ΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΜΑΚΑΡΙΟΣ Γ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2014 2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΝΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2014 Κατεύθυνση: ΟΛΕΣ Κλάδοι: ΟΛΟΙ Τμήματα: ΟΛΑ Ημερομηνία: Μάθημα: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Τάξη: Α Αρ. Μαθητών: Ώρα εξέτασης: Εισηγητές: Χατζητζιοβάννης Αντώνης Νικηφόρου Ελπινίκη Κωνσταντίνου Κωνσταντίνα Αχιλλέως Γεωργία Επιτρεπόμενη διάρκεια εξέτασης 2,5 ώρες (150 λεπτά) Αριθμός σελίδων εξεταστικού δοκιμίου: 7 (επτά) ΟΔΗΓΙΕΣ: 1. Να απαντήσετε σε ΟΛΕΣ τις ερωτήσεις. 2. Όλες οι ερωτήσεις να απαντηθούν στα φύλλα απαντήσεων που σας έχουν δοθεί. 3. Δεν επιτρέπεται η χρήση διορθωτικού υλικού. 4. Να γράφετε μόνο με μπλε ή μαύρο μελάνι.
ΜΕΡΟΣ Α': ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (μονάδες 20) Να διαβάσετε το πιο κάτω κείμενο και να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν: Η ψυχαγωγία είναι φυσική ανάγκη του ανθρώπου. Σχετίζεται με την υπόστασή του, η οποία δεν είναι μόνο βιολογική, αλλά και πνευματική. Στενά δεμένη, λοιπόν, η ψυχαγωγία με τη φύση του ανθρώπου υπάρχει όσο κι αυτός. Μόνο οι τρόποι ψυχαγωγίας διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο και από πολιτισμό σε πολιτισμό. Και λέμε πολιτισμό, γιατί η ψυχαγωγία είναι κατεξοχήν πολιτιστικό φαινόμενο. Συνδέεται με τις ανώτερες εκφάνσεις του πολιτισμού, όπως είναι η πνευματική και η καλλιτεχνική δημιουργία. Και όπως δεν μπορεί να θεωρείται πολιτιστικό επίτευγμα ό,τι στρέφεται εναντίον του ανθρώπου, έτσι δεν μπορεί να θεωρείται ψυχαγωγία ό,τι δεν τον εξευγενίζει και πολύ περισσότερο ό,τι τον αποκτηνώνει και τελικά τον εξουθενώνει. Η πραγματική ψυχαγωγία είναι μία, αυτή που προσφέρει πνευματική και αισθητική συγκίνηση στον άνθρωπο και τον μορφώνει. Άλλο ψυχαγωγία κι άλλο διασκέδαση και εκτόνωση. Αναγκαίες, ασφαλώς, καταστάσεις και οι δύο στη ζωή του ανθρώπου, μα πολύ διαφορετικές. Ψυχαγωγία είναι η μύηση, η συμμετοχή του ανθρώπου στα έργα του πνεύματος και της Τέχνης. Και όσο πιο αυθεντικά είναι αυτά τα έργα, τόσο πιο γνήσια, τόσο τέλεια είναι και η ψυχαγωγία του. Αντίθετα, η διασκέδαση και η εκτόνωση είναι περισσότερο φυγή από μια πληκτική πραγματικότητα. Δεν είναι έκσταση στον κόσμο της αλήθειας και του ωραίου, αλλά απόδραση από μια ζωή που δεν αρέσει, που πιέζει και κουράζει σωματικά και ψυχικά τον άνθρωπο είναι μια προσπάθεια του ανθρώπου να ξεχάσει και να ξεδώσει. Θα καταλάβουμε καλύτερα τη διαφορά, αν παρατηρήσουμε το θεατή μιας θεατρικής παράστασης και τον οπαδό που παρακολουθεί την ομάδα του να αγωνίζεται. Από τη μια κατάνυξη και περισυλλογή και από την άλλη έντονα θορυβώδης συμπεριφορά, έξαψη και αναστάτωση. Αλλά η λύτρωση της ψυχής δεν είναι σε καμιά περίπτωση ανάλογη με το θόρυβο που προκαλούμε με την παρουσία μας. Χρειάζεται, ίσως, μερικές φορές ο άνθρωπος την εκτόνωση. Αλλά δε θα πρέπει να τη συγχέει με την ψυχαγωγία και προπαντός δε θα πρέπει να την επιδιώκει αντί για τη ψυχαγωγία. Για να μη συμβαίνει, όμως, κάτι τέτοιο, θα πρέπει ο άνθρωπος να μυηθεί στη σημασία της ψυχαγωγίας και το περιεχόμενό της. Να μυηθεί, με άλλα λόγια, στη γνώση των ψυχαγωγικών μέσων. Αν ο άνθρωπος μορφωθεί, ώστε να είναι σε θέση να νιώθει και να χαίρεται τη συγκίνηση που προσφέρει η αλήθεια και το ωραίο, τότε θα μάθει και να τα αποζητά στη ζωή του. Αυτό θα γίνει, αν καλλιεργήσει το νου και το συναίσθημά του, αν οξύνει τη σκέψη του και αναπτύξει την ευαισθησία και την καλαισθησία του αν γίνει σκεπτόμενος και καλαίσθητος άνθρωπος. Η ευθύνη αυτή ανήκει, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, στο σχολείο. Καλό θα ήταν, το σχολείο να επικεντρώσει το παιδευτικό του έργο στη διαμόρφωση ανθρώπων που αγαπούν την αλήθεια και την ομορφιά. Γιατί όλες οι άλλες αξίες της ζωής μας απορρέουν από αυτές τις δύο κορυφαίες αξίες. Σπ. Κούτρας, Ψυχαγωγία (διασκευή) 2
Ερωτήσεις: Α1. Να αποδώσετε το περιεχόμενο του κειμένου σε 80-120 λέξεις περίπου. (μονάδες 8) Α2. Να γράψετε τέσσερις(4) προϋποθέσεις που σύμφωνα με τον αρθρογράφο οδηγούν στη γνήσια ψυχαγωγία. (μονάδες 4) Α3. «Άλλο ψυχαγωγία κι άλλο διασκέδαση και εκτόνωση». Να σχολιάσετε την πιο πάνω άποψη. (μονάδες 4) Α4. α) Να βρείτε και να γράψετε τη θεματική πρόταση της πρώτης παραγράφου. (μονάδες 2) β) Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο για την τρίτη παράγραφο. (μονάδες 2) ΜΕΡΟΣ Β': ΓΛΩΣΣΑ (μονάδες 10) Β1. Να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις πιο κάτω λέξεις διατηρώντας το γραμματικό τους τύπο. α) αυθεντικά β) εξουθενώνει γ) θόρυβο Β2. Να γράψετε ένα αντίθετο για κάθε μια από τις πιο κάτω λέξεις διατηρώντας το γραμματικό τους τύπο. α) αναστάτωση β) κουράζει γ) ανώτερες (μονάδες 3) (μονάδες 3) Β3. Με κάθε μια από τις πιο κάτω λέξεις να γράψετε μια δική σας ολοκληρωμένη πρόταση, έτσι που να φαίνεται η σημασία της κάθε λέξης (κυριολεκτική ή μεταφορική), όπως χρησιμοποιείται στο κείμενο. α) μορφωθεί β) συμπεριφορά (μονάδες 4) 3
ΜΕΡΟΣ Γ : ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΛΟΓΟΥ- ΕΚΘΕΣΗ (μονάδες 40) Ως πρόεδρος του Κέντρου Νεότητος της περιοχής σου να γράψεις μια επιστολή στο Δήμαρχο στην οποία να αναφερθείς στη σημασία του ελεύθερου χρόνου για το σύγχρονο άνθρωπο. Στη συνέχεια να προτείνεις ενδεδειγμένους τρόπους ψυχαγωγίας και να εισηγηθείς μέτρα με τα οποία ο Δήμος θα μπορούσε να συμβάλει στη σωστή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου. (350-400 λέξεις) ΜΕΡΟΣ Δ : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ- ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ (μονάδες 30) I. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (μονάδες 22) Α. Δημοτικό τραγούδι, «Του νεκρού αδερφού» Απόσπασμα Α1 - «Βάλλω τον ουρανό κριτή και τους αγιούς μαρτύρους, αν τύχει κι έρτει θάνατος, αν τύχει κι έρτει αρρώστια, αν τύχει πίκρα γή χαρά, εγώ να σου τη φέρω» Δ1. Ποιος είναι ο ρόλος του όρκου μέσα στο τραγούδι; (μονάδες 3) Απόσπασμα Α2 Και παρεκεί που πάγαιναν κι άλλα πουλιά τούς λένε : «Δεν είναι κρίμα κι άδικο, παράξενο μεγάλο, να περπατούν οι ζωντανοί με τους απεθαμένους! -Άκουσες, Κωσταντίνε μου, τι λένε τα πουλάκια; πως περπατούν οι ζωντανοί με τους απεθαμένους. -Απρίλης είναι και λαλούν και Μάης και φωλεύουν. -Φοβούμαι σ,αδερφάκι μου, και λιβανιές μυρίζεις. -Εχτές βραδίς επήγαμε πέρα στο Αϊ-Γιάννη, κι εθύμιασέ μας ο παπάς με περισσό λιβάνι». Και παρεμπρός που πήγανε, κι άλλα πουλιά τούς λένε: 4
«Για ιδές θάμα κι αντίθαμα που γίνεται στον κόσμο, τέτοια πανώρια λυγερή να σέρνει ο πεθαμένος!» Τ άκουσε πάλι η Αρετή κι εράγισε η καρδιά της. «Άκουσες, Κωσταντάκη μου, τι λένε τα πουλάκια; -Άφησ, Αρέτω, τα πουλιά κι ό,τι κι α θέλ ας λέγουν. -Πες μου, πού είναι τα κάλλη σου, και πού ειν η λεβεντιά σου, και τα ξανθά σου τα μαλλιά και τ όμορφο μουστάκι; -Έχω καιρό π αρρώστησα και πέσαν τα μαλλιά μου». Αυτού σιμά, αυτού κοντά στην εκκλησιά προφτάνουν. Βαριά χτυπά τ αλόγου του κι απ εμπροστά της χάθη. Κι ακούει την πλάκα και βροντά, το χώμα και βοΐζει. Δ2. Ποια είναι τα σημάδια που φανερώνουν πως ο Κωσταντής είναι πεθαμένος; (μονάδες 4) Δ3. Αφού διαβάσετε τα πιο πάνω αποσπάσματα, να γράψετε δύο(2) χαρακτηριστικά του δημοτικού τραγουδιού. (μονάδες 2) Β. Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, Ιθάκη Πάντα στον νου σου να 'χεις την Ιθάκη. Το φθάσιμον εκεί ειν' ο προορισμός σου. Αλλά μη βιάζεις το ταξίδι διόλου. Καλύτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει και γέρος πια ν' αράξεις στο νησί, πλούσιος με όσα κέρδισες στο δρόμο, μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη. Η Ιθάκη σ' έδωσε το ωραίο ταξίδι. Χωρίς αυτήν δεν θα 'βγαινες στον δρόμο. Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια. Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε. Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν. Δ4. Σε ποιον απευθύνεται ο ποιητής και τι τον προτρέπει να κάνει; (μονάδες 4) Δ5. Τι συμβολίζει η Ιθάκη; (μονάδες 2) 5
Γ. Δημήτριος Βικέλας, «Λουκής Λάρας» Η Ανδριάνα ήτο ο γενικός προστάτης, η αληθής πρόνοια ολοκλήρου της εις Μεστά δυστυχούς ημών ομάδος. Πλήρης αυταπαρνήσεως και αφοσιώσεως, περιέθαλπε την μητέρα και τας αδελφάς μου και εφρόντιζε περί πάντων των λοιπών όλα τα επρόφθανεν, όλα τα εσυλλογίζετο αυτή εύρισκεν ή εφεύρισκε την καθημερινήν τροφήν μας, αυτή έφερε το νερόν εκ της πηγής, αυτή κατώρθωσε δι' αχύρων και παλαιών ταπήτων ν' αυτοσχεδιάσει στρωμνάς δι' όλους εις τα εύκαιρα δωμάτια της οικίας εκείνης αυτή μας έφερεν ειδήσεις έξωθεν, σχετιζομένη μετά των χωρικών και τα πάντα ερευνώσα και τα πάντα μανθάνουσα. Η ενεργητικότης της ήτο αδάμαστος και ακατάβλητος η ευθυμία της. Είχε την καρδίαν υγιά και ακμαίαν όσον και το σώμα, και συχνάκις διά της ζωηρότητος, διά της φαιδρότητός της έφερεν εις τα χείλη μας το μειδίαμα, εν μέσω της επικρατούσης εκεί γενικής αθυμίας.[ ] Πού επηγαίνομεν; Τι ηθέλομεν; Έμφυτος τις ορμή διηύθυνε τα βήματά μας μακράν της πύλης του χωρίου. Εφεύγομεν τους Τούρκους. Δεν εσκεπτόμεθα όμως ότι απομακρυνόμενοι της εξόδου, εκλειόμεθα εντός του χωρίου. Αλλά μη σκέπτεταί τις εις τοιαύτας ώρας; Ενώ ετρέχομεν ούτω περίφοβοι, παραζαλισμένοι, μη γνωρίζοντες πού να καταφύγωμεν, μια γραία εις την θύραν ταπεινής οικίας ισταμένη μας είδε, μας ελυπήθη και ήπλωσε προς ημάς την χείρα. -Ελάτε, εδώ να σας κρύψω, Χριστιανοί. Δ6. Πώς κρίνετε την πράξη της γριάς και γιατί; (μονάδες 3) Δ7. Να δώσετε τέσσερις(4) χαρακτηρισμούς για την Ανδριάνα σύμφωνα με το πιο πάνω απόσπασμα και να τους δικαιολογήσετε. (μονάδες 4) ΙΙ. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ (μονάδες 8) Δ. Αλεξ. Παπαδιαμάντης, «Αυτοβιογραφούμενος», Όνειρο στο κύμα Επί πόσον ακόμη θα το ενθυμούμαι εκείνο το αβρόν, το απαλόν σώμα της αγνής κόρης, το οποίον ησθάνθην ποτέ επάνω μου επ' ολίγα λεπτά της άλλως ανωφελούς ζωής μου! Ήτο όνειρον, πλάνη, γοητεία. Και οπόσον διέφερεν από όλας τας ιδιοτελείς περιπτύξεις, από όλας τας λυκοφιλίας και τους κυνέρωτας του κόσμου η εκλεκτή, η αιθέριος εκείνη επαφή! Δεν ήτο βάρος εκείνο, το φορτίον το ευάγκαλον, αλλ' ήτο ανακούφισις και αναψυχή. Ποτέ δεν ησθάνθην τον εαυτόν μου ελαφρότερον ή εφ' όσον εβάσταζον το βάρος εκείνο... Ήμην ο άνθρωπος, όστις κατώρθωσε να συλλάβη με τας χείρας του προς στιγμήν εν όνειρον, το ίδιον όνειρον του... 6
Δ8. Ο τίτλος του διηγήματος είναι «Όνειρο στο κύμα». Να δικαιολογήσετε την επιλογή του τίτλου με βάση το πιο πάνω απόσπασμα. (μονάδες 4) Ε. Αλεξ. Παπαδιαμάντης, «Αυτοβιογραφούμενος», Η Μαυρομαντηλού «Και διατί τάχα δεν θα επενθηφόρει δι άλλον ειμή διά τον Γιαννιόν; Αλλά και διατί όχι διά τον Γιαννιόν αλλά δι άλλον; Ούτε αυτός ούτ εκείνη εγνώρισάν ποτε ευτυχίαν. Όσον έρωτα είχεν απολαύσει ποτέ η Μαυρομαντ λού, άλλον τόσον απέλαυσε και ο Γιαννιός ο εξάδελφός μου. Κι εκείνη μεν, τίς οίδεν, εάν ποτε υπήρξε γυνή, πριν απολιθωθή και γίνη πέτρα, αν ότε ήτο γυνή εγνώρισεν έρωτα ο δε Γιαννιός ο εξάδελφός μου ουδ έτρεφεν ελπίδα ν απολιθωθή τουλάχιστον και γίνει πέτρα. Ατυχής Μαυρομαντ λού! Ταλαίπωρε Γιαννιέ εξάδελφέ μου! [ ] Δ9. Με βάση το πιο πάνω απόσπασμα να γράψετε δύο (2) κοινά στοιχεία που είχε ο Γιαννιός με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. (μονάδες 4) Η Συντονίστρια Ο Διευθυντής Αυγούστα Στρατουρά Ιωάννου (Β.Δ.) Γεώργιος Χατζημιχαήλ 7