Εισαγωγική Επιμόρφωση για την εκπαιδευτική αξιοποίηση ΤΠΕ (Επιμόρφωση Β1 Επιπέδου) Συστάδα Β1.3: Μαθηματικά, Πληροφορική, Οικονομία Διοίκηση Επιχειρήσεων Συνεδρία 11 Ασφαλής χρήση του Διαδικτύου και των ψηφιακών πόρων e-πολιτειότητα Οδηγίες για τους επιμορφωτές Διεύθυνση Επιμόρφωσης & Πιστοποίησης Έκδοση 2η Νοέμβριος 2017 ΠΡΑΞΗ: ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ (ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Περιεχόμενο της ενότητας (Συνοπτικό)... 3 2. Στόχοι... 3 3. Δραστηριότητες... 4 ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 2 από 9 ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ
1. Περιεχόμενο της ενότητας (Συνοπτικό) Στο παρόν υλικό σκοπός είναι οι επιμορφούμενοι: (1) να αποκτήσουν λειτουργικού χαρακτήρα γνώσεις για τη φύση και το είδος των κινδύνων που συνδέονται με τη χρήση των ΤΠΕ, γενικότερα των ψηφιακών πόρων και κυρίως του Διαδικτύου (2) να αποκτήσουν μερικές βασικές γνώσεις γύρω από τις νέες μορφές ψηφιακής πολιτειότητας (3) να αποκτήσουν γνώσεις σχετικά με στρατηγικές διαχείρισης ψηφιακών πληροφοριών από τους μαθητές (4) να αποκτήσουν γνώσεις διδακτικής οι οποίες θα τους επιτρέψουν να διδάξουν τα σχετικά θέματα στους μαθητές τους (ψηφιακής πολιτειότητας και διαχείρισης της πληροφορίας) 2. Στόχοι Οι ειδικότεροι στόχοι του μαθήματος είναι οι επιμορφούμενοι με το πέρας της ενότητας: 1. να είναι σε θέση να προσδιορίσουν ποιοι θεωρούνται γενικά κίνδυνοι που συνδέονται με τη χρήση και διαχείριση ψηφιακών πόρων και ιδιαίτερα του Διαδικτύου. 2. να είναι σε θέση να προσδιορίσουν ποιοι από τους κινδύνους είναι ιδιαίτερα συνδεδεμένοι με τις μικρές ηλικίες, το σχολείο, την εκπαίδευση. 3. να αποκτήσουν γνώσεις και δεξιότητες για την αντιμετώπιση των κινδύνων και τη διδασκαλία των σχετικών θεμάτων είτε με τρόπο άμεσο (οργανώνοντας μαθήματα επί τούτου), είτε έμμεσα (στα πλαίσια δραστηριοτήτων άλλων γνωστικών αντικειμένων) 4. να αποκτήσουν γνώσεις και δεξιότητες σχετικές με την e-πολιτειτότητα, το σύνολο των ψηφιακών πρακτικών που συνδέονται με την ιδιότητα του πολίτη 5. να αποκτήσουν γνώσεις σχετικά με τη διαχείριση ψηφιακών πληροφοριών (θέματα στρατηγικών αναζήτησης πληροφοριών, αναφοράς πηγών πληροφοριών, ελέγχου της ποιότητας των πληροφοριών, καλών πρακτικών επικοινωνίας και διάχυσης/μεταβίβασης πληροφοριών) 6. να αποκτήσουν βασικές γνώσεις που θα τους επιτρέψουν να είναι διαρκώς ενήμεροι στις νεότερες εξελίξεις για τα θέματα κινδύνων στο Διαδίκτυο, ψηφιακής πολιτειότητας και διαχείρισης των ψηφιακών πληροφοριών 7. να αντιλαμβάνονται τη σημασία των διαδραστικών πινάκων, των διαδραστικών σχολικών βιβλίων, και των ΛΠ και να αποκτήσουν βασικές γνώσεις για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 3 από 9 ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ
3. Δραστηριότητες α/α ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟΧΟΙ 1 Εισαγωγική συζήτηση Τίθεται το ερώτημα (προτείνεται να γίνει προβολή του ερωτήματος στην ολομέλεια με τη βοήθεια του προβολικού της αίθουσας): Τι ακριβώς συνιστά κίνδυνο στο Διαδίκτυο για τους χρήστες και ιδιαίτερα για τους νεαρούς χρήστες; Τι συνιστά απειλή; Υπάρχουν προφυλάξεις που μπορούν να παρθούν, ώστε να προστατευτούν οι νεαροί χρήστες; Ακολουθεί σύντομη συζήτηση στην οποία οι επιμορφούμενοι καταθέτουν την ά- ποψή τους για τους όρους αυτούς και τη σημασία τους στο πλαίσιο της ψηφιακής τεχνολογία και του διαδικτύου. 3 Παρουσίαση βασικών εννοιών Ο επιμορφωτής παρουσιάζει, σχετικά συνοπτικά, τις βασικότερες κατηγορίες κινδύνων, απειλών και αρνητικών στοιχείων του Διαδικτύου. Οι επιμορφούμενοι μελετούν και συζητούν τη δραστηριότητα 1 («ψηφιακή αφίσα» αφίσα με χαρακτηριστικά του Διαδικτύου). 4 Συζήτηση πάνω σε τρεις κατηγορίες κινδύνων Ο επιμορφωτής αναφέρει την αποστολή μηνυμάτων ή τους ιστοχώρους με ακατάλληλο, προσβλητικό ή επιβλαβές περιεχόμενο καθώς και τον κίνδυνο που σχετίζεται με την αποξένωση των νεαρών χρηστών από τον κοινωνικό τους περίγυρο. Οι επιμορφούμενοι προσομοιώνουν και συζητούν τη δραστηριότητα 8 («δενείσαισυ»). Οι επιμορφούμενοι, χωρισμένοι σε 3 ομάδες εντοπίζουν στοιχεία από τις παραπάνω κατηγορίες στο Διαδίκτυο και τις συζητούν. Να αντιληφθούν οι επιμορφούμενοι την πολυπλοκότητα αλλά και τη σχετικότητα των όρων αυτών και να αναστοχαστούν πάνω στο νόημά τους. Οι επιμορφούμενοι να κατανοήσουν τις βασικές κατηγορίες κινδύνων στο Διαδίκτυο. Οι επιμορφούμενοι να κατανοήσουν τους τρόπους με τους ο- ποίους μπορούν στο Διαδίκτυο να βρουν στοιχεία για συγκεκριμένες κατηγορίες αρνητικών στοιχείων και μεθόδους αντιμετώπισης. Επιπλέον, οι επιμορφούμενοι χρησιμοποιούν για διδακτικούς σκοπούς το chat. Εκτιμώμενη διάρκεια 15 λεπτά 20 λεπτά 30 λεπτά ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 4 από 9 ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ
5 Τρόποι αντιμετώπισης απειλών και κινδύνων Παρουσιάζονται και συζητούνται τόσο οι τεχνικές μέθοδοι, όσο και οι παιδαγωγικές προσεγγίσεις. Εξετάζονται τα «υπέρ» και τα «κατά» κάθε κατηγορίας. Σύντομη επισκόπηση πηγών και ψηφιακών πόρων υλικού και υπηρεσιών για την προφύλαξη, προστασία και υποστήριξη των χρηστών, κυρίως των νεαρών, από τι απειλές και τους κινδύνους. 6 Κυβερνοεκφοβισμός: δραστηριότητες Πραγματοποιείται μια συζήτηση γύρω από τα βασικά στοιχεία του κυβερνοεκφοβισμού (είδη, μορφές, τρόποι αντιμετώπισης). Παρουσιάζονται συνοπτικά ψηφιακοί και μη ψηφιακοί πόροι για την αντιμετώπιση του κυβερνοεκφοβισμού, καθώς και μερικές καλές πρακτικές. Οι επιμορφούμενοι, σε ομάδες, σχεδιάζουν δραστηριότητες ή μ-σενάρια για την αντιμετώπιση του κυβερνοεκφοβισμού (όχι πλήρης περιγραφή μ-δραστηριοτήτων, σκιαγράφησή τους). Εφόσον υπάρχει χρόνος, παρουσιάζονται στην τάξη. Οι επιμορφούμενοι να αποκτήσουν βασικές γνώσεις πάνω στους τρόπους με τους οποίους μπορούν να προστατευθούν, να υποστηριχθούν αλλά και να διαπαιδαγωγηθούν οι νεαροί χρήστες απέναντι σε κινδύνους και απειλές του Διαδικτύου. Οι επιμορφούμενοι να αποκτήσουν βασικές γνώσεις πάνω στους διαθέσιμους ψηφιακούς πόρους και τις καλές πρακτικές για την αντιμετώπιση του φαινομένου του κυβερνοεκφοβισμού. 20 λεπτά 30 λεπτά 7 Παραπληροφόρηση: δραστηριότητες Προτείνεται η υλοποίηση της δραστηριότητας 9, ενώ οι επιμορφούμενοι, σε ομάδες, εξετάζουν όψεις και εκφράσεις του φαινομένου της πληροφόρησης και γενικότερα της αναγκαιότητας κριτικής στάσης απέναντι σε πληροφορίες που ανευρίσκονται στο Διαδίκτυο. Οι επιμορφούμενοι, σε ομάδες, αποπειρώνται να σχεδιάσουν μ-δραστηριότητες για την αντιμετώπιση του φαινομένου της παραπληροφόρησης ((όχι πλήρης περιγραφή μ-δραστηριοτήτων, σκιαγράφησή τους). Οι επιμορφούμενοι να αποκτήσουν βασικές γνώσεις σχετικά με την παραπληροφόρηση στο Διαδίκτυο και να είναι σε θέση να σχεδιάσουν δραστηριότητες και μ-σενάρια ώστε να διαπαιδαγωγήσουν τους μαθητές στην κριτική στάση απέναντι σε πληροφορίες που ανευρίσκονται στο Διαδίκτυο. 30 λεπτά ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 5 από 9 ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ
8 Ψηφιακή πολιτειότητα (e-citizenship): δραστηριότητες Προτείνεται η υλοποίηση της δραστηριότητας 6. Οι επιμορφούμενοι, σε ομάδες, αποπειρώνται να σχεδιάσουν δραστηριότητες ή μ-σενάρια για την καλλιέργεια μιας υπεύθυνης στάσης σε σχέση με την λογοκλοπή και τα πνευματικά δικαιώματα πόρων που εντοπίζονται στο Διαδίκτυο. Βασική πληροφόρηση των επιμορφουμένων πάνω στις έννοιες της ψηφιακής πολιτειότητας και σχεδίαση κατάλληλων δραστηριοτήτων και μ- σεναρίων για τους μαθητές που σχετίζονται με πρακτικές μη-επιθυμητές ή με στάσεις που επιθυμούν να καλλιεργήσουν στους μαθητές. 30 λεπτά 9 Ψευδείς ειδήσεις (fake news) και η αντιμετώπιση τους Επισημαίνεται ότι το φαινόμενο των fake news είναι πια πασίγνωστο και α- κόμη και γλωσσικά, έχει «μεταφερθεί» στην ελληνική πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα Προτείνεται η υλοποίηση της δραστηριότητας 9 και ιδιαίτερα το τελευταίο τμήμά της (που αφορά το Υπουργείο Παιδείας) Οι επιμορφούμενοι να αναστοχαστούν πάνω στο φαινόμενο αυτό των fake news και να επινοήσουν τρόπους ώστε να βοηθήσουν τους μαθητές τους να α- ποκτήσουν μια κριτική στάση α- πέναντι στα fake news. 10 Αναθέσεις εργασιών μεσοδιαστήματος 5 λεπτά Ως εργασία προτείνεται οι επιμορφούμενοι να επιλέξουν δυο δραστηριότητες από τις ακόλουθες τρείς (και να την αναρτήσουν στον κατάλληλο χώρο στο Moodle): Δραστηριότητα 1: Δραστηριότητες ψηφιακής πολιτειότητας. Οι επιμορφούμενοι καλούνται να δημιουργήσουν δραστηριότητες ή ένα σενάριο για εφαρμογή στην τάξη με αντικείμενο τη λογοκλοπή και την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας για δεδομένα που εντοπίζονται στο διαδίκτυο (κείμενα, φωτογραφίες, τραγούδια κ.λπ.). Το σχετικό αρχείο (ή αρχεία) να αναρτηθεί στον ειδικό χώρο ανάρτησης ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 6 από 9 ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ
εργασιών της συνεδρίας με όνομα: επίθετο_δημιουργού_cluster3_syn_11_drast_1 Δραστηριότητα 2: Αστικοί μύθοι και ψηφιακές φάρσες-απάτες Οι επιμορφούμενοι καλούνται να διερευνήσουν τους ιστοχώρους που παρατίθενται στο κείμενο, σχετικά με τους αστικούς μύθους (urban legends) και τις ψηφιακές απάτες (hoaxes) και να δημιουργήσουν δραστηριότητες ή ένα σενάριο για εφαρμογή στην τάξη με αντικείμενο τα θέματα αυτά. Το σχετικό αρχεία (ή αρχεία) να αναρτηθούν στον ειδικό χώρο ανάρτησης εργασιών της συνεδρίας με όνομα: επίθετο_δημιουργού_cluster3_syn_11_drast_2 Δραστηριότητα 3: «Πραγματική» και ψηφιακή ζωή Οι επιμορφούμενοι καλούνται να επισκεφθούν τον ιστότοπο https://privacy.ellak.gr/2016/12/29/i-aniparktes-diafores-metaxidiadiktiakis-ke-pragmatikis-zois και να σχολιάσουν σύντομα (1-2 σελίδες) τις απόψεις που εκφράζονται στο άρθρο αυτό. Το σχετικό αρχείο (ή αρχεία) να αναρτηθεί στον ειδικό χώρο ανάρτησης εργασιών της συνεδρίας με όνομα: επίθετο_δημιουργού_cluster3_syn_11_drast_3 Δραστηριότητα 4: Διερεύνηση των phishing και pharming Ο όρος «phishing» (παραφθορά του όρου fishing που σημαίνει «ψάρεμα») παραπέμπει σε τεχνικές με τις οποίες επιδέξια άτομα επιχειρούν να «ψαρέψουν», να υφαρπάξουν δηλαδή προσωπικές, εμπιστευτικές πληροφορίες και τα ευαίσθητα δεδομένα (π.χ. κωδικούς πρόσβασης, αριθμούς πιστωτικών καρτών κ.λπ.) των υποψήφιων θυμάτων. Αντίστοιχα το «pharming» παραπέμπει σε μια μορφή απάτης κατά την ο- ποία ο χρήστης παρασύρεται σε μια πλαστή ιστοσελίδα, που μοιάζει όμως ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 7 από 9 ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ
με μια γνήσια ιστοσελίδα (για παράδειγμα μιας Τράπεζας) και ενώ ο χρήστης προσπαθεί να καταχωρήσει τα προσωπικά του στοιχεία, στην πραγματικότητα τα στέλνει σε κακόβουλους χρήστες. Οι επιμορφούμενοι καλούνται να διερευνήσουν τις δυο αυτές έννοιες και να δημιουργήσουν δραστηριότητες ή ένα σενάριο για εφαρμογή στην τάξη με στόχο να ενημερώσουν τους μαθητές και να τους ευαισθητοποιήσουν στα θέματα αυτά. Το σχετικό αρχείο (ή αρχεία) να αναρτηθεί στον ειδικό χώρο ανάρτησης εργασιών της συνεδρίας με όνομα: επίθετο_δημιουργού_cluster3_syn_11_drast_4 Δραστηριότητα 5: Δραστηριότητες για το cyberbullying Παίρνοντας υπόψη τα σχετικά στοιχεία (ορισμούς, ιστοσελίδες, καλές πρακτικές, παιχνίδια κ.λπ.) που υπάρχουν στο κείμενο για τον εκφοβισμό και τον κυβερνοεκφοβισμό, οι επιμορφούμενοι καλούνται να δημιουργήσουν δραστηριότητες ή ένα σενάριο για εφαρμογή στην τάξη με στόχο να ενημερώσουν τους μαθητές και τους καθοδηγήσουν στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Το σχετικό αρχεία (ή αρχεία) να αναρτηθούν στον ειδικό χώρο ανάρτησης εργασιών της συνεδρίας με όνομα: επίθετο_δημιουργού_cluster3_syn_11_drast_5 ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 8 από 9 ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ
ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β1 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 9 από 9 ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ