Περιβάλλον και υγεία: Ορόλοςτηςβιολογικήςέρευνας στη διαμόρφωση πολιτικών προστασίας και πρόληψης Σ. Κυρτόπουλος Ινστιτούτο Βιολογικών Ερευνών & Βιοτεχνολογίας Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
Συμβολή περιβαλλοντικών και κληρονομικών παραγόντων στον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου: Μελέτες σε ζευγάρια διδύμων περιβαλλοντικοί (%) κληρονομικοί (%) Παχύ έντερο 72 28 Πνεύμονας 64 36 Μαστός 73 27 Προστάτης 58 42 Λευχαιμία 78 22
διατροφή Η πολυπαραγοντική αιτιολογία των ασθενειών ρύπανση Αλληλεπιδράσεις γονιδίων- περιβάλλοντος τρόπος ζωής γενετική κατασκευή (κληρονομικότητα)
Σύγχρονες προκλήσεις στον χώρο της περιβαλλοντικής υγείας 1. Έγκαιρη διαπίστωση τοξικότητας νέων χημικών δυνητική επικινδυνότητα ποσοτικοποίηση κινδύνων υπό συγκεκριμμένες συνθήκες έκθεσης έκθεση σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις και για μεγάλα χρονικά διαστήματα μίγματα
Πολλά χημικά, λίγες πληροφορίες στην Έγκαιρη Ευρωπαϊκή εκτίμηση αγοράτοξικής επικινδυνότητας: (~100,000) Πολλά χημικά, λίγες πληροφορίες 100,000 χημικές ουσίες 75,000 Στοιχεία για τοξικότητα: ελάχιστα ή κανένα περιορισμένα Αναδυόμενοι κίνδυνοι νανοσωματίδια ακτινοβολίες κλιματικές αλλαγές κλπ 25,000 >1,000 τόνοι/ έτος προς αξιολόγηση προτεραιότητες (65) μελέτες / έτος (10-20)
Μέθοδοι ελέγχου της τοξικότητας των χημικών ουσιών «παραδοσιακές» μέθοδοι Ανάγκη για γρήγορες και έλεγχοι σε ζώα: 10-100 ανά έτος έλεγχοι σε εναλλακτικά συστήματα: 100-10,000 ανά έτος αλλά προκαθορισμένης στόχευσης αξιόπιστες μεθόδους ελέγχου της τοξικότητας
Τοξικογενωμική: μαζική ανάλυση των επιδράσεων των τοξικών ουσιών μεταγραφωμική βιοπληροφορική μεταγραφή μεταβολισμός πρωτεωμική μετάφραση πρωτεϊνη μεταβολωμική επιγενωμική - κρίσιμα μονοπάτια - πρόβλεψη τοξικότητας - χιλιάδες τοξικογενωμικοί έλεγχοι ανά ημέρα
Σύγχρονες προκλήσεις στον χώρο της περιβαλλοντικής υγείας 2. Διερεύνηση του ρόλου των περιβαλλοντικών παραγόντων στην αιτιολογία των ασθενειών Συμβολή στην διαμόρφωση πολιτικών προστασίας της δημόσιας υγείας χρόνια νοσήματα παιδική υγεία ρόλος έκθεσης κατά την περιγεννητική περίοδο
Διερεύνηση της αιτιολογικής σχέσης έκθεσης ασθένειας: Γεφυρώνοντας το χάσμα έκθεση??? νόσος βιολογικοί δείκτες έκθεσης πληθυσμιακές ενδιάμεσοι επιδημιολογικές πρώιμοι δείκτες μελέτες δείκτες βλάβης κινδύνου ενδιάμεσα στάδια βιολογικοί δείκτες βασισμένοι στις γενωμικές τεχνολογίες συσχέτιση βιολογικών δεικτών αιτιολογική συσχέτιση έκθεσης - νόσου
«Γενωμικοί δείκτες περιβαλλοντικής υγείας» (EnviroGenomarkers) 7 ο Πρόγραμμα Πλαίσιο, 2009-2013 έκθεση νόσος PCB ΠΑΥ κάδμιο φθαλλικά πολυβρωμιωμένοι εστέρες καρκίνος μαστού λέμφωμα νευροαναπτυξιακές & ανοσολογικές ανωμαλίες σε παιδιά
Σύγχρονες προκλήσεις στον χώρο της περιβαλλοντική υγείας 3. Eντοπισμός ευαίσθητων υποπληθυσμών & ατόμων γενετική (κληρονομούμενη) προδιάθεση αποκτώμενη ευαισθησία ηλικία (παιδιά, ηλικιωμένοι)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Εντοπισμός ευαίσθητων υποπληθυσμών γενωμική (διακυμάνσεις αλληλουχίας γονιδιώματος, SNPs) μεταγραφωμική άτομο1 άτομο 2 άτομο 3 μάρτυρας 1 μάρτυρας 2 μάρτυρας 3 άτομο1 άτομο 2 άτομο 3 μάρτυρας 1 μάρτυρας 2 μάρτυρας 3 γενωμικό προφίλ ατόμου («ψηφιακός φαινότυπος») επιγενωμική πρωτεωμική μεταβολωμική άτομο1 άτομο 2 άτομο 3 μάρτυρας 1 μάρτυρας 2 μάρτυρας 3 άτομο1 άτομο 2 άτομο 3 μάρτυρας 1 μάρτυρας 2 μάρτυρας 3 άτομο1 άτομο 2 άτομο 3 μάρτυρας 1 μάρτυρας 2 μάρτυρας 3 συνδυαστικός δείκτης ευαισθησίας προσαρμοσμένο από Butcher & Beck, 2008)
Έρευνα Περιβαλλοντικής Υγείας στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών Τίτλος/ακρώνυμο έργου αντικείμενο χρηματοδότηση Γενωμικοί δείκτες περιβαλλοντικής υγείας (EnviroGenomarkers) Κίνδυνοι περιβαλλοντικής καρκινογένεσης, διατροφή και ατομική ευαισθησία (ECNIS) Νεογνά και κίνδυνοι από την έκθεση σε γονοτοξικούς παράγοντες (NewGeneris) Bιολογική παρακολούθηση πληθυσμών στην Ευρώπη (ESBIO) Μηχανισμοί δράσης /εκτίμηση κινδύνων πολυαρωματικών υδρογονανθράκων (AMBIPAH) Mηχανισμοί δράσης και εκτίμηση κινδύνων καρκινογένεσης από ινώδη υλικά (FIBRETOX) μοριακή επιδημιολογία, καρκίνος, αναπτυξιακές ανωμαλίες ανάπτυξη και εφαρμογές βιολογικών δεικτών έκθεσης σε καρκινογόνους παράγοντες, βλάβη και επιδιόρθωση DNA μοριακή επιδημιολογία βλαβών DNA, καρκίνος και ανοσολογικές ασθένειες στην παιδική ηλικία Ευρωπαϊκή στρατηγική ανάπτυξης της βιολογικής παρακολούθησης σε περιβαλλοντικούς παράγοντες μηχανισμοί καρκινογένεσης μιγμάτων μηχανισμοί τοξικότητας ινών 7 ο ΠΠ* 6o ΠΠ 6 ο ΠΠ 6 ΠΠ 5 ο ΠΠ* 5 ο ΠΠ* *συντονισμός από ΕΙΕ