجزيه واريانس خطای پیشبینی سرمایهگذاری خصوصی در الگوی دوم سال M2 RINT RBDE GGDP PI 0/000 0/000 0/000 0/000 100 1 منبع: نتايج تحقيق 9/97 15/44 10/01 9/79 54/76 5 23/28 18/44 10/80 9/37 38/09 10 بر اساس جدول )3( نتایج حاصل از تجزيه واريانس سرمایهگذاری خصوصی بر اساس الگوی دوم بيانگر اين است که در سال اول تا دهم سرمایهگذاری خصوصی بيشترين سهم را در توضيح واريانس خطاي پيشبيني دارد و سهم آن از 100 درصد در سال اول به 38/09 درصد در سال دهم رسيده است. همچنين در پايان سال دهم حجم نقدینگی باالترين سهم در بين سایر متغیرها بر تغييرات سرمایهگذاری خصوصی داشته است و سهم آن در سال دهم 23/28 درصد بوده است. سهم نرخ بهره واقعی نسبت کسری بودجه دولت عمومی به کل درآمدها و مخارج دولت و رشد تولید ناخالص داخلی نیز به ترتیب 10/80 18/44 و 9/37 درصد بوده است. آزمون همانباشتگی بین متغیرها تحلیل همانباشتگی جوهانسن مستلزم تعیین طول وقفه بهینه در الگوی رگرسيون برداري است. به منظور تعيين وقفههاي بهينه در برآورد الگو از معيار اطالعات شوارز- بیزین استفاده شده است زيرا براي دادههاي با حجم نمونه کمتر از 100 دقيقترين معيار اطالعاتي است )نوفرستی 47(. 1378: وقفه بهينه الگوي خود رگرسيون برداري برابر با دو تعیین شده است. به منظور بررسی رفتار بلندمدت متغیرها از آزمون همانباشتگی جوهانسن استفاده میشود. برای یافتن تعداد بردارهای همانباشته از دو آماره اثر 1 و حداکثر مقدار ویژه 2 استفاده میشود. نتایج حاصل شده در جداول )4( و )5( نشان داده شده است. جدول )4(- نتایج آزمون همانباشتگی جوهانسن در الگوی اول H 0 فرضيه H 1 λ فرضيه مقدار بحراني آماره آزمون trαe r = 0 r =1 138/55 95/75 1. Trace Statistics 2. Maximum Eigenvalue
28 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ودوم )مسلسل 80( زمستان 1395 H 0 فرضيه H 1 λ فرضيه مقدار بحراني آماره آزمون trαe r 1 r = 2 78/79 69/81 r 2 r = 3 42/38 47/85 H 0 فرضيه H 1 فرضيه λ max آماره آزمون مقدار بحراني r = 0 r =1 59/76 40/07 r 1 r = 2 36/40 33/87 r 2 r = 3 22/15 27/58 منبع: نتايج تحقيق بر اساس آماره آزمون اثر و حداکثر مقدار ويژه در جدول )4( در سطح 95 درصد اطمینان بين متغيرهاي الگوی اول رابطه بلندمدت وجود دارد. رابطه بلندمدت نرمال شده بر اساس سرمایهگذاری خصوصی در الگوی اول به صورت زیر است: PI GGDP GI RINT M2 RTAX )3( -0.5740-1.6490-0.9100-0.5697-1.9454 SE (0.1350) (0.2504) (0.0953) (0. 0924) (0.2819) که در آن مقادیر داخل پرانتز انحراف معیار است. با توجه به رابطه )3( در بلندمدت با افزایش یک واحد نسبت مخارج سرمایهگذاری عمومی بر تولید ناخالص داخلی باعث کاهش 1/64 واحد نسبت سرمایهگذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی میشود. همچنین افزایش یک واحد نسبت مالیات بر شرکتها به کل درآمدهای مالیاتی باعث کاهش 1/94 واحد نسبت سرمایهگذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی میشود. با افزایش یک درصد نرخ بهره واقعی نسبت سرمایهگذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی 0/91 کاهش مییابد. در نهایت با افزایش یک واحد نسبت حجم نقدینگی به تولید ناخالص داخلی نسبت سرمایهگذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی 0/56- واحد کاهش مییابد. همچنین نتایج حاصل از آزمون همانباشتگی جوهانسن بر اساس آماره آزمون اثر و حداکثر مقدار ويژه در الگوی دوم در جدول )5( گزارش شده است.
تحلیل اثرات سیاست های مالی و مالیاتی کارآمد بر سرمایه گذاری خصوصی در ایران: با تأکید بر... جدول )5(- نتایج آزمون هم انباشتگی جوهانسن در الگوی دوم 29 H 0 H 1 فرضيه λtrace فرضيه مقدار بحراني آماره آزمون r = 0 r =1 88/54 69/81 r 1 r 2 r = 2 r = 3 52/36 24/33 47/85 29/79 مقدار بحراني H 0 فرضيه r = 0 r 1 r 2 H 1 فرضيه r =1 r = 2 r = 3 λ آماره آزمون max 36/17 28/03 18/21 33/87 27/58 21/13 منبع: نتايج تحقيق بر اساس آماره آزمون اثر و حداکثر مقدار ويژه در جدول )5( در سطح 95 درصد اطمینان بين متغيرهاي الگوی دوم نیز رابطه بلندمدت وجود دارد. رابطه بلندمدت نرمال شده بر اساس سرمایه گذاری خصوصی در الگوی دوم به صورت زیر است: PI GGDP RBDE RINT M2 0.9648-0.1303-0.8063-0.2031 SE (0.1564) (0.1187) (0.1128) (0.1054) )4( با توجه به رابطه )4( در بلندمدت افزایش یک واحد نسبت کسری بودجه دولت به کل درآمدها و مخارج دولت باعث برون رانی سرمایه گذاری خصوصی شده است و آن را 0/13 کاهش داده است. با افزایش یک درصد رشد تولید ناخالص داخلی نسبت سرمایه گذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی 0/96 واحد افزایش یافته است. افزایش یک درصد نرخ بهره واقعی باعث کاهش 0/80 نسبت سرمایه گذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی شده است. در نهایت افزایش یک واحد نسبت حجم نقدینگی به تولید ناخالص داخلی باعث کاهش 0/20 نسبت سرمایه گذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی شده است. 6- نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات سیاست های مالی و مالیاتی در دیدگاه های مختلف اقتصادی اثرات متفاوتی بر عملکرد اقتصادی دارد. در رویکرد کالسیکی سیاست های مالی و مالیاتی اثرات برون رانی بر سرمایه گذاری خصوصی دارد. در رویکرد
30 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ودوم )مسلسل 80( زمستان 1395 کینزی سیاست مالی و مالیاتی باعث درونرانی سرمایهگذاری خصوصی میشود. رویکرد سوم مبتنی بر اصل برابری ریکاردویی است و بیانگر این است که سیاست مالی و کسری بودجه بر سرمایهگذاری خصوصی اثرگذار نیست. بنابراین در حالتی که مخارج سرمایهگذاری عمومی باعث افزایش بهرهوری شرکتهای خصوصی شود میتواند باعث درونرانی سرمایهگذاری خصوصی شود. از طرف دیگر در حالتی که دولت در شرکتهای دولتی ناکارآمد سرمایهگذاری کند یا سرمایهگذاران خصوصی انتظار افزایش مالیات برای تأمین مالی این قبیل هزینهها را داشته باشند و یا اینکه بخش عمومی با بخش خصوصی برای تأمین مالی منابع داخلی قابل وام رقابت کنند باعث برونرانی سرمایهگذاری خصوصی میشود. این پژوهش به بررسی اثرات سیاستهای مالی و مالیاتی کارآمد دولت بر سرمایهگذاری خصوصی در ایران با تأکید بر مالیات بر شرکتها و بیانضباطی مالی دولت می پردازد. مالیات بر شرکتها میتواند از طریق نرخ بازگشت سرمایه باعث کاهش موجودی مطلوب سرمایه شود و بر تخصیص منابع اثر منفی داشته باشد و در نهایت باعث برونرانی سرمایهگذاری بخش خصوصی شود. در این پژوهش تحلیلهای مربوط به استفاده توابع عکسالعمل آنی تجزیه واریانس و تحلیل همانباشتگی جوهانسن در دوره )1357-93( صورت گرفته است. 1- نتایج حاصل از توابع عکسالعمل آنی در الگوی اول بیانگر این است که وقوع یک شوک مثبت در نسبت مخارج سرمایهگذاری دولت به GDP تا دو سال باعث افزایش نسبت سرمایهگذاری خصوصی به GDP میشود. بعد از آن تا سال چهارم آن را کاهش میدهد و بعد از چهار سال بیاثر میشود. همچنین وقوع یک شوک مثبت در نسبت مالیات بر درآمد شرکتها به کل درآمدهای مالیاتی در سال اول باعث افزایش و سپس تا سال چهارم باعث کاهش نسبت سرمایهگذاری خصوصی به GDP میشود. مجددا از سال چهارم تا هفتم باعث افزایش نسبت سرمایهگذاری خصوصی به GDP میشود و بعد از سال هفتم بیاثر میشود. 2- نتایج حاصل از توابع عکسالعمل آنی در الگوی دوم بیانگر این است که وقوع یک شوک مثبت در نسبت کسری بودجه دولت به کل درآمدها و مخارج دولت تا پنج سال باعث کاهش نسبت سرمایهگذاری خصوصی به GDP میشود و بعد از آن بیاثر میشود. 3- نتایج حاصل از تجزيه واريانس سرمایهگذاری خصوصی در الگوی اول بیانگر این است که سهم نسبت مخارج سرمایهگذاری عمومی به تولید ناخالص داخلی و نسبت مالیات بر شرکتها به کل درآمدها و مخارج دولت در تغییرات سرمایهگذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی به ترتیب 11/22 و 6/46 درصد
تحلیل اثرات سیاست های مالی و مالیاتی کارآمد بر سرمایه گذاری خصوصی در ایران: با تأکید بر... 31 بوده است. نتایج حاصل از تجزيه واريانس سرمایهگذاری خصوصی در الگوی دوم بیانگر این است که سهم نسبت کسری بودجه دولت عمومی به کل درآمدها و مخارج دولت در تغییرات سرمایهگذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی 10/80 درصد بوده است. 4- نتایج حاصل از آزمون همجمعی جوهانسن در الگوی اول بیانگر این است که نسبت مخارج سرمایهگذاری عمومی به تولید ناخالص داخلی باعث برونرانی نسبت سرمایهگذاری خصوصی در بلندمدت شده است. همچنین در الگوی دوم نسبت کسری بودجه دولت به کل درآمدها و مخارج دولت به عنوان شاخص بیانضباطی دولت نیز باعث برونرانی نسبت سرمایهگذاری خصوصی در بلندمدت شده است. در نهایت افزایش نسبت مالیات بر شرکتها به کل درآمدهای مالیاتی باعث کاهش نسبت سرمایهگذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی در بلندمدت شده است. بنابراین به دولت پیشنهاد میشود: 1- با توجه به اثر برونرانی نسبت مخارج سرمایهگذاری عمومی به تولید ناخالص داخلی با نسبت سرمایهگذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی دولت به دنبال جهتدهی مخارج سرمایهگذاری خود در زیرساختهای اقتصادی به منظور فراهم کردن زمینه سرمایهگذاری بخش خصوصی باشد. 2- با توجه به اثر برونرانی کسری بودجه دولت با نسبت سرمایهگذاری خصوصی به تولید ناخالص دولت خود را به انضباط مالی پایبند کند. 3- با توجه به رابطه منفی بین نسبت مالیات بر شرکتها به کل درآمدهای مالیاتی با نسبت سرمایهگذاری خصوصی به تولید ناخالص داخلی در بلندمدت دولت در راستای گسترش پایههای مالیاتی سهم مالیات بر شرکتها از کل مالیاتهای مستقیم را کاهش دهد تا شرکتهای تولیدی توانایی سرمایهگذاری خود را افزایش دهند.
32 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ودوم )مسلسل 80( زمستان 1395 فهرست منابع 1 اقبالی 1. علیرضا حالفی حمیدرضا و گسگری ریحانه )1383(. بررسی رابطه میان مخارج دولتی و سرمایه گذاری خصوصی پژوهشنامه اقتصادی شماره 12 صفحات 137-167. 2 پروین 2. سهیال و قلی بگلو محمدرضا )1380(. بررسی تأثیر روش های تأمین مالی مخارج دولت بر متغیرهای کالن در ایران مجله برنامه و بودجه شماره 72 صفحات 3-43. 3 جعفری 3. صمیمی احمد علیزاده محمد و عزیزی خسرو )1385(. بررسی رابطه بلندمدت کسری بودجه و عملکرد اقتصاد کالن در ایران: یک تحلیل نظری و تجربی فصلنامه پژوهش های اقتصادی سال ششم شماره چهارم صفحات 25-46. 4 خسروی 4. تانیا )1393(. تأثیر سرمایه گذار بخش عمومی بر سرمایه گذاری بخش خصوصی با حضور مالیات بر شرکت ها فصلنامه دانش سرمایه گذاری سال سوم شماره دهم صفحات 167-85. 5 رحمانی 5. تیمور )1381(. اقتصاد کالن جلد دوم انتشارات برادران. 6 صادقی 6. سید کمال و جلیل پور ساالر )1394(. تأثیر ساختار مخارج دولت بر تأمین مالی سرمایه گذاری بخش خصوصی در ایران )فرضیه بانک های غیرکارآمد( پژوهشنامه اقتصاد کالن سال دهم شماره 20. 7 کاظمی 7. ابوطالب و عربی زهرا )1393( تأثیر هزینه های دولتی بر سرمایه گذاری خصوصی در ایران طی دوره )1341-89( فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران سال سوم شماره 9 صفحات.223-245 8 محمودزاده 8. محمد صادقی سمیه و صادقی ثریا )1390(. اثر مخارج مالی بر سرمایه گذاری خصوصی در ایران )آزمون فرضیه )C.O.E فصلنامه برنامه و بودجه شماره 2 صفحات 131-146. 9 محنت 9. فر یوسف )1394(. بررسی اثر مخارج دولت بر سرمایه گذاری خصوصی در ایران فصلنامه نظریه های کاربردی اقتصاد سال دوم شماره 1 صفحات 143-162. 1010 موسوی جهرمی یگانه و آیت زایر )1387(. بررسی اثر کسری بودجه دولت بر مصرف و سرمایه گذاری خصوصی فصلنامه پژوهش های اقتصادی شماره 3 سال 8 صفحات 1-19. رسا. 111 نوفرستی محمد )1378(. ریشه واحد و همجمعی در اقتصادسنجی چاپ اول مؤسسه خدمات فرهنگی 12. Afonso, A & Aubyn, M., (2008). Macroeconomic Rates of Return of Public and Private Investment: Crowding in and Crowding out Effects. Working Papers of
تحلیل اثرات سیاست های مالی و مالیاتی کارآمد بر سرمایه گذاری خصوصی در ایران: با تأکید بر... 33 Lisbon University. 13. Bahmani-Oskooee, M. (1999). Do Federal Budget Deficits Crowd Out or Crowd in Private Investment?, Journal of Policy Modeling, 21, pp.633-640. 14. Barro, R. J., (1974). Are Government Bonds Net Wealth?, Journal of Economy, 82(6), pp. 1095-1117. 15. Biza, R, A. (2015). Do budget deficits crowd out private investment an analysis of the South African economy, Int. J. Economic Policy in Emerging Economies, 8(1), pp. 52-96. 16. Biza, R.A., Kapingura, F.M., & Tsegaye, A., (2015). Do budget deficits crowd out private investment? An analysis of the South African economy, Int. J. Economic Policy in Emerging Economies, 8 (1), pp. 52-76. 17. Hussain, A. Mohammad, S. D, Akram, K & Lal. I., (2009). Effectiveness of Government Expenditure crowding in or Crowding out: An Empirical Evidence in Pakistan, European Journal of Economics, 16, 136-142. 18. Green. J. & Villanueva, D., (1991). Private Investment in Developing Countries, an Empirical Analysis, 38 (1), IMF staff papers. 19. Kibet, K, S., (2013). Effect of budget deficit and corruption on private investment in developing countries: A panel data analysis, African Journal of Business Management, 7(27), pp. 2720-2732. 20. Kustepeli, Y., (2005). Effectiveness of Fiscal Spending: Crowd out/in?, Working Papers of Yonetimve Ekonimi. 21. Mahmoudzadeh, M, Sadeghi, S, & Sadeghi, S., (2013). Fiscal Spending and Crowding out Effect: A Comparison between Developed and Developing Countries, Institutions and Economies, 5 (1), pp. 31-40. 22. Mamatazakis, E. C. (2001). Public Spending and Private Investment: Evidence from Greece. International Economic Journal, 15, pp.33-46. 23. Saleh, A. S. (2003). The Budget Deficit and Economic Performance: A Survey.
34 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ودوم )مسلسل 80( زمستان 1395 Economics Working Paper Series, University of Wollongong. 24. Samwel, M., (2016). Do Budget Deficit Crowds Out Private Investment: A Case of Tanzanian Economy, International Journal of Business and Management; 11 (6), pp. 183-193. 25. Wan G, B. (2004). Effectiveness of Government Expenditure Crowding in or Crowding out Private Investment in Canada, Empirical Economics, 30, pp.493-504.