Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ Μελέτη: O Έλληνας Αξιωµατικός τον 21ο Αιώνα Ανχη (ΕΠ) ηµητρίου Βασιλείου Περιεχόµενα 1. Εισαγωγή 2. Γενικά 3. Συµπεράσµατα 4. Επίλογος 5. Ορολογία - Ορισµοί - Ειδικό Λεξιλόγιο ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στη σύγχρονη εποχή, οι συνθήκες εξέλιξης στο ΣΞ δεν µένουν ανεπηρέαστες από τις συνθήκες εξέλιξης στον υπόλοιπο κοινωνικό και διεθνή χώρο. Το διεθνές περιβάλλον σήµερα, ουσιαστικά έχει µεταβληθεί σε έναν απόλυτα ανταγωνιστικό στίβο, όπου κυριαρχεί ο όρος "παγκοσµιοποίηση". Πηγαίνοντας προς τον 21ο αιώνα, πέρα από τον διαρκώς συρρικνούµενο προϋπολογισµό για την άµυνα σε διεθνή κλίµακα και τη διαρκή µείωση των δυνάµεων, διαφαίνεται µια διαρκώς αυξανόµενη τάση αλλαγής όσον αφορά το φάσµα των επιχειρήσεων (ανθρωπιστικές αποστολές, διασφάλιση της ειρήνης κλπ), την αβεβαιότητα των εξελίξεων και την τεχνολογία (οπλικά συστήµατα - εισαγωγή ψηφιακών συστηµάτων στο πεδίο της µάχης). Οι διαµορφούµενες τάσεις διεθνώς σε θέµατα οργάνωσης, αποστολών, εκπαίδευσης, εξοπλισµών και τεχνολογίας, καθώς και η εµφάνιση πρωτόγνωρων καταστάσεων (λαθροµετανάστες, αυξανόµενη περιβαλλοντολογική ευαισθησία, µη επανδρωµένα συστήµατα, µάχες στην πόλη κλπ), δεν αφήνουν ανεπηρέαστη τη στρατιωτική τέχνη. Οι παρούσες απειλές, οι νέες τάσεις και το είδος των οπλικών συστηµάτων που µπορεί να εµφανισθούν στις αρχές του 21ου αιώνα δηµιουργούν στο στρατό στρατηγικές, τακτικές και εκπαιδευτικές απαιτήσεις, µεγαλύτερες από ποτέ.
Οι εξελίξεις είναι πραγµατικά θεαµατικές, ταχύτατες και προκλητικές. Τα στελέχη θα βρεθούν σε ένα τελείως διαφορετικό περιβάλλον και θα κληθούν να ενεργήσουν σε ένα νέο πεδίο µάχης. Θα πρέπει εποµένως να είναι έτοιµα και να χαρακτηρίζονται από προσόντα ανάλογα των µελλοντικών απαιτήσεων. Τα προσόντα αυτά και τα χαρακτηριστικά γενικότερα, είναι φυσικό να διαφέρουν ανάλογα µε τη θέση και το επίπεδο διοίκησης του κάθε Αξκού. Παρ' όλ' αυτά, διαφαίνεται ότι οι µελλοντικές απαιτήσεις θα επηρεάσουν όλα τα στελέχη σε όλα τα επίπεδα ανεξάρτητα βαθµού, θέσης, ή όπλου. ΓΕΝΙΚΑ Καθώς αυξάνει το φάσµα των επιχειρήσεων των Ενόπλων υνάµεων, οι οποίες τώρα είναι διαφορετικές από αυτές του κλασσικού πολέµου (ανθρωπιστικές αποστολές, διασφάλιση της ειρήνης κλπ), αλλάζουν και οι τρόποι µε τους οποίους εµπλέκονται στα παγκόσµια δρώµενα. Οι κυριότεροι νεωτερισµοί που διαφαίνεται ότι θα επηρεάσουν το µελλοντικό πεδίο της µάχης, είναι: -Η έντονη παρουσία των ΜΜΕ στο πεδίο της µάχης. -Η κυριαρχία του πολέµου των πληροφοριών. -Η ανάγκη πλέον της οπτικοποίησης του πεδίου της µάχης. -Η δηµιουργία µικρών, ευέλικτων Μονάδων Αµέσου Αντίδρασης. -Η µάχη σε πόλεις. -H αύξηση της περιβαλλοντολογικής ευαισθησίας και η έµφαση στην αµφίδροµη επίδραση περιβάλλοντος-στρατού. -Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας (οπλικά συστήµατα κατευθυνόµενης ενέργειας, υλικά προηγµένης τεχνολογίας, πληροφορίες, ροµποτική, δορυφόροι, µη επανδρωµένα συστήµατα κλπ) που παίζει κυριολεκτικά κυρίαρχο ρόλο σ' αυτή τη διεργασία των µεταβατικών σταδίων. -Πιθανή εµπλοκή µε δυνάµεις που συνδέονται µε λαθροµετανάστες, τροµοκρατία, εγκληµατικές συµµορίες, καρτέλ ναρκωτικών, θρησκευτικές αιρέσεις και οµάδες επιβολής πιέσεων.
-Πιθανές αντίπαλες δυνάµεις που παρουσιάζουν µεγάλες διαφορές στις τεχνολογίες που αναπτύσσουν στο πεδίο της µάχης. -Η κυριαρχία του πολέµου πληροφοριών. -Η ευρεία χρήση αυτοµατοποιηµένων εργαλείων υποστήριξης αποφάσεων. Επιπρόσθετα, η διαµόρφωση ενός σύγχρονου στρατού ικανού να αποτελεί ισχυρή δύναµη αποτροπής πολέµου, σε περίπτωση δε εµπλοκής του σε ένοπλη σύγκρουση να δύναται να διεξάγει νικηφόρες επιχειρήσεις στον ελάχιστο απαιτούµενο χρόνο, περιλαµβάνει τέσσερις (4) επιχειρησιακούς τοµείς οι οποίοι ο καθένας χωριστά και οι τέσσερις µαζί, για να υλοποιηθούν και να λειτουργήσουν αποτελεσµατικά προϋποθέτουν την "υπεροχή των πληροφοριών". Οι τοµείς αυτοί είναι: -Κυριαρχία ελιγµών. -Η εστιασµένη ιοικητική Μέριµνα. -Η εµπλοκή ακριβείας. -Η ανάγκη προστασίας. Η εκτεταµένη χρησιµοποίηση νέων ολοκληρωµένων οπλικών συστηµάτων, έξυπνων όπλων προσβολής εχθρικών στόχων, πολλαπλασιαστών ισχύος και όπλων µαζικής καταστροφής σε συνδυασµό µε τα βελτιωµένα συστήµατα πληροφόρησης θα αυξήσουν το ρυθµό της µάχης, της θνησιµότητας για τους στερούµενους τη σύγχρονη τεχνολογία και της επιβιωσιµότητας γι' αυτούς που τη διαθέτουν. Οι µαχητές θα πρέπει να έχουν την πληροφορία που χρειάζονται όταν την απαιτούν και µε τέτοια µορφή, έτσι ώστε να γίνονται αποτελεσµατικοί κάτω από όλες τις συνθήκες µάχης και σε όλα τα επίπεδα διοίκησης. Όψεις µελλοντικού πεδίου µάχης Οι διαβλεπόµενες δύο χαρακτηριστικές "όψεις" των επιχειρήσεων που θα επικρατήσουν στο µέλλον, είναι οι ακόλουθες: Όψη 1 Χαρακτηριστικά: Σ' αυτό το σενάριο, η όψη πολέµου 1 παρουσιάζει µία εικόνα συγκρούσεως µεταξύ αντιπάλων που έχουν δυνάµεις της ίδιας µορφής. Αυτές οι συγκρούσεις θα είναι συνδυασµένες και θα διαρκούν αρκετά. Συµµετρικές δυνάµεις θα εµπλακούν σε επιχειρήσεις που θα περιλαµβάνουν περιόδους
µε γρήγορους ρυθµούς, θα υπάρχει µίξη διαφόρων τεχνολογιών, θα διεξάγονται σε ευρεία περιοχή µε σχετικά περιορισµένες δυνάµεις, αλλά όχι απαραίτητα µε µικρότερη διάρκεια. Οι δυνάµεις αν και µικρότερες σε µέγεθος, θα έχουν µεγαλύτερη µαχητική ισχύ και θα είναι περισσότερο ευέλικτες. Λόγω της εξάπλωσης της προηγµένης τεχνολογίας, οι δυνάµεις θα έχουν καλύτερα µέσα για εντοπισµό και εµπλοκή µε τον εχθρό. Θα κυριαρχήσουν οι τεχνολογίες πληροφοριών και κατευθυνόµενης ενέργειας. Θα δίνεται µεγαλύτερη έµφαση στην κυριαρχία του ηλεκτροµαγνητικού φάσµατος. Η αυξανόµενη διαθεσιµότητα όπλων µαζικής καταστροφής, ειδικά όταν συνδυάζεται µε τη δυνατότητα εξαπολύσεως από µεγάλες αποστάσεις, θα παραθέσει µια απειλή περισσότερο πολύπλοκη λόγω της αβεβαιότητας περί των δυνατοτήτων του εχθρού καθώς και περί των προθέσεών του. Όψη 2 Χαρακτηριστικά: Η όψη πολέµου 2, ένας στρατός επαγγελµατικός, µε εξοπλισµό υψηλής τεχνολογίας θα αντιµετωπίσει δυνάµεις ανόµοιες, όχι συµµετρικές. Αυτές θα µπορεί να είναι για παράδειγµα, µειονότητες και δυνατόν να µην χαρακτηρίζονται σαν στρατιωτικές δυνάµεις µε τη συµβατική έννοια του όρου. Σε µία τέτοια σύγκρουση ο χώρος της µάχης θα είναι περισσότερο διευρυµένος µε τις δυνάµεις ευπρόσβλητες και τρωτές όχι µόνο στο θέατρο των επιχειρήσεων αλλά οπουδήποτε αλλού. Τέτοιες επιθέσεις δεν θα περιορίζονται µόνο σε στρατιωτικούς στόχους αλλά θα περιλαµβάνουν κυβερνητικούς στόχους, άµαχο
πληθυσµό, καθώς επίσης και εντυπωσιασµούς σχεδιασµένους για να προσελκύσουν την προσοχή των µέσων µαζικής ενηµέρωσης. Η όψη πολέµου 2 ενώ θα έχει πολλά χαρακτηριστικά της όψης 1, θα διαφέρει σε προκλήσεις ηθικές, φυσικές και σχετικές µε θεµελιώδεις αρχές. Οι κρίσιµες τεχνολογίες από στρατιωτική και τεχνολογική θεώρηση Η οµάδα εργασίας LTSS-49 του Οργανισµού Έρευνας και Τεχνολογίας του ΝΑΤΟ, στη µελέτη "Επιχειρήσεις ΣΞ το 2020" χρησιµοποιώντας δύο πιθανά σενάρια, αναγνώρισε τις 142 τεχνολογίες οι οποίες θα επηρεάσουν το µελλοντικό πεδίο της µάχης. Με τη χρήση του πολεµικού παιγνίου ΤSW (Technology Seminar Wargaming) -στο οποίο µεταξύ των συµµετασχόντων ήταν και 24 ειδικοί σε θέµατα τεχνολογίαςδιαχωρίσθηκαν οι τεχνολογίες σε τρία επίπεδα -σύµφωνα µε τα κριτήρια κόστος/αποτελεσµατικότητα- όπως παρακάτω: Κατόπιν, µε τη χρήση του πολεµικού παιγνίου CRITEC, καθορίστηκαν οι 12 κρισιµότερες τεχνολογίες που θα επηρεάσουν το µελλοντικό πεδίο µάχης και έγινε µία κατανοµή τους ανάλογα µε το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν τόσο από στρατιωτικής όσο και από τεχνολογικής απόψεως. Τα αποτελέσµατα φαίνονται στο διάγραµµα που ακολουθεί. Ψηφιακό πεδίο µάχης Ο παραπάνω όρος υποδηλώνει την εφαρµογή των πληροφοριακών τεχνολογιών για τη λήψη, την ανταλλαγή και την επεξεργασία ψηφιακών και "γρήγορων" πληροφοριών στο σύνολο του τρισδιάστατου χώρου της µάχης, όπου οι εν λόγω πληροφορίες ικανοποιούν κατάλληλα τις ανάγκες κάθε αρµόδιου για λήψη αποφάσεων, κάθε χειριστή των όπλων και κάθε µέλος του προσωπικού Μ.
Η ψηφιοποίηση επιτρέπει σε κάθε επίπεδο, τη διατήρηση της σαφέστερης και ακριβέστερης εικόνας του οικείου τοµέα, του πεδίου της µάχης και η οποία αποτελεί αναγκαία συνθήκη για να είναι θετική η συµβολή στο σχεδιασµό και την εκτέλεση. Η ψηφιοποίηση περιλαµβάνει µια βέλτιστη χρήση από κοινού των δεκτών, των συστηµάτων επεξεργασίας δεδοµένων και των µέσων επικοινωνίας, λαµβάνοντας παράλληλα υπ'όψιν κυρίως την ανθρώπινη ικανότητα διαχείρισης όλων των διαθεσίµων πληροφοριών. Η προσπάθεια ψηφιοποίησης, στοχεύει στη βελτίωση της απόκτησης, της επεξεργασίας και της µεταφοράς της πληροφορίας µε τέτοιο τρόπο, ούτε ώστε να βελτιωθεί η αποτελεσµατικότητα της στρατιωτικής δράσης υπό οιεσδήποτε συνθήκες κρίσης. Απαιτούνται αυξηµένη ταχύτητα, ακρίβεια, πλήρεις πληροφορίες, έγκαιρες πληροφορίες. Με τα παραπάνω, εκσυγχρονίζεται το σύστηµα και παρουσιάζει την κατάσταση σε όλα τα επίπεδα σε σχεδόν πραγµατικό χρόνο, µε παράλληλα αυτόµατη ενηµέρωση του συστήµατος. Στόχος της ψηφιοποίησης, είναι να παρέχει σε κάθε επίπεδο λήψης αποφάσεων, τις ίδιες ουσιώδεις πληροφορίες. Η διαχείριση πληροφοριών πεδίου µάχης, οι πληροφορίες Μ, είναι υποσυστήµατα ενός ενοποιηµένου πλέον πληροφοριακού συστήµατος που επεκτείνεται και εγκαθίσταται από τα οπλικά συστήµατα και τον απλό στρατιώτη, µέχρι τα ανώτερα κλιµάκια, θα επηρεάσει δε το δόγµα και τα εξοπλιστικά σχέδια τα προσεχή χρόνια. Καθώς εξετάζουµε αυτές τις αλλαγές, γίνεται φανερό ότι ο πόλεµος στον 21ο αιώνα θα συνεχίσει να µεταβάλλεται δραστικά, ενώ οι δυνατότητες των νέων όπλων θα επεκτείνουν το χώρο µάχης. Η επέκταση του πεδίου µάχης οριζοντίως και καθέτως είναι ο νέος τρόπος καθορισµού του τρόπου δράσης. Οι µάχες του εποµένου αιώνα θα είναι πιο ασταθείς και δυναµικές απ' αυτές που έχουµε συνηθίσει, µε κύριο
χαρακτηριστικό τις απρόβλεπτες και ταχέως εξελισσόµενες καταστάσεις. Οι τάσεις αναδιοργάνωσης και εκσυγχρονισµού των σύγχρονων Στρατών της ύσης, που αποτελούν σηµεία αναφοράς και για τους υπόλοιπους Στρατούς, µας επιτρέπουν συµπερασµατικά να πούµε ότι ο στρατός του µέλλοντος: -Θα είναι µικρότερος σε αριθµητική δύναµη. -Θα είναι ένας στρατός µε περισσότερες και υψηλότερης στάθµης επαγγελµατίες. -Πρέπει να είναι περισσότερο ευέλικτος, ευκίνητος και αποτελεσµατικός. -Πρέπει να διατηρείται πάντοτε σε υψηλό επίπεδο ετοιµότητας. -Θα ενεργεί σε περιβάλλον όπου: (1) Ο χώρος της µάχης θα διευρυνθεί όσον αφορά τη στρατηγική και επιχειρησιακή του σηµασία. (2) Οι δυνάµεις θα αυξήσουν το εύρος και την ακρίβεια των πυρών και της δράσης τους. (3) Ο παράγοντας χρόνος προσλαµβάνει καθοριστική πλέον σηµασία. (4) Οι πληροφορίες θα είναι διαθέσιµες µε περισσότερες λεπτοµέρειες, πιο γρήγορα µε αποτέλεσµα η σχετική µε την κατάσταση ενηµερότητα να είναι διαθέσιµη σε όλα τα επίπεδα διοικήσεως. (5) Οι επιχειρήσεις θα γίνονται όλο και περισσότερο διακλαδικές και συνδυασµένες. Ο τρόπος επιµόρφωσης και εκπαίδευσης του νέου Αξιωµατικού είναι ανάγκη να εµπλουτιστεί µε µία διαρκή διαδικασία πληροφόρησης για τις παγκόσµιες εξελίξεις σε θέµατα που επηρεάζουν το ΣΞ (τεχνολογία, νέα δεδοµένα στο παγκόσµιο γίγνεσθαι, επαναπροσδιορισµός χαρακτήρα οργανισµών όπως το ΝΑΤΟ, διαµόρφωση θεσµών συλλογικής ασφάλειας ιδιαίτερα στα Βαλκάνια κλπ). Επιπρόσθετα απαιτείται απόκτηση διακλαδικής γνώσης και συνεργασίας των ηγετικών στελεχών των Ε, ξεπερνώντας κάθε διακλαδική διαφοροποίηση ή ανταγωνιστικότητα. Το πρότυπο του σύγχρονου και µελλοντικού αξιωµατικού θα µπορούσε να λάβει την πολύ απλοποιηµένη και σχηµατική έκφραση ενός τριπτύχου που το συνιστούν: Η έννοια του κλασικού αξιωµατικού, ο οποίος εµφορείται από τις γνωστές στρατιωτικές αρετές (ανδρεία, φιλοπατρία, υψηλό αίσθηµα ευθύνης, ανιδιοτέλεια, κ.τλ) καθώς και από πολλά άλλα χαρίσµατα όπως ανθρωπισµό, αυτοκυριαρχία, εντιµότητα, αυτογνωσία. Ο αξιωµατικός - τεχνοκράτης, κάτοχος της στρατιωτικής επιστήµης και τέχνης, που είναι ικανός να παρακολουθεί το σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον και τις εξελίξεις της σχετικής τεχνολογίας και των επιστηµών. Η γνώση των θεµάτων της αρµοδιότητάς του θα βοηθήσουν τον µελλοντικό ηγήτορα να καλλιεργήσει ορθή κρίση, διορατικότητα και να αποκτήσει αυτοπεποίθηση, χαρακτηριστικά απαραίτητα για την αποτελεσµατική εκπλήρωση του έργου του. Η πολυσύνθετη, ολοκληρωµένη προσωπικότητα πλήρως συνδεδεµένη µε το κοινωνικό
περιβάλλον, από το οποίο προέρχεται και του οποίου τις αξίες υπηρετεί. Έτσι θα έχει την ικανότητα να εµπνέει το σύνολο των υφισταµένων του, να κατέχεται από το σπινθήρα της δηµιουργικότητας, να καινοτοµεί, να µετασχηµατίζει και να γίνεται πρότυπο αποτελώντας παράδειγµα προς µίµηση. Απαιτούµενα προσόντα Αξκού στο Σύγχρονο Πεδίο Μάχης.Οι µελλοντικοί ηγέτες του Στρατού θα είναι βασικά ανταγωνιστικοί και θα έχουν την απαραίτητη διαισθητική αντίληψη των αποφασιστικών λειτουργιών στο σύγχρονο πεδίο µάχης. Θα έχουν επίσης µία ευρύτερη αντίληψη του πολέµου και της τέχνης διοίκησης. Οι µελλοντικοί ηγέτες πρέπει να κατανοήσουν τη µεταβαλλόµενη φύση της εξουσίας της διοίκησης. Ενώ η θέση και ο βαθµός, µαζί µε συσσωρευµένη και επιδειχθείσα σοφία και δικαιοσύνη θα παρέχουν ακόµα διοικητική εξουσία, η εξουσία που θα αποκτάται από εδώ και εµπρός µε την κατοχή περισσότερων πληροφοριών θα αλλάξει. Oι ηγέτες πρέπει να εκµεταλλεύονται τη δυνατότητα να βρίσκονται σε στρατιωτικούς οργανισµούς που είναι πιο επίπεδοι, δικτυωµένοι και όπου ποιοτικοί στρατιώτες µε εκτεταµένες πληροφορίες είναι ικανοί να φτάσουν τη µέγιστη δυνατότητά τους για πρωτοβουλίες και δράση στα πλαίσια των συνολικών επιδιώξεων, όταν προσφέρεται µία τέτοια ευκαιρία. Οι µελλοντικοί ηγέτες πρέπει να έχουν προσόντα, όπως ενόραση, νεωτερισµό, ικανότητα προσαρµογής, δηµιουργικότητα και την ικανότητα να απλοποιούν τις πολυπλοκότητες και να ξεκαθαρίζουν τις αµφιβολίες, ενώ λειτουργούν κάτω από συνθήκες πίεσης.
Οι µελλοντικοί ηγέτες θα έχουν προσόντα σε θεωρητική βάση σε ένα υψηλότερο επίπεδο, γνώσεις, συµπεριφορές και εµπειρίες να εφαρµόσουν τα λειτουργικά συστήµατα του πεδίου µάχης σ' ένα ευρύτερο πεδίο πολύπλοκων αποστολών. Ανεξάρτητα από την εµπειρία του βαθµού όλοι οι µελλοντικοί ηγέτες θα κληθούν να πάρουν γρήγορες, δογµατικά αποδεκτές αποφάσεις καθώς σχεδιάζουν να εκτελέσουν αποστολή σε πιο διεσπαρµένα λειτουργικά περιβάλλοντα µεγάλης πίεσης. Παρούσα κατάσταση απαιτήσεων Σε γενικές γραµµές τα χαρακτηριστικά ενός Έλληνα Αξκού σε σύγκριση µε αυτά ενός Αξκού ξένου Στρατού θα µπορούσαν να χαρακτηρισθούν σαν "κοινά", επιβεβαιώνοντας την άποψη ύπαρξης ενός κοινού ισχυρού ιδιώµατος που χαρακτηρίζει το στρατιωτικό επάγγελµα σ' όλο τον κόσµο. Παρ' όλ' αυτά, υπάρχουν διαφορές που είναι δυνατόν να περιγραφούν. Η αποστολή κάθε στρατού, οι επιδράσεις του περιβάλλοντος χώρου (πολιτικού, κοινωνικού, µορφωτικού, πολιτιστικού, οικονοµικού, τεχνολογικού κλπ), η διεθνής κατάσταση της χώρας, τα ειδικά οργανωτικά χαρακτηριστικά όπως µέγεθος, είδος θητείας, εκπαίδευση, χρησιµοποιούµενη τεχνολογία, παιδεία (κυρίως λόγω παραδόσεων), η κοινωνική θέση, τα ηθικά, οικονοµικά και κοινωνικά οφέλη καθώς και άλλες επιχειρησιακές εµπειρίες µπορούν να καταχωρηθούν σαν περιοχές όπου ειδικές περιπτώσεις θα µπορούσαν να δηµιουργήσουν διαφορές. Οι απειλές που αντιµετωπίζει η Ελλάδα σήµερα είναι δεδοµένες και γνωστές και θα υφίστανται και στο προσεχές µέλλον. Με αυτό τον τρόπο δεν αρκούν για τους Έλληνες Αξκους µόνο στρατιωτικές αρετές. Υψηλό ηθικό, αρχές, ισχυρά πιστεύω και αξίες, καθώς και υψηλός βαθµός πατριωτισµού είναι µερικά από τα ουσιαστικά προσόντα που πραγµατικά θα πρέπει να έχει. Επιπρόσθετα δηµιουργούνται απαιτήσεις που επιβάλουν ανάπτυξη χαρακτηριστικών όπως η φαντασία και η διόραση, η οπτικοποίηση του πεδίου της µάχης, και η ικανότητα προσαρµογής σε νέες εξελίξεις και καταστάσεις. Σύµφωνα µε το ΣΚ 20-1, η φιλοπατρία, η γενναιότητα, η αντοχή και η πειθαρχία είναι
τα βασικά χαρακτηριστικά ενός Αξκου. Αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της προσωπικότητάς του και ενδυναµώνονται µε τη στρατιωτική αγωγή και εκπαίδευση. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μετά τα παραπάνω, καθίσταται προφανές ότι στο µελλοντικό πεδίο µάχης, επιβάλλεται η παρουσία ηγετών που θα διαθέτουν ευρύτερο φάσµα ικανοτήτων για να αντεπεξέλθουν στις σύγχρονες και σύνθετες απαιτήσεις για αποτελεσµατική ηγεσία. Ο σύγχρονος αξιωµατικός αποτελεί πολυσύνθετη προσωπικότητα, της οποίας η συγκρότηση απαιτεί ένα προκαθορισµένο, όσο και ελεγχόµενο περιβάλλον εκπαίδευσης. Μέσα στο σύγχρονο περιβάλλον το οποίο χαρακτηρίζεται από ραγδαίες δοµικές και τεχνολογικές αλλαγές, θεωρείται πλέον απαραίτητη η βελτίωση ορισµένων χαρακτηριστικών και ο προσδιορισµός νέων τα οποία θα αντιµετωπίζουν εξελικτικά τις δηµιουργούµενες ανάγκες, µε φάρο πάντα την αύξηση της αποτελεσµατικότητας του Στρατού και το εθνικό συµφέρον. Μελλοντικές απαιτήσεις - Ανάλυση χαρακτηριστικών Τα χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν προηγουµένως (φιλοπατρία, γενναιότητα, αντοχή, πειθαρχία, υψηλό ηθικό, αρχές, ισχυρά πιστεύω και αξίες), θεωρούνται θεµελιώδη και κλασικά και ως τοιούτα είναι απαιτούµενα από κάθε αξιωµατικό και τώρα και στο µέλλον. Ο σύγχρονος αξιωµατικός όµως αποτελεί πολυσύνθετη προσωπικότητα και µέσα στο σύγχρονο περιβάλλον το οποίο χαρακτηρίζεται από ραγδαίες αλλαγές, θεωρείται απαραίτητη η δηµιουργία ηγετών ικανών να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις. Είναι
απαραίτητη πλέον η βελτίωση ορισµένων χαρακτηριστικών και ο προσδιορισµός νέων τα οποία θα καταστήσουν τα στελέχη ικανά να αντιµετωπίσουν τις προκλήσεις του σύγχρονου και πλέον απαιτητικού πεδίου µάχης. Αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχειοθετούν την έννοια του επαγγελµατισµού. Πάνω απ όλα, κυρίαρχο και θεµελιώδες χαρακτηριστικό του νέου στρατού, θα πρέπει να είναι ο επαγγελµατισµός σε όλα τα επίπεδα. Με τον όρο επαγγελµατίας στο στρατό και ειδικότερα για τον ηγήτορα, εννοούµε ένα αξιωµατικό που έχει τελειοποιηθεί στη Στρατιωτική τέχνη, είναι υπεύθυνος για στο προσωπικό και το υλικό του, είναι αφοσιωµένος στην άµυνα της χώρας και είναι δεσµευµένος σ ένα ισχυρό ηθικό πλαίσιο. Ο εκσυγχρονισµός των Ελληνικών Ενόπλων υνάµεων στο µέλλον, θα πρέπει να στοχεύει σε µια σταδιακή αύξηση του αριθµού των επαγγελµατικών στελεχών. Ο επαγγελµατισµός στο Στρατό -όπως και σε οποιαδήποτε άλλη εκδήλωση της ζωήςπροϋποθέτει και στηρίζεται σε τρεις θεµελιώδεις ιδιότητες οι οποίες είναι: -Η ακεραιότητα του χαρακτήρα και η συναίσθηση ευθύνης. -Η γνώση και η ικανότητα. -Η εκπαίδευση. Οι παραπάνω ιδιότητες αποτελούν τα θεµέλια πάνω στα οποία κτίζεται και βελτιώνεται το οικοδόµηµα του επαγγελµατισµού. Είναι δε αλληλένδετες, διαχρονικές και χωρίς την ύπαρξη των οποίων είναι αδύνατον να δηµιουργηθεί ένας ολοκληρωµένος ηγέτης. Είναι ιδιότητες απόλυτα απαραίτητες τόσο στο Στρατό του σήµερα όσο και του αύριο. Στην πρώτη ιδιότητα, εµπεριέχονται τα βασικά χαρακτηριστικά ενός Αξκού όπως προαναφέρθηκαν, καθώς και οι στρατιωτικές αρετές όπως: Αφοσίωση. Αυτό σηµαίνει στην ευρύτερη έννοια του όρου, την χωρίς παρεκκλίσεις και ταλαντεύσεις αφιέρωση στην ανιδιοτελή υπηρέτηση της άµυνας της Χώρας. Βέβαια δεν πρέπει να αναµένεται ότι ένας ηγέτης-επαγγελµατίας παραµένει απαθής στην ανάγκη για συγκεκριµένες επιβραβεύσεις του έργου του. Ακόµη αναγνωρίζεται το δικαίωµά του για ένα επίπεδο ζωής ανάλογο µε την προσφορά του προς το λαό και ίσο µε εκείνο που απολαµβάνει η κοινωνία την οποία ορκίστηκε να υπερασπίζεται. Συναίσθηση Ευθύνης. Η ευθύνη είναι αναπόσπαστη συνιστώσα κάθε ηγετικής θέσης στο Στρατό και η συναίσθηση αυτής της ευθύνης είναι χαρακτηριστικό που πρέπει να αναπτύσσεται, καλλιεργείται και υποστηρίζεται σ' όλα τα επίπεδα. Ο ηγήτοραςεπαγγελµατίας δεν είναι µόνο ικανός αλλά και υπεύθυνος. Υπεύθυνος τόσο για την κατάσταση και τις δραστηριότητες στρατιωτών και µονάδων, όσο και για το επίπεδο του Στρατού στο σύνολό του. Με την ευρύτερη έννοια, όλοι οι Αξιωµατικοί και Υπαξιωµατικοί είναι εξίσου υπεύθυνοι για την άµυνα και ασφάλεια της χώρας και του λαού. Αυτή είναι µία ιερή ευθύνη που κάνει το επάγγελµα του στρατιωτικού να ξεχωρίζει από κάθε άλλη εκδήλωση της ζωής. Όσον αφορά τη δεύτερη ιδιότητα, ισχύουν τα παρακάτω:
Γνώση Ο σύγχρονος Αξκός απαιτείται να κατέχει: -Γνώση της Στρατιωτικής Τέχνης - Επιστήµης, όπως διαµορφώνεται δυναµικά υπό το πρίσµα των διεθνών τάσεων και αρχών διεξαγωγής του σύγχρονου πολέµου. -Γνώση της εφαρµοσµένης τεχνολογίας στην εκπαίδευση και στο σύγχρονο θέατρο επιχειρήσεων. (Τεχνολογίες µεθόδων "εµπεδωµένης εκπαίδευσης", παραγωγική χρήση και εκµετάλλευση πληροφοριακών µέσων "ψηφιοποιηµένου πεδίου µάχης", γνώση διεργασίας "οπτικοποίησης πεδίου µάχης"). -Γνώση κλασικής παιδείας ώστε να είναι προσαρµοσµένος στις απαιτήσεις και τα ρεύµατα της σύγχρονης κοινωνίας και να είναι σε θέση να διαδραµατίσει τον κοινωνικό ρόλο του. Ικανότητα Καθώς αναπτύσσεται η ικανότητα, είναι απαραίτητο να διατηρείται µια λεπτή ισορροπία : -Από το ένα µέρος, ο αξιωµατικός πρέπει να επικεντρώνεται στην αντιµετώπιση των σηµερινών αντικειµενικών σκοπών και ειδικά να είναι άριστα καταρτισµένος στα βασικά θέµατα που θα του επιτρέπουν να κυριαρχήσει στο πεδίο της µάχης. -Από το άλλο µέρος είναι υποχρεωµένος να αναπτύξει τις επιδεξιότητες εκείνες που θα χρειαστούν στο Στρατό για να εκπληρώσει τις µελλοντικές του υποχρεώσεις µέσα σε ένα συνεχώς διευρυνόµενο φάσµα καθηκόντων. Για να επιτευχθεί η αναγκαία ισορροπία µεταξύ των δύο αυτών διαστάσεων της ικανότητας, δεν πρέπει να θυσιαστεί η επικέντρωση στα σηµερινά καθήκοντα, ούτε όµως να παραβλεφθεί το µέλλον. Σήµερα, πολλές απόψεις για τον επαγγελµατισµό σταµατούν στην ικανότητα, αντανακλώντας την πίστη ότι επαγγελµατίας είναι κάποιος που απλά έχει αποκτήσει τεχνική εξειδίκευση. Πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι η ικανότητα είναι
ουσιώδες στοιχείο, αλλά µόνο η ικανότητα δεν αρκεί. Στο Στρατό η λέξη επαγγελµατίας πρέπει να έχει πιο πλατιά έννοια. Ανάλυση Συνιστωσών της Ικανότητας Ικανότητα ιοίκησης Μάχης -Η τεχνολογία των πληροφοριών και η ακρίβεια του οπλισµού δεν µπορούν απαραίτητα να εγγυηθούν επιτυχία στα πεδία των µαχών. Οι ηγήτορες οι οποίοι κατέχουν µια σφαιρική γνώση των αρχών της διοίκησης µάχης καθώς και οι ηγήτορες οι οποίοι έχουν την ικανότητα να δουν και να αντιληφθούν τι πρόκειται να συµβεί σε µια µάχη πριν αυτό γίνει, θα είναι το κλειδί για τις µελλοντικές επιτυχίες. Υποστηρίζεται πλέον ότι η υπερβολική εµπιστοσύνη σε µια απόφαση, παρά στο όραµα που οδήγησε στην απόφαση, µπορεί να καταλήξει σε αποτυχία. -Η τεχνολογία των πληροφοριών επιτρέπει µια γρήγορη κίνηση και καλύτερη διαχείριση των µέσα και έξω από τα πεδία της µάχης δεδοµένων. Η προϋπόθεση που πρέπει να ικανοποιείται είναι πως µε δεδοµένο το ότι οι πληροφορίες είναι έγκυρες, οι αποφάσεις που θα ληφθούν θα είναι οι σωστές. -Το 1993 εκδόθηκε στρατιωτικός κανονισµός FM 100-5 που αρχικά εισήγαγε την ιδέα της "διοίκησης µάχης". ιοίκηση µάχης ορίζεται "η τέχνη της λήψης αποφάσεων σχετικά µε την πορεία εξέλιξης µιας µάχης, η καθοδήγηση και κινητοποίηση των στρατιωτών και των οργανισµών έτσι ώστε να επιτευχθεί ή αποστολή. Περιλαµβάνει την ικανότητα αναπαράστασης της παρούσας και µελλοντικής κατάστασης µιας µάχης, και κατόπιν την επεξεργασία διαφόρων τακτικών επιχειρήσεων έτσι, ώστε να φτάσει περνώντας από την µια ιδέα στην άλλη, σε αυτή µε το χαµηλότερο κόστος". Οπτικοποίηση Πεδίου Μάχης Είναι η ικανότητα διανοητικής διεργασίας δεδοµένων µε χρήση επιχειρησιακών εργαλείων τα οποία απορρέουν από την επιστήµη και τη σύγχρονη τεχνολογία και αποσκοπεί στην κατανόηση της παρούσας κατάστασης, την πρόβλεψη και την υποστήριξη αποφάσεων. Φαντασία Φαντασία είναι η ικανότητα του να λαµβάνονται υπόψη οι πιθανότητες, τις οποίες η αντίληψη δεν µπορεί να προσδιορίσει. Η αντίληψη και η φαντασία πρέπει να λειτουργούν ταυτόχρονα και µέσα στα όρια που επιβάλουν η αποστολή και η πραγµατικότητα.
ιόραση -Είναι η ικανότητα του να γνωρίζεις, είναι η ικανότητα του να µπορείς να φανταστείς την ακολουθία των εξελίξεων. Ο λαµβάνων τις αποφάσεις πρέπει να µπορεί να χτίσει ένα φανταστικό πεδίο µάχης και να µπορεί να δει µέσα σε αυτό τις φίλιες και εχθρικές δυνάµεις µε σαφή προσδιορισµό του τόπου και του χρόνου, καθώς και των αποτελεσµάτων των τυχόν συµπλοκών τους. Πρέπει να αντιλαµβάνεται πότε οι αδυναµίες του εχθρού θα εµφανιστούν, ή ακόµα καλύτερα, να µπορεί να καθορίσει τρόπους που θα συντελέσουν στην εµφάνιση και αξιοποίηση των αδυναµιών του εχθρού και θα πρέπει να γνωρίζει πως θα εµφανιστούν αυτές οι αδυναµίες στο πεδίο της µάχης. -Ο Clausewitz σηµειώνει ότι η αβεβαιότητα στο πεδίο της µάχης δεν µπορεί να απαλειφθεί εντελώς. Ο ηγήτορας στη µάχη συνδυάζει αυτά που γνωρίζει χρησιµοποιώντας και την αντίληψή του για να συµπληρώσει την κατανόηση του πεδίου της µάχης. Αυτό δηµιουργεί τη βεβαιότητα, η οποία µπορεί και πρέπει να υπάρχει µόνο κατά το χρόνο λήψης της τελικής απόφασης. Οραµατισµός Η ικανότητα διαµόρφωσης ενός οράµατος το οποίο είναι κατανοητό από όλους κρίνεται απαραίτητη, καθώς το όραµα είναι αυτό που τελικά γίνεται σχέδιο. Το όραµα επιτρέπει σε όλους να πάρουν αποφάσεις, διότι παρέχει την δοµή µέσα στην οποία λαµβάνονται οι αποφάσεις. Πρόθεση -Ως πρόθεση ορίζεται η ικανότητα διαµόρφωσης "σαφούς περιγράµµατος για το τι πρέπει η δύναµη να επιτύχει σε σχέση µε τον εχθρό στο πεδίο της µάχης και το
επιθυµητό τέλος της µάχης". -Ο ηγήτορας πρέπει να µεταφέρει την γνώση του πεδίου της µάχης στο προσωπικό και τους υφιστάµενούς του. Ενώ επιθυµεί από τους υφιστάµενούς του να παίρνουν πρωτοβουλίες, πρέπει πάντα να βεβαιώνεται ότι οι πρωτοβουλίες αυτές υποστηρίζουν το όραµά του. Εκτέλεση Ικανότητα εκτέλεσης σηµαίνει το να µπορούν να συνδυαστούν η κατανόηση του οράµατος της επιτυχίας και η πραγµατοποίησή του στο πεδίο της µάχης. Ο ηγήτορας πρέπει να µπορεί να µεταφέρει το όραµά του στους επιτελείς του, να καταστρώσει σχέδιο το οποίο να συµπεριλαµβάνει όλες τις πιθανές οδούς που οδηγούν στη νίκη, να εκπαιδεύσει τις δυνάµεις του έτσι ώστε να εκτελέσουν σωστά τις εντολές του και τέλος να έχει την εµπιστοσύνη όλων ως αρχηγός για να µπορέσει τελικά να φέρει την αποστολή στο επιθυµητό της πέρας. Καθοδήγηση Καθοδήγηση είναι ικανότητα του να γνωρίζεις και να µπορείς να πράξεις. Η καθοδήγηση ωθεί τον καθένα στην ολοκλήρωση της αποστολής ή στην προσωπική βελτίωση και µε αυτό τον τρόπο αυξάνει την επαγγελµατική γνώση και εµπειρία. Έλεγχος Ο έλεγχος είναι η ικανότητα παραγωγικού παρεµβασµού, διότι σαν ενέργεια είναι αυτός που ξεκινάει ή διακόπτει τη δράση. Μετουσίωση της σύγχρονης αντίληψης στην εκπαίδευση
Είναι η ικανότητα ανάπτυξης προσόντων σε εκπαιδευόµενους µε βάση τη σύγχρονη αντίληψη. Σχολές και διοικητές οφείλουν να εκπαιδεύσουν και αναπτύξουν ηγέτες που είναι διαισθητικοί, γρήγοροι στις σκέψεις, νεωτεριστές και πειθαρχηµένοι. Στην τρίτη ιδιότητα, εµπεριέχεται η πάσης φύσεως εκπαίδευση που θα καταστήσει τους αξιωµατικούς ικανούς να ανταποκριθούν σε οποιοδήποτε καθήκον θα κληθούν να εκπληρώσουν ή σε οποιαδήποτε θέση - οσοδήποτε υψηλή σε ευθύνη- θα φιλοδοξήσουν να ανέλθουν στην υπηρεσία. Έχοντας λοιπόν ως προϋπόθεση και υπόβαθρο τα τρία αυτά επίπεδα, µπορεί πλέον το στέλεχος να αναπτυχθεί κατάλληλα και σωστά βελτιώνοντας συνεχώς τον επαγγελµατισµό του. Η βελτίωση αυτή είναι δυνατόν να γίνει σε πολλά θέµατα, τα οποία µπορούν ίσως να ταξινοµηθούν σε τρεις κατηγορίες και τα οποία κατέχουν τη θέση των στύλων που στηρίζουν και αυξάνουν τον επαγγελµατισµό. Η βελτίωση του επαγγελµατισµού επιτυγχάνεται µε την περαιτέρω επιµόρφωση, µε την επιχειρησιακή εµπειρία και µε την προσωπική-ατοµική ανάπτυξη. Η ανάγκη της επιβαλλόµενης βελτίωσης ή διαφοροποίησης των απαιτουµένων χαρακτηριστικών ενός στελέχους, είναι αποτέλεσµα των αλλαγών που ταχύτατα λαµβάνουν χώρα στο παγκόσµιο περιβάλλον. Ειδικότερα µπορούµε να αναλύσουµε τα προαναφερθέντα πεδία ανάπτυξης ως εξής: Επιµόρφωση Αυτή αναφέρεται στην επιµόρφωση που βρίσκει άµεση εφαρµογή στις αποστολές που
θα κληθεί να αναλάβει το κάθε στέλεχος και διακρίνεται σε: -Στρατιωτική (υποχρεωτικά σχολεία, ΑΣΠ, σεµινάρια κλπ). -Γενική (Γενικά θέµατα, Ξένες γλώσσες, Η/Υ, Πανεπιστηµιακή µόρφωση). Επιχειρησιακή Εµπειρία Αυτή αποκτάται κυρίως στις Μονάδες, µε τη συµµετοχή σε ασκήσεις, µε συνεκπαιδεύσεις µε στελέχη άλλων κρατών και µε τη συµµετοχή σε διεθνείς αποστολές. Είναι η πλέον χρήσιµη και είναι αυτή που όλοι οι στρατοί επιθυµούν να έχουν. Προσωπική Ανάπτυξη Πρωταρχική προϋπόθεση γι' αυτή είναι η διάθεση για ανάπτυξη. Είναι επίπονη προσπάθεια που απαιτεί - ανάλογα µε το βαθµό διάθεσης- ανάλωση ελεύθερου χρόνου και ίσως χρηµάτων. Είναι δε ανάπτυξη σπειροειδούς µορφής. εν αναπτύσσεται δηλαδή κάποιος κατακόρυφα και µονόπλευρα, αλλά ελικοειδώς, παίρνοντας έτσι στοιχεία από πολλά χρήσιµα και απαραίτητα για την βελτίωση του επαγγελµατισµού του θεµατικά πεδία. Η προσωπική ανάπτυξη δεν στοχεύει µόνο σε απόκτηση γνώσεων. Σκοπό έχει την ανάπτυξη και εξέλιξη της προσωπικότητας, του πνεύµατος και του σώµατος. Με αυτό τον τρόπο, µπορούν τελικά να διαµορφωθούν ικανότητες όπως για παράδειγµα του στρατηγικού οραµατισµού -για τα ανώτατα επίπεδα-. Μέχρι στιγµής εξετάσθηκαν τα απαιτούµενα προσόντα που πρέπει να έχει γενικά ένας αξιωµατικός. Επειδή έχει αποδειχθεί όµως ιστορικά ότι ένας άριστος επιτελής δεν είναι απαραίτητο να είναι και άριστος ηγήτορας, θα γίνει µία προσπάθεια για εστίαση στα προσόντα που διακρίνουν αποκλειστικά ένα διοικητή. Ηγεσία - Ο ιοικητής Ο τρόπος µε τον οποίο ένας ηγήτορας διοικεί τη µονάδα του είναι ο αποφασιστικός παράγοντας για την επιτυχή λειτουργία της. Κάτω από αυτή τη θεώρηση, τα προσωπικά χαρακτηριστικά του διοικητού, είναι πολύ σηµαντικά. Η διοίκηση απαιτεί ένα συνδυασµό θεµελιωδών αρχών και ανθρωπίνων χαρακτηριστικών, συµπληρωµένο µε ένα αριθµό προσωπικών ικανοτήτων οι οποίες οπωσδήποτε περιλαµβάνουν την ικανότητα της επικοινωνίας. Η ιστορία έχει κρίνει όλους τους ηγέτες. Μερικά από τα χαρακτηριστικά τα οποία αποδόθηκαν στους µεγαλύτερους ιστορικά ηγέτες, είναι : -Τεράστια εµπιστοσύνη στον εαυτό τους.
-Ισχυρή προσωπικότητα. -Παντελής έλλειψη απολυταρχικής συµπεριφοράς. -Πάντα δεκτικοί σε νέες ιδέες. -Αυστηροί προς τους κακούς υφισταµένους τους. -Ποτέ δεν υποτίµησαν τον αντίπαλο. -Έφτασαν στα άκρα κατά την προπαρασκευή και το σχεδιασµό και δεν άφησαν τίποτε στην τύχη. -Ποτέ δεν θυσίασαν περισσότερους στρατιώτες απ' όσους ήταν αναγκαίο. -Τους διέκρινε η πρωτοβουλία, το σθένος, η υποδειγµατική συµπεριφορά, η αποφασιστικότητα, η ανιδιοτέλεια, η καρτερία και η µεγάλη αντοχή. Αντίθετα, ηγέτες των οποίων τα ονόµατα γράφτηκαν µε µελανά γράµµατα στην ιστορία, χαρακτηρίσθηκαν ως: -Απαθείς, άκαµπτοι, ισχυρογνώµονες. -Πάντα ανέβαλαν τη λήψη δύσκολων αποφάσεων. -Απολυταρχικοί µη δεχόµενοι κριτική από κανέναν. -Προσκολληµένοι σε ιδέες µε δογµατισµό. -Αγνόησαν οδηγίες ανωτέρων. Τέλος, έχει αποδειχθεί ότι δεν είναι απαραίτητο ένας άριστος επιτελής να έχει και άριστα χαρακτηριστικά ηγήτορα. Πολλοί αποτέλεσαν χείριστα παραδείγµατα διοικητών, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι δεν ήταν ευφυείς ή ότι δεν είχαν αρκετές γνώσεις. Απλώς τις κρίσιµες στιγµές δεν επέδειξαν ηγετικά προσόντα. Κάτω από αυτό το πρίσµα και εξετάζοντας ξεχωριστά τον αξιωµατικό ηγέτη - διοικητή, µπορούµε να καθορίσουµε τα απαραίτητα χαρακτηριστικά που επιπρόσθετα πρέπει να έχει αναπτυγµένα και τα οποία είναι: Οραµατισµός και ευστροφία. Η ευστροφία είναι το προσόν που χρειάζεται ένας ηγέτης για να κατανοήσει µια πολύπλοκη κατάσταση και κατόπιν να αποφασίσει για τον καλύτερο τρόπο µε τον οποίο θα ενεργήσει. Η καθαρή σκέψη είναι ένα στοιχείο της ευστροφίας, καθώς επίσης και η πρωτοτυπία, η κρίση και η πρωτοβουλία. Ο οραµατισµός είναι βασικό και απαραίτητο προσόν, ιδιαίτερα στα υψηλότερα κλιµάκια διοίκησης. Ο οραµατισµός προς την κατεύθυνση και στον τρόπο µε τον οποίο εξελίσσεται µία επιχείρηση, θα βοηθήσει ένα διοικητή να προβλέπει, να προλαµβάνει και να εκτελεί θετικά βήµατα προς την τελική φάση της επιχείρησης. Η πρωτοτυπία είναι επίσης ένα σηµαντικό στοιχείο της ηγεσίας. Μη αναµενόµενα σχέδια αιφνιδιάζουν τον αντίπαλο και επιδρούν στο ηθικό του. Είναι η ικανότητα για ανανέωση και προσαρµογή µάλλον, παρά για αντιγραφή παλαιοτέρων µεθόδων, πράγµα το οποίο είναι βασική προϋπόθεση για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων. Η διορατικότητα και η κρίση στα υψηλότερα κλιµάκια της ηγεσίας είναι συνάρτηση της γνώσης και της ευστροφίας, ενώ στα χαµηλότερα κλιµάκια ηγεσίας είναι απλώς το
αποτέλεσµα της κοινής λογικής. Και τα δύο χαρακτηριστικά αποτελούν την προϋπόθεση για λήψη αποφάσεων, διαδικασία η οποία παίζει καθοριστικό ρόλο στη διοίκηση. ιαίσθηση. Η ανάγκη συµµετοχής της διαίσθησης σε µια ανάλυση καταστάσεως, αυξάνει µόνο όταν υπάρχουν διαθέσιµες ανεπαρκείς πληροφορίες ή όταν δεν υπάρχει επαρκής χρόνος για να γίνει µια εκτενής και πλήρης ανάλυση. Η σηµασία της διαίσθησης αυξάνει επίσης όταν είναι διαθέσιµες πάρα πολλές πληροφορίες (και πολλές φορές λεπτοµερείς). Η διαίσθηση βοηθά κάποιον να προσδιορίσει τα χρήσιµα στοιχεία από τις διαθέσιµες πληροφορίες. Πρωτοβουλία. Οι διοικητές πρέπει να κάνουν οτιδήποτε είναι δυνατό για να εκπληρώσουν την αποστολή που τους έχει ανατεθεί. Εάν υπάρξουν αλλαγές στους λόγους και στις υποθέσεις που στηρίχθηκε η ανώτερη διοίκηση για να εκδώσει τις διαταγές της, ο διοικητής πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλία για να παρεκκλίνει από τον αρχικό αντικειµενικό σκοπό. Οι διοικητές θα πρέπει να ενθαρρύνονται να ενεργούν µε αυτό τον τρόπο. Αυτό φυσικά απαιτεί την ύπαρξη αναλόγου κλίµατος µέσα στη διοίκηση στην οποία ευρίσκονται. Απαιτεί επίσης εκπαίδευση. Και τα δύο αυτά στοιχεία συµβάλλουν στην ανάπτυξη µιας νοοτροπίας υπολογισµού και εκτιµήσεως των κινδύνων έτσι ώστε σκοπός να είναι "η νίκη και όχι η πρόληψη της ήττας". Επαγγελµατική γνώση. Η ηγεσία βασίζεται κατά πολύ στην επαγγελµατική γνώση. Πέρα από το να γνωρίζει τη δουλειά του ένας ηγέτης πρέπει να έχει βαθύτερη επίγνωση της ουσίας του επαγγέλµατός του. Μεγάλο µέρος αυτής της γνώσης βασίζεται στις εµπειρίες που αποκτήθηκαν από το στρατιωτικό προσωπικό, ειδικά σε διοικητικές θέσεις. Αν υπάρχουν λίγες επιχειρησιακές εµπειρίες, τότε απαιτείται περισσότερη µελέτη της σύγχρονης στρατιωτικής ιστορίας. Η επαγγελµατική γνώση δεν πρέπει να περιορίζεται µόνο στα δικά µας σχέδια και στις δικές µας επιχειρήσεις. Η γνώση και η µελέτη άλλων -µη εθνικών- επιχειρήσεων είναι πολύ σηµαντικές για ένα διοικητή που πιθανώς να κληθεί µελλοντικά να αναλάβει στην πραγµατικότητα το ρόλο του ηγέτη. Ο Ναπολέων είχε πει σε ένα από τους στρατηγούς του κατά τη διάρκεια των τελευταίων ηµερών του στην Αγία Ελένη: "Ο γιος µου θα πρέπει να διαβάζει πολύ την ιστορία και να σκέφτεται το ίδιο πολύ γι' αυτά που διαβάζει. Αυτή είναι η µόνη σωστή φιλοσοφία. Θα πρέπει να διαβάζει και να σκέφτεται για τους πολέµους των µεγάλων ηγητόρων που ανέπτυξαν υψηλές στρατηγικές. Αυτός είναι ο µόνος τρόπος να µάθει για τον πόλεµο". Ψυχικό σθένος και αποφασιστικότητα. Κάθε ηγέτης θα πρέπει να έχει ψυχικό σθένος, ανεξάρτητα από το βαθµό και τη θέση που βρίσκεται. Ωστόσο, η ύπαρξη µόνο ψυχικού σθένους, δεν είναι αρκετή στους ηγέτες υψηλών κλιµακίων. Αναµένεται να έχουν σθένος για να παίρνουν ενίοτε τέτοιες αποφάσεις, που όταν εφαρµοστούν πιθανόν να προκαλούν προστριβές. Αυτή η αποφασιστικότητα µπορεί να συνδεθεί άµεσα µε την αρχή "επιλογή του σκοπού και εµµονή σ' αυτόν". Το ψυχικό σθένος και η
αποφασιστικότητα, είναι συνδεδεµένα µε την πνευµατική και τη σωµατική υγεία. Η αυτοπεποίθηση βασίζεται σε ίδια χαρακτηριστικά, γνώση και εµπειρίες και βοηθά κάθε ηγέτη να είναι αποφασιστικός, έστω και αν καµιά φορά θα πρέπει να ελέγξει ορισµένες αµφιβολίες του ακόµη και για την πιθανότητα της επιτυχίας. Η αυτοπεποίθηση δεν θα πρέπει να εκφυλίζεται σε αλαζονεία, υπεροψία ή υπερεκτίµηση δυνατοτήτων. Ακεραιότητα χαρακτήρα και παράδειγµα. Η διατήρηση του υψηλού ηθικού και της πειθαρχίας, απαιτούν από τον διοικητή να επιδεικνύει υποδειγµατική συµπεριφορά και ακεραιότητα. Κάνοντας αυτό, θέτει υψηλά πρότυπα και χαίρει σεβασµού από τους υφισταµένους του. Ικανότητα επικοινωνίας. Τέλος, µία άλλη ικανότητα την οποία θα πρέπει να έχουν οι διοικητές είναι η ικανότητα να επικοινωνούν αποτελεσµατικά. Αδιάφορα από το πόσο καλά µπορεί να είναι τα σχέδια ή η σύλληψη µιας ιδέας ενεργείας από ένα διοικητή, εάν είναι ανίκανος να µεταδώσει τις επιθυµίες του σαφώς, τα σχέδια δεν θα λειτουργήσουν. Επιπρόσθετα, ένας διοικητής θα πρέπει να δίνει προσοχή και στις γνώµες των υφισταµένων του. Αυτό προϋποθέτει υποµονή. Εξ' άλλου, η επικοινωνία είναι µία διαδικασία αµφίδροµη. Μόνο έτσι εξασφαλίζεται η κοινή κατανόηση και η εµπιστοσύνη. Ένας διοικητής δεν θα πρέπει να διαλέγει τη γραπτή επικοινωνία όταν µπορεί να εξηγήσει τα σχέδιά του προφορικά. Ωστόσο, πρέπει πάντα να εκδίδει µετά και γραπτές διαταγές έτσι ώστε να διασφαλίζει την διαύγεια, τη συνάφεια και συνοχή των ιδεών του. Με αυτό τον τρόπο ένας διοικητής απαιτείται να έχει πολύ καλή ικανότητα επικοινωνίας τόσο µε τον προφορικό όσο και µε το γραπτό λόγο. Τέλος, για να κυριαρχήσει στις ψυχές των ανδρών του ο ηγήτορας δεν πρέπει να ξεχνά ότι " ιοικητής µπορεί να διορίζεται. Ηγήτορας δεν µπορεί να γίνει προτού επικυρωθεί στις καρδιές και στη σκέψη των υφισταµένων του." ΕΠΙΛΟΓΟΣ Φαίνεται πλέον καθαρά ότι οι απαιτήσεις είναι συνεχώς αυξανόµενες µέσα σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον και η πρόκληση που αντιµετωπίζει σήµερα ο αξιωµατικός είναι απλή να διατυπωθεί, αλλά πολύ δύσκολη στην αντιµετώπισή της. Ο αξιωµατικός πρέπει όχι µόνο να ακολουθήσει αλλά και να προετοιµαστεί και να προλάβει τις επερχόµενες εξελίξεις που είναι αποτέλεσµα της διαβλεπόµενης "Επανάστασης στα Στρατιωτικά Θέµατα" όπου ο ΣΞ δεν µπορεί παρά να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο. Για να µπορέσει δε ο αξιωµατικός να αποκτήσει και να διατηρήσει τα χαρακτηριστικά εκείνα που θα πλησιάζουν όσο το δυνατό περισσότερο σε εκείνα που περιγράφουν το
ιδανικό πρότυπο αξιωµατικού, πρέπει να ενεργοποιηθεί µία σειρά διαδικασιών σε όλο τον κύκλο της σταδιοδροµίας ενός αξιωµατικού. Ειδικότερα, οι κύριοι τοµείς στους οποίους πρέπει να καθιερωθούν νέες διαδικασίες και κανόνες για τα στελέχη, είναι η επιλογή, η εκπαίδευση, η καριέρα και η αξιολόγηση. ΟΡΟΛΟΓΙΑ - ΟΡΙΣΜΟΙ - ΕΙ ΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Ασύµµετρο περιβάλλον (Asymmetrical environment) Είναι το περιβάλλον στο οποίο οι αντίπαλες δυνάµεις δεν είναι της ίδιας µορφής. Παρουσιάζουν µεγάλες διαφορές στις τεχνολογίες που αναπτύσσουν στο πεδίο της µάχης και επιπλέον διαφέρουν στην οργάνωση και στην εκπαίδευση. Μη κανονικές δυνάµεις (Irregular forces) Είναι δυνάµεις που συνδέονται µε εγκληµατικές συµµορίες, καρτέλ ναρκωτικών, θρησκευτικές αιρέσεις και οµάδες επιβολής πιέσεων. Πεδίο µάχης - Χώρος µάχης - Χώρος αποστολής Χρησιµοποιείται ο όρος "Χώρος Μάχης" αντί του όρου "Πεδίο Μάχης", λόγω της έντονης εκµεταλλεύσεως του διαστηµικού, του εναέριου, καθώς και του ηλεκτροµαγνητικού χώρου. Σε µερικές µελέτες του ΝΑΤΟ χρησιµοποιείται και ο όρος "Χώρος Αποστολής" αντί του "Χώρου Μάχης" καθόσον υπάρχουν σήµερα πολλές αποστολές διάφορες της άµεσης εµπλοκής σε µάχη (δορυφορική παρακολούθηση, µη επανδρωµένα αεροσκάφη κλπ) "Εξέλιξη" και "Επανάσταση στα Στρατιωτικά Θέµατα" (Revolution in Military Affairs - RMA) Κατά τη διάρκεια των ετών, έχουν καταγραφεί οι σηµαντικότερες πρόοδοι της επιστήµης και έχουν χαρακτηρισθεί σαν "επαναστατικές". Υπάρχει ο ισχυρισµός ότι ο κόσµος έχει αλλάξει σε πολλά θέµατα και ότι αυτές οι πρόοδοι της επιστήµης είναι τόσο θεµελιώδεις στα πολεµικά θέµατα, που έχουν προκαλέσει την αλλαγή της ίδιας της φύσης του πολέµου. Με αυτό τον τρόπο, δηµιουργήθηκε η έννοια της "Επανάστασης στα Στρατιωτικά Θέµατα". Κάθε "Επανάσταση στα Στρατιωτικά Θέµατα" συσχετίζεται µε κάποια ανακάλυψη και κατά συνέπεια µε µια ακόλουθη εφαρµογή, µιας συνταρακτικής
επιστηµονικής ή τεχνολογικής εξέλιξης. Για παράδειγµα, το τόξο και το βέλος απετέλεσε µια τεράστια βελτίωση του δόρατος. Το ίδιο απετέλεσε το όπλο για το τόξο. Στη συνέχεια η εισαγωγή του άρµατος στη µάχη, το αεροσκάφος, η ατοµική βόµβα και σήµερα οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές. Όµως ο κόσµος, η φύση του πεδίου της µάχης και ειδικότερα η ύπαρξη της ίδιας της επιστήµης δεν είναι αυτά που προκαλούν αυτόµατα αλλαγές. εν είναι η επανάσταση της επιστήµης και της τεχνολογίας που προκαλούν επανάσταση στα στρατιωτικά θέµατα, αλλά η εξέλιξη της επιστήµης και της τεχνολογίας. Τα γεγονότα που συντάραξαν τον κόσµο και άλλαξαν ριζικά τη φύση του πολέµου, δεν επινοήθηκαν αµέσως από κάποια οµάδα εκλεκτών επιστηµόνων και µηχανικών, για να εξουδετερώνεται ο εχθρός. Τα οπλικά συστήµατα, εξυπηρετούν µόνο για την επίτευξη του σκοπού. Η πραγµατική αλλαγή πραγµατοποιήθηκε µέσα σε ένα µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα. Ας λάβουµε σαν παράδειγµα την προσθήκη των κατευθυνόµενων βοµβών ακριβείας στα αεροσκάφη. εν ήταν το λέιζερ, ούτε το αυτοκατευθυνόµενο σύστηµα, ούτε ακόµη ο υπέρυθρος εντοπιστής που επιτάχυναν τη δηµιουργία αυτής της υψηλού επιπέδου επινόησης σαν πολλαπλασιαστή ισχύος. Ήταν µία σύνθεση τεχνολογιών και επινοήσεων, που όλες ωρίµασαν µετά από µια χρονική περίοδο. Μια χρονική περίοδο, που επέτρεψε στις µακροπρόθεσµες επενδύσεις να αποδώσουν. Τα στοιχεία που θεωρούνται αναγκαία για την αλλαγή των επιχειρησιακών αρχών σε διακλαδικές δυνατότητες, είναι τα παρακάτω: -Προσωπικό εξαιρετικής ποιότητας -Άριστα υλικά -Σύγχρονο δόγµα -Εκπαίδευση και ετοιµότητα -Οργανωτικές δοµές και - ηµιουργία ηγετών της εποχής του ψηφιακού ΠΜ Λήψη αποφάσεων Η λήψη αποφάσεων είναι ένα θεµελιώδες στοιχείο της διοίκησης. Ο διοικητής υποστηρίζει την απόφασή του µε µία αναλυτική -κυκλική διαδικασία, η οποία περιλαµβάνει τα παρακάτω τέσσερα στοιχεία: Παρατήρηση, Προσανατολισµό, Απόφαση, Ενέργεια. Συνδυασµένες επιχειρήσεις - Επίπεδα επιχειρήσεων Οι συνδυασµένες επιχειρήσεις αναφέρονται σε κοινές επιχειρήσεις που εµπλέκονται τουλάχιστον δύο κλάδοι. Η συνεργασία µεταξύ των κλάδων είναι ανάλογη του
επιχειρησιακού επιπέδου. Πραγµατοποιείται δε στο τακτικό επίπεδο. Τα επιχειρησιακά επίπεδα -πριν και µετά τον ψυχρό πόλεµο- φαίνονται διαγραµµατικά στο παρακάτω σχήµα. Κρίση Η διαφωνία (µεταξύ εθνών ή κοινοτήτων) οδηγεί σε κρίση όταν περιλαµβάνει ένα σηµείο διακοπής στη συνέχεια της σχέσης ειρήνης-πολέµου ενός κράτους µε κάποιον άλλο διεθνώς ενεργούντα. Κάτω από πολιτική θεώρηση, ο όρος "κρίση" ορίζεται µε πολλούς τρόπους. Μία ερµηνεία είναι η παρακάτω η οποία περιλαµβάνει και τις τέσσερις προϋποθέσεις που πρέπει να ικανοποιούνται: -Μία αλλαγή στο εξωτερικό ή εσωτερικό περιβάλλον που δηµιουργεί -Μία απειλή στις βασικές αξίες, µε µία ταυτόχρονη ή επακολουθούσα -Μεγάλη πιθανότητα εµπλοκής σε στρατιωτικές εχθροπραξίες και -Η ύπαρξη πεπερασµένου χρόνου αντιδράσεως στην εξωτερική απειλή. Η κρίση χαρακτηρίζει το αποφασιστικό σηµείο ανάµεσα στις σχέσεις µεταξύ οµάδων. Επιπρόσθετα, η ισορροπία είναι δυνατόν να διαταραχθεί. Το διάγραµµα που ακολουθεί απεικονίζει τον όρο "κρίση" και παραθέτει δύο ορισµούς για τον όρο αυτό. Στον πρώτο ορισµό, το φάσµα ειρήνης-ένοπλης σύγκρουσης-πόλεµος περιλαµβάνει µερικά σηµεία (αποφασιστικά σηµεία) που θεωρούνται σαν "κρίση". Αυτός αφορά ιδιαίτερα στην µετάπτωση από την κατάσταση της ειρήνης στην ένοπλη σύγκρουση. Ο δεύτερος ορισµός αφορά στην περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας λαµβάνουν χώρα διάφορες διαταράξεις της ισορροπίας, για παράδειγµα συνεχόµενες και ευρέως µεταβαλλόµενες διαταραχές ισορροπίας κατά τη διάρκεια µιας ένοπλης συγκρούσεως που βρίσκεται σε εξέλιξη. ιαχείριση κρίσεων (Crisis management) ιαχείριση κρίσεων είναι ο έλεγχος, η πρόληψη ή ο περιορισµός των κρίσεων και µε τις δύο έννοιες του παραπάνω ορισµού, ήτοι και στα αποφασιστικά σηµεία και κατά τη διάρκεια περιόδων έντασης µεταξύ εθνών ή κοινοτήτων. Τα κράτη και οι οργανισµοί ασφαλείας µπορούν να συνεισφέρουν στη διαχείριση κρίσεων όταν εµπλέκονται απ' ευθείας σε ένοπλη σύγκρουση, όταν εµπλέκονται εµµέσως µε την υποστήριξη ενός εµπλεκοµένου µέρους ή ακόµη και όταν αποτελούν ένα "τρίτο" ουδέτερο µέρος. Επίγνωση της τακτικής καταστάσεως (Situational awareness) Μπορούµε να πούµε ότι έχουµε επίγνωση της τακτικής καταστάσεως, όταν µπορούµε να απαντήσουµε στις παρακάτω τρεις ερωτήσεις: -Που ακριβώς βρίσκοµαι µέσα στο ΠΜ ;
-Που είναι οι φίλιες δυνάµεις ; -Που είναι ο εχθρικές δυνάµεις ; Ηγεσία - ιοίκηση Ηγεσία: Είναι η τέχνη και η επιστήµη µε την οποία επηρεάζουµε ή παρακινούµε ή κατευθύνουµε άτοµα ή οµάδες ατόµων σε µια συντονισµένη εργασία, αλλά και να θυσιάζονται όταν απαιτείται, ώστε να επιτευχθεί ένας κοινός σκοπός. Αποτελεί στοιχείο του πνεύµατος συνδυασµένο µε την προσωπικότητα και το όραµα. Η άσκησή της αποτελεί τέχνη. ιοίκηση: εν είναι στοιχείο του πνεύµατος. Αποτελεί υπόθεση ακριβούς υπολογισµού, στατιστικής, µεθόδων, χρονολογικών πινάκων και τυποποιηµένων διαδικασιών. Η άσκησή της αποτελεί επιστήµη. εν νοείται ιοίκηση άνευ Ηγεσίας.