Ιατρική Γενετική (Medical Genetics) Γενετική Ανθρώπου

Transcript

1 Ιατρική Γενετική (Medical Genetics) Γενετική Ανθρώπου

2 Εφαρμογή των αρχών της γενετικής στην ιατρική πρακτική Γενετικά νοσήματα (ΑΥ/ΑΕ/Φ-σ) Μελέτη του τρόπου κληρονόμισης νοσήματος σε οικογένεια Χαρτογράφηση της θέσης γονιδίου στα χρωμοσώματα Μοριακή γενετική και παθογένεια Γενετική συμβουλευτική Γονιδιακή θεραπεία

3 Ιδέες για την κληρονομικότητα 1. Ανάμιξη χαρακτηριστικών των γονέων 2. Κληρονόμιση επίκτητων χαρακτήρων J.B.Lamarck ( )

4 1.Μοναδιαία κληρονόμιση -δεν γίνεται ανάμιξη αλλά οι χαρακτήρες που μπορεί να μην εμφανιστούν στην 1 η γενιά μπορεί να επανεμφανιστούν σε επόμενη γενιά. 2.Διαχωρισμός- τα 2 μέλη ζεύγους γονιδίων (αλληλόμορφα) διαχωρίζονται το ένα από το άλλο κατά το σχηματισμό των γαμετών. 3.Νόμος ανεξάρτητου συνδυασμούτα μέλη διαφορετικών ζευγών γονιδίων κληρονομούνται ανεξάρτητα κατά την παραγωγή των γαμετών (τυχαίος ανασυνδυασμός πατρικών/μητρικών χρωμοσωμάτων). G. Mendel( )

5 C.D. Darwin ( )

6 Francis Galton ( )-πρώιμη Ιατρική Γενετική «φύση και ανατροφή»

7 1900 Ανακάλυψη εκ νέου των νόμων του Mendel Carl Correns(Γερμανία), Hugo De Vries(Ολλανδία), Erich Von Tschermak (Αυστρία)

8 Α. Garrod ( ) Πρώτο παράδειγμα νοσήματος (αλκαπτονουρία) που ακολουθεί μεντελική κληρονόμιση

9 William Bateson ( ) Άγγλος Γενετιστής. Εισήγαγε τον όρο ΓΕΝΕΤΙΚΗ για να περιγράψει τη μελέτη της κληρονομικότητας (1906). Παρατήρησε ότι οι γονείς ασθενών με διαταραχή (Garrod-εγγενές σφάλμα του μεταβολισμού) ήταν στενοί συγγενείς και στις οικογένειες των πασχόντων υπήρχαν πάσχοντα αδέλφια (υπολειπόμενο)

10 Ιατρική Γενετική A. Garrod και F. Galton θεμελιωτές Ιατρικής Γενετικής

11 1953 Moριακή δομή DNA- Nobel 1962

12 κυτταρογενετική 1956 Tjio και Levan: τεχνικές μελέτης των χρωμοσωμάτων και αριθμός χρωμοσωμάτων ανθρώπου 46.

13 Tρισωμία 21 John Langdon Haydon Down, ( ) Βρετανός γιατρός που περιέγραψε τα κλινικά χαρακτηριστικά του DS. Jerome Lejeune (Γαλλία),Patricia Jacobs (ΗΠΑ) αναγνώρισαν το επιπλέον χρωμόσωμα 21 σε καρυοτύπους ασθενών με DS

14

15 Γονιδιακή θεραπεία 1990 Συνδυασμένη Ανοσοανεπάρκεια (SevereCombinedImmunoDeficiency) -έλλειψη απαμινάσης της αδενοσίνης. Ενζύμου απαραίτητου για τη φυσιολογική λειτουργία του ανοσοποιητικού. Aυτοσωμικός υπολειπόμενος τύπος κληρονόμισης. -δρεπανοκυτταρική αναιμία

16 1984 Γενετικό αποτύπωμα (DNA/genetic fingerprinting) Ταυτοποίηση DNA Κάθε άτομο διαφορές στην αλληλουχία του γονιδιώματός του. Διαφορές: παραλλαγές στο μέγεθος τμημάτων του γονιδιωματικού DNA (διαφορετικός αριθμός διαδοχικών επαναλήψεων αλληλουχίας μικρού μήκους) Εργαλείο βασικής έρευνας στη Βιολογία (εντοπισμός παθογόνων μικροοργανισμών, ιατροδικαστική, αρχαιολογία, καθορισμός πατρότητας κ.λ.π. Alec Jeffreys (1950 )

17

18

19

20 Πρόγραμμα χαρτογράφησης Ανθρώπινου Γονιδιώματος (Human Genome project) -Γονιδιωματική Ιατρικη -Κεντρικός ρόλος τα γενετικής στην άσκηση της Ιατρικής -πολυσυλλεκτικές ομάδες- συνεργασία πολλών επιστημόνων διαφορετικών ειδικοτήτων

21

22

23

24 Θέματα που θα πρέπει να κατανοούμε Συνδυασμένη δράση γονιδίων-περιβάλλοντος Ρόλος (μικρός- μεγάλος?) γενετικής συνιστώσας Γενετικό=;; συγγενές Ύπαρξη διαφορετικών αλληλομόρφων μέσα σε έναν πληθυσμό Παρόμοιος φαινότυπος- μεταλλάξεις σε διαφορετικούς γενετ. τόπους Γενετική ποικιλομορφία και μεταλλάξεις σε οικογενή νοσήματα με γενετική ύπαρξη προδιάθεσης Μεταλλάξεις σωματικών κυττάρων και καρκίνος Δυνατότητες προγεννητικής διάγνωσης, προσυμπτωματικού ελέγχου, πληθυσμιακού ελέγχου Ανάπτυξη γενετικών θεραπειών

25 Γενετικές Διαταραχές (κύρια ή βασική αιτία οι γενετικοί παράγοντες) Χρωμοσωμικές ανωμαλίες Μονογονιδιακά νοσήματα Πολυπαραγοντικά νοσήματα

26 Χρωμοσωμικές ανωμαλίες (chromosomal abnormalities) 7/1000 ζώντα νεογνά Περίπου 50% των αυτόματων αποβολών (1 ο τρίμηνο κύησης)

27 Μονογονιδιακά νοσήματα(single gene ~2% του πληθυσμού -0.36% σε παιδιατρικό πληθυσμό 6-8% των παιδιών που νοσηλεύονται 1/ άτομα Mεταλλάξεις συγκεκριμένων γονιδίων Στο ένα ομόλογο χρωμόσωμα (επικρατής) ή και στα δύο (υπολειπόμενη) Συνήθως σαφές πρότυπο κληρονόμισης disorders)

28 Πολυπαραγοντικη κληρονομιση >60% γενικό πληθυσμό 5% παιδιατρικό πληθυσμό Πλειοψηφία νοσημάτων με γενετική συνιστώσα Δεν υπάρχει χαρακτηριστικό πρότυπο κληρονόμισης Νόσημα αποτέλεσμα> 2 γονιδίων σε συνδυασμό με περιβαλλοντικούς παράγοντες

29 Oικογενειακό ιστορικό -Το νόσημα είναι κληρονομικό; -διαφορετικές μορφές εκδήλωσης του νοσήματος -Τρόπος κληρονόμισης -Εκτίμηση κινδύνου εμφάνισης -Τρόπος αντιμετώπισης, πρόληψης και συμβουλευτικής

30 Family tree-δένδρο Hμερομηνία δημιουργίας δένδρου Ξεκινάμε με το άτομο που παραπέμπεται ή ζητά συμβουλευτική (consultand)-μέσο ή κάτω άκρο. Μέλη της οικογένειας-σχεδιάζουμε τα σύμβολα, σημειώνουμε ονόματα, ημερομηνίες γέννησης, κλινικά στοιχεία Σύζυγοι, παιδιά, γονείς, αδέλφια Πρόγονοι και αδέλφια τους Ρωτάμε και καταγράφουμε συστηματικά ονόματα, ημ. Γέννησης και αν το άτομο δεν ζει ημερομηνία και αιτία θανάτου και οποιαδήποτε σχετική κλινική πληροφορία. Ρωτάμε και καταγράφουμε αποβολές ή αναπαραγωγικά προβλήματα και αν χρειάζεται καταγωγή. Ακόμα και αν νομίζουμε ότι γνωρίζουμε από ποια πλευρά της οικογένειας προέρχεται το πρόβλημα, παίρνουμε λεπτομερείς πληροφορίες και από τις δύο πλευρές. Κάθε γενιά σε ένα οριζόντιο επίπεδο. Τα αδέλφια σημειώνονται κατά σειρά γέννησης

31 Bασικές ερωτήσεις Υπάρχουν νοσήματα ή καταστάσεις στην οικογένειά σας ή του/της συζύγου που φαίνεται να είναι κληρονομικά; Υπάρχει άτομο με κάποιο σοβαρό ιατρικό πρόβλημα, νοητική υστέρηση ή κάποια άλλη σοβαρή αναπηρία; Αναφέρατε νοσηλείες στο νοσοκομείο, σοβαρές ασθένειες, εγχειρήσεις. Πότε έγιναν και ποια η διάγνωση. Θάνατοι συγγενών ενηλίκων, παιδιών ή βρεφών. Αιτία θανάτου Αποβολές, θνησιγενή έμβρυα.