ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΡΓΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ» ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ ΘΕΜΑ ΕΓΑΣΙΑΣ: FLexible transport services and ICT Platform for eco-mobility in urban and European rural areas - FLIPPER ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Κ. Συρακούλης ΟΜΑΔΑ ΜΕΛΕΤΗΣ : Λάρισα, 2011
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Τίτλος έργου... 5 2. Σύντομη περίληψη... 5 3. Στόχοι και αντικείμενα έργου... 6 4. Τεχνικές προδιαγραφές... 9 5. Οργανωσιακή δομή για την υλοποίηση... 9 6. Πρόγραμμα δραστηριοτήτων του FLIPPER... 9 7. Μελέτες επιτευξιμότητας και πιλοτικές εφαρμογές... 11 8. Ενδεικτικός χρονοπρογραμματισμός... 13 9. Προϋπολογισμός... 14 10. Πόροι... 14 11. Σύστημα διαχείρισης... 15 12. Συμπεράσματα... 17 Βιβλιογραφικές αναφορές... 18
1 3
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ SRM=Networks and mobility - Public Transport, Authority Bologna, Italy ATAF=Mobility Authority, Florence Metropolitan Area, Italy AUTh=ΑΠΘ=Transport Systems Research Group, Civil Engineering Department, Aristotle University of Thessaloniki, Kentriki Makedonia, Greece BOKU=Institute of Transport Studies, Department of Landscape, Spatial and Infrastructure Sciences, Austria ATL=Livorno Transport Operator, Italy FRM=Insula Council of Formentera, Illes Balears, Spain RAL=Ring a Link (Carlow Kilkenny & Tipperary, South Rural Transport Ltd) Ireland FTS=Flexible Transport Services = ευέλικτες υπηρεσίες μεταφοράς TS=Training Courses WS= Workshops SC= Steering Group Meetings SV= Study Visit or technical visit ICT= Information and Communication Technology=Τ.Π.Ε. DRT=Demand Responsive Transport ITS=Intelligent Transport Systems STS=Special Transport Service
1. Τίτλος έργου Ο τίτλος του έργου που επιλέχθηκε είναι: Flexible transport services and ICT Platform for eco-mobility in urban and rural European areas. Εν συντομία αναφέρεται ως FLIPPER. Δηλαδή, «Ευέλικτες υπηρεσίες μεταφορών και πλατφόρμα Τ.Π.Ε. για την οικολογική μετακίνηση στις αστικές και αγροτικές ευρωπαϊκές περιοχές». Είναι ένα πρόγραμμα Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας, το οποίο χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του INTERREG IVC, που και αυτό χρηματοδοτείται από το Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 2. Σύντομη περίληψη Σε όλη την Ευρώπη η πρόκληση της παροχής ενός οικονομικού, αποδοτικού, και ολοκληρωμένου δημόσιου συστήματος μεταφορών θεωρείται ως μια απαραίτητη προϋπόθεση για τη μείωση της ρύπανσης και της κυκλοφοριακής συμφόρησης, ενώ παράλληλα ενθαρρύνει τη βιώσιμη ανάπτυξη. Οι παραδοσιακές υπηρεσίες σταθερής διαδρομής είναι ιδανικές για περιοχές συγκεντρωμένης ζήτησης για μετακίνηση, αλλά η αλλαγή των προτύπων κατοίκησης και της φύσης των δραστηριοτήτων της εργασίας στη σημερινή κοινωνία έχουν δημιουργήσει διαφορετικές ανάγκες μετακίνησης με την οποία η συμβατική μεταφορά έχει γίνει ακατάλληλη και οικονομικά ασύμφορη. Τα τελευταία χρόνια, ευέλικτες υπηρεσίες μεταφορών (FTS) έχουν αποδείξει ότι είναι μια συμφέρουσα λύση για την παροχή υπηρεσιών δημόσιας μεταφοράς. Με την παροχή διαφόρων μορφών από ενδιάμεσες υπηρεσίες, οι FTS είναι συμπληρωματικές με τα συμβατικά συστήματα μεταφοράς επιβατών και συνήθως εξυπηρετούν μη προγραμματισμένες ανάγκες μετακίνησης, σε χρονικές περιόδους χαμηλής ζήτησης και σε περιοχές με μειωμένη ζήτηση. Δεδομένης της ευελιξίας των FTS είναι κατάλληλες για να εξυπηρετήσουν μια εξειδικευμένη αγορά πελατών και διαφορετικές ομάδες πολιτών (π.χ. άτομα με ειδικές ανάγκες και ηλικιωμένους, φοιτητές, τουρίστες, κλπ.). Η πρόταση FLIPPER απευθύνεται στον βασικό παράγοντα της βιώσιμης οικολογικής και ανταγωνιστικής ανάπτυξης, με την κοινωνική συνοχή των ευρωπαϊκών περιοχών και περιφερειών, μέσα από την έρευνα, την ανταλλαγή εμπειριών, καλών πρακτικών και τη κερδοφόρα συνεργασία για την FTS σε σχέση με την μετακίνηση στις πόλεις, στις αγροτικές περιοχές και τις μικρές πόλεις. Με την αξιοποίηση των πραγματικών αποτελεσμάτων, εμπειριών και ορθών πρακτικών που αποκτήθηκαν από προηγούμενες εφαρμογές πεδίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ευρωπαϊκά Προγράμματα, το FLIPPER αποσκοπεί στη δημιουργία δικτύου μεταφοράς γνώσης 5
μεταξύ των διαφόρων περιοχών της ένωσης και αρχών στο πεδίο των FTS. Επιπλέον στόχος του FLIPPER είναι η επίτευξη λύσεων φιλικών προς το περιβάλλον, αειφόρων και καινοτόμων, στο πεδίο των δημοσίων μεταφορών με την αξιολόγηση της βιωσιμότητας και της πραγματικής επίδρασης και από τη συλλογή των ορθών πρακτικών που εντοπίζονται στο πεδίο μελέτης. Η κοινοπραξία του FLIPPER εκπροσωπεί διαφορετικά συστήματα μεταφορών και μετακίνησης. Αυτό παρέχει ένα ιδανικό πλαίσιο για την ανταλλαγή εμπειριών και ορθών πρακτικών σχετικά με την προσβασιμότητα σε υπηρεσίες μετακίνησης, φιλικών προς το περιβάλλον που να μειώνουν τον κοινωνικό αποκλεισμό των ευπαθών ομάδων πολιτών. Το έργο που περιλαμβάνεται στο FLIPPER περιλαμβάνει τις ακόλουθες κύριες δραστηριότητες: 1) την ανταλλαγή εμπειριών μέσω της κατάρτισης και επισκέψεων, σχετικά με το πώς να αναπτύσσεται και λειτουργεί ένα FTS 2) την παγίωση και τη μεταφορά καλών πρακτικών μέσω εκτέλεσης και δοκιμών σε χώρους και περιοχές που εφαρμόζεται το FLIPPER, 3) την προώθηση των ορθών πρακτικών και των κατευθυντήριων γραμμών των FTS σε τοπικό, περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα αποτελέσματα του έργου και διαχρονικά αποτελέσματα περιλαμβάνουν: την τεχνολογική, λειτουργική και οργανωτική ανταλλαγή εμπειριών σχετικά με FTS σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των πολιτικών για την περιφερειακή ανάπτυξη, τη συνοχή και τη συνεργασία, τη διάδοση των ορθών πρακτικών και τη δημιουργία ενός δικτύου για τη βελτίωση της προσβασιμότητας, των υπηρεσιών μεταφοράς και της ποιότητας ζωής. (http://www.interreg4c.eu) 3. Στόχοι και αντικείμενα έργου Το Πρόγραμμα INTERREG IVC αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας για την περίοδο 2007-2013. Στοχεύει, μέσα από τη διαπεριφερειακή συνεργασία, στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των περιφερειακών αναπτυξιακών πολιτικών και στη συμβολή του οικονομικού εκσυγχρονισμού και αύξηση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης, μέσω: Της ενεργοποίησης τοπικών και περιφερειακών παραγόντων σε ολόκληρη την Ε.Ε., ανταλλάσσοντας εμπειρίες και γνώσεις. 6
Της σύνδεσης περιφερειών με λιγότερη εμπειρία στο τομέα των πολιτικών με περισσότερο προηγμένες περιφέρειες. Της μέριμνας για τη μεταφορά ορθών πρακτικών σε προγράμματα διαρθρωτικών ταμείων. Συγκεκριμένα, τα κύρια αντικείμενα και οι στόχοι του FLIPPER είναι: Η ανταλλαγή ορθών πρακτικών στον τομέα των FTS για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των δημοσίων υπηρεσιών μεταφοράς και της συνολικής βιωσιμότητας των αστικών και αγροτικών περιοχών. Η μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και των επιπτώσεων στο περιβάλλον, καθώς επίσης η μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού μειονεκτικών ομάδων πολιτών. Η κατανόηση της άποψης των επιβατών και η γνώση των κοινωνικοοικονομικών αποτελεσμάτων των ευέλικτων υπηρεσιών μεταφοράς στις εξυπηρετούμενες περιοχές. Η μεταφορά εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων και άλλων φορέων. Η ενίσχυση των γνώσεων, τόσο μέσα από αναλυτικές μελέτες των τοπικών αναγκών και των πιθανών λύσεων. Η αύξηση σε τοπικό επίπεδο των γνώσεων των νέων υπηρεσιών μέσων μαζικής μεταφοράς. Η εκπόνηση κατευθυντήριων γραμμών για μια αποτελεσματική ευρωπαϊκή πολιτική και για μαζικές μεταφορές για τις πόλεις και τις αγροτικές περιοχές Η προώθηση σε τοπικό, περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο της έννοιας, προσέγγιση και αποτελέσματα των FTS ως πραγματικό στοιχείο της συνολικής περιοχής/περιφέρειας της αλυσίδας μεταφοράς. (http://www.interreg4cflipper.eu/) FTS Οι ευέλικτες υπηρεσίες μεταφορών είναι υπηρεσίες μεταφοράς συμπληρωματικές με τις συμβατικές τακτικές των επιβατών, καθώς βρίσκονται ανάμεσα στις πιο ευέλικτες, αλλά και πιο ακριβές υπηρεσίες ταξί και στις λιγότερο ευέλικτες υπηρεσίες λεωφορείων. Ευέλικτη μεταφορά σημαίνει ότι η υπηρεσία είναι προσαρμοσμένη στην κάλυψη των γνωστών αναγκών των χρηστών και επιτρέπει σε κάποιο βαθμό ελευθερίας τουλάχιστον ένα από τα τρία κλειδιά διαστάσεις: διαδρομή, χρόνος και όχημα/ άνεση/ τοποθέτηση οδηγών. (Regiostars Awards, 2011) 7
Οι FTS περιλαμβάνουν ένα εύρος διαφορετικών μεταφορικών υπηρεσιών: Τοπικά λεωφορεία για δρομολόγια με κάποια ελαστικότητα (διαδρομές, χρόνο, σημεία συνάντησης κ.λ.π.) Ειδικές μεταφορές πελατών Κοινότητα μεταφορών Κοινή χρήση ταξί και car pooling Μερικές μορφές στάθμευσης και μετεπιβίβασης (http://srvweb01.softeco.it) Τα πλεονεκτήματα των FTS υπηρεσιών Η βελτιστοποίηση των ευέλικτων μεταφορικών υπηρεσιών και η ενσωμάτωσή τους με πλατφόρμες υπηρεσιών θα μπορούσαν να ελαχιστοποιήσουν την πίεση των ιδιωτικών μηχανοκίνητων ταξιδιών με συνακόλουθη βελτίωση της αποδοτικότητας των υπηρεσιών και μείωση ταυτόχρονα της ενέργειας και της κατανάλωσης καυσίμων και εκπομπών αερίων, καθώς επίσης και της ρύπανσης. Επιπλέον, έχουν δυνατότητα να αυξήσουν τη συνολική προσβασιμότητα των πόλεων και των αγροτικών περιοχών και να βελτιώσουν την κοινωνική συνοχή των μειονεκτικών/ διάσπαρτων περιοχών με την παροχή εξατομικευμένων υπηρεσιών κινητικότητας που ενεργεί ως υπηρεσία τροφοδοσίας στα συμβατικά μέσα μαζικής μεταφοράς (σιδηροδρομικές και λεωφορειακές μεταφορές). (http://www.interreg4cflipper.eu/). Σχηματικά οι υπηρεσίες αυτές φαίνονται στο σχήμα που ακολουθεί. Πηγή: http://www.interreg4cflipper.eu/ 8
4. Τεχνικές προδιαγραφές Οι εταίροι δεν έχουν δημοσιεύσει ακόμα με ποιο τρόπο διεξήγαγαν τις μελέτες και με ποιο τρόπο εγκατέστησαν τις πιλοτικές εφαρμογές. Για αυτό το λόγο, τεχνικές προδιαγραφές για το συγκεκριμένο έργο δεν έχουν αναφερθεί. 5. Οργανωσιακή δομή για την υλοποίηση Όπως είπαμε, οι εταίροι (11) του FLIPPER δεν έχουν δώσει στοιχεία για την οργάνωσή τους, ούτε για το ποιά ήταν η διάρθρωσή τους για τις μελέτες και τις δραστηριότητες. Το μόνο που γνωρίζουμε για την διάρθρωση των εταίρων είναι ότι ο συντονιστής είναι η SRM (Networks and mobility - Public Transport, Authority Bologna, Italy). 6.Πρόγραμμα δραστηριοτήτων του FLIPPER Το FLIPPER επίσημα ξεκίνησε, με την εναρκτήρια συνάντηση που έγινε στη Μπολόνια (Δεκ.08), στην οποία συμμετείχαν όλοι οι εταίροι. Οι εταίροι του FLIPPER οργανώθηκαν και παρακολούθησαν 6 εκπαιδευτικά μαθήματα (TC), 4 εκπαιδευτικές επισκέψεις (SV), 6 Workshops (WS), 5 συνεδριάσεις της συντονιστικής ομάδας (SC) και παρουσιάσεις του έργο σε 8 διεθνή συνέδρια δεδομένου από την έναρξη του έργου τον Σεπτέμβριο του 2008. Το TC1 (Ιαν.09) φιλοξενήθηκε στο Purbach και ακολουθήθηκε από μια SV με το DRT που λειτουργούσε στην περιοχή. Τον Φεβρουάριο του 2009, το UNIABDN οργάνωσε το WS1 στη Γλασκώβη που συνοδεύτηκε από την SV1. Τον Απρίλιο του 2009, το ATAF φιλοξένησε το TC2 στη Φλωρεντία μαζί με SV. Τον Σεπτέμβριο του 2009 η ICF-Νησιωτικό Συμβούλιο της Formentera οργάνωσε το WS2 με τίτλο "FT υπηρεσίες: λειτουργία (κάθε έργο ή δράση που εκτελείται από τους τελικούς δικαιούχους του προγράμματος INTERREG VIC), το κόστος, προσφορές και τις διαδικασίες ανάθεσης». Σε αυτή την περίπτωση ακόμα πραγματοποιήθηκε το SC3. Το Νοέμβριο του 2009 η RAL φιλοξένησε στο Kilkenny το TC3 με θέμα «Διαχείριση υπηρεσιών FTS σε διαφορετικές μικρές αστικές και αγροτικές περιοχές», ακολουθούμενη από άτυπη εκπαιδευτική και εσωτερική σύσκεψη του έργου. Το Μάρτιο του 2010 η Almada φιλοξένησε το TC4, το WS3 και SC4. 9
Το TC5, το WS4 και το SV3 πραγματοποιήθηκαν στο Βόλο, τέλος Ιουνίου 2010. Το ATL φιλοξένησε το WS5, το TC6, το SV4 και το SC5. Τον Δεκέμβριο του 2010, το SRM φιλοξένησε το WS6 «Λειτουργικές και οργανωτικές διαστάσεις του FTS: σε πραγματικές εφαρμογές και καλές πρακτικές» και μία εταιρική SC συνάντηση. Τα SC και SV ήταν αποκλειστικά για τους εταίρους του FLIPPER, ενώ όλα τα WS και TC παρακολουθήθηκαν από ένα ευρύ ακροατήριο, όπως και από τις τοπικές αρχές και ενδιαφερομένους. Για την διάδοση του έργου, οι εταίροι παρήγαγαν το παρακάτω υλικό προώθησης: "Σχέδιο διάδοσης" (D2), 4 newsletters, 2 φυλλάδια (Β1-Β2), αφίσες, αυτοκόλλητα, κλπ., 4 δελτία τύπου, 18 άρθρα δημοσιεύτηκαν σε τοπικό επίπεδο, 1 CD πάνω στο DRTS, 1 βίντεο και 1 τηλεοπτική εκπομπή από το ATL, 1 τηλεοπτική εκπομπή και DVD από το Purbach, 8 εκθέσεις που υποβλήθηκαν και έγιναν αποδεκτές για συμμετοχή σε διεθνή συνέδρια. Επιπλέον 3 έντυπες συνεισφορές σε βιβλία και περιοδικά παρήχθησαν από την Κοινοπραξία. Η ιστοσελίδα του FLIPPER λειτουργεί, ενημερώνεται και υποστηρίζεται συνεχώς, σημειώνοντας σημαντικό αριθμό επαφών που δείχνουν το ενδιαφέρον του κοινού. Η εικονική βιβλιοθήκη του FLIPPER είναι τώρα online και το UNIABDN εξέδωσε το εγχειρίδιο χρήσης της (D4). Οι εταίροι εκπόνησαν το παραδοτέο «έγγραφο θέσης» θεσπίζοντας κατευθυντήριες γραμμές για την ανάπτυξη των προγραμματισμένων μελετών σκοπιμότητας. Οι μελέτες έχουν ολοκληρωθεί στα τέλη του Ιουνίου 2010 και οι εκθέσεις των εταίρων υποβλήθηκαν τον Οκτώβριο του 2010. Οι 5 πιλοτικές εφαρμογές που προγραμματίστηκαν να τεθούν σε λειτουργία από το SRM, Purbach, ΑΠΘ, ICF και RAL ξεκίνησαν όπως είχε προγραμματιστεί, ενώ το DOYK θα ξεκινήσει την εφαρμογή του στην επόμενη περίοδο. Οι LP και CO υποστηρίχθηκαν από όλους τους εταίρους, επιμελήθηκαν και εκδόθηκαν τον Απρίλιο του 2010. Στην ενδιάμεση έκθεση του FLIPPER συνοψίζονται τα αποτελέσματα του πρώτου εξαμήνου των δραστηριοτήτων του σχεδίου και δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στα εξής: μελέτες σκοπιμότητας, πιλοτικών εφαρμογών και καλών πρακτικών. Οι εταίροι έδωσαν ιδιαίτερη προσοχή στην έκδοση καλών πρακτικών, το οποίο ήταν ένα σημαντικό θέμα της ημερήσιας διάταξης και των δύο συναντήσεων του έργου που διοργανώθηκαν κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς. Κατά την τρέχουσα περίοδο αναφοράς, τα πρώτα αποτελέσματα του έργου άρχισαν να εκπονούνται πλήρως: το «Cross-Site σχέδιο συλλογής δεδομένων» αναπτύχθηκε, όπως επίσης και το FLIPPER D5 «Πρώτο έτος της εφαρμογής της Εικονικής Βιβλιοθήκης», επιπλέον εκδόθηκε ένα «Σχέδιο Αξιολόγησης» και οι εταίροι 10
κλήθηκαν να παρέχουν τις σχετικές πληροφορίες για τις μελέτες τους, οι οποίες πρόκειται να συγκριθούν και να αξιολογηθούν. Το εργαλείο ανάλυσης απόδοσης εκπονήθηκε και σημαντικά δεδομένα συγκεντρώθηκαν για την προετοιμασία του D10 "Κατευθυντήριες γραμμές», η οποία εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2011. (Klementschitz, 2010) 7. Μελέτες επιτευξιμότητας και πιλοτικές εφαρμογές Στα πλαίσια του FLIPPER διοργανώθηκαν 12 μελέτες επιτευξιμότητας και εγκαταστάθηκαν 6 πιλοτικές εφαρμογές. Αναλυτικότερα στην Ιταλία (Μπολόνια) στην περιοχή Borgo Panigale, η μελέτη των υπηρεσιών θα ολοκληρώνεται με τα συμβατικά κύρια μέσα μαζικής μεταφοράς, ώστε να αυξηθεί η επιβατική κίνηση με στροφή από τις ατομικές στις συλλογικές μεταφορές. Επίσης στην περιοχή Budrio το SRM σε συνεργασία με το Δήμο του Budrio, θα προετοιμάσει τη μελέτη σκοπιμότητας για FTS σε μια αγροτική περιοχή. Στην περιοχή του Λιβόρνο της Ιταλίας το ATL θα εφαρμόσει μια μελέτη σκοπιμότητας σχετικά με το σχεδιασμό της καταλληλότερης ευέλικτης υπηρεσίας μεταφοράς για μια αστική συνοικία και την εξακρίβωση του ρόλου των DRTs ως τροφοδότη των κύριων γραμμών των μέσων μαζικής μεταφοράς. Ακόμα στην περιοχή Scandicci Hills της Φλωρεντίας, το ATAF θα εκπονήσει μελέτη σκοπιμότητας, προκειμένου να διερευνήσει τη δυνατότητα να δημιουργηθεί ένα FTS τόσο ως τροφοδότη στις νέες γραμμές του τραμ που συνδέει Scandicci με το κέντρο της Φλωρεντίας, όσο για την κάλυψη της εσωτερικής χαμηλής ζήτησης στην περιοχή για μεταφορά. (Model Agreement between Lead Partners and partners of an INTERREG IVC project, 2010) Στην Αυστρία στην περιοχή Defereggental σε συνεργασία με τους τρεις δήμους της περιοχής της κοιλάδας και βασιζόμενοι σε δύο έρευνες της κινητικότητας και της συμπεριφοράς της έρευνας, μια υπηρεσία DRT θα σχεδιαστεί για αυτή την αγροτική αλπική περιοχή των Άλπεων στα νοτιοδυτικά της Αυστρίας. Στην ίδια χώρα σε συνεργασία με το Δήμο Purbach, άμεσο συνεργάτη του έργου του FLIPPER, το υπάρχον σύστημα DRT θα αναλυθεί και θα συγκριθεί με τις άλλες μελέτες περιπτώσεων. Πριν την ανάπτυξη των FTS (GmoaBus), δεν υπήρχε διαθέσιμη μεταφορική υποδομή για ταξίδια εσωτερικού, καθώς τα λεωφορεία και τρένα εξυπηρετούσαν μόνο μια στάση. Με βάση τα αποτελέσματα των μελετών σκοπιμότητας, το υπάρχον σύστημα θα πρέπει να αλλάξει με τέτοιο τρόπο, ώστε να αυξήσει την ελκυστικότητα στη χρήση του λεωφορείου και να μειώσει το κόστος λειτουργίας. Στην Ελλάδα, το ΑΠΘ/Ερευνητική Ομάδα Συστημάτων Μεταφοράς σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές θα εφαρμόσει μια μελέτη σκοπιμότητας στην 11
περιοχή της Καστοριάς σχετικά με την εφαρμογή ενός FTS για την εξυπηρέτηση των πολιτών και των τουριστών. Επίσης η ίδια ομάδα σε συνεργασία με τον Ο.Α.Σ.Θ. θα εφαρμόσει μια μελέτη σκοπιμότητας στην περιοχή του Λαγκαδά σχετικά με την εφαρμογή της FTS για την εξυπηρέτηση των πολιτών, προκειμένου να αυξηθεί η υφιστάμενη χαμηλή ποιότητα των υπηρεσιών μεταφορών. Ακόμα, ο Δήμος του Βόλου ενδιαφέρεται να εγκαταστήσει μια υπηρεσία FTS για την μετακίνηση ατόμων με κινητικά προβλήματα στην πόλη του Βόλου. Στην πόλη της Καστοριάς, η πιλοτική εφαρμογή (το πρόγραμμα υλοποιείται από την Ένωση Ταξί της Καστοριάς) θα υλοποιηθεί από το ΑΠΘ/Ερευνητική Ομάδα Συστημάτων Μεταφοράς σε συνεργασία με τον Δήμο και τις τοπικές επιχειρήσεις μεταφοράς. Στο Βόλο η έλλειψη πρόσβασης των συμβατικών μεθόδων μεταφοράς είναι ο βασικός λόγος για αυτή την προσπάθεια, ώστε να βελτιωθούν οι υπηρεσίες μεταφοράς στο Δήμο, αφού για αυτό το λόγο τα νέα mini-bus χρησιμοποιούνται για την εξυπηρέτηση αυτών των ατόμων. Στην Ισπανία στο νησί Formentera, η μελέτη σκοπιμότητας αποτελεί αξιολόγηση και αναβάθμιση του νέου μοντέλου της δημόσιας μεταφοράς που τέθηκε σε εφαρμογή το περασμένο έτος, με μια ανάλυση και σχεδιασμό για την εφαρμογή της φωνητικής ενημέρωσης στις στάσεις λεωφορείων. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζεται στην περιοχή αυτή, είναι η μη διαθεσιμότητα μέσων μαζικής μεταφοράς κατά τη χειμερινή περίοδο. Στο νησί Formentera, η πιλοτική δοκιμή θα είναι η αρχή της προηγούμενης μελέτης σε επιλεγμένο δείγμα σεναρίου (με την χρήση διαφόρων στάσεων λεωφορείων), τα οποία υποστηρίζονται μέσω της φωνητικής επικοινωνίας. Στην Πορτογαλία, στην πόλη Almada, το δημοτικό συμβούλιό της θα θέσει σε εφαρμογή μια μελέτη σκοπιμότητας που επικεντρώθηκε στην παλιά της πόλη, σχετικά με την εφαρμογή μιας FTS που να εξυπηρετεί τους κατοίκους μεγαλύτερων ηλικιών και άλλους πολίτες. Επιπλέον, τα μέσα μεταφοράς που ακολουθούν το πρόγραμμα, έχουν στόχο τη μείωση εκπομπών CO2. Στην Ιρλανδία, στην πόλη South Tiperary, η RAL θα πραγματοποιήσει μια μελέτη σκοπιμότητας στην περιοχή, συνδεδεμένη με την Υπηρεσία Υγείας του Γενικού Νοσοκομείου στο Clonmel και με χρήστες με αναπηρία που χρησιμοποιούν ήδη την υπηρεσία της RAL και για να είναι δυνατόν να παρέχουν εξ αποστάσεως πρόσβαση στο σύστημα κρατήσεων του νοσοκομείου. Στην πόλη αυτή, εφαρμόζεται μια υπηρεσία DRT, 5 ή 6 ημερών την εβδομάδα, χρησιμοποιώντας ένα μινι-λεωφορείο 14 θέσεων που εξυπηρετεί άτομα για ευκολότερη πρόσβαση σε νοσοκομεία. 12
Στην Ιταλία (Μπολόνια) στην περιοχή Borgo Panigale, η πιλοτική εφαρμογή θα αξιοποιηθεί από έναν διαχειριστή που θα επιλεγεί με διαγωνισμό. Θα είναι εντελώς ευέλικτη τόσο στις διαδρομές όσο και στα χρονοδιαγράμματα. Πριν την υλοποίηση του προγράμματος, τα μέσα μεταφοράς δεν παρείχαν πρόσβαση σε τοπικές υπηρεσίες. Οι πιλοτικές εφαρμογές που εγκαταστάθηκαν εμφανίζονται στην παρακάτω εικόνα. Πηγή: http://www.interreg4cflipper.eu/ 8. Ενδεικτικός χρονοπρογραμματισμός Όλη η διάρκεια του FLIPPER είναι 36 μήνες. Πιο συγκεκριμένα ξεκινάει από τον Σεπτέμβριο του 2008 και τελειώνει τον Νοέμβριο του 2011. Κανένα άλλο δεδομένο δεν δίνεται από του εταίρους του προγράμματος για την διάρκεια των μελετών που συνέταξαν και για τις πιλοτικές εφαρμογές που εγκαταστάθηκαν. 13
9. Προϋπολογισμός Ο συνολικός προϋπολογισμός ανέρχεται στα 2.695.700 ευρώ και η συμμετοχή του ευρωπαϊκού ταμείου περιφερειακής ανάπτυξης είναι 2.088.025 ευρώ. Το υπόλοιπο ποσό συμπληρώνεται από τις εθνικές κυβερνήσεις των χωρών που συμμετέχουν. 10. Πόροι Η κοινοπραξία FLIPPER αποτελείται από έντεκα εταίρους από εννέα διαφορετικές περιοχές της Ευρώπης και πρόκειται για διαφορετικούς φορείς, όπως οι δημόσιες επιχειρήσεις μεταφορών και αρχές, πανεπιστήμια και ερευνητικά ινστιτούτα, τοπικές αρχές και ένα μη-κερδοσκοπικό οργανισμό. Αυτό παρέχει ένα ιδανικό πλαίσιο για την ανταλλαγή εμπειριών και ορθών πρακτικών σχετικά με τις υπηρεσίες της μετακίνησης, της προσβασιμότητας, φιλικές προς το περιβάλλον μεταφορικών υπηρεσιών και για τη μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού των ευάλωτων ομάδων. Υπάρχει μια καλή ισορροπία μεταξύ του δημόσιου, της έρευνας και των εταιριών εκμετάλλευσης, στενά συνδεδεμένων με τον τομέα των δημόσιων μεταφορών, το οποίο βεβαιώνει ότι το έργο είναι προσανατολισμένο προς την πρακτική εκμετάλλευση και μπορεί να επηρεάσει τη μελλοντική πολιτική σχετικά με τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Αναλυτικά στοιχεία δεν δίνονται από τους εταίρους για τους πόρους που χρησιμοποίησαν. Αν και αναφέρεται ότι στις μελέτες χρησιμοποίησαν πολυκριτήριες αναλύσεις, SWOT αναλύσεις και εκτιμήσεις κόστους για τα καταλήξουν στα πιθανά σενάρια των FTS, δεν αναφέρουν τη διάρκεια και το προσωπικό που χρειάστηκαν. Εξαίρεση αποτελεί το παράδειγμα της πόλης Purbach στην Αυστρία που μας δίνονται μερικά επιπλέον στοιχεία για το πρόγραμμα που έτρεξαν. Παρόλο που ξεκίνησε τον Μάιο του 2004 και τέλειωσε το Φεβρουάριο του 2007, τα αποτελέσματα του προγράμματος θα εμπλουτίσουν τις γνώσεις στις FTS και για αυτό το λόγο παρουσιάζεται και στο FLIPPER. Αναλυτικότερα για το πρόγραμμα στο PURBACH έχουμε συνολικό κόστος 222.000 ευρώ από τα οποία, τα 103.500 ευρώ προέρχονται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξη, 19.600 ευρώ από την τοπική κυβέρνηση, 23.900 ευρώ από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, 60.000 ευρώ από τον Δήμο της περιοχής και 15.000 ευρώ από εκτιμηταία έσοδα. Αγοράστηκε ένα λεωφορείο 6 θέσεων με δυνατότητα μεταφοράς ατόμων με αναπηρία. Η υπηρεσία λειτουργούσε καθημερινά εκτός Κυριακής και εορτών, στην οποία απασχολούνταν 4 άτομα που δούλευαν 20 ώρες την εβδομάδα και ακόμα ένα υπάλληλος για 4 ώρες την εβδομάδα. 14
11. Σύστημα διαχείρισης Το σύστημα διαχείρισης του FLIPPER ακολουθεί το σύστημα διαχείρισης του INTERREG. Πιο συγκεκριμένα, έχουν δοθεί κατευθυντήριες γραμμές για το συγκεκριμένο θέμα μέσα από το σύστημα του INTERREG, οι οποίες αποτελούν ένα υπόδειγμα και για τη διαχείριση του FLIPPER. Η διαχείριση αυτού του προγράμματος βασίζεται στη δομή διαχείρισης που εφαρμόζονται για ένα πρόγραμμα των διαρθρωτικών ταμείων και αποτελείται από: Μια Διαχειριστική Αρχή Μια Αρχή Πιστοποίησης Αρχή Ελέγχου Μια επιτροπή παρακολούθησης Κοινή Τεχνική Γραμματεία και τέσσερα Σημεία Πληροφόρησης Εθνικά σημεία επαφής Δραστηριότητες προγραμμάτων του INTERREG IVC είναι οργανωμένες με τέτοιο τρόπο σε έναν αριθμό από συστατικά στοιχεία. Τα στοιχεία αυτά εστιάζουν είτε στην υλοποίηση του προγράμματος (π.χ. διαχείριση και συντονισμός, επικοινωνία και διασπορά), είτε στο περιεχόμενο του προγράμματος (π.χ. ανταλλαγή ιδεών). Το πρώτο στοιχείο αφορά τις ενέργειες διαχείρισης και συντονισμού. Σχετίζεται με όλες τις δραστηριότητες, που έχουν να κάνουν με τις διοικητικές, νομικές και οικονομικές δραστηριότητες, που είναι απαραίτητες για να «τρέξει» ένα πρόγραμμα INTERREG IVC. Συνίσταται ότι τα έξοδα διαχείρισης και συντονισμού αντιπροσωπεύουν ένα λογικό μερίδιο του συνολικού προϋπολογισμού και σε γενικές γραμμές δε μπορεί να ξεπεράσει το 20% του συνολικού προϋπολογισμού. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της προετοιμασίας των αναφορών, της οργάνωσης συναντήσεων των ομάδων καθοδήγησης, καθώς επίσης και μέσω του ελέγχου των δαπανών. (Nelson et.al., 2010) Το δεύτερο στοιχείο σχετίζεται με την επικοινωνία και τις ενέργειες διασποράς. Δραστηριότητες, οι οποίες ανήκουν στο δεύτερο στοιχείο του προγράμματος στοχεύουν στη διάδοση των δραστηριοτήτων του προγράμματος. Αυτού του είδους οι ενέργειες είναι αρκετά σημαντικές για προγράμματα όπως το INTERREG ΙVC, όπου τα αποτελέσματα του προγράμματος δε θα πρέπει να ωφελούν μόνο τους εταίρους του προγράμματος, αλλά και να ωφελούν και τις τοπικές και περιφερειακές αρχές της Ευρώπης. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω διαφημιστικών φυλλαδίων, συνεδρίων, ιστοσελίδων και αποτελεσμάτων ερευνών. (The European public transport magazine, 2010) 15
Το τρίτο στοιχείο του προγράμματος «Ανταλλαγή εμπειριών» εξαρτάται από το είδος της μεσολάβησης. Υπάρχουν αμέτρητες μεθοδολογίες για αυτού του είδους τις δραστηριότητες. Για παράδειγμα, εδώ θα μπορούσαν να ανήκουν οι επισκέψεις, τα εργαστήρια, οι ανταλλαγές προσωπικού, οι θεματικές μελέτες και έρευνες και η ανάπτυξη σχεδίων δράσης (action plan). Οι γενικές προδιαγραφές του συστήματος διαχείρισης έχουν τεθεί ώστε να επιτρέπει σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και εταίρους να γνωρίζουν για τις ανάγκες, τους ρόλους τους κλπ. σχετικά με κάθε πρόγραμμα του INTERREG. Πιο συγκεκριμένα, οι προδιαγραφές συστήνουν να γνωρίζουν όλοι οι εταίροι για το πρόγραμμα που θα ακολουθήσει μέσω της μεταξύ τους επικοινωνίας (τυπική ή προσωπική ο κύριος εταίρος είναι ο υπεύθυνος της επικοινωνίας και μέσω αυτού γίνεται η ενημέρωση των άλλων εταίρων). Μετά τη γνωστοποίηση του προγράμματος και του αντικειμένου του πρέπει όλοι οι εταίροι να ασχολούνται με τα ίδια αντικείμενα του έργου, να αντανακλώνται με λίγα λόγια οι ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και οι εμπειρίες τους μέσω του κάθε προγράμματος και τέλος να συμπεριλαμβάνονται στην προετοιμασία του προϋπολογισμού και στην εξαγωγή των αποτελεσμάτων. Η διαχείριση και ο συντονισμός του FLIPPER, και γενικότερα κάθε έργου ακολουθεί ορισμένες προδιαγραφές σύμφωνα με τις οποίες, ο συντονισμός και η οικονομική διαχείριση γίνεται σε καθημερινή βάση, το στρατηγικό επίπεδο του συστήματος διαχείρισης αποτελείται από ορισμένα βήματα, όπως λήψη αποφάσεων και έλεγχος από μια διευθύνουσα ομάδα. Τέλος, καθορίζει τους ρόλους και τις αρμοδιότητες κάθε εταίρου δείχνοντας έτσι την αξία κάθε εταίρου. Κάθε εταίρος πρέπει να είναι σε θέση να καθιστά υπεύθυνο έναν οικονομικό διαχειριστή για τον οργανισμό του και να υποβάλλει έλεγχο σύμφωνα με τις απαιτήσεις του εθνικού προγράμματος. Το στρατηγικό επίπεδο θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από διαφάνεια, αξιοπιστία και να είναι δίκαιο. Με λίγα λόγια, πρέπει όλοι οι εταίροι να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων, να είναι όλα τα αρχεία του προγράμματος διαθέσιμα και εύκολα προσβάσιμα, να οργανώνει επαρκής συναντήσεις των ομάδων καθοδήγησης, να κάνει σαφής τις διαδικασίες ελέγχου και να περιλαμβάνει μηχανισμούς αποτίμησης. (Subsidy Contract for the implementation of the INTERREG IVC project, 2010) Οι ρόλοι και τα καθήκοντα των εταίρων θα πρέπει να είναι καθορισμένα και σύμφωνα με κάποιες αρχές: Θα πρέπει να γίνει σαφές ποιος είναι υπόλογος για κάθε αρμοδιότητα και γιατί 16
Πώς οι άλλοι εταίροι μπορούν να ενισχύσουν κάθε μέλος; Αναφορά γνώμης και εμπειρίας των εταίρων ως δικαιολογία Οι διαδικασίες διαχείρισης που θα πρέπει να ελεγχθούν είναι οι ακόλουθες: Υπογραφή σύμβασης και συμφωνία εταίρων Προετοιμασία των εταιρικών αναφορών Προετοιμασία των αναφορών διαδικασιών Έλεγχος οικονομικών διαδικασιών Συναντήσεις της διευθύνουσας ομάδας Απόδειξη εξόφλησης από το ERDF και πληρωμή των εταίρων Προετοιμασία της τελικής έκθεσης (INTERREG IVC- Programme manual, 2010) 12. Συμπεράσματα Αν και το έργο δεν έχει τελειώσει ακόμα, μπορούμε να εξάγουμε ορισμένα συμπεράσματα για τις επιδιώξεις που είχε εξαρχής, την λειτουργία του και τους στόχους του. Τα συμπεράσματα λοιπόν που απορρέουν από την πολυετή λειτουργία των FTS θα μπορούσαμε να πούμε ότι ομαδοποιούνται σε πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Το βασικό μειονέκτημα που είναι εμφανές από την πρώτη κιόλας ιδέα που είχαμε για το έργο είναι ότι το κόστος χρήσης των FTS σε σχέση με τα παραδοσιακά μέσα μεταφοράς είναι αρκετά μεγαλύτερο. Αυτό είναι και το μεγαλύτερο εμπόδιο στη χρήση των ευέλικτων υπηρεσιών μεταφοράς που συμβαίνει γιατί είναι υπηρεσίες συμπληρωματικές με τις συμβατικές. Επιπλέον, στόχος του έργου είναι η εξυπηρέτηση μικρών ομάδων πληθυσμού και όχι οι μετακινήσεις μεγάλων ομάδων, που εδώ έρχεται να προστεθεί το γεγονός ότι προτεραιότητά του είναι η μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού των ευπαθών ομάδων (άτομα με ειδικές ανάγκες κλπ.). Ένα πλεονέκτημα που δε θα πρέπει να παραλείψουμε είναι η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. 17
Βιβλιογραφικές αναφορές Ιστοσελίδες 1. http://www.interreg4c.eu/accueil_en.html (ανακτήθηκε 10-11-2011) 2. http://www.interreg4cflipper.eu/ (ανακτήθηκε 17-11-2011) 3. http://www.interreg4c.eu/showproject.html?id=40755 (ανακτήθηκε 10-11-2011) 4. http://srvweb01.softeco.it/flipper/_rainbow/documents/flipper%20new sletter%20%28n1%29_feb09.pdf (ανακτήθηκε 17-11-2011) 5. http://srvweb01.softeco.it/flipper/_rainbow/documents/flipper_newslet ter_%28n2%29.pdf (ανακτήθηκε 10-11-2011) 6. http://srvweb01.softeco.it/flipper/_rainbow/documents/flipper_newslet ter N3.pdf 7. http://srvweb01.softeco.it/flipper/_rainbow/documents/b1.pdf 8. http://srvweb01.softeco.it/flipper/_rainbow/documents/general_poster.p df (ανακτήθηκε 10-11-2011) 9. http://srvweb01.softeco.it/flipper/_rainbow/documents/event_poster.pdf (ανακτήθηκε 15-11-2011) 10. http://srvweb01.softeco.it/flipper/_rainbow/documents/b2.pdf (ανακτήθηκε 19-11-2011) 11. http://srvweb01.softeco.it/flipper/_rainbow/documents/b3_v2.pdf (ανακτήθηκε 17-11-2011) Έντυπα 1. Interreg IVC- Innovation and environment- Regions of Europe sharing solutions (2010), Programme manual, European Regional Development Fund 2. The European public transport magazine, Mobility, issue 16, pages 59-65 3. Nelson, J., Wright, R., Masson, B., Ambrosino, G., and Naniopoulos, A., (2010), Recent Developments in Flexible transport services, Research in transportation economics paper,29, 243-248. 4. Klementschitz, R., (2010), Demand responsive transport for rural areas, a practice case in Austria, XVII International Scientific Symposium Transport Systems 2010, 1, 31-33. 5. Regiostars Awards 2011, Category 4: Low carbon economy themes, Citystar - Integrated, Clean, Urban transport projects, The Hybrid Electric Fuel- Cell Bus (2011), 43 6. Model Agreement between Lead Partners and partners of an INTERREG IVC project (2010), 4-11 7. Subsidy Contract for the implementation of the INTERREG IVC project (2009), 3-10 18