Έκθεση οργάνωσης και εµπλουτισµού του εκθεσιακού περιεχοµένου των Κέντρων Πληροφόρησης του Φορέα ιαχείρισης

ΕΡΓΟ Επεξεργασία και επιλογή τρόπου αναβάθµισης των περιβαλλοντικών εκθέσεων στα δυο Κέντρα Πληροφόρησης του Φορέα ιαχείρισης έλτα Νέστου - Βιστωνίδας - Ισµαρίδας ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ Έκθεση οργάνωσης και εµπλουτισµού του εκθεσιακού περιεχοµένου των Κέντρων Πληροφόρησης του Φορέα ιαχείρισης ΑΝΑΘΕΤΟΥΣΑ ΑΡΧΗ Φορέας ιαχείρισης έλτα Νέστου - Βιστωνίδας - Ισµαρίδας ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Η παρούσα µελέτη µε τίτλο «Έκθεση οργάνωσης και εµπλουτισµού του εκθεσιακού περιεχοµένου των Κέντρων Πληροφόρησης του Φορέα ιαχείρισης έλτα Νέστου Βιστωνίδας Ισµαρίδας» υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Επεξεργασία και επιλογή του τρόπου αναβάθµισης των περιβαλλοντικών εκθέσεων στα δυο Κέντρα Πληροφόρησης του Φορέα ιαχείρισης έλτα Νέστου - Βιστωνίδας - Ισµαρίδας», το οποίο εντάσσεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» (Ε.Π.ΠΕΡ.Α.Α.), µε τελικό δικαιούχο τον Φορέα ιαχείρισης έλτα Νέστου - Βιστωνίδας Ισµαρίδας και χρηµατοδοτείται κατά 80% από την Ευρωπαϊκή Ένωση και κατά 20% από εθνικούς πόρους. ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΡΓΟΥ: Μαρία Κατσακιώρη ΟΜΑ Α ΕΡΓΟΥ: Κατερίνα Μπόλη Πέτρος Κακούρος Λουίζα Νικολάου Σπύρος Ντάφης ηµήτρης Παπαδήµος Γιώργος Σεφεριάδης Μιλτιάδης Σεφερλής Νίκος Σουλάκης Έλενα Χατζηχαραλάµπους Ζακλίν Φριζή Ελένη Φυτώκα Η πλήρης αναφορά στην παρούσα έκδοση είναι: Μπόλη Κατερίνα και Μαρία Κατσακιώρη. 2012. Έκθεση οργάνωσης και εµπλουτισµού του εκθεσιακού περιεχοµένου των Κέντρων Πληροφόρησης του Φορέα ιαχείρισης έλτα Νέστου Βιστωνίδας Ισµαρίδας. Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων. Θέρµη. 63 σελ. This document may be cited as follows: Boli Katerina and Maria Katsakiori. 2012. Museological study for the Visitor Centres of the Management Body of Nestos Delta - Vistonida - Ismarida, Greece. Greek Biotope/Wetland Centre, Thermi, Greece, 63 p. 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΚΘΕΣΙΑΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ 2. ΣΚΟΠΟΙ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ 3. ΚΟΙΝΟ ΟΜΑ ΕΣ ΣΤΟΧΟΙ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ 4. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ 5. ΚΕΝΤΡΙΚΗ Ι ΕΑ, ΣΕΝΑΡΙΟ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Α. ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΕΛΤΑ ΝΕΣΤΟΥ Β. ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΛΙΜΝΩΝ ΒΙΣΤΩΝΙ ΑΣ- ΙΣΜΑΡΙ ΑΣ 4 5 9 11 15 19 23 43 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Με στόχο την αναβάθµιση και τον εκσυγχρονισµό των εκθεσιακών χώρων των δυο Κέντρων Πληροφόρησης που πραγµατεύονται την περιοχή του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (Κέντρου Πληροφόρησης έλτα Νέστου στην Κεραµωτή της Περιφερειακής Ενότητας Καβάλας και Κέντρου Πληροφόρησης Λιµνών Βιστωνίδας Ισµαρίδας στο Πόρτο Λάγος της Περιφερειακής Ενότητας Ξάνθης, ο Φορέας ιαχείρισης έλτα Νέστου Βιστωνίδας Ισµαρίδας προκήρυξε στις 17/5/2012 πρόχειρο διαγωνισµό µε αντικείµενο την υλοποίηση της µελέτης «Επεξεργασία και επιλογή του τρόπου αναβάθµισης των περιβαλλοντικών εκθέσεων στα δυο Κέντρα Πληροφόρησης του Φορέα ιαχείρισης έλτα Νέστου - Βιστωνίδας - Ισµαρίδας». Η µελέτη αποτελεί µέρος (υποέργο) του έργου «Οργάνωση της λειτουργίας της προστατευόµενης περιοχής έλτα Νέστου Βιστωνίδας Ισµαρίδας και του φορέα διαχείρισής της», το οποίο εντάσσεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξης» (Ε.Π.ΠΕΡ.Α.Α.), µε τελικό δικαιούχο τον Φορέα ιαχείρισης έλτα Νέστου - Βιστωνίδας Ισµαρίδας και χρηµατοδοτείται κατά 80% από την Ευρωπαϊκή Ένωση και κατά 20% από εθνικούς πόρους. Το ΕΚΒΥ συµµετείχε στον διαγωνισµό και επιλέχθηκε ως ανάδοχος για την εκπόνηση της µελέτης, η οποία ειδικότερα αφορά στη σύνταξη δυο επιµέρους εκθέσεων µελετών, ήτοι: 1. Έκθεση οργάνωσης και εµπλουτισµού εκθεσιακού περιεχοµένου των Κέντρων Πληροφόρησης του Φορέα ιαχείρισης. 2. Έκθεση διευθέτησης εκθεσιακού περιεχοµένου των Κέντρων Πληροφόρησης του Φορέα ιαχείρισης. Απώτερος σκοπός της µελέτης, είναι ο εκσυγχρονισµός των περιβαλλοντικών εκθέσεων των δυο Κέντρων Πληροφόρησης προκειµένου για τη δηµιουργία σύγχρονων, πετυχηµένων και βιώσιµων υποδοµών ενηµέρωσης, που θα συνάδουν µε τις σύγχρονες µουσειολογικές ανάγκες και πρακτικές. Μετά την ολοκλήρωση της µελέτης ο Φορέας ιαχείρισης θα προχωρήσει στο έργο της βελτίωσης των εκθεσιακών χώρων των δυο Κέντρων Πληροφόρησης. Το παρόν κείµενο αποτελεί το παραδοτέο µε τίτλο «Έκθεση οργάνωσης και εµπλουτισµού του εκθεσιακού περιεχοµένου των Κέντρων Πληροφόρησης του Φορέα ιαχείρισης έλτα Νέστου Βιστωνίδας Ισµαρίδας». Σκοπός της εν λόγω µελέτης είναι ο καθορισµός των βασικών γνωρισµάτων που θα διέπουν τις δυο υποδοµές και θα διασφαλίζουν τη λειτουργία και τη βιωσιµότητά τους (ήτοι, αποσαφήνιση σκοπών των δυο υποδοµών, διερεύνηση του κοινού που αναµένεται να στηρίξει τη λειτουργία τους, περιγραφή των υπηρεσιών που αυτές θα προσφέρουν), καθώς και ο προσδιορισµός της κεντρικής ιδέας σχεδιασµού του κάθε εκθεσιακού χώρου, η ανάλυση του θεµατικού του περιεχοµένου και η διαµόρφωση του σεναρίου, της ιστορίας δηλαδή που θα «αφηγείται» στον επισκέπτη, επιλέγοντας µέσα από µια τεράστια ποικιλία δυνατοτήτων πληροφόρησης για την περιοχή τα θέµατα που κρίνονται ως τα πιο καίρια για την προβολή της ιδιαίτερης φυσιογνωµίας και της σηµαίνουσας σπουδαιότητας της περιοχής του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. 4

1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΚΘΕΣΙΑΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΩΝ ΥΟ ΚΕΝΤΡΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Τα δυο Κέντρα Πληροφόρησης ευθύνης του Φορέα ιαχείρισης έλτα Νέστου Βιστωνίδας Ισµαρίδας που αφορά η παρούσα µελέτη χωροθετούνται εντός των ορίων του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, το ένα στην Κεραµωτή της Περιφερειακής Ενότητας Καβάλας (Κέντρο Πληροφόρησης έλτα Νέστου) και το άλλο στο Πόρτο Λάγος της Περιφερειακής Ενότητας Ξάνθης (Κέντρο Πληροφόρησης Λιµνών Βιστωνίδας - Ισµαρίδας). Οι δυο υποδοµές λειτουργούν από το 1997-1998, αναλαµβάνοντας την ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για τον πλούτο, τα ιδιαίτερα γνωρίσµατα και τη σπουδαιότητα της προστατευόµενης περιοχής. Από το 2003, τα δυο Κέντα εντάχθηκαν στο πλαίσιο λειτουργίας του Φορέα ιαχείρισης έλτα Νέστου Βιστωνίδας - Ισµαρίδας. Το Κέντρο Πληροφόρησης έλτα Νέστου βρίσκεται στην Κεραµωτή της Περιφερειακής Ενότητας Καβάλας, ακριβώς πίσω από το Γυµνάσιο του οικισµού. Ο εκθεσιακός του χώρος πραγµατεύεται τον φυσικό πλούτο που υπαγορεύει στην περιοχή ο ποταµός Νέστος και το εκτεταµένο δέλτα του. Αντίστοιχα, το Κέντρο Πληροφόρησης Λιµνών Βιστωνίδας Ισµαρίδας χωροθετείται στον οικισµό Πόρτο Λάγος της Περιφερειακής Ενότητας Ξάνθης, αναλαµβάνοντας την προβολή του υγροτοπικού συµπλέγµατος των λιµνών Βιστωνίδας και Ισµαρίδας και των παρακείµενων λιµνοθαλασσών της περιοχής. Όµοιας φιλοσοφίας και αρχιτεκτονικής µορφής, τα δυο κτίσµατα, όπως και οι εκθεσιακοί χώροι τους, ακολουθούν την κοινή µορφή των Κέντρων Πληροφόρησης που κατασκευάσθηκαν κατά τη δεκαετία του 1990 από το ΥΠΕΧΩ Ε στους υγροτόπους Ραµσάρ της χώρας. Ειδικότερα, αφορούν σε ισόγεια κτήρια (συνολικής έκτασης 324,50 m 2 ), το εσωτερικό των οποίων οργανώνεται µε έναν κεντρικό εκθεσιακό χώρο, έκτασης περί τα 80 m 2. Τον κεντρικό χώρο περιτρέχει, στις δυο πλευρές του, ανοικτός προς τον εκθεσιακό χώρο διάδροµος σχήµατος Γ, στεγασµένος µε γυάλινη οροφή. Στον διάδροµο ανοίγονται όλοι οι υπόλοιποι χώροι της υποδοµής (γραφεία, αίθουσα προβολών, χώροι υγιεινής, αποθηκευτικοί χώροι). Τα κτίσµατα περιβάλλονται από εκτεταµένο αύλειο χώρο, ανεκµετάλλευτο και στις δυο περιπτώσεις. Όσον αφορά στη χρήση και τη λειτουργία τους, πρόκειται για δυο ενεργές υποδοµές οι οποίες εξυπηρετούν τις ανάγκες στέγασης και λειτουργίας του Φορέα ιαχείρισης του Εθνικού Πάρκου, το προσωπικό του οποίου φιλοξενείται στους χώρους γραφείων των δυο υποδοµών, ενώ οι εκθεσιακοί χώροι (οι οποίοι οργανώθηκαν και εξοπλίσθηκαν µε εκθέµατα το 1995) και οι αίθουσες προβολώνσυναντήσεων των δυο Κέντρων, αναλαµβάνουν τις υπηρεσίες ενηµέρωσης του κοινού. Ως προς τις παρεχόµενες στο κοινό υπηρεσίες τους, τα δυο Κέντρα λειτουργούν ως χώροι αναφοράς και ενηµέρωσης για τις αξίες και λειτουργίες της περιοχής, προωθούν την ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση για τη σηµασία των υγροτόπων, για τα είδη φυτών και ζώων που φιλοξενούν, για τους τρόπους προστασίας του φυσικού πλούτου της περιοχής. Παράλληλα, αναλαµβάνουν την οργάνωση και υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραµµάτων και δραστηριοτήτων, υπαίθριων ξεναγήσεων και δράσεων που σχετίζονται µε τον τουρισµό στη φύση. 5

Σχετικά µε την πολύπλευρη δράση τους, τα δυο Κέντρα έχουν αναπτύξει σηµαντικές συνεργασίες µε τοπικούς φορείς, εκπαιδευτικά ιδρύµατα, περιβαλλοντικές οργανώσεις, σχολεία, κυνηγετικούς συλλόγους, αλιευτικούς συνεταιρισµούς κ.ά. Σε συνεργασία µε τα γραφεία της Πρωτοβάθµιας και ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης των Περιφερειακών Ενοτήτων Ξάνθης, Καβάλας και Ροδόπης, στα πλαίσια υλοποίησης περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στις αντίστοιχες περιφερειακές ενότητες, οργανώνονται επισκέψεις στα Κέντρα Πληροφόρησης, όπου γίνεται ενηµέρωση για τις οικολογικές αξίες των υγροτόπων και ανάδειξη της ανάγκης προστασίας τους. Επίσης, και τα δυο Κέντρα, από το 1998 συµβάλλουν τα µέγιστα στην περισυλλογή και βοήθεια άγριων τραυµατισµένων ζώων, σε συνεργασία µε το παράρτηµα του ΕΚΠΑΖ στη Θεσσαλονίκη αλλά και την απελευθέρωσή τους όταν αυτό είναι δυνατό. Επίσης, σε συνεργασία µε το ΕΛΦΙΣ συλλέγονται στοιχεία από νεκρά δελφίνια που ξεβράζονται στις ακτές, στα όρια του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, ενώ σε συνεργασία µε τον ΑΡΧΕΛΩΝ συνδράµουν στην περισυλλογή και παροχή πρώτων βοηθειών σε τραυµατισµένες θαλάσσιες χελώνες, στην αποστολή τους στον χώρο περίθαλψης της οργάνωσης, καθώς και στην συλλογή και αποστολή στοιχείων για τις νεκρές. Η θεµατική των υφιστάµενων εκθέσεων επικεντρώνεται σε θέµατα που αφορούν στον υγροτοπικό πλούτο του Εθνικού Πάρκου, εστιάζοντας κατά περίπτωση στο δέλτα του Νέστου (το Κέντρο Πληροφόρησης στην Κεραµωτή) και στο υγροτοπικό σύµπλεγµα των λιµνών Βιστωνίδας και Ισµαρίδας (το Κέντρο Πληροφόρησης στο Πόρτο Λάγος), ενώ παρέχονται και ενδιαφέροντα, γενικά πληροφοριακά στοιχεία για τους υγροτόπους, τη σπουδαιότητά τους, τις λειτουργίες και τις υπηρεσίες που παρέχουν στον άνθρωπο. Όσον αφορά στον τρόπο παρουσίασης των θεµάτων που πραγµατεύονται οι δυο υφιστάµενες εκθέσεις, αυτός επιτυγχάνεται µε στατικό τρόπο, κυρίως µε τη χρήση εκθεµατικών επιφανειών (ταµπλό) που φέρουν κείµενα συνοδευόµενα από φωτογραφικό υλικό. Την έκθεση εµπλουτίζουν µία κεντρική µακέτα µε το ανάγλυφο της περιοχής και τα κυριότερα σηµεία ενδιαφέροντος, δυσδιάστατες αναπαραστάσεις ζώων και πουλιών της περιοχής, καθώς και λιγοστά αντικείµενα, όπως για παράδειγµα εκµαγεία αρχαίων ευρηµάτων µε αναπαραστάσεις σχετικές µε τους υγροτόπους. Ωστόσο, παρότι ενδιαφέρουσες σε περιεχόµενο και πληροφοριακό υλικό, οι δυο εκθέσεις δεν εξυπηρετούν πλέον ικανοποιητικά τις ανάγκες του ολοένα αυξανόµενου κοινού τους, το οποίο συνθέτει κυρίως η µαθητική κοινότητα, δεν ανταποκρίνονται στις συντονισµένες προσπάθειες του Φορέα ιαχείρισης για προβολή και ευαισθητοποίηση σχετικά µε την ανάγκη διαφύλαξης του φυσικού πλούτου της περιοχής του Εθνικού Πάρκου και δεν συνάδουν µε τις σύγχρονες µουσειακές ανάγκες και αρχές. Ο τρόπος παρουσίασης καίριων θεµάτων για την προστατευόµενη περιοχή κρίνεται ξεπερασµένος, ενώ σηµαντικά προβλήµατα δηµιουργούν και οι φθορές των εκθεσιακών υλικών που προκλήθηκαν λόγω χρόνου. Όλα τα παραπάνω, σε συνδυασµό µε τον ολοένα αυξανόµενο αριθµό επισκεπτών, αλλά και µε ζητούµενο την ενίσχυση του έργου και της λειτουργίας του Φορέα ιαχείρισης του Εθνικού Πάρκου, καθιστούν επιβεβληµένη την εκ νέου οργάνωση και τον εµπλουτισµό των εκθέσεων των δυο Κέντρων Πληροφόρησης. Ειδικότερα, σε σχέση µε τα προβλήµατα που καθιστούν επιβεβληµένη την εκ νέου οργάνωση των εκθεσιακών χώρων των δυο Κέντρων Πληροφόρησης, αυτά αφορούν συνοπτικά στα ακόλουθα: Παρότι οι εκθεµατικές επιφάνειες φορείς της πληροφορίας των δυο εκθέσεων είναι ενδιαφέρουσες για την εποχή που δηµιουργήθηκαν, σήµερα κρίνονται πεπερασµένες και µη κατάλληλες να ανταποκριθούν στις 6

σηµερινές απαιτήσεις των επισκεπτών τους. Επιπλέον, το πληροφοριακό υλικό που βρίσκεται αναρτηµένο στην επιφάνειά τους παρουσιάζει σηµαντικά προβλήµατα που σχετίζονται, όχι µόνο µε τις φθορές του χρόνου, αλλά και µε τον τρόπο ανάρτησης προσαρµογής του υλικού στις εκθεµατικές επιφάνειες. Ειδικότερα, τα κείµενα και το εποπτικό υλικό (φωτογραφίες, σκίτσα, χάρτες κ.λπ.) πάνω στα οποία δοµείται η θεµατική των εκθέσεων, είναι αναρτηµένα µε πρόχειρο τρόπο. Επί της ουσίας, πρόκειται για υλικό τυπωµένο σε πλαστικοποιηµένες σελίδες µικρού µεγέθους, οι οποίες έχουν κολληθεί ή καρφιτσωθεί επάνω στους φορείς τους. Επιπλέον, είναι εµφανή τα προβλήµατα (φθορές και ξεθωριάσµατα) που έχει προκαλέσει στα εκθέµατα ο χρόνος και το φυσικό φως που διέρχεται από τις γυάλινες οροφές των περιµετρικών διαδρόµων της υποδοµής. Αν και θεµατικά οι εκθεσιακοί χώροι περιλαµβάνουν επιστηµονικά τεκµηριωµένη και σχετικά επαρκή πληροφόρηση για την περιοχή που πραγµατεύονται, η ροή της θεµατικής και η αλληλουχία των θεµατικών ενοτήτων δεν βοηθά τον επισκέπτη να συνθέσει µια συνολική και ικανοποιητική εικόνα της ιδιαίτερης φυσιογνωµίας του Εθνικού Πάρκου και της περιοχής που ειδικότερα πραγµατεύεται κάθε εκθεσιακός χώρος. Αυτό συµβαίνει γιατί ένα µεγάλο µέρος της θεµατικής είναι αφιερωµένο σε γενικές πληροφορίες για τους υγροτόπους, τον πλούτο, τις αξίες και τις υπηρεσίες τους, ενώ δεν προσεγγίζονται πρόσφατα επιστηµονικά θέµατα, αλλά και ελκυστικές πληροφορίες που αφορούν στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου και κρίνονται µεγάλης σπουδαιότητας για την ικανοποιητική γνωριµία του επισκέπτη µε την περιοχή. Επιπλέον, ο τρόπος παρουσίασης της πληροφορίας δεν κρίνεται ελκυστικός και κατάλληλος να βοηθήσει τον επισκέπτη να αντιληφθεί µε σαφήνεια τη µοναδικότητα και την αξία της περιοχής. Το είδος των εκθεµάτων, κατά κύριο λόγο στατικά, δεν εξυπηρετούν τις σύγχρονες µουσειογραφικές πρακτικές και αντιλήψεις που υποστηρίζουν ότι ένας σηµαντικός παράγοντας αφοµοίωσης της πληροφορίας και αύξησης του ενδιαφέροντος του επισκέπτη σε ένα µουσείο ή µια ενηµερωτική υποδοµή, σχετίζεται µε την αλληλεπίδραση µεταξύ επισκεπτών και εκθεµάτων. Κυρίως όσον αφορά στα παιδιά, που αποτελούν την κυριότερη οµάδα επισκεπτών των δυο υποδοµών, έχει αποδειχθεί στην πράξη ότι προτιµούν τα δυναµικά και διαδραστικά εκθέµατα, τα οποία µπορούν να αγγίξουν και να επεξεργασθούν, µε αποτέλεσµα να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο και να επιδεικνύουν εντονότερο ενδιαφέρον για έννοιες επιστηµονικές και θέµατα δυσνόητα. Το ίδιο ισχύει και για τους ενήλικες, οι οποίοι, αν και συχνά διστάζουν να αλληλεπιδράσουν µε τέτοιου είδους εκθέµατα, όταν βρίσκονται µαζί µε τα παιδιά τους, αφιερώνουν περισσότερο χρόνο, αλληλεπιδρώντας και οι ίδιοι µε τα διαδραστικά εκθέµατα µιας υποδοµής. Στον αντίποδα, και παρά τα σηµαντικά προβλήµατα των εκθεσιακών τους χώρων, οι δυο υποδοµές καταγράφουν ικανοποιητική ζήτηση και ολοένα αυξανόµενη επισκεψιµότητα, λόγω των πετυχηµένων προγραµµάτων υποδοχής και ξενάγησης που οργανώνονται από τον Φορέα ιαχείρισης για τους επισκέπτες της περιοχής ευθύνης του. Έτσι, παρά τα προβλήµατα των εκθεσιακών χώρων που προαναφέρθηκαν, οι δυο υποδοµές σηµατοδοτούν ενδιαφέροντες προορισµούς για τη σχολική κοινότητα, η οποία συνθέτει την κυριότερη οµάδα επισκεπτών τους. Πρόκειται, κυρίως για µαθητές της Πρωτοβάθµιας και ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης, οι οποίοι επιδεικνύουν έντονο ενδιαφέρον για τις ξεναγήσεις και τα εκπαιδευτικά προγράµµατα που πραγµατοποιούνται από το προσωπικό του Φορέα. Τα προγράµµατα αυτά 7

περιλαµβάνουν δυο στάδια: το πρώτο αφορά στην ενηµέρωση των επισκεπτών µέσα στο Κέντρο, περιλαµβάνει την ξενάγησή τους στην έκθεση, καθώς και την ευαισθητοποίησή τους για το φυσικό περιβάλλον της περιοχής, µέσα από την προβολή σχετικής ταινίας. Το δεύτερο στάδιο της ξενάγησης περιλαµβάνει την περιήγηση σε επιλεγµένες περιοχές του Εθνικού Πάρκου, όπου οι επισκέπτες µπορούν, µε την καθοδήγηση του εξειδικευµένου προσωπικού του Φορέα ιαχείρισης να έρθουν σε άµεση επαφή µε τον ιδιαίτερο πλούτο της περιοχής. 8

2. ΣΚΟΠΟΙ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Ο σαφής προσδιορισµός των σκοπών που καλούνται να επιτελέσουν τα δυο Κέντρα Πληροφόρησης του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης κρίνεται καθοριστικός για την πετυχηµένη και βιώσιµη πορεία τους στον χρόνο. Για την αποσαφήνιση των σκοπών των Κέντρων Πληροφόρησης, λήφθηκαν υπόψη οι προσδοκίες του Φορέα ιαχείρισης έλτα Νέστου - Βιστωνίδας - Ισµαρίδας, οι σκοποί κήρυξης της περιοχής ως προστατευόµενης, καθώς και οι στόχοι του έργου στο πλαίσιο του οποίου εντάσσεται η εκ νέου οργάνωση των δυο υποδοµών. Επιπλέον, συνυπολογίσθηκαν δεδοµένα όπως η θέση των δυο Κέντρων και τα ιδιαίτερα γνωρίσµατα του χώρου µέσα στον οποίο εντάσσονται, τα γνωρίσµατα και οι ανάγκες του κοινού στο οποίο καλούνται να απευθυνθούν, η ύπαρξη και το περιεχόµενο ανάλογων υποδοµών ενηµέρωσης στην ευρύτερη περιοχή του Εθνικού Πάρκοπυ Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, τα οικονοµικά µέσα που διατίθενται για την οργάνωση και την αποτελεσµατική λειτουργία τους, καθώς και οι προοπτικές για τη βιωσιµότητά τους. Συνυπολογίζοντας τα ανωτέρω, τα δυο Κέντρα Πληροφόρησης καλούνται να λειτουργήσουν στο πλαίσιο ενός ευρύτερου δικτύου υποδοµών, µε στόχο να συµβάλλουν στη διατήρηση του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, να προβάλουν τις ιδιαιτερότητες και την πολύπλευρη σπουδαιότητά του, να προωθήσουν την αειφορική διαχείρισή του, να αναδείξουν την προστατευόµενη περιοχή σε προορισµό ιδιαίτερου οικολογικού, εκπαιδευτικού και ψυχαγωγικού ενδιαφέροντος, να συµπληρώσουν, να εµπλουτίσουν τις µορφωτικές ευκαιρίες τόσο της τοπικής κοινωνίας, όσο και των επισκεπτών της περιοχής, να συµβάλουν στην καλύτερη γνωριµία των κατοίκων της περιοχής µε την αξία του φυσικού τους περιβάλλοντος. Με τον εµπλουτισµό των εκθεσιακών τους χώρων καλούνται να µεταδώσουν αποτελεσµατικά τη γνώση, να δηµιουργήσουν ερεθίσµατα για περαιτέρω αναζήτηση ενηµέρωσης, αλλά και επιµόρφωσης σε ατοµικό επίπεδο, να συµβάλλουν στην ενηµέρωση και περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση του κοινού τους, να αποτελέσουν σηµείο αναφοράς για εκδηλώσεις και δραστηριότητες της τοπικής κοινωνίας, να συνεισφέρουν στην επίτευξη των σκοπών του Φορέα ιαχείρισης, σηµατοδοτώντας σηµεία εκκίνησης, προσανατολισµού και διάχυσης των επισκεπτών στο ιδιαίτερο περιβάλλον της περιοχής, παρέχοντας ενδιαφέρουσες ευκαιρίες στην τοπική κοινωνία, συµβάλλοντας στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, βάσει των αρχών της αειφορίας. Ειδικότερα, η εκ νέου οργάνωση του εκθεσιακού τους χώρου, στοχεύει στην ανάδειξής τους σε σύγχρονες υποδοµές: Προσανατολισµού, εκκίνησης και διάχυσης των επισκεπτών, που θα βοηθούν το κοινό τους να εφοδιασθεί µε όλα τα απαραίτητα στοιχεία ώστε να περιηγηθεί και να διοχετευθεί άνετα και ικανοποιητικά στο Εθνικό Πάρκο και την ευρύτερη περιοχή. Ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης, για να καταφέρει ο επισκέπτης να αξιολογήσει και να κατανοήσει την αξία των περιβαλλοντικών, πολιτισµικών και ιστορικών στοιχείων που έχει να αναδείξει η περιοχή, αλλά και να τα χειριστεί συνετά, κατανοώντας τις λεπτές ισορροπίες που διέπουν τη σχέση 9

του µε αυτά. Ερµηνείας όλων των ιδιαίτερων συνθηκών που ευνόησαν τη δηµιουργία ενός πολύπλευρου και πολυσήµαντου περιβάλλοντος. 10

3. ΚΟΙΝΟ ΟΜΑ ΕΣ ΣΤΟΧΟΙ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Τα Κέντρα Πληροφόρησης και εν γένει τα µουσεία και οι ενηµερωτικές υποδοµές ζουν και αναπτύσσονται χάρη στην προτίµηση του κοινού τους. Εποµένως, για να είναι πετυχηµένες θα πρέπει να είναι ελκυστικές, να προσφέρουν ψυχαγωγία, να θέτουν ερωτήµατα, να προκαλούν ερεθίσµατα που εξάπτουν την περιέργεια, προκειµένου να προωθείται η µάθηση και να δηµιουργούνται ερεθίσµατα για τη διαµόρφωση συµπεριφορών. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι επισκέπτες ανήκουν σε ποικίλες οµάδες, πολύ διαφορετικές ως προς τα ενδιαφέροντα, το µορφωτικό τους επίπεδο, τις ανάγκες και τα γενικότερα γνωρίσµατά τους, µε αποτέλεσµα, η αποτελεσµατική και σε ενιαίο επίπεδο επικοινωνία µαζί τους να αποτελεί ένα εγχείρηµα αρκετά δύσκολο. Στην περίπτωση των Κέντρων Πληροφόρησης ευθύνης του Φορέα ιαχείρισης έλτα Νέστου Βιστωνίδας Ισµαρίδας, προκειµένου για τη διερεύνηση και την αποτύπωση στοιχείων που αφορούν στην υφιστάµενη επισκεψιµότητα και στο προφίλ των επισκεπτών των δυο Κέντρων αλλά και συνολικά στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου αξιοποιήθηκαν και συνυπολογίσθηκαν τα ακόλουθα: α) Το Σχέδιο ιαχείρισης Επισκεπτών του παραποτάµιου δάσους του Νέστου, το οποίο εκπονήθηκε από το ΜΓΦΙ-ΕΚΒΥ, το 2006, στο πλαίσιο του έργου ΕΟΧ «Αποκατάσταση και ανάδειξη του παραποτάµιου δάσους του Νέστου». Στο Σχέδιο αυτό συγκεντρώθηκαν στοιχεία που αφορούσαν στην τουριστική κίνηση στις Περιφερειακές Ενότητες Καβάλας και Ξάνθης, καταγράφηκαν και αξιοποιήθηκαν στοιχεία που αφορούσαν στην επισκεψιµότητα του Κέντρου Υποδοχής Επισκεπτών του Παραποτάµιου άσους στη Νέα Καρυά, ενώ παράλληλα διερευνήθηκε αδροµερώς και αποτυπώθηκε το ταξιδιωτικό προφίλ των επισκεπτών της ευρύτερης περιοχής του παραποτάµιου δάσους. β) Τα καταγραµµένα ετήσια στοιχεία που τέθηκαν στη διάθεση της Οµάδας Έργου από τον Φορέα ιαχείρισης και αφορούν στην επισκεψιµότητα των δυο Κέντρων Πληροφόρησης. Συνυπολογίζοντας τα δεδοµένα από τις ανωτέρω πηγές, αλλά και τα στοιχεία που προέκυψαν από τη συνεργασία της Οµάδας Έργου µε στελέχη του Φορέα ιαχείρισης και από σχετική έρευνα στο ιαδίκτυο, προκύπτουν τα ακόλουθα: Α) Αριθµός επισκεπτών Ο συνολικός αριθµός των καταγραµµένων επισκεπτών που δέχθηκαν τα δυο Κέντρα, από τον Αύγουστο του 1998 έως και το 2011 είναι 48.028 άτοµα, ήτοι 28.547 άτοµα περίπου στο Κέντρο Πληροφόρησης Λιµνών Βιστωνίδας - Ισµαρίδας και 19.481 άτοµα στο Κέντρο Πληροφόρησης έλτα Νέστου. Η ετήσια επισκεψιµότητα παρουσιάζει έντονη διακύµανση. Και στα δυο Κέντρα, η µεγαλύτερη επισκεψιµότητα παρουσιάσθηκε τα έτη 1998-2004, µε την έναρξη της λειτουργίας των δυο υποδοµών. Στη συνέχεια, η επισκεψιµότητα εµφανίζεται σε κατακόρυφη πτώση για το Κέντρο Λιµνών Βιστωνίδας - Ισµαρίδας, καθώς τα έτη 2005-2006 το Κέντρο σχεδόν υπολειτουργεί, λόγω προβληµάτων στη λειτουργία του ίδιου του Φορέα ιαχείρισης. Τα έτη 2004-2007, το Κέντρο Πληροφόρησης στο έλτα Νέστου δεν αναστέλλει τη λειτουργία του. Από το 2007 για το Κέντρο στο Πόρτο Λάγος και από το 2008 για το Κέντρο στην Κεραµωτή (µε 11

την εκ νέου έναρξη λειτουργίας του Φορέα) η επισκεψιµότητα αυξάνεται. Η διαφοροποίηση ανάµεσα στις δυο υποδοµές είναι σηµαντική. Ενδεικτικά, το έτος 2001, οι επισκέπτες στο Κέντρο του Πόρτο Λάγος ανέρχονται σε 1.693, ενώ αντίστοιχα στο Κέντρο της Κεραµωτής αγγίζουν µόλις τους 238. Αυτό οφείλεται κυρίως στο προφίλ των επισκεπτών που δέχεται η κάθε υποδοµή (όπως αυτό εµφανίζεται ακολούθως). Ζητούµενο και πρόκληση ταυτόχρονα για τις δυο υποδοµές είναι η αύξηση του αριθµού των επισκεπτών στη διάρκεια των επόµενων ετών. Για το Κέντρο Πληροφόρησης Λιµνών Βιστωνίδας - Ισµαρίδας, κρίνεται εφικτή η δυνατότητα αύξησης της τάξης του 50%, µε την προσέλκυση κυρίως µεµονωµένων επισκεπτών, ενώ για το αντίστοιχο Κέντρο στη Κεραµωτή, απαιτείται και µπορεί να επιτευχθεί αύξηση της τάξης έως και 200% µε την προσέλκυση της εκπαιδευτικής κοινότητας, µέσω κατάλληλων και συντονισµένων κινήσεων από πλευράς του Φορέα ιαχείρισης, καθώς η προστατευόµενη περιοχή γειτνιάζει µε τρία µεγάλα πολεοδοµικά συγκροτήµατα, αυτά της Καβάλας, της Ξάνθης και της Κοµοτηνής (70.360, 64.450 και 66.580 κάτοικοι αντίστοιχα, σύµφωνα µε την απογραφή του 2011), αλλά και βρίσκεται κοντά στο δεύτερο µεγαλύτερο αστικό κέντρο της χώρας, αυτό της Θεσσαλονίκης (819.770 κάτοικοι σύµφωνα µε την απογραφή του 2011). Επίσης, στην περιοχή υπάρχει, αφενός το Αεροδρόµιο «Μέγας Αλέξανδρος», όπου εκτελούνται καθηµερινά πτήσεις από και προς την Χρυσούπολη Καβάλας, εξυπηρετώντας σηµαντικό αριθµό επισκεπτών (ελλήνων και αλλοδαπών), κυρίως τους θερινούς µήνες. Αφετέρου, η προστατευόµενη περιοχή γειτνιάζει µε σηµαντικούς τουριστικούς προορισµούς, όπως το νησί της Θάσου, που δέχεται ετησίως αξιόλογο αριθµό ελλήνων και ξένων επισκεπτών. Έντονη και αυξανόµενη είναι η τουριστική κίνηση στην ευρύτερη περιοχή του Νέστου και της Βιστωνίδας, και ειδικότερα, τόσο στην Περιφερειακή Ενότητα Ξάνθης, όσο και στιςς Περιφερειακές Ενότητες Καβάλας και Ροδόπης, που τα τελευταία έτη αποτελούν σηµαντικούς πόλους έλξης επισκεπτών από όλη την Ελλάδα, για το παραλιακό τους τµήµα. Ο τουρισµός στους τρεις περιφερειακές ενότητες εµφανίζεται ιδιαίτερα αναπτυγµένος, µε επαρκείς ξενοδοχειακές υποδοµές και υποδοµές εστίασης. Επιπλέον, το τουριστικό ρεύµα της περιοχής, εµφανίζεται πλέον σηµαντικά ενισχυµένο µε την ολοκλήρωση της Εγνατίας οδού, αλλά και µε τις προσπάθειες της τοπικής αυτοδιοίκησης να αναδείξει τον φυσικό και πολιτιστικό πλούτο της περιοχής. Επιπρόσθετα, οι τρεις περιφερειακές ενότητες έχουν αξιόλογο αριθµό µαθητών. Ενδεικτικά, όσον αφορά στην εκπαιδευτική κοινότητα, η αύξηση της επισκεψιµότητας µπορεί να επιτευχθεί µέσω συντονισµένων δράσεων όπως οι ακόλουθες: - της δικτύωση µε τα σχολεία των οικισµών που βρίσκονται εντός και περιφερειακά της προστατευόµενης περιοχής, - της συντονισµένης ενηµέρωσης στην έναρξη της σχολικής χρονιάς των ιευθυντών Εκπαίδευσης και των Υπευθύνων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης των τριών περιφερειακών ενοτήτων, αλλά και όλης της χώρας (π.χ. µέσω επιστολών, email κ.λπ.) για την ύπαρξη των δυο Κέντρων και των υπηρεσιών που αυτά προσφέρουν, - της ανάπτυξης δικτύου συνεργασίας µε τους εκπαιδευτικούς των τριών περιφερειακών ενοτήτων που υλοποιούν προγράµµατα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, - της ανάπτυξη συνεργασίας µε τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που βρίσκονται στις τρεις περιφερειακές ενότητες, αλλά και αυτά που συµµετέχουν σε θεµατικά δίκτυα (π.χ. το ποτάµι, οι υγρότοποι, η παράκτια ζώνη κ.ά.), 12

- της οργάνωσης µεγάλης ποικιλίας δραστηριοτήτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και την προβολή τους σε εκπαιδευτικά forum (π.χ. δικτυακή πύλη για την περιβαλλοντική εκπαίδευση του Πανεπιστηµίου Αιγαίου, ιστότοπος ΚΠΕ Καστοριάς), - της αξιοποίησης των µέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media), µε τα οποία η νεολαία έχει ιδιαίτερη εξοικείωση, - της ανάπτυξης συνεργασίας µε παιδαγωγικά και άλλα τµήµατα (π.χ. βιολογίας, περιβάλλοντος, δασολογίας, γεωπονίας, γεωλογίας) των ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας, αλλά και σχετικά τµήµατα ΙΕΚ (π.χ. ξεναγών εθνικών δρυµών). - κ.λπ. Αξίζει να σηµειωθεί ότι, πολλές από τις ανωτέρω δράσεις πραγµατοποιούνται ήδη µε πρωτοβουλία του Φορέα ιαχείρισης (δικτύωση µε σχολεία και ΚΠΕ, ανάπτυξη συνεργασιών κ.λπ.). Τέλος, η προστατευόµενη περιοχή γειτνιάζει µε το ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης που φιλοξενεί σήµερα έναν σηµαντικό αριθµό φοιτητών και εκπαιδευτικού ερευνητικού προσωπικού. Β) Προφίλ επισκεπτών Το προφίλ των επισκεπτών στις δυο υποδοµές διαφοροποιείται σηµαντικά, καθώς o Το 90% των επισκεπτών του Κέντρου Πληροφόρησης Λιµνών Βιστωνίδας Ισµαρίδας αφορά σε µαθητές ηµοτικών, Γυµνασίων & Λυκείων της Περιφερειακής Ενότητας Ξάνθης, αλλά και από την υπόλοιπη Ελλάδα. o Το 90% των επισκεπτών του Κέντρου Πληροφόρησης έλτα Νέστου αφορά σε µεµονωµένους επισκέπτες. Οµαδικές επισκέψεις πραγµατοποιούνται κατά κύριο λόγο στις ενηµερωτικές υποδοµές του Φορέα ιαχείρισης και στην προστατευόµενη περιοχή. Την κύρια οµάδα επισκεπτών συνθέτει η εκπαιδευτική κοινότητα (µαθητές, πρωτίστως της Πρωτοβάθµιας και δευτερευόντως της ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης, φοιτητές ΑΕΙ/ΤΕΙ). Οργανωµένα την περιοχή επισκέπτονται και άλλες οµάδες, όπως ΚΑΠΗ, πρόσκοποι, περιβαλλοντικές οµάδες, σχολικές επιτροπές και τουρίστες (κυρίως γερµανοί). Επιπρόσθετα, µία αξιόλογη οµάδα επισκεπτών είναι αυτοί που έχουν ένα ειδικό ενδιαφέρον (π.χ. παρατήρηση πουλιών) και προέρχονται κατά κύριο λόγο από την Ελλάδα. Λόγω του σηµαντικού αριθµού ειδών και των µεγάλων πληθυσµών τους, η περιοχή αποτελεί ιδανικό τόπο για ορνιθοπαρατήρηση καθόλη τη διάρκεια του έτους. Ειδικοί επιστήµονες, αλλά και ερασιτέχνες παρατηρητές πουλιών µπορούν να προσελκυσθούν και από το εξωτερικό (π.χ. από χώρες όπως η Γερµανία και η Μεγάλη Βρετανία µε παράδοση στην παρατήρηση της άγριας ζωής): (α) µέσω ταξιδιωτικών πρακτορείων στο πλαίσιο των θερινών τους διακοπών (λόγω γειτνίασης µε τη Θάσο), (β) µέσω ανάπτυξης συνεργασιών µε οργανώσεις όπως π.χ. το Birdlife International, οι Ramplers κ.ά., (γ) µέσω προβολής του Εθνικού Πάρκου σε σχετικές δικτυακές πύλες και εξειδικευµένες εκθέσεις στο εξωτερικό. Οικογένειες µε παιδιά δεν αποτελούν σήµερα σηµαντική κατηγορία επισκεπτών στα δυο Κέντρα Πληροφόρησης και στην προστατευόµενη περιοχή. Ζητούµενο για την εκ νέου οργάνωση και την αναβάθµιση της λειτουργίας των υποδοµών είναι η προσέλκυση περισσότερων µεµονωµένων επισκεπτών. Αυτό ενδεικτικά µπορεί να επιτευχθεί µέσω της οργάνωσης ελκυστικών δράσεων για γονείς και παιδιά και µέσω της κατάλληλης προβολής της περιοχής στα ΜΜΕ, µε τη χρήση των µέσων κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. forum parents, πυγολαµπίδες σε κλουβί κ.ά.). Γ) Τόπος προέλευσης 13

Οι Περιφερειακής Ενότητες Καβάλας, Ξάνθης και Ροδόπης αποτελούν τους κύριους τόπους προέλευσης των επισκεπτών των δυο υποδοµών και της προστατευόµενης περιοχής. Επίσης, αξιόλογος είναι και ο αριθµός επισκεπτών από την Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης, αλλά και άλλες περιοχές της χώρας. Η δηµοσιοποίηση της ύπαρξης και της ανανέωσης των Κέντρων Πληροφόρησης µπορεί εν δυνάµει να προσελκύσει µεγαλύτερο αριθµό επισκεπτών. ) Περίοδος επίσκεψης (για το έτος 2011) Όσον αφορά στο Κέντρο Πληροφόρησης Λιµνών Βιστωνίδας - Ισµαρίδας, το µεγαλύτερο ποσοστό των επισκεπτών καταφθάνει τους µήνες Ιανουάριο Ιούνιο, ενώ τους επόµενους µήνες µειώνεται σηµαντικά. Όσον αφορά στο Κέντρο Πληροφόρησης έλτα Νέστου, καταγράφονται τρεις περίοδοι κατά τις οποίες είναι αυξηµένη η επισκεψιµότητα: τους µήνες Μάρτιο - Μάιο (µε µεγαλύτερη επισκεψιµότητα τον µήνα Απρίλιο), την περίοδο Μάιο Ιούλιο (µε µεγαλύτερη επισκεψιµότητα τον µήνα Ιούνιο) και Αύγουστο Οκτώβριο (µε µεγαλύτερη επισκεψιµότητα τον µήνα Σεπτέµβριο). Οι διαφοροποιήσεις αυτές στα δυο Κέντρα σχετίζονται άµεσα µε το προφίλ των επισκεπτών που δέχεται η κάθε υποδοµή. Ζητούµενο και για τις δυο υποδοµές είναι η επιµήκυνση της περιόδου επίσκεψης στα Κέντρα, αλλά και στην ίδια την προστατευόµενη περιοχή. Ως παράδειγµα την περίοδο των Χριστουγέννων και του καλοκαιριού που οι µαθητικές οµάδες δεν µετακινούνται, οι µεµονωµένοι επισκέπτες (π.χ. οικογένειες µε παιδιά) θα µπορούσαν να αποτελέσουν αξιόλογη οµάδα στόχο. Η προσέλκυσή τους µπορεί να επιτευχθεί π.χ. µέσω της οργάνωσης ειδικών θεµατικών εργαστηρίων, θερινών campus απασχόλησης των παιδιών κ.λπ. Το ιδιαίτερο περιβάλλον και η σπουδαιότητα του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, η γειτνίασή του µε τρία αξιόλογα αστικά κέντρα, αλλά και η ανάγκη ανάδειξης ενός περιβάλλοντος ιδιαίτερης σπουδαιότητας και µε πολλά συγκριτικά πλεονεκτήµατα, το οποίο, παρά τη σπουδαιότητά του, απειλείται από τις ανθρώπινες πιέσεις, καθιστά σηµαντική την ανάγκη, τόσο οι δυο υποδοµές, όσο και ο εκθεσιακός τους χώρος, να οργανωθούν µε τέτοιο τρόπο, ώστε να στοχεύουν στο λεγόµενο «ευρύ κοινό», δηλαδή σε επισκέπτες διαφορετικών µεταξύ τους οµάδων, µε διαφορετικά η καθεµιά γνωρίσµατα και ανάγκες. Βέβαια, µε κανένα τρόπο δεν είναι δυνατόν να διασφαλισθεί µια οµάδα επισκεπτών. Παρόλα αυτά, µπορεί να εκτιµηθεί η τάση του κοινού να επισκεφθεί τα Κέντρα Πληροφόρησης. Ο προσφορότερος τρόπος για την εκτίµηση αυτή στηρίζεται στην έννοια της χρησιµότητας. Οι άνθρωποι χρησιµοποιούν, τόσο στις συνειδητές, όσο και στις υποσυνείδητες διαδικασίες λήψης απόφασης, την έννοια της χρησιµότητας. Έτσι επιλέγουν, επισκέπτονται και αγοράζουν, κάτι το οποίο τους είναι χρήσιµο. Αν λοιπόν δηµιουργηθούν υποδοµές χρήσιµες στους επισκέπτες τους, που θα παρέχουν ενδιαφέρουσες, αξιοποιήσιµες και χρήσιµες πληροφορίες και που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τα γνωρίσµατα του αναµενόµενου κοινού της, τότε είναι βέβαιο πως τα δυο Κέντρα Πληροφόρησης θα αποκτήσουν ένα σταθερό κοινό και θα αναδειχθούν σε επιτυχηµένες και κατά το δυνατόν βιώσιµες υποδοµές. 14

4. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Το δυο Κέντρα Πληροφόρησης ευθύνης του Φορέα ιαχείρισης έλτα Νέστου - Βιστωνίδας - Ισµαρίδας, για να απαντήσουν στις σύγχρονες προκλήσεις και να καταστούν βιώσιµες υποδοµές, καλούνται να επιτελέσουν ποικίλες λειτουργίες και να προσφέρουν µια ευρεία ποικιλία υπηρεσιών: (α) στο κοινό τους, (β) στην τοπική κοινωνία, αλλά και (γ) στον Φορέα ιαχείρισης που φέρει την ευθύνη οργάνωσης και λειτουργίας τους. Απαίτηση είναι οι δυο υποδοµές να καταστούν φορείς ενηµερωτικοί, ψυχαγωγικοί, εκπαιδευτικοί και πάνω από όλα κοινωνικά χρήσιµοι και αποδεκτοί. Το έργο τους δεν θα πρέπει να περιορίζεται στη δηµιουργία εκθέσεων (µόνιµων ή και περιοδικών), που αποτελούν βέβαια τον πυρήνα τους και τον βασικό δίαυλο επικοινωνίας µε τους επισκέπτες τους. Παράλληλα, θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιούν και άλλους τρόπους, όπως χώρους προβολών και παρουσιάσεων, εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, βιβλιοθήκες µε πρόσβαση στο κοινό, εργαστήρια κ.ά. Σύµφωνα µε τα όσα αναλύθηκαν στα προηγούµενα κεφάλαια, τα δυο Κέντρα Πληροφόρησης καλούνται να σηµατοδοτήσουν ανεξάρτητες, αλλά παράλληλα αλληλοσυµπληρούµενες και πολυσήµαντες υποδοµές Για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του κοινού τους, θα πρέπει να συνθέσουν τη φυσιογνωµία του ως: Υποδοµές προσανατολισµού, εκκίνησης και διάχυσης των επισκεπτών στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, ώστε ο επισκέπτης να µπορεί να περιηγηθεί µε ασφάλεια και να γνωρίσει τη σπουδαιότητα του φυσικού και πολιτισµικού πλούτου της περιοχής. Υποδοµές ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης, για να καταφέρει ο επισκέπτης να αξιολογήσει και να κατανοήσει την αξία των περιβαλλοντικών, πολιτισµικών και ιστορικών στοιχείων που έχει να αναδείξει η περιοχή, αλλά και να τα χειριστεί συνετά, κατανοώντας τις λεπτές ισορροπίες που διέπουν τη σχέση του µε αυτά. Υποδοµές ερµηνείας όλων των ιδιαίτερων συνθηκών που ευνόησαν τη δηµιουργία ενός πολύπλευρου και πολυσήµαντου περιβάλλοντος. Χώροι έκθεσης - εικονογράφησης του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος της περιοχής, µε τη λειτουργία µόνιµης έκθεσης, µε τη χρήση αναπαραστατικών και διαδραστικών µικροπεριβαλλόντων. Κέντρα συνάντησης, ευαισθητοποίησης και δραστηριοποίησης της τοπικής κοινωνίας σε θέµατα περιβάλλοντος και ανάδειξης της πολύτιµης φυσικής κληρονοµιάς, παράγοντες καθοριστικοί για τη χωροταξική ανάπτυξη και την ποιοτική τουριστική αξιοποίηση της περιοχής. Θα πρέπει να αποτελέσουν τον συνδετικό κρίκο, τη βάση του κοινωνικού ιστού της ευρύτερης περιοχής, το σηµείο αναφοράς όλων εκείνων των έργων και δραστηριοτήτων που έχουν σχέση µε αυτή, να αγαπηθούν και να οικειοποιηθούν από την ευρύτερη τοπική κοινωνία. 15

Τόποι προαγωγής της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και της Εκπαίδευσης για την Αειφορία, µε την οργάνωση και διεξαγωγή εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και προγραµµάτων εντός του κτηρίου, στον αύλειο χώρο και στην ίδια την προστατευόµενη περιοχή, µε την ανάπτυξη συνεργασιών µε την εκπαιδευτική κοινότητα, µε την προώθηση της δια βίου µάθησης στους ενήλικες. Χώροι έµπνευσης και ψυχαγωγίας για παιδιά και ενήλικες, µε την οργάνωση εικαστικών εκθέσεων, εργαστηρίων καλλιτεχνικής δηµιουργίας και έκφρασης κ.λπ. Χώροι προώθησης της αναψυχής και ανάδειξης της περιοχής, µε την οργάνωση ξεναγήσεων στην προστατευόµενη περιοχή, τη διεξαγωγή εκδηλώσεων, τον σχεδιασµό µονοπατιών και διαδροµών στη φύση, την παροχή ενηµερωτικού υλικού και άλλων ειδών προβολής του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης κ.λπ. Παράλληλα, τα δυο Κέντρα Πληροφόρησης, λειτουργώντας ως έδρα και ως Παράρτηµα του Φορέα ιαχείρισης, θα συνεχίσουν να προσφέρουν και εκείνες τις δυνατότητες στέγασης των διοικητικών και επιστηµονικών λειτουργιών του Φορέα (χώροι γραφείων προσωπικού, συνεδριάσεων και συσκέψεων, βιβλιοθήκη, εργαστήριο, αποθηκευτικοί χώροι κ.λπ.). εδοµένου του µεγάλου εύρους υπηρεσιών που καλείται να προσφέρει το κάθε Κέντρο Πληροφόρησης, διαµορφώνονται στο εσωτερικό οι ακόλουθοι χώροι: Εκθεσιακός χώρος Ο εκθεσιακός χώρος θα αποτελέσει τον πυρήνα του Κέντρου, τη βασική συνθετική ενότητα του κτηρίου, την οποία κατά κύριο λόγο θα επισκεφθεί το κοινό. Θα αναπτύσσεται, τόσο στον υφιστάµενο εκθεσιακό χώρο, όσο και σε τµήµα του διαδρόµου. Με τη χρήση ποικίλων µέσων (στατικών και διαδραστικών) σε λιτές σχεδιαστικές γραµµές διαµορφώνεται κέλυφος εντός του κτηρίου στο οποίο αναπτύσσονται οι θεµατικοί άξονες της έκθεσης, όπως αυτοί περιγράφονται ακολούθως. Προτείνεται, µελλοντικά να διερευνηθεί η δυνατότητα αξιοποίησης τµήµατος του περιβάλλοντος χώρου, ως εκθεσιακού, µε τη χρήση επιλεγµένων υπαίθριων εκθεµάτων. Ως παράδειγµα, στο Κέντρο Πληροφόρησης του Πόρτο Λάγος θα µπορούσε να δηµιουργηθεί υπαίθρια έκθεση σχετική µε την αλιεία στις λίµνες και λιµνοθάλασσες του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Εκθέµατα κατάλληλα σχεδιασµένα για εξωτερικούς χώρους, ανθεκτικά στις καιρικές συνθήκες της περιοχής, όπως βάρκες, εργαλεία και εξαρτήµατα αλιείας, στεγασµένα κιόσκια µε πληροφορίες, υπαίθρια περιβαλλοντικά παιχνίδια και δραστηριότητες, µπορούν να συνθέσουν έναν γοητευτικό και ενδιαφέρον υπαίθριο εκθεσιακό χώρο. Επιπρόσθετα, µε τη δηµιουργία ενός ηµίκλειστου κιοσκιού, µπορεί να δηµιουργηθεί κατάλληλος εκθεσιακός χώρος για περιοδικές εκθέσεις. Αίθουσα Περιβαλλοντικής Αγωγής Ως Αίθουσα Περιβαλλοντικής Αγωγής ορίζεται ο υφιστάµενος χώρος προβολών. Η αίθουσα θα αποτελέσει ιδανικό ορµητήριο για τους µικρούς και µεγάλους επισκέπτες του Κέντρου Πληροφόρησης, φιλοξενώντας εκπαιδευτικές δραστηριότητες και προγράµµατα και λειτουργώντας ως «εργαστήρι της φύσης». Χρήστες του χώρου θα είναι κυρίως τα παιδιά και σε µικρότερο βαθµό οι ενήλικες. Τα παιδιά µπορεί είτε να ανήκουν στη σχολική κοινότητα, είτε να προέρχονται από οργανωµένους συλλόγους και οµάδες (π.χ. πρόσκοποι, οδηγοί, αθλητικές οµάδες κ.λπ.). Οι ενήλικες θα απαρτίζονται κυρίως από εκπαιδευτικούς που συνοδεύουν σχολικές τάξεις ή οµάδες εκπαιδευτικών, αλλά και γονείς που επισκέπτονται µε τα 16

παιδιά τους το Κέντρο για λόγους αναψυχής και επιθυµούν να δαπανήσουν περισσότερο χρόνο στις εγκαταστάσεις του. Ο εκθεσιακός χώρος, οργανωµένος σύµφωνα µε σύγχρονες µουσειολογικές πρακτικές και µουσειοπαιδαγωγικές ανάγκες θα παρέχει τη δυνατότητα για την ανάπτυξη ποικίλων ψυχαγωπαιδαγωγικών δραστηριοτήτων, οι οποίες θα κορυφώνονται στη συγκεκριµένη αίθουσα, αλλά και στον περιβάλλοντα χώρο της υποδοµής. Η Αίθουσα Περιβαλλοντικής Αγωγής, λόγω της φύσης των χρηστών της (παιδιά), αλλά και της ιδιοµορφίας της χρήσης της για εκπαιδευτικές δραστηριότητες (ζωγραφική, χαρτοκοπτική, δραµατοποίηση, γλυπτική κ.λπ.) πρέπει να έχει ευέλικτη διάταξη, να δίδει, για παράδειγµα, τη δυνατότητα τα παιδιά να χωριστούν σε οµάδες και να δουλέψουν γύρω από ένα τραπέζι ή να καθίσουν όλα µαζί στο πάτωµα µε µαξιλάρια. Επίσης, να δίδει τη δυνατότητα αποθήκευσης αντικειµένων και αναλώσιµων υλικών (µπογιές, µαρκαδόροι, χαρτιά, κόλλες γλασσέ κ.λπ.), ανάρτησης και έκθεσης υλικών (π.χ. ζωγραφιές παιδιών, µακέτες κ.λπ.) επάνω σε πάγκους, αλλά και να παρέχει τη δυνατότητα λειτουργίας µιας µικρής παιδικής βιβλιοθήκης και τοποθέτησης ενός Η/Υ για να παίξουν ή να πλοηγηθούν ελεγχόµενα στο ιαδίκτυο. Στην αίθουσα µπορούν να φιλοξενηθούν επίσης υφιστάµενες δυσδιάστατες απεικονίσεις - οµοιώµατα τα οποία αποτελούν τα σηµερινά εκθέµατα του Κέντρου Πληροφόρησης. Τέλος, λόγω της µικρής συνολικής έκτασης του κτηρίου, ο χώρος θα µπορεί µε την κατάλληλη διάταξη να συνεχίσει τη λειτουργία του και ως µικρής κλίµακας αίθουσα προβολών. Στην ίδια αίθουσα λειτουργεί χώρος συγκέντρωσης όλης της σχετικής βιβλιογραφίας για το Εθνικό Πάρκο και εν γένει της σχετικής βιβλιογραφίας για τις προστατευόµενες περιοχές και τον φυσικό τους πλούτο. Την Αίθουσα Περιβαλλοντικής Αγωγής µπορεί να συµπληρώσει ο περιβάλλον χώρος, όπου µε κατάλληλη διαµόρφωση µπορεί αφενός να περιλαµβάνει στεγασµένο χώρο για την ολιγόλεπτη στάση, ξεκούραση και προφύλαξη από τον ήλιο και τη βροχή µαθητικών οµάδων, αφετέρου µπορούν να σχεδιασθούν µονοπάτια θησαυρού (π.χ. στο µικρό δασύλλιο πίσω από το Κέντρο Πληροφόρησης της Κεραµωτής, υπαίθρια παζλ (π.χ. φτιάξε µια τροφική αλυσίδα), εκπαιδευτικός βοτανικός κήπος κ.ά. µέσα που µέσω της παιγνιώδους µάθησης θα συµβάλλον στην ευαισθητοποίηση των µαθητών. Χώρος διοικητικών υπηρεσιών Εντός του κάθε Κέντρου Πληροφόρησης φιλοξενούνται γραφεία για τη στέγαση των στελεχών το Φορέα ιαχείρισης και την επιτέλεση των επιστηµονικών, διαχειριστικών και διοικητικών του λειτουργιών. Πωλητήριο Σε κατάλληλα σχεδιασµένο χώρο στον διάδροµο του υφιστάµενου κτηρίου προτείνεται η καλύτερη διευθέτηση του υφιστάµενου µικρού πωλητηρίου µε αναµνηστικά κ.ά. υλικά για τους επισκέπτες του κάθε Κέντρου Πληροφόρησης. Τέλος, προτείνεται να αξιοποιηθεί ο αύλειος χώρος των δυο Κέντρων, µε τη διαµόρφωση κατάλληλων υποδοµών, ώστε να ενισχύσει τις υπηρεσίες που προσφέρουν τα δυο Κέντρα στο εσωτερικό των κτηρίων τους και να λειτουργήσει ως προθάλαµος ή ως προέκτασή τους. Ενδεικτικά στον περιβάλλοντα χώρο του κάθε Κέντρου µπορούν να σχεδιασθούν τα ακόλουθα: o Βοτανικός κήπος (π.χ. στο Κέντρο Πληροφόρησης στην Κεραµωτή) µε είδη του παραποτάµιου δάσους. 17

o Κιόσκια µε πάγκους και καθιστικά για τη στάση, ανάπαυση και προφύλαξη από τον ήλιο και τη βροχή των επισκεπτών. o Υπαίθριος εκθεσιακός χώρος (π.χ. στο Κέντρο Πληροφόρησης στο Πόρτο Λάγος). o Ηµιστεγασµένο κιόσκι για τη φιλοξενία περιοδικών εκθέσεων του Φορέα ιαχείρισης (π.χ. έκθεση ζωγραφικής µε έργα παιδιών που επισκέπτονται το Κέντρο Πληροφόρησης) αλλά και τρίτων. o Παιδική χαρά µε περιβαλλοντικά παιχνίδια (π.χ. τσουλήθρα µύτη αβοκέτας, τραµπάλα τσακάλι, δένδρο αναρρίχησης κ.ά.). o Χώρος εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων (π.χ. επιδαπέδια παζλ µε περιβαλλοντική θεµατολογία, κατασκευές µε τροφικές πυραµίδες κ.ά.). o Χώρος για την υποδοχή και φιλοξενία τραυµατισµένων ζώων. Σηµειώνεται επίσης, ότι ο περιβάλλον χώρος θα πρέπει να εξοπλισθεί µε κατάλληλες σηµάνσεις (π.χ. πινακίδα µε το λογότυπο του Κέντρου, πινακίδα µε το ωράριο λειτουργίας κ.λπ.). 18

5. ΚΕΝΤΡΙΚΗ Ι ΕΑ, ΣΕΝΑΡΙΟ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Ο προσδιορισµός της κεντρικής ιδέας, του αναλυτικού σεναρίου και ο σαφής καθορισµός του θεµατικού περιεχοµένου των εκθέσεων των δυο Κέντρων Πληροφόρησης που λειτουργούν υπό την ευθύνη του Φορέα ιαχείρισης έλτα Νέστου Βιστωνίδας Ισµαρίδας, ήτοι του Κέντρου Πληροφόρησης έλτα Νέστου στην Κεραµωτή της Περιφερειακής Ενότητας Καβάλας και το Κέντρο Πληροφόρησης Λιµνών Βιστωνίδας - Ισµαρίδας στο Πόρτο Λάγος της Περιφερειακής Ενότητας Ξάνθης, κρίνεται καθοριστικής σηµασίας προκειµένου να εξασφαλισθεί η αποτελεσµατικότητα παρουσίασης των θεµάτων που αφορούν στο περιβάλλον του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και να επιτευχθούν οι σκοποί που υπαγόρευσαν την εκ νέου οργάνωση και τον εµπλουτισµό των εκθέσεων των δυο υποδοµών. Προκειµένου να προσδιορισθεί µε ακρίβεια το σενάριο και ο βέλτιστος τρόπος οργάνωσης της θεµατικής των δυο εκθέσεων, συνυπολογίσθηκαν από την Οµάδα Έργου τα ακόλουθα δεδοµένα: o Η ιδιαίτερη φυσιογνωµία του Εθνικού Πάρκου, προκειµένου να προβληθούν ικανοποιητικά τα σπουδαιότερα θέµατα που σχετίζονται µε το περιβάλλον της περιοχής, αλλά και να αναδειχθεί η συµβολή των υγροτοπικών οικοσυστηµάτων στην ποιότητα ζωής των τοπικών κοινωνιών, τα αγαθά και οι υπηρεσίες που παρέχουν στον άνθρωπο. o Η θέση των Κέντρων Πληροφόρησης µέσα στα όρια του Εθνικού Πάρκου και σε άµεση γειτνίαση µε τα υγροτοπικά περιβάλλοντα που υπαγόρευσαν τον τεράστιο πλούτο και τη σπουδαιότητα της περιοχής. Η θέση του κάθε Κέντρου, το ένα σε άµεση γειτνίαση µε το δέλτα του ποταµού Νέστου και το άλλο σε άµεση συνάρτηση µε τις λίµνες Βιστωνίδα και Ισµαρίδα, υπαγορεύει αυτονόητα και το θεµατικό περιεχόµενο του καθενός, ενώ παράλληλα δηµιουργεί τις προϋποθέσεις για τη λειτουργία των δυο υποδοµών ως σηµεία συγκέντρωσης, πληροφόρησης και ικανοποιητικής διάχυσης των επισκεπτών στο Εθνικό Πάρκο. o Τα κύρια γνωρίσµατα των Κέντρων Πληροφόρησης, τα οποία σχετίζονται µε τους σκοπούς των δυο υποδοµών, όπως αυτοί προσδιορίσθηκαν στο σχετικό Κεφάλαιο 2 της παρούσας, και µε το κοινό που αναµένεται να στηρίξει τη λειτουργία τους, το οποίο αναλύθηκε στο Κεφάλαιο 3 της παρούσας. Οι σκοποί που θέτει µια ενηµερωτική υποδοµή, όπως και τα γνωρίσµατα και οι ανάγκες του κοινού που αναµένεται να στηρίξουν τη λειτουργία της, είναι καθοριστικής σηµασίας για την επιλογή του κατάλληλου τρόπου οργάνωσης ενός εκθεσιακού χώρου. o Οι προσδοκίες του Φορέα ιαχείρισης για έναν χώρο άρτια οργανωµένο, ο οποίος θα αναδεικνύει τον φυσικό πλούτο της περιοχής και θα συµβάλλει µε τρόπο ουσιαστικό στην αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής, όπως αυτές προσδιορίσθηκαν µετά από συνάντηση µε στελέχη του Φορέα. o Οι υφιστάµενες υποδοµές ενηµέρωσης στην ευρύτερη περιοχή, προκειµένου τα δυο Κέντρα Πληροφόρησης να λειτουργήσουν 19

συµπληρωµατικά και όχι ανταγωνιστικά προς αυτές, κατευθύνοντας και προκαλώντας τον επισκέπτη τους να τις επισκεφθεί για να αντλήσει διαφορετικής µορφής πληροφόρηση που θα τον βοηθήσει να εµπλουτίσει τις γνώσεις του για την ευρύτερη περιοχή. Προς την κατεύθυνση αυτή, λήφθηκε υπόψη το εκθεσιακό περιεχόµενο και ο τρόπος οργάνωσης των δυο Κέντρων Υποδοµής Επισκεπτών Παραποτάµιου άσους του Νέστου, που λειτουργούν στη Νέα Καρυά της Περιφερειακής Ενότητας Καβάλας και στο Εράσµιο της Περιφερειακής Ενότητας Ξάνθης, όπως και ο υπαίθριος εκθεσιακός χώρος που έχει οργανωθεί στο Περιβαλλοντικό Πάρκο Νέστου και βρίσκεται σε άµεση γειτνίαση µε το Κέντρο Υποδοχής Επισκεπτών στο Εράσµιο, µε σκοπό τα Κέντρα Πληροφόρησης στην Κεραµωτή και στο Πόρτο Λάγος, να παρέχουν διαφορετικής µορφής πληροφορία, η οποία ακόµα και σε περιπτώσεις που αναγκαστικά θα επικαλύπτεται (π.χ. η πληροφόρηση για το παραποτάµιο δάσος), θα δίδεται µε διαφορετικό τρόπο και µε διαφορετικά µουσειογραφικά µέσα. Επιπρόσθετα, συνυπολογίσθηκαν και οι υποδοµές που αφορούν στο πολιτιστικό περιβάλλον της περιοχής, όπως το Αρχαιολογικό Μουσείο Αβδήρων, προκειµένου τα δυο Κέντρα Πληροφόρησης να ανταποκριθούν στον βασικό τους ρόλο ως υποδοµές ενηµέρωσης του επισκέπτη για τις δυνατότητες που του προσφέρονται στην περιοχή. o Τα πορίσµατα διεθνών ερευνών που αφορούν στον σχεδιασµό και την οργάνωση εκθεσιακών χώρων και στις προσδοκίες των επισκεπτών τους για ελκυστικά οργανωµένους χώρους που προωθούν τον διάλογο µε το κοινό τους, προσφέρουν ευκαιρίες για ουσιαστική γνωριµία µε το περιβάλλον µέσα στο οποίο αναπτύσσονται, προάγουν την ερµηνευτική-κριτική προσέγγιση των τεκµηρίων που φωτίζουν την τοπική περιβαλλοντική ιστορία, τις οικονοµικές συνθήκες, την καθηµερινή ζωή, την τέχνη µιας κοινότητας, εξελίσσονται σε χώρους επιστηµονικής τεκµηρίωσης και έρευνας που έχουν τη δυνατότητα να προσελκύσουν εκτός από το ευρύ και πιο εξειδικευµένο. o Πρακτικά ζητήµατα και δεδοµένα, όπως η αρχιτεκτονική του χώρου που προορίζεται ως εκθεσιακός, οι λειτουργίες των υπόλοιπων χώρων της υποδοµής, καθώς και τα κονδύλια που έχουν καθορισθεί για την εκ νέου οργάνωση των εκθεσιακών χώρων των δυο Κέντρων. Συνυπολογίζοντας όλα τα ανωτέρω, επιλέχθηκε η οργάνωση του εκθεσιακού χώρου να βασίζεται σε λιτό σχεδιασµό, γραφιστικά ελκυστικές εκθεµατικές επιφάνειες, εύληπτο και µεστό λόγο που εγείρει τον συναισθηµατικό παράγοντα, συµβάλλοντας όχι µόνο στη µετάδοση της γνώσης, αλλά στην ευαισθητοποίηση του κοινού. Για την απόδοση της θεµατικής επιλέγονται, τόσο στατικά, όσο και διαδραστικά εκθέµατα που προκαλούν τον επισκέπτη να αλληλεπιδράσει µαζί τους για να αποκτήσει µια ξεχωριστή εµπειρία επίσκεψης. Όσον αφορά στο θεµατικό περιεχόµενο, από το σύνολο των δυνατοτήτων πληροφόρησης, επιλέχθηκαν τα θέµατα που κρίθηκαν ως σπουδαιότερα και πιο αντιπροσωπευτικά του πλούτου και της ιδιαίτερης φυσιογνωµίας του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Για τη διαµόρφωση του σεναρίου βάσει του οποίου θα αναπτυχθεί η κάθε έκθεση, λήφθηκε επίσης υπόψη η χωροθέτηση των δυο υποδοµών σε σχέση µε τα δυο υγροτοπικά συµπλέγµατα που περιλαµβάνονται στη Σύµβαση Ραµσάρ ως Υγρότοποι ιεθνούς Σηµασίας, οι οποίοι και υπαγόρευσαν την ανακήρυξη της περιοχής σε Εθνικό Πάρκο, ήτοι το «έλτα Νέστου και παρακείµενες λιµνοθάλασσες» και ο υγρότοπος «Λίµνη Βιστωνίδα, Πόρτο Λάγος, Λίµνη Ισµαρίδα και παρακείµενες λιµνοθάλασσες». Έτσι, για το Κέντρο Πληροφόρησης στην Κεραµωτή της Περιφερειακής Ενότητας Καβάλας, οι θεµατικοί άξονες και οι 20

ενότητες της έκθεσης περιπλέκονται και αναπτύσσονται µε σηµείο αναφοράς και πυρήνα το δέλτα του ποταµού Νέστου, το οποίο σηµατοδοτεί το κυριότερο στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος στη δυτική περιοχή του Εθνικού Πάρκου, ενώ αντίστοιχα, η θεµατική του Κέντρου στο Πόρτο Λάγος οργανώνεται µε άξονα το υγροτοπικό σύµπλεγµα των λιµνών Βιστωνίδας και Ισµαρίδας και των λιµνοθαλασσών που βρίσκονται σε άµεση γειτνίαση µαζί τους και υπαγορεύουν τη σπουδαιότητα του ανατολικού τµήµατος του Εθνικού Πάρκου. Ο τρόπος και τα µέσα που θα χρησιµοποιηθούν για την οργάνωση των δυο χώρων βάσει της ανωτέρω επιλογής, ώστε το δέλτα του Νέστου αφενός και οι λίµνες Βιστωνίδα και Ισµαρίδα αφετέρου να σηµατοδοτήσουν τους πυρήνες γύρω από τους οποίους περιπλέκεται η θεµατική και αναπτύσσεται το σενάριο της έκθεσης κάθε κέντρου, θα εξειδικευθούν στο πλαίσιο της «Έκθεσης διευθέτησης του εκθεσιακού περιεχοµένου των δυο Κέντρων Πληροφόρησης» που θα ακολουθήσει της παρούσας µελέτης. Βασικό ζητούµενο αποτελεί η αρχιτεκτονική, µουσειογραφική και εικαστική διευθέτηση του εκθεσιακού περιεχοµένου µε µέσα που θα καθιστούν σαφή στον επισκέπτη τη διαφοροποίηση των δυο υποδοµών ως προς τον πυρήνα οργάνωσής τους (στη µία περίπτωση ο Νέστος και στην άλλη οι δυο λίµνες), αλλά και τη σύνδεσή τους, τον συσχετισµό τους για την ανάδειξη συνολικά του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Έτσι, παρότι οι εκθέσεις θα διέπονται από τις ίδιες σχεδιαστικές αρχές, προτείνεται η διαφοροποίησή τους, όσον αφορά σε χρωµατικές επιλογές και εικαστική προσέγγιση των εκθεµατικών επιφανειών, αλλά και η επιλογή κατάλληλου σε κάθε περίπτωση κύριου εκθέµατος, που θα κυριαρχεί στον εκθεσιακό χώρο κάθε υποδοµής, καθιστώντας άµεσα αντιληπτή από τον επισκέπτη το κυρίαρχο θέµα που πραγµατεύεται ο κάθε εκθεσιακός χώρος. Οι εκθεµατικές επιφάνειες προτείνεται να είναι ενιαίες και να δηµιουργούν ένα κέλυφος στο εσωτερικό κάθε χώρου, ώστε να προκύψει ένα ευφάνταστο σκηνογραφικό αποτέλεσµα που θα καταστήσει τους εκθεσιακούς χώρους ελκυστικούς και ικανούς για την ικανοποιητική µεταφορά της γνώσης, αλλά και για τη δηµιουργία δυο υποδοµών που θα λειτουργήσουν ως σηµεία αναφοράς για την περιοχή. Στο πλαίσιο της παρούσας και στις ενότητες που ακολουθούν παρουσιάζεται ο τρόπος οργάνωσης της θεµατικής των εκθέσεων των δυο Κέντρων Πληροφόρησης στην Κεραµωτή της Περιφερειακής Ενότητας Καβάλας και στο Πόρτο Λάγος της Περιφερειακής Ενότητας Ξάνθης. Συγκεκριµένα, δίδεται η µουσειολογική προσέγγιση των εκθέσεων, αναλύονται οι θεµατικοί άξονες πάνω στους οποίους επιλέχθηκε να δοµείται η θεµατική τους και γίνεται η παρουσίαση των επιµέρους θεµατικών ενοτήτων, όπου καταγράφονται τα πληροφοριακά στοιχεία που συνθέτουν το γνωστικό αντικείµενο της κάθε έκθεσης και επιλέχθηκαν ως σπουδαιότερα από το σύνολο των δυνατοτήτων πληροφόρησης για το Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Τα κείµενα που παρατίθενται, στο πλαίσιο του προσδιορισµού κάθε θεµατικής ενότητας, είναι αναλυτικά και γραµµένα µε τρόπο πιο σύνθετο από τα πρότυπα των µουσειακών κειµένων. Σηµειώνεται ότι δεν αποτελούν τα τελικά κείµενα των εκθεµάτων της έκθεσης. Τα τελικά κείµενα που θα δοµούν τις θεµατικές ενότητες των εκθεσιακών χώρων των δυο υποδοµών θα υποστούν κατάλληλη γλωσσική και µουσειοπαιδαγωγική επιµέλεια και αναπροσαρµογές ως προς την απόδοση του περιεχοµένου και το µεγέθους των κειµένων, προκειµένου να εξυπηρετήσουν την ανάγκη παροχής µεστής, κατά το δυνατόν συνοπτικής και αποδοσµένης µε ελκυστικό τρόπο πληροφορίας. Εξάλλου, ένα µέρος από τις πληροφορίες του σεναρίου δεν θα καλύπτεται µε λόγο, αλλά εικαστικά ή µε τη χρήση κατάλληλων µουσειογραφικών λύσεων (π.χ. ήχο, σχέδιο, κινούµενη εικόνα). Επίσης, τα κείµενα που παρατίθενται ακολούθως είναι ενδεικτικά προκειµένου για τη 21