Εκπαιδευτική Ψυχολογία: Θεωρία και Εφαρμογές (Ψ-445) Διδάσκουσα: Ελευθερία Ν. Γωνίδα, Αναπλ. Καθηγήτρια Ακαδ. Έτος: 2017-18, Χειμερινό Εξάμηνο ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1. Οι εφαρμογές φέτος θα εστιαστούν στις θεματικές του μαθήματος: Μάθηση: Συμπεριφορικές προσεγγίσεις στην εκπαίδευση Γονεϊκότητα και μαθησιακά επιτεύγματα των παιδιών. - Κάθε ομάδα θα λάβει συνεντεύξεις από διαφορετικά μέλη της σχολικής κοινότητας (π.χ., μαθητές, εκπαιδευτικούς, γονείς) για ζητήματα τα οποία εμπίπτουν στα πλαίσια μίας εκ των δύο θεματικών ενοτήτων του μαθήματος, θα επεξεργαστεί και θα παρουσιάσει γραπτά τα συμπεράσματα που θα προκύψουν από την επεξεργασία των συνεντεύξεων και θα διατυπώσει προτάσεις εφαρμογής με βάση την έρευνα στο πεδίο της εκπαιδευτικής ψυχολογίας. - Οι συνεντεύξεις θα πραγματοποιηθούν με βάση ένα πρωτόκολλο ημι-δομημένης συνέντευξης το οποίο θα σας δοθεί από τη διδάσκουσα. Για την πρώτη θεματική οι συνεντεύξεις μπορεί να είναι από εκπαιδευτικούς (εν ενεργεία σε σχολείο) ή μαθητές/ήτριες (οποιαδήποτε βαθμίδας αρκεί να είναι από την ίδια βαθμίδα στο πλαίσιο μίας ομάδας), ενώ για τη δεύτερη από γονείς (που έχουν παιδιά που φοιτούν στο σχολείο), εκπαιδευτικούς ή μαθητές. Κάθε ομάδα θα λάβει συνεντεύξεις μόνον από μία πηγή πληροφόρησης (εκπαιδευτικούς ή μαθητές για την πρώτη, γονείς, εκπαιδευτικούς ή μαθητές για τη δεύτερη). - Όλες οι συνεντεύξεις που θα ληφθούν στις δύο θεματικές ενότητες θα τύχουν επεξεργασίας από δύο ομάδες εργασίας και τα τελικά συμπεράσματα θα παρουσιαστούν μέσα στην τάξη. Στόχος της εργασίας είναι η διασύνδεση της θεωρίας και της έρευνας της εκπαιδευτικής ψυχολογίας στα πλαίσια των συγκεκριμένων θεματικών του μαθήματος με την πράξη και την εφαρμογή σε επίπεδο σχολείου και οικογένειας. 2. Γενικά, σε κάθε εβδομαδιαία συνάντηση θα αφιερώνεται χρόνος σε συζήτηση γύρω από την πρόοδο των Εφαρμογών και σε επίλυση αποριών και προβλημάτων (κατά προτίμηση στο τέλος του μαθήματος). 3. Η συμμετοχή με εργασία στις εφαρμογές του μαθήματος είναι προαιρετική. Ομάδες 3-4 φοιτητών/ριών μπορούν να συνεργαστούν πάνω στο θέμα. Ο/Η καθένας/μία σε μια ομάδα θα πάρει 2 συνεντεύξεις και η ομάδα θα επεξεργαστεί το σύνολο των συνεντεύξεων των μελών της και θα παρουσιάσει γραπτά τα συμπεράσματά της. 1
4. Όλες οι ομάδες θα παραδώσουν σε ΕΝΤΥΠΗ μορφή την εργασία τους. Οι εργασίες σας δε θα έχουν εισαγωγικό θεωρητικό μέρος, θα περιλαμβάνουν περιγραφή των ατόμων που έδωσαν συνένετυξη, την απομαγνητοφώνηση των συνεντεύξεων, συζήτηση των συμπερασμάτων και διατύπωση προτάσεων εφαρμογής σε σχέση με τα ζητήματα που πραγματεύεται η επιστημονική έρευνα στη συγκεκριμένη θεματική του μαθήματος. 5. Οι δύο ομάδες που θα αναλάβουν τη σύνθεση των εργασιών των επιμέρους ομάδων, θα παρουσιάσουν την εργασία τους μέσα στην τάξη στο τελευταίο μάθημα των εφαρμογών του χειμερινού εξαμήνου (11/01/2018). Οι παρουσιάσεις σας θα είναι σε power point και η διάρκεια της παρουσίασης δε θα ξεπερνά τα 20 λεπτά. 6. Πέρα από τη σχετική διδακτική ενότητα της επιλογής σας την οποία θα μελετήσετε προσεκτικά, βιβλιογραφία μπορείτε να αναζητήσετε και σε άλλες πηγές (αρκεί να υπάρχουν παραπομπές που να είναι επιστημονικές, έγκυρες και γραμμένες με το δόκιμο κατά APA τρόπο). Αυτή τη βιβλιογραφία μπορείτε να τη χρησιμοποιήσετε στη συζήτηση των ευρημάτων σας. 7. Η αξιολόγηση της εργασίας προστίθεται στον τελικό βαθμό σε ποσοστό 10% εφόσον η γραπτή εξέταση είναι επιτυχής (τουλάχιστον 5). Ο βαθμός της εργασίας διατηρείται για την εξεταστική του Σεπτεμβρίου 2018 στην περίπτωση των φοιτητών/ριών που δεν προσέλθουν ή δεν έχουν επαρκή επίδοση στις εξετάσεις του Ιανουαρίου. 2
Παραδείγματα συνέντευξης ανά θεματική ενότητα Α. Θεματική ενότητα: Μάθηση-Συμπεριφορικές προσεγγίσεις στην εκπαίδευση Θέμα συνέντευξης: Διαχείριση πειθαρχίας στη σχολική τάξη Συνέντευξη από Εκπαιδευτικούς Δημογραφικά στοιχεία του/της εκπαιδευτικού: Φύλο: Ειδικότητα: Ηλικία: Χρόνια υπηρεσίας: Σχολείο εργασίας: Δημόσιο / Ιδιωτικό Ενδεικτικές ερωτήσεις για συνέντευξη εκπαιδευτικού: Τα χρόνια που είστε στην εκπαίδευση διαπιστώνετε από την εμπειρία σας ότι οι μαθητές εκδηλώνουν μεγάλη ποικιλία συμπεριφορών, οι οποίες δεν είναι πάντα επιθυμητές και αρεστές σε όλους μας. Στη συνέντευξη αυτή θα θέλαμε τις απόψεις σας σχετικά με το πώς ένας εκπαιδευτικός μπορεί να διαχειριστεί (αντιμετωπίσει) το εύρος των συμπεριφορών των μαθητών στο σχολείο. Υπάρχουν κανόνες αποδεκτής συμπεριφοράς στην τάξη σας; Ποιοι είναι αυτοί; Έρχεστε αντιμέτωπος/η με ανεπιθύμητες συμπεριφορές μαθητών/τριών στην τάξη σας; Ποιες είναι αυτές; Ποιοι είναι, κατά τη γνώμη σας, οι λόγοι που οι μαθητές/τριες εκδηλώνουν μη επιθυμητές μορφές συμπεριφοράς στο σχολείο; Μπορείτε να αναφέρετε κάποια παραδείγματα αποτελεσματικών και αναποτελεσματικών τεχνικών διαχείρισης της ανεπιθύμητων συμπεριφορών των μαθητών/τριών στη σχολική τάξη; Ποια είναι η γνώμη σας για την τιμωρία στο σχολείο; Διακρίνετε κάποιες μορφές τιμωρίας; Εκτιμάτε ότι η τιμωρία είναι πάντα αποτελεσματική; Ποιες μορφές της; (παραδείγματα) Στο παρόν σας απασχολεί κάποια/ες ανεπιθύμητη/ες συμπεριφορά/ες ενός/μίας ή περισσότερων μαθητών/τριών στην τάξη σας; Ποιες τεχνικές έχετε δοκιμάσει για να διαχειριστείτε τις ανεπιθύμητες μορφές συμπεριφοράς των μαθητών/τριών οι οποίες σας απασχολούν στο παρόν; Πόσο αποτελεσματικές ήταν οι τεχνικές που δοκιμάσατε; Αν δεν είχαν το επιθυμητό αποτέλεσμα, ποιοι νομίζετε ότι ήταν οι λόγοι; Χρησιμοποιείτε τον έπαινο στην τάξη σας; Για ποιο λόγο; Σε ποιες περιπτώσεις; (παραδείγματα) Είναι κατά τη γνώμη σας πάντα αποτελεσματικός ο έπαινος; Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η κατάλληλη χρήση του επαίνου στα πλαίσια της σχολικής τάξης; (παραδείγματα) 3
Συνέντευξη από Μαθητές και Μαθήτριες Δημογραφικά στοιχεία μαθητή/τριας: Φύλο: Τάξη φοίτησης: Σχολείο φοίτησης: Δημόσιο / Ιδιωτικό Επάγγελμα μητέρας: Επάγγελμα πατέρα: Ενδεικτικές ερωτήσεις για συνέντευξη μαθητή/τριας: Τα χρόνια που πηγαίνεις στο σχολείο διαπιστώνεις ότι οι δάσκαλοι/οι εκπαιδευτικοί στην τάξη σου υπάρχουν φορές που τιμωρούν και φορές που επιβραβεύουν τους μαθητές για τη συμπεριφορά τους. Στη συνέντευξη αυτή θα θέλαμε τις απόψεις σου σχετικά με τις επιθυμητές και ανεπιθύμητες συμπεριφορές των μαθητών της τάξης σου, καθώς και τις αντιδράσεις των δασκάλων σου. Υπάρχουν αποδεκτές και μη αποδεκτές συμπεριφορές των μαθητών/τριών στην τάξη σου; Ποιες νομίζεις ότι είναι αυτές; Για ποιους λόγους πιστεύεις ότι οι μαθητές/τριες εκδηλώνουν επιθυμητές μορφές συμπεριφοράς στο σχολείο; Για ποιους λόγους πιστεύεις ότι οι μαθητές/τριες εκδηλώνουν μη επιθυμητές μορφές συμπεριφοράς στο σχολείο; Με ποιους τρόπους ο δάσκαλος/οι εκπαιδευτικοί της τάξης σου προσπαθούν να υποδείξουν και να αλλάξουν τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές των μαθητών/τριών; Ποια είναι η γνώμη σου για την επιβολή τιμωριών στους μαθητές/τριες; Υπάρχουν καλές και κακές τιμωρίες; (Παραδείγματα) Πώς νομίζεις ότι αισθάνεται ένας μαθητή/τρια όταν τιμωρείται; Μπορεί, κατά τη γνώμη σου, να είναι αποτελεσματική η τιμωρία και πότε; (παραδείγματα) Μπορείς να σκεφτείς κάποιο πρόσφατο παράδειγμα μέσα από την τάξη σου, που ο δάσκαλος τιμώρησε κάποιον μαθητή/τρια; Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Τι άλλο θα μπορούσε να είχε κάνει ο/η δάσκαλος/α σου; Μπορείς να σκεφτείς κάποιο πρόσφατο παράδειγμα μέσα από την τάξη σου, που ο δάσκαλος επιβράβευσε κάποιον μαθητή/τρια; Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Έχεις τιμωρηθεί ποτέ ο ίδιος από το δάσκολο/α ή τους/τις εκπαιδευτικούς της τάξης σου; Πώς αισθάνθηκες; Τι συνέβη μετά; Ο δάσκαλος /οι εκπαιδευτικοί επιβραβεύει/ουν την καλή συμπεριφορά στην τάξη σου; Με ποιους τρόπους; Πώς νομίζεις ότι αισθάνεται ένας μαθητής/τρια όταν τον επιβραβεύουν; Έχεις επιβραβευθεί ποτέ ο ίδιος από το δάσκολο/α ή τους/τις εκπαιδευτικούς της τάξης σου; Πώς αισθάνθηκες; Τι συνέβη μετά; 4
Β. Θεματική ενότητα : Γονεϊκότητα και μαθησιακά επιτεύγματα των παιδιών Θέμα συνέντευξης: μορφές εμπλοκής των γονέων στην εκπαίδευση των παιδιών Συνέντευξη από Γονείς Δημογραφικά στοιχεία του γονέα: Φύλο: Ηλικία: Μορφωτικό επίπεδο: Επάγγελμα: Ηλικία παιδιών που φοιτούν στο σχολείο: Ενδεικτικές ερωτήσεις για συνέντευξη γονέα: Οι γονείς συνήθως ενδιαφέρονται για τη σχολική ζωή των παιδιών τους και συμμετέχουν σε αυτήν με ποικίλους τρόπους. Επιπλέον, εκτός σχολικού ωραρίου, βοηθάνε τα παιδιά με τα σχολικά τους καθήκοντα στο σπίτι και τους προφέρουν διάφορες μαθησιακές ευκαιρίες (π.χ. εξωσχολικές δραστηριότητες). Στη συνέντευξη αυτή θα θέλαμε τις απόψεις σας σχετικά τους τρόπους συμμετοχής των γονέων στην εκπαιδευτική διαδικασία των παιδιών τους. Πιστεύετε πως οι γονείς στη χώρα μας ενδιαφέρονται για την εκπαίδευση των παιδιών τους; Πώς εκδηλώνουν το ενδιαφέρον τους; (Εξηγήστε) Ποιοι είναι, κατά τη γνώμη σας, οι λόγοι που οι γονείς ενδιαφέρονται για την εκπαίδευση των παιδιών τους; Εσείς (και ο σύζυγος/η σύζυγός σας) δείχνετε στο παιδί σας το ενδιαφέρον σας για την εκπαίδευσή του και τη σχολική του καθημερινότητα; Με ποιους τρόπους; Με βάση την εμπειρία σας, οι Έλληνες γονείς συμμετέχουν στη σχολική ζωή των παιδιών τους; Με ποιους τρόπους; Εσείς πως συμμετέχετε στη σχολική ζωή του παιδιού/των παιδιών σας; (Παραδείγματα) Ποια η γνώμη σας για τη σχέση σχολείου και οικογένειας στη χώρα μας; Ποιες είναι οι σχέσεις των γονέων με το δάσκαλο/α του παιδιού τους, αλλά και το υπόλοιπο εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου του; Πώς θα τις χαρακτηρίζατε; Πώς θα περιγράφατε τη δική σας σχέση με το δάσκαλο και το προσωπικό του σχολείου του παιδιού/των παιδιών σας; Πιστεύετε ότι χρειάζεται οι γονείς να υποστηρίζουν τα παιδιά σε σχέση με τα σχολικά τους καθήκοντα εκτός σχολικού ωραρίου (π.χ., με τη σχολική τους εργασία στο σπίτι); Με ποιους τρόπους πιστεύετε ότι οι γονείς συνήθως ασχολούνται με το παιδί τους όταν διαβάζει τα μαθήματά του στο σπίτι; (Παραδείγματα) Υπάρχουν, κατά τη γνώμη σας, «καλοί» και «κακοί» τρόποι με τους οποίους ένας γονέας μπορεί να ασχολείται με το διάβασμα του παιδιού του στο σπίτι; (Εξηγήστε) Εσείς (και ο σύζυγος/η σύζυγός σας) ασχολείστε με την κατ οίκον σχολική εργασία του παιδιού σας; Αν ναι, με ποιους τρόπους; (Παραδείγματα). Για ποιους λόγους; (Εξηγήστε) 5
Εκτός από την ενασχόληση των γονέων με τα σχολικά καθήκοντα των παιδιών, θεωρείτε ότι υπάρχουν άλλοι τρόποι με τους οποίους μπορούν οι γονείς να υποστηρίξουν τη μάθηση του παιδιού τους εκτός σχολείου; Περιγράψτε την προσωπική σας εμπειρία. Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να υποστηρίξει ένας γονέας τη μάθηση, την ακαδημαϊκή επιτυχία και την καλή σχολική προσαρμογή του παιδιού/των παιδιών του; 6
Συνέντευξη από Εκπαιδευτικούς Δημογραφικά στοιχεία του/της εκπαιδευτικού: Φύλο: Ειδικότητα: Ηλικία: Χρόνια υπηρεσίας: Σχολείο εργασίας: Δημόσιο / Ιδιωτικό Ενδεικτικές ερωτήσεις για συνέντευξη εκπαιδευτικού: Τα χρόνια που είστε στην εκπαίδευση διαπιστώνετε από την εμπειρία σας ότι οι γονείς των μαθητών/τριών σας εκδηλώνουν μεγάλη ποικιλία συμπεριφορών στα πλαίσια της εκδήλωσης του ενδιαφέροντος τους για την εκπαίδευσή τους. Για παράδειγμα, μπορεί να συμμετέχουν στην σχολική ζωή του/των παιδιού/παιδιών τους με ποικίλους τρόπους, ή εκτός σχολικού ωραρίου να τα βοηθάνε με τα σχολικά τους καθήκοντα στο σπίτι και να τους προφέρουν διάφορες μαθησιακές ευκαιρίες (π.χ. εξωσχολικές δραστηριότητες). Στη συνέντευξη αυτή θα θέλαμε τις απόψεις σας σχετικά τους τρόπους συμμετοχής των γονέων στην εκπαιδευτική διαδικασία των παιδιών τους. Πιστεύετε ότι οι γονείς στη χώρα μας ενδιαφέρονται για την εκπαίδευση των παιδιών τους; Πώς εκδηλώνουν το ενδιαφέρον τους, κατά τη γνώμη σας; (Εξηγήστε) Ποιοι είναι, κατά τη γνώμη σας, οι λόγοι που οι γονείς ενδιαφέρονται για την εκπαίδευση των παιδιών τους; Με βάση την εμπειρία σας, οι Έλληνες γονείς συμμετέχουν στη σχολική ζωή των παιδιών τους; Με ποιους τρόπους οι γονείς των μαθητών σας συμμετέχουν στη σχολική τους ζωή; (Παραδείγματα) Ποια η γνώμη σας για τη σχέση σχολείου και οικογένειας στη χώρα μας; Ποιες είναι οι σχέσεις των δασκάλων και του εκπαιδευτικού προσωπικού του σχολείου σας με τους γονείς των μαθητών/τριών; Πώς θα τις χαρακτηρίζατε; Πώς θα περιγράφατε τη δική σας σχέση με τους γονείς των μαθητών/τριών σας; Πιστεύετε πώς χρειάζεται οι γονείς να υποστηρίζουν τα παιδιά σε σχέση με τα σχολικά τους καθήκοντα εκτός σχολικού ωραρίου (π.χ., με τη σχολική τους εργασία στο σπίτι); Με ποιους τρόπους πιστεύετε ότι οι γονείς συνήθως ασχολούνται με το παιδί τους όταν διαβάζει τα μαθήματά του στο σπίτι; (Παραδείγματα) Υπάρχουν, κατά τη γνώμη σας, «καλοί» και «κακοί» τρόποι με τους οποίους ένας γονέας μπορεί να ασχολείται με το διάβασμα του παιδιού του στο σπίτι; (Εξηγήστε) Οι γονείς των μαθητών/τριών σας ασχολούνται με την κατ οίκον σχολική εργασία του παιδιού τους; Αν ναι, με ποιους τρόπους; (Παραδείγματα). Για ποιους λόγους; (Εξηγήστε) Εκτός από την ενασχόληση των γονέων με τα σχολικά καθήκοντα των παιδιών, θεωρείτε ότι υπάρχουν άλλοι τρόποι με τους οποίους μπορούν οι γονείς να υποστηρίξουν τη μάθηση του παιδιού τους εκτός σχολείου; (Περιγράψτε) Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να υποστηρίξει ένας γονέας τη μάθηση, την ακαδημαϊκή επιτυχία και την καλή σχολική προσαρμογή του παιδιού/των παιδιών του; 7
Συνέντευξη από Μαθητές και Μαθήτριες Δημογραφικά στοιχεία μαθητή/τριας: Φύλο: Τάξη φοίτησης: Σχολείο φοίτησης: Δημόσιο / Ιδιωτικό Επάγγελμα μητέρας: Επάγγελμα πατέρα: Ενδεικτικές ερωτήσεις για συνέντευξη μαθητή/τριας: Τα χρόνια που πηγαίνεις στο σχολείο διαπιστώνεις ότι οι γονείς συνήθως ενδιαφέρονται για το πώς τα πάνε τα παιδιά στο σχολείο τους. Για παράδειγμα, μπορεί να συμμετέχουν στην σχολική τους ζωή, ή εκτός σχολικού ωραρίου να βοηθάνε με το διάβασμά τους για το σχολείο στο σπίτι και να τους προφέρουν διάφορες ευκαιρίες για να μάθουν πράγματα (π.χ. εξωσχολικές δραστηριότητες). Στη συνέντευξη αυτή θα θέλαμε τις απόψεις σου σχετικά με το ρόλο των γονέων στην εκπαίδευση των παιδιών τους και τους τρόπους με τους οποίους οι δικοί σου γονείς ασχολούνται με την εκπαίδευσή σου. Πιστεύετε πως οι γονείς στη χώρα μας ενδιαφέρονται για το πως θα τα πάνε τα παιδιά με το σχολείο τους; (Εξηγήστε) Ποιοι είναι, κατά τη γνώμη σας, οι λόγοι που οι γονείς ενδιαφέρονται για το πως θα τα πάνε τα παιδιά με το σχολείο τους; Οι δικοί σου γονείς σου δείχνουν ότι ενδιαφέρονται για το πώς τα πας στο σχολείο; Με ποιους τρόπους; Οι γονείς σου ενδιαφέρονται για τη σχολική σου καθημερινότητα; (π.χ., σε ρωτάνε για το πώς πέρασες τη μέρα σου στο σχολείο, τους φίλους σου στο σχολείο κτλ;) Οι γονείς σου έρχονται στο σχολείο σου; Συνήθως για ποιους λόγους; (Παραδείγματα: π.χ., να συναντηθούν με το δάσκαλο/α σου, με το διευθυντή, με άλλους γονείς κτλ) Πιστεύεις πώς χρειάζεται οι γονείς να βοηθούν τα παιδιά σε σχέση με τα σχολικά τους καθήκοντα (π.χ., με τη σχολική τους εργασία στο σπίτι); Γιατί; Οι γονείς σου ασχολούνται μαζί σου όταν διαβάζεις τα μαθήματά σου στο σπίτι; Ο μπαμπάς/ η μαμά σου/και οι δύο; Με ποιους τρόπους; (Παραδείγματα) Για ποιους λόγους νομίζεις ότι το κάνουν; (Εξήγησε) Υπάρχουν, κατά τη γνώμη σου, «καλοί» και «κακοί» τρόποι με τους οποίους ένας γονέας μπορεί να ασχολείται με το διάβασμα του παιδιού του στο σπίτι; (Εξηγήστε) Πώς αισθάνεσαι όταν ο μπαμπάς/η μαμά σου ασχολείται μαζί σου την ώρα που διαβάζεις τα μαθήματά σου για το σχολείο στο σπίτι; 8
Με ποιους τρόπους, που δεν έχουν σχέση με το διάβασμα για το σχολείο, μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν ένα παιδί να μάθει; Εσένα με ποιους τρόπους σε βοηθάνε οι γονείς σου να μάθεις καινούρια πράγματα; (Μόνον εάν χρειαστεί και το παιδί δεν απαντά καθόλου: π.χ., διαβάζετε μαζί ή σου χαρίζουν βιβλία; Πάτε επισκέψεις σε βιβλιοθήκες/μουσεία κτλ; Πάτε μαζί σε εκδηλώσεις όπως θεατρικές παραστάσεις κτλ; Συζητάτε για όσα συμβαίνουν στον κόσμο, τις ειδήσεις στην τηλεόραση κτλ;) Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σου, ο πιο καλός τρόπος για να βοηθήσουν οι γονείς τα παιδιά τους να μαθαίνουν, να τα πάνε καλά στο σχολείο και να αγαπούν το σχολείο; 9