Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 10 Φεβρουαρίου 2017 (OR. en) 6063/17 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου ENV 109 ECOFIN 75 UEM 20 SOC 79 EMPL 54 COMPET 80 EDUC 37 RECH 33 ENER 40 JAI 98 Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων / Συμβούλιο Αριθ. εγγρ. Επιτρ.: 14357/16 ECOFIN 1032 UEM 361 SOC 698 EMPL 478 COMPET 580 ENV 708 EDUC 371 RECH 311 ENER 382 JAI 937 - COM(2016) 725 final 5967/17 ENV 103 ECOFIN 70 SOC 68 COMPET 74 POLGEN 9 CONSOM 37 + ADD 1 - COM(2017) 63 final Θέμα: Πράσινος προσανατολισμός του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και Επισκόπηση της Περιβαλλοντικής Εφαρμογής της ΕΕ - Ανταλλαγή απόψεων 1. Στις 18 Νοεμβρίου 2016 η Επιτροπή δημοσίευσε την ανακοίνωσή της σχετικά με την Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης (ΕΕΑ) για το 2017 1. Η ΕΕΑ για το 2017 παρουσιάζει τις πιο επείγουσες οικονομικές και κοινωνικές προτεραιότητες στις οποίες η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της πρέπει να επικεντρώσουν την προσοχή τους κατά τους προσεχείς μήνες. 1 Έγγρ. 14357/16 - COM(2016) 725 final. 6063/17 ΧΦ/γομ/ΔΛ 1 DG E 1A EL
2. Οι κατευθύνσεις πολιτικής που παρέχονται με την ΕΕΑ για το 2017 συνοδεύονται από ειδική σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ. Σε γενικές γραμμές, η Επιτροπή θεωρεί πως, παρότι υπάρχουν ορισμένες θετικές εξελίξεις στην ΕΕ ένδειξη της ανθεκτικότητας και της ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας, δεν υπάρχει περιθώριο εφησυχασμού, καθώς η ανάκαμψη παραμένει εύθραυστη, ιδίως όσον αφορά την ανάπτυξη, την απασχόληση και τις επενδύσεις. 3. Επιπλέον, η Επιτροπή παρουσίασε στις 6 Φεβρουαρίου 2017 δέσμη 2 αποτελούμενη από 3 σκέλη: μια ανακοίνωση με τίτλο «Η Επισκόπηση της Περιβαλλοντικής Εφαρμογής της ΕΕ: κοινές προκλήσεις και πώς να συνδυαστούν οι προσπάθειες με σκοπό να επιτευχθούν καλύτερα αποτελέσματα» ένα παράρτημα της ανακοίνωσης με τίτλο «Καθοδήγηση προς τα κράτη μέλη: προτεινόμενες δράσεις σχετικά με την καλύτερη εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας» 28 ειδικές ανά χώρα εκθέσεις, μία για καθένα από τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ. Στόχος αυτής της νέας πρωτοβουλίας είναι να προσφέρει στα κράτη μέλη ένα εργαλείο για να βελτιώσουν την εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής και νομοθεσίας της ΕΕ και να συμβάλει στην ενίσχυση του πράσινου προσανατολισμού του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. 4. Στο πλαίσιο αυτό και για να προετοιμάσει την ανταλλαγή απόψεων κατά την προσεχή σύνοδο του Συμβουλίου Περιβάλλοντος στις 28 Φεβρουαρίου 2017, η Προεδρία συνέταξε ενημερωτικό έγγραφο, όπου διατυπώνει τρία ερωτήματα (βλ. παράρτημα). 5. Η Επιτροπή των Μόνιμων Αντιπροσώπων καλείται να λάβει υπόψη το έγγραφο και τα ερωτήματα της Προεδρίας που περιέχονται στο παράρτημα του παρόντος σημειώματος και να τα διαβιβάσει στο Συμβούλιο για την προαναφερόμενη ανταλλαγή απόψεων. 2 Έγγρ. 5967/17 - COM(2017) 63 final + ADD 1 έως 29. 6063/17 ΧΦ/γομ/ΔΛ 2 DG E 1A EL
Πράσινος προσανατολισμός του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και Επισκόπηση της Περιβαλλοντικής Εφαρμογής της ΕΕ - Ανταλλαγή απόψεων - Ενημερωτικό έγγραφο της Προεδρίας ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Πράσινος προσανατολισμός του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου Το Συμβούλιο (Περιβάλλον) έχει αναπτύξει έντονο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια για τον πράσινο προσανατολισμό του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, όπως φαίνεται, για παράδειγμα, στα συμπεράσματα 1 που εξέδωσε τον Οκτώβριο του 2014. Η Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης (ΕΕΑ) είναι το κύριο έγγραφο παροχής κατευθύνσεων στα κράτη μέλη όσον αφορά τα εθνικά τους προγράμματα μεταρρυθμίσεων. Για πρώτη φορά, η ΕΕΑ για το 2017 περιλαμβάνει ενότητα αφιερωμένη στην κυκλική οικονομία και στη συμβολή της στην ανάπτυξη και την απασχόληση. Η ΕΕΑ αναφέρει ότι χάρη στην κυκλική οικονομία θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας σε τομείς όπως οι καινοτόμες υπηρεσίες, οι υπηρεσίες συντήρησης και επισκευής, καθώς και ο σχεδιασμός και η παραγωγή νέων, πιο βιώσιμων προϊόντων. Στους τομείς όπου μπορεί να είναι μεγάλη η μακροοικονομική σημασία της κυκλικής οικονομίας και της αποδοτικότερης χρήσης των πόρων περιλαμβάνονται οι πράσινες δημόσιες προμήθειες, οι επενδύσεις σε υποδομές αποβλήτων και υδάτων, η βιώσιμη δόμηση, οι κρίσιμες πρώτες ύλες, τα βιοκαύσιμα και τα βιοχημικά, καθώς και οι επενδύσεις που συνδέονται με την ενέργεια και το κλίμα. Παρά την αναφορά της στην κυκλική οικονομία και τις κλιματικές επενδύσεις, η ΕΕΑ για το 2017 εξακολουθεί να μην δίνει τη δέουσα σημασία στο περιβάλλον και τη βιωσιμότητα. Κι αυτό συμβαίνει επειδή πάλι δεν λαμβάνονται υπόψη βασικά εργαλεία για τη βιώσιμη ανάπτυξη, όπως οι πράσινες θέσεις εργασίας, η πράσινη και/ή βιώσιμη χρηματοδότηση και η πράσινη και η γαλάζια οικονομία. Επιπροσθέτως, η ΕΕΑ δεν αναφέρεται στη διασύνδεση με συναφείς παγκόσμιες διαδικασίες, όπως η Ατζέντα του 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. 1 Έγγρ. 14731/14. 6063/17 ΧΦ/γομ/ΔΛ 3
Εξάλλου, παρά την αναφορά της στη μετατόπιση της φορολογίας από την εργασία στη ρύπανση, η ΕΕΑ δεν καλύπτει επαρκώς άλλα περιβαλλοντικά ζητήματα που επισημαίνονται στο 7 ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον (ΠΔΠ), όπως η σταδιακή κατάργηση των περιβαλλοντικά επιζήμιων επιδοτήσεων. Κι αυτό έρχεται κατά κάποιο τρόπο σε σύγκρουση με τις θέσεις μας όσον αφορά την προώθηση της μετάβασης σε μια οικονομία κυκλική, αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων και χαρακτηριζόμενη από χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Θεωρούμε ότι επιβάλλεται να επισημανθεί η διαρκώς αυξανόμενη σημασία του περιβάλλοντος και των περιβαλλοντικών πολιτικών για τη συνέχιση της οικονομικής ανάκαμψης. Η περιβαλλοντική πολιτική, η διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και η δράση για την επίτευξη των ΣΒΑ πρέπει να ευθυγραμμιστούν καλύτερα, συμβάλλοντας έτσι στη συνεκτίμηση της περιβαλλοντικής διάστασης στις μακροοικονομικές προτεραιότητες. 2. Η Επισκόπηση της Περιβαλλοντικής Εφαρμογής της ΕΕ Όπως τονίστηκε ανωτέρω, η ανάγκη να ενσωματωθεί η περιβαλλοντική πολιτική σε τομείς όπως η μακροοικονομική πολιτική έχει κρίσιμη σημασία για την ανάκαμψη από τη χρηματοπιστωτική κρίση και για τον πράσινο προσανατολισμό των οικονομιών μας. Για τον σκοπό αυτό, περιβαλλοντικά εργαλεία όπως η Επισκόπηση της Περιβαλλοντικής Εφαρμογής (ΕΠΕ) που ενέκρινε η Επιτροπή στις 6 Φεβρουαρίου 2017 με την ανακοίνωσή της με τίτλο «Η Επισκόπηση της Περιβαλλοντικής Εφαρμογής της ΕΕ: κοινές προκλήσεις και πώς να συνδυαστούν οι προσπάθειες με σκοπό να επιτευχθούν καλύτερα αποτελέσματα» 2 μπορούν να συμβάλουν στην υλοποίηση του 7 ου ΠΔΠ, μεγιστοποιώντας τα οφέλη της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της Ένωσης και βελτιώνοντας την εφαρμογή των από κοινού συμφωνηθέντων κανόνων. 2 Έγγρ. 5967/17 - COM(2017) 63 final + ADD 1 έως 29. 6063/17 ΧΦ/γομ/ΔΛ 4
Επιπλέον, όπως επεσήμανε η Επιτροπή στην ανακοίνωση που εξέδωσε τον Μάιο του 2016 σχετικά με την Επισκόπηση της Περιβαλλοντικής Εφαρμογής (ΕΠΕ) 3, το περιβαλλοντικό, οικονομικό και κοινωνικό κόστος που συνεπάγεται η μη εφαρμογή του περιβαλλοντικού κεκτημένου είναι σημαντικό. Για παράδειγμα, η πλήρης εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές ευκαιρίες απασχόλησης στον πράσινο κλάδο. Επιπλέον, η καλύτερη εφαρμογή του περιβαλλοντικού κεκτημένου της ΕΕ θα μειώσει την οικονομική επιβάρυνση εντός των κρατών μελών, η δε Επιτροπή δεν θα χρειάζεται να χρησιμοποιεί τόσους πόρους για να κινεί δικαστικές διαδικασίες λόγω μη συμμόρφωσης. Ο στόχος είναι να γίνει μια ουσιαστική στροφή από τις διαδικασίες επί παραβάσει προς μια συνεργατική προσέγγιση στο επίπεδο της εφαρμογής. Ως εκ τούτου, η ΕΠΕ, ως εργαλείο για την επισκόπηση της εφαρμογής από τα κράτη μέλη και τον εντοπισμό των βαθύτερων αιτιών και των κοινών στοιχείων της μη εφαρμογής, μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον πράσινο προσανατολισμό των οικονομιών μας. Η ανακοίνωση για την ΕΠΕ και οι 28 αρχικές λεπτομερείς ειδικές ανά χώρα εκθέσεις αποτυπώνουν τη σημασία που αποδίδεται εντός του κανονιστικού πλαισίου στην καλύτερη εφαρμογή. Η ΕΠΕ συμπληρώνει άλλες προσπάθειες που βρίσκονται σε εξέλιξη τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο για τη βελτίωση της εφαρμογής. Οι εκθέσεις ΕΠΕ περιγράφουν τις κυριότερες προκλήσεις και ευκαιρίες στο επίπεδο της περιβαλλοντικής εφαρμογής για κάθε κράτος μέλος και για την ΕΕ ως σύνολο. Από τον διετή κύκλο της ΕΠΕ προκύπτει το συμπέρασμα ότι για την επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων απαιτείται βελτιωμένη τεχνική συνεργασία και πολιτική συμμετοχή, προκειμένου να επιλυθούν τα στρατηγικά και συστημικά προβλήματα που παρατηρούνται στα κράτη μέλη. Η ΕΠΕ προσφέρει μια νέα ευκαιρία να στραφεί η προσοχή όλων των βασικών τοπικών, εθνικών και ευρωπαϊκών φορέων στις εναπομένουσες ελλείψεις όσον αφορά την περιβαλλοντική εφαρμογή και να προαχθεί ο εμπεριστατωμένος προβληματισμός, διάλογος και δράση για την αντιμετώπισή τους. Ο πρώτος γύρος των ειδικών ανά χώρα εκθέσεων ΕΠΕ για το 2016 επιβεβαιώνει ότι τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα στους διάφορους τομείς πολιτικής ποικίλλουν και σε ορισμένες περιπτώσεις είναι ελλιπή. Υπάρχουν επίμονες και σοβαρές ελλείψεις στο επίπεδο της εφαρμογής σε όλα τα βασικά πεδία της περιβαλλοντικής πολιτικής: απόβλητα, φύση, ατμόσφαιρα και νερό. 3 Έγγρ. 9704/16 - COM(2016) 316 final. 6063/17 ΧΦ/γομ/ΔΛ 5
Πέρα από τις πληρέστερες αναλύσεις για τις ελλείψεις όσον αφορά την εφαρμογή στους παραδοσιακούς περιβαλλοντικούς κλάδους, η ΕΠΕ παρουσιάζει, για πρώτη φορά στον τομέα του περιβάλλοντος, ορισμένα προκαταρκτικά πορίσματα σχετικά με τις πιθανές βαθύτερες αιτίες της ανεπαρκούς εφαρμογής σε αυτές περιλαμβάνονται τα εξής: Έλλειψη ενσωμάτωσης και συνοχής των πολιτικών: η μη ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης σε άλλους τομείς πολιτικής είναι μια από τις βαθύτερες αιτίες της κακής εφαρμογής. Στην ανακοίνωση αναφέρονται τρεις συγκεκριμένοι τομείς πολιτικής όπου απαιτείται καλύτερη ενσωμάτωση: (i) ατμόσφαιρα - κινητικότητα (ii) νερό - φύση - παραγωγή τροφίμων, και (iii) φύση - χρήση αγροτικής γης - αστικοποίηση. Μη αποτελεσματικός συντονισμός μεταξύ τοπικών, περιφερειακών και εθνικών αρχών: ο ανεπαρκής συντονισμός μεταξύ των αρμόδιων αρχών μπορεί να γίνει εμπόδιο για την εφαρμογή στα κράτη μέλη. Για παράδειγμα, οι αρμοδιότητες για την παρακολούθηση της ποιότητας των υδάτων είναι συχνά διεσπαρμένες σε διάφορες αρχές, οι οποίες με τη σειρά τους δεν συντονίζονται επαρκώς. Έλλειψη διοικητικής ικανότητας και ανεπαρκής χρηματοδότηση: σε ορισμένες χώρες, η ανεπάρκεια οικονομικών και ανθρώπινων πόρων παρακωλύει την εφαρμογή, καθώς οι αρχές δεν μπορούν να εκπονήσουν και να υλοποιήσουν επενδυτικά έργα. Ακόμη και αν υπάρχει χρηματοδότηση, οι τοπικές αρχές δεν διαθέτουν ενίοτε τους ανθρώπινους πόρους και/ή την τεχνογνωσία που απαιτούνται για τις διαδικασίες δημόσιων προμηθειών και την παρακολούθηση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών 4. Έλλειψη γνώσεων και δεδομένων: η έλλειψη δεδομένων (ή πρόσβασης στα δεδομένα) και η αναξιοπιστία τους προκαλούν προβλήματα εφαρμογής σε πολλά κράτη μέλη. Ανεπαρκείς μηχανισμοί διασφάλισης της συμμόρφωσης: η ανάλυση δείχνει ότι η παρακολούθηση της συμμόρφωσης και η επιβολή συμπεριλαμβανομένων των αναγκαίων, αποτελεσματικών και αναλογικών κυρώσεων αποτελούν συχνά πηγή ανησυχίας. 4 Η διοικητική ικανότητα αποτελεί ήδη προτεραιότητα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και επενδυτική προτεραιότητα στο πλαίσιο των ΕΔΕΤ. 6063/17 ΧΦ/γομ/ΔΛ 6
Είναι σαφές ότι η ευθύνη της εφαρμογής βρίσκεται κατά κύριο λόγο στα χέρια μας, στο εθνικό επίπεδο. Η Επιτροπή έχει υποσχεθεί συμπληρωματική δράση για την υποστήριξη των προσπαθειών αυτών μέσω ειδικού πλαισίου: α) Καθιέρωση δομημένου διμερούς διαλόγου με έκαστο κράτος μέλος: σκοπός είναι η βελτίωση των γνώσεων για τις βαθύτερες αιτίες των ελλείψεων στο επίπεδο της εφαρμογής, ώστε να μελετηθούν τρόποι για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών ζητημάτων και των αναγκών του αντίστοιχου κράτους μέλους, με τη συμμετοχή ενδιαφερόμενων μερών και με έμφαση σε συγκεκριμένες ενέργειες. β) Παροχή εξατομικευμένης στήριξης σε εμπειρογνώμονες των κρατών μελών απευθείας από ομοτίμους τους σε άλλα κράτη μέλη: η Επιτροπή προσδοκά να εγκαινιάσει ένα τέτοιο εργαλείο ανταλλαγών μεταξύ ομοτίμων για την ΕΠΕ πριν από το καλοκαίρι του 2017, με σκοπό την υλικοτεχνική υποστήριξη των ανταλλαγών αυτών. γ) Εξέταση των κοινών διαρθρωτικών ζητημάτων στους κόλπους του Συμβουλίου με στόχο την ενίσχυση της εφαρμογής των περιβαλλοντικών κανόνων της ΕΕ: η Επιτροπή είναι έτοιμη να συμμετάσχει και να παράσχει στήριξη σε στρατηγικές συζητήσεις στο επίπεδο του Συμβουλίου σχετικά με τα κύρια πορίσματα της ΕΠΕ, με σκοπό να προωθηθεί η εφαρμογή των περιβαλλοντικών κανόνων της ΕΕ. Στο ίδιο πλαίσιο θα μπορούσαν επίσης να εξεταστούν προβλήματα εφαρμογής που προκύπτουν από την έλλειψη σαφήνειας, συνοχής ή συνέπειας της πολιτικής και της νομοθεσίας της ΕΕ. Μετά τους ανά χώρα διαλόγους για την ΕΠΕ που θα πραγματοποιηθούν το 2017 και τις προτεινόμενες στρατηγικές συζητήσεις στο επίπεδο του Συμβουλίου, η Επιτροπή θα αξιολογήσει τον πρώτο κύκλο της ΕΠΕ και θα λάβει υπόψη τα σχόλια των κρατών μελών και των λοιπών παραγόντων, προκειμένου να συνεκτιμήσει τα διδάγματα που θα αντληθούν και να τα ενσωματώσει στον 2 ο κύκλο. 6063/17 ΧΦ/γομ/ΔΛ 7
Για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προκλήσεων απαιτείται ολιστική προσέγγιση που να καλύπτει όλους τους τομείς δεν αρκεί η κινητοποίηση μόνον όσων ασχολούνται με την περιβαλλοντική πολιτική. Η σημαντική αυτή μετάβαση από μια καθαρά τομεακή προσέγγιση σε νέες διατομεακές συμπράξεις αποτυπώνεται και στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης. Καθώς η ΕΠΕ είναι μια προσέγγιση που καλύπτει όλα τα κράτη μέλη, απαιτεί πολιτική συμμετοχή για να αποφέρει καρπούς. Εξίσου σημαντική είναι η διασύνδεση της ΕΠΕ, του 7 ου ΠΔΠ και ενδεχόμενου 8 ου ΠΔΠ. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η επόμενη ΕΠΕ θα παρουσιαστεί το 2019. Το 7 ο ΠΔΠ λήγει το 2020. 3. Ερωτήματα για την υπουργική ανταλλαγή απόψεων 1) Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, ποιες είναι οι κυριότερες συνιστώσες της βιώσιμης ανάπτυξης και τα κυριότερα περιβαλλοντικά στοιχεία που λείπουν από την Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης για το 2017; 2) Πώς θα μπορούσαμε να εξασφαλίσουμε ότι η Επισκόπηση της Περιβαλλοντικής Εφαρμογής θα βοηθήσει να επιτευχθούν οι στόχοι του πράσινου προσανατολισμού του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου; Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος της Επισκόπησης της Περιβαλλοντικής Εφαρμογής στη διαδικασία του πράσινου προσανατολισμού; 3) Πώς θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε καλύτερα την Επισκόπηση της Περιβαλλοντικής Εφαρμογής ως εργαλείο για την αποτελεσματική εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής και νομοθεσίας της ΕΕ, ιδίως του 7ου ΠΔΠ, καθώς και της Ατζέντας του 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη; 6063/17 ΧΦ/γομ/ΔΛ 8