ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΣΤΟΝ ΗΜΟ ΑΡΙ ΑΙΑΣ Ιατρίδης Γ. 1,2 και Νικολάου Κ. 1,3 1 Σχολή Θετικών Επιστηµών & Τεχνολογίας, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο 26335 Πάτρα 2 ήµος Αριδαίας Γραφείο Αγροτικής Ανάπτυξης, Πλατεία Αγγελή Γάτσου, 58400 Αριδαία, Email: giatridis@hotmail.com 3 Οργανισµός Ρυθµιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης, Βασ. Όλγας 105, 54643 Θεσσαλονίκη, Email: kinikola@hol.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η διαχείριση των απορριµµάτων για πολλά χρόνια αντιµετωπιζόταν ως απλό πρόβληµα υγιεινής, χωρίς να λαµβάνονται υπόψη οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Το αποτέλεσµα ήταν η ανεξέλεγκτη απόθεση των σκουπιδιών σε ρέµατα και πλαγιές βουνών, η ρύπανση του περιβάλλοντος και η αισθητική υποβάθµιση του τοπίου. Στόχος της παρούσας εργασίας είναι η πρόταση ενός ολοκληρωµένου σχεδίου διαχείρισης Αστικών Απορριµµάτων στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής και Ελληνικής νοµοθεσίας. Η αποκοµιδή των απορριµµάτων στο ήµο Αριδαίας πραγµατοποιείται σε ικανοποιητικό βαθµό, τόσο λόγω της συχνότητας και της ποιότητας των προσφερόµενων υπηρεσιών από τις Υπηρεσίες Καθαριότητας, όσο και από υγειονοµικής άποψης. Αντίθετα η διαχείριση των Αστικών Στερεών Απορριµµάτων µπορεί να χαρακτηριστεί ικανοποιητική ως ένα βαθµό λόγω κυρίως του ΧΥΤΑ που υπάρχει και δεν παρατηρείται έτσι το φαινόµενο της ανεξέλεγκτης διάθεσης. Απαιτείται όµως πέρα από την καλύτερη λειτουργία του ΧΥΤΑ η εφαρµογή φιλικότερων προς το περιβάλλον µεθόδων επεξεργασίας των ΑΣΑ µε την προοπτική στο µέλλον ο ΧΥΤΑ να µετατραπεί σε ΧΥΤΥ. INTEGRATED MANAGEMENT OF MUNICIPAL SOLID WASTE IN THE MUNICIPALITY OF ARIDEA Iatridis G. 1,2 and Nikolaou K. 1,3 1 School of Sciences & Technology, Hellenic Open University, 26335 Patra, Greece 2 Municipality of Aridea Rural Development office, Aggeli Gatsou Square, 58400 Aridea, Email: giatridis@hotmail.com 3 OMPEPT Organisation for the Master Plan and Environmental Protection of Thessaloniki, 105 Vas. Olgas St, 54643 Thessaloniki, Greece, Email: kinikola@hol.gr ABSTRACT For many years, waste management was faced as a simple problem of hygiene, without estimating the environmental impacts. As a result of all these were the uncontrolled dropping of rubbish in streams and mountain slopes, the environmental pollution and the aesthetic degradation of the landscape. The aim of this work is to propose an integrated plan of municipal solid waste management, in the European and Greek legislative framework. The collection of litter in the Municipality of Aridea is realized in satisfactory degree, because of the frequency and the quality of offered services, as from sanitary option. The management of urban solid waste can be characterized as satisfactory up to a point, because of the existing landfill, thus the phenomenon of the unverifiable disposal is not observed. However, beyond of the improved operation of landfill, an application of environmentally friendly treatment methods of urban solid waste is required, expecting in the future that landfill will ne transformed into sanitary landfill.
ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Στον ήµο Αριδαίας πριν από ένα χρόνο δεν υπήρχε κάποια συγκεκριµένη πολιτική στην διαχείριση των Αστικών Στερεών Απορριµµάτων. Για την ακρίβεια, ασκούνταν µια ήπια πολιτική διαχείρισης σκουπιδιών. Τελευταία άρχισε να εφαρµόζεται η εναλλακτική διαχείριση συσκευασιών και άλλων προϊόντων, και η ανακύκλωση σε επιλεγµένες οµάδες πληθυσµού (κυρίως Σχολεία). Για τη συλλογή των απορριµµάτων και την προσωρινή αποθήκευση τους, ο ήµος Αριδαίας χρησιµοποιεί αποκλειστικά µηχανικό σύστηµα αποκοµιδής απορριµµάτων µε τροχήλατους κάδους µεγάλης χωρητικότητας. Για την απόθεση των συλλεγοµένων απορριµµάτων χρησιµοποιείται ο ΧΥΤΑ Αλµωπίας. Οι ΧΑ Α του ήµου Αριδαίας λειτουργούσαν ως ανεξέλεγκτες πέραν της τριακονταετίας και εξυπηρετούσαν κυρίως τον πληθυσµού του ηµοτικού ιαµερίσµατος στο οποίο ανήκαν γεωγραφικά. Εδώ και τρία έτη, έχουν καταστεί ανενεργοί λόγω της λειτουργίας του ΧΥΤΑ Αλµωπίας (θέση Μαυρόλακος Εξαπλατάνου) ΠΡΟΤΥΠΟ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Η ύπαρξη ενός σχεδίου ολοκληρωµένης διαχείρισης των απορριµµάτων µιας περιοχής προϋποθέτει την ιεράρχηση των στόχων της διαχείρισης των απορριµµάτων, την εκτίµηση όλων των λειτουργικών στοιχείων του συστήµατος καθώς και των σχέσεων και των αλληλεπιδράσεών τους, που συνδυάζονται κατά τρόπο οικονοµικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά και τεχνικά αποδεκτό. Ένα ολοκληρωµένο σχέδιο διαχείρισης πρέπει να καλύπτει όλους τους τύπους και τις πηγές των στερεών αποβλήτων που ενδιαφέρουν µια συγκεκριµένη περιοχή και να λαµβάνει υπόψη του όλες τις δυνατές µεθόδους επεξεργασίας. Επιπλέον πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στις αλληλεπιδράσεις θετικές ή αρνητικές µεταξύ των λειτουργικών στοιχείων του συστήµατος, ώστε αυτό να είναι περιβαλλοντικά και οικονοµικά βιώσιµο, δηλαδή η εφαρµογή του να προκαλεί τις λιγότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις µε το ελάχιστο κόστος. Σηµαντικό επίσης στοιχείο που πρέπει να χαρακτηρίζει ένα σχήµα ολοκληρωµένης διαχείρισης πρέπει να είναι η ευελιξία, ώστε να ανταποκρίνεται στις παρούσες, αλλά και τις µελλοντικές κοινωνικές, οικονοµικές και περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής. Επίσης, εξαιτίας του γεγονότος ότι δεν υπάρχει το τέλειο σύστηµα διαχείρισης αυτό θα πρέπει να αφήνει περιθώρια προς την κατεύθυνση της συνεχούς βελτίωσης. Για την ολοκληρωµένη διαχείριση των Αστικών Στερεών Απορριµµάτων του ήµου Αριδαίας πρέπει να παρθούν τα παρακάτω µέτρα και τεχνικές διαχείρισης, οι κυριότερες των οποίων απεικονίζονται και στο διάγραµµα 15.1 ηµιουργία ενός γραφείου Επικοινωνίας µε το κοινό, που σαν κύριο στόχο θα έχει τη λειτουργία προγράµµατος Επικοινωνίας και Ευαισθητοποίησης του για θέµατα προστασίας περιβάλλοντος. Το γραφείο αυτό πρέπει να διαθέτει ειδική τηλεφωνική γραµµή µε δωρεάν αριθµό κλήσης για την επικοινωνία του µε τους κατοίκους. Επίσης θα πρέπει να αποτελέσει το κέντρο όλων των σχετικών δραστηριοτήτων και θα έχει σαν αντικείµενο: Την έκδοση και διανοµή ενηµερωτικού υλικού. Την πραγµατοποίηση διαλέξεων, οµιλιών και σεµιναρίων. Την οργάνωση εκθέσεων µε ενηµερωτικό υλικό σχετικό µε την ανακύκλωση. Την έκδοση δελτίων τύπου. Την συµµετοχή σε συζητήσεις και άλλες δραστηριότητες των τοπικών κυρίως Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης Προµήθεια σύγχρονου εξοπλισµού για την προσωρινή αποθήκευση, συλλογή και αποκοµιδή των οικιακών αποβλήτων (µέσα προσωρινής αποθήκευσης, συλλογής και κατάλληλα απορριµµατοφόρα). Απαιτούνται αυτή τη στιγµή δύο καινούργια απορριµµατοφόρα, ένα πλυντήριο κάδων και κάδοι διαφόρων χωρητικοτήτων (λόγω διαφορετικής πυκνότητας πληθυσµού και διαθέσιµου χώρου).
Επαναχωροθέτηση των κάδων. Θα πρέπει ν αλλάξει η θέση κάποιων κάδων που είναι σε λάθος σηµεία (Σχολεία, πάρκα κλπ). Θα πρέπει επίσης στην περιοχή της επέκτασης της πόλης της Αριδαίας και σε κάποιες γειτονιές των Τοπικών ιαµερισµάτων λόγω κυρίως της αραιής δόµησης να αλλάξουν οι κάδοι των 1100 lt µε µικρότερης χωρητικότητας κάδους (240 lt, 770lt). Τέλος πρέπει σε όλες τις θέσεις των κάδων να κατασκευαστούν εσοχές στα πεζοδρόµια έτσι ώστε οι κάδοι να τοποθετούνται µέσα στην εσοχή για την αποφυγή ατυχηµάτων. ιενέργεια τακτικού καθαρισµού και απολύµανσης των κάδων, µε χρήση κατάλληλων τεχνικών. Η συχνότητα για τον καθαρισµό πρέπει να είναι τουλάχιστον µία φορά την εβδοµάδα και για την απολύµανση µία φορά τον µήνα ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΩΝ ΚΑ ΩΝ ΕΠΑΝΑΧΩΡΟΘΕ ΤΗΣΗ ΚΑ ΩΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΚΟΜΙ Η ΑΣΑ ΠΛΥΣΙΜΟ ΚΑ ΩΝ ΟΙΚΙΑΚΗ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙ ΗΣΗ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΟ ΦΟΡΩΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΧΑΡΤΙΟΥ - ΑΝΑΜΙΚΤΩΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΧΑΡΤΟΝΙΟΥ ιάγραµµα 15.1: Μέτρα και τεχνικές διαχείρισης όσον αφορά τα ΑΣΑ που πρέπει να ληφθούν από το ήµο Αριδαίας
Κατασκευή Σταθµού Μεταφόρτωσης Απορριµµάτων (Σ.Μ.Α) σε συνεργασία µε τον ήµο Εξαπλατάνου, για να επιτευχθεί µεγάλη οικονοµία στη διαχείριση των απορριµµάτων. Εκτιµάται ότι εάν η απόσταση µεταφοράς στον χώρο απόθεσης υπερβαίνει τα 15 km, θα πρέπει να διερευνάται η χρήση ΣΜΑ ακόµα και για ποσότητες 15 τόνων/ηµέρα (Παναγιωτακόπουλος,2002). Οι δύο ήµοι µαζί σήµερα παράγουν 35 τόνους ΑΣΑ ηµερησίως. Ο ΧΥΤΑ Αλµωπίας όπου µεταφέρονται τα ΑΣΑ είναι σε αρκετά µεγάλο υψόµετρο µε ανηφόρες που η κλίση τους πλησιάζει το 10%, µε αποτέλεσµα τα απορριµµατοφόρα να παθαίνουν πολλές ζηµιές και να καταναλώνουν περισσότερο καύσιµο. Θα πρέπει να κατασκευαστεί ένας κινητός σταθµός µεταφόρτωσης µικρής δυναµικότητας (30 100 τόνων/ηµέρα) και έκτασης 5 20 στρεµµάτων στα όρια των δύο ήµων. Ο Σ.Μ.Α εκτός του ότι θα µειώσει το συνολικό κόστος µεταφοράς και θα αυξήσει την παραγωγικότητα του προσωπικού, είναι απαραίτητος για την υλοποίηση του προγράµµατος ανακύκλωσης συσκευασιών που θα αναφέρουµε παρακάτω. Υλοποίηση προγραµµάτων καταγραφής της ποιοτικής σύστασης των παραγόµενων οικιακών αποβλήτων, των ποσοτήτων ανά πηγή προέλευσης, των τεχνικών και συστηµάτων διαχείρισής τους και εισαγωγή των στοιχείων σε κατάλληλη βάση δεδοµένων που θα αναπτυχθεί για το σκοπό αυτό. Όλα τα παραπάνω θα αποτελέσουν απαραίτητα στοιχεία για οποιαδήποτε µελέτη διαχείρισης. Αναδιαµόρφωση του λογιστικού συστήµατος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εγγράφοντας χωριστά τις δαπάνες για συλλογή, οδοκαθαρισµό, διαλογή στην πηγή, ανακύκλωση κ.λ.π έτσι ώστε να είναι αφενός γνωστές οι δαπάνες για έναν παρεµφερή ήµο και να υπάρχει θέµα ανταγωνιστικότητας για µείωση τους και αφετέρου να γνωρίζουµε το πραγµατικό κόστος λειτουργίας της κάθε δράσης της. υνατότητες ανάπτυξης κοινών διαδηµοτικών προγραµµάτων διαλογής στην πηγή σε συνεργασία µε ιδιωτικές εταιρείες ή την ανάθεση τους σε αυτές κάτω από την επίβλεψη της. Κατάρτιση ενός δίκαιου συστήµατος δηµοτικών τελών. Θα πρέπει λοιπόν να µελετηθεί και να προσαρµοστεί στις ιδιαιτερότητες του κάθε φορέα διαχείρισης απορριµµάτων, µε γνώµονα την πραγµατική παραγωγή απορριµµάτων κάθε ατόµου. Υπάρχουν πολλές εναλλακτικές, τεχνικές λύσεις για την καταµέτρηση και κοστολόγηση της ποσότητας των απορριµµάτων που παράγει ο κάθε πολίτης. Ένα σύστηµα είναι π.χ. να επιτρέπεται οι δηµότες να χρησιµοποιούν µόνο ειδικούς πλαστικούς σάκους για τα µη ανακυκλώσιµα υλικά, µε το κόστος των τελών καθαριότητας ενσωµατωµένο στο κόστος των σάκων. Ένας άλλος εναλλακτικός τρόπος που είναι διαδεδοµένος στην Γερµανία, χρησιµοποιεί π.χ. ένα σύστηµα αναγνώρισης του δοχείου απορριµµάτων κάθε σπιτιού. Το απορριµµατοφόρο που αδειάζει τα δοχεία αυτά έχει την δυνατότητα να ζυγίζει το καθένα, καταγράφοντας την πληροφορία αυτή του βάρους µαζί µε τον κωδικό του αντίστοιχου κάδου στην προσωπική καρτέλα του εκάστοτε δηµότη. Κατόπιν υπολογίζονται αντιστοίχως τα δηµοτικά τέλη µε βάση την ποσότητα που συλλέχθηκε. Συνέχιση της προσπάθειας που ξεκίνησε για την εναλλακτική διαχείριση. Όπως αναφέρθηκε ο ήµος έχει ξεκινήσει συνεργασία µε όλα τα εγκεκριµένα συστήµατα εναλλακτικής διαχείρισης µε ενέργειες υποστηρικτικές στα περισσότερα (ενηµέρωση του κοινού, δελτία τύπου). Τα αποτελέσµατα µέχρι σήµερα από την συµµετοχή των δηµοτών είναι πολύ ενθαρρυντικά, γεγονός που δίνει κίνητρα να συνεχισθεί µε πιο έντονο ρυθµό και µε περισσότερες ενέργειες η προσπάθεια αυτή. Ο τρόπος αυτός µπορεί στο άµεσο µέλλον να µειώσει τον όγκο των σηµερινών απορριµµάτων, να ελαχιστοποιήσει την επικινδυνότητά τους και ταυτόχρονα να βοηθήσει στην εξοικονόµηση πρώτων υλών και ενέργειας. Πιστή εφαρµογή του κανονισµού καθαριότητας. Όταν κάποιος κάτοικος δεν εφαρµόζει επανειληµµένα τον κανονισµό, ο ήµος δεν πρέπει να διστάσει να εφαρµόσει τα προβλεπόµενα πρόστιµα. «Πράσινες δηµοπρασίες», δηλαδή οι κάθε είδους προµήθειες υλικών του δήµου να
λαµβάνουν υπόψη το εάν αυτά είναι ανακυκλώσιµα και πόσο επιβαρύνουν το περιβάλλον συνολικά. Προτείνεται πρόγραµµα ανακύκλωσης µε διαλογή και συλλογή στην πηγή ορισµένων υλικών στόχων (πίνακας 15.1). ΥΛΙΚΑ ΣΤΟΧΟΙ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ Τυπωµένο χαρτί Εφηµερίδες, περιοδικά, φυλλάδια Κυµατοειδές χαρτόνι Χαρτοκιβώτια συσκευασίας Κουτιά συσκευασίας (Πτυσσόµενα Πτυσσόµενα κουτιά συσκευασίας : ιαµορφωµένα) απορρυπαντικά, τρόφιµα, ποτά, καλλυντικά ιαµορφωµένα κουτιά συσκευασίας : παιχνίδια, καλλυντικά κλπ Χαρτί περιτύλιξης συσκευασίας Χαρτοσακκούλες, χαρτί φακέλλων κλπ Χάρτινες συσκευασίες υγρών Ποτά, αναψυκτικά Γυάλινες φιάλες Ποτά, αναψυκτικά, φάρµακα κλπ Γυάλινα δοχεία Τρόφιµα, καλλυντικά Κουτιά αλουµινίου Αναψυκτικά Κουτιά σιδήρου Κουτιά τροφίµων (κοµπόστας, τοµατοπελτέ) Προιόντα PET Μπουκάλια αναψυκτικών κλπ Προιόντα PVC Μεταλλικό νερό, βρώσιµα λάδια, χυµοί, καλλυντικά Προιόντα PE Εµφιαλωµένο νερό, απορρυπαντικά, καλλυντικά Άλλα πλαστικά Κεσεδάκια γιαουρτιού, παγωτών, δίσκοι Πίνακας 15.1: Υλικά στόχοι του προγράµµατος ανακύκλωσης Η πλειοψηφία των υλικών αυτών είναι υλικά συσκευασίας, δεδοµένου ότι στη συσκευασία οφείλεται κατά µεγάλο ποσοστό η σηµαντική αύξηση των ανακυκλώσιµων στα αστικά απόβλητα. Βασικό πρόβληµα στο σωστό σχεδιασµό ενός προγράµµατος ανακύκλωσης είναι η έλλειψη καταγεγραµµένων στοιχείων για την επιµέρους σύσταση σε υλικά στόχους. Τα υλικά τα οποία χαρακτηρίζονται ως ανακυκλώσιµα δεν µπορούν να ανακυκλωθούν στο σύνολό τους, για παράδειγµα πολλές κατηγορίες χαρτιού (χαρτί τουαλέτας, χαρτί κουζίνας) δεν ανακυκλώνονται. Η σύσταση των απορριµµάτων στα συγκεκριµένα υλικά στόχους φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. ΥΛΙΚΟ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΗΜΟΥ ΑΡΙ ΑΙΑΣ Χαρτί 7,3 Χαρτόνι 6,8 Γυαλί 3,0 Κουτιά αλουµινίου 0,7 Κουτιά σιδήρου 1,2 Προιόντα PET, PVC 2,4 Άλλα πλαστικά 1,5 ΣΥΝΟΛΟ 22,9 Πίνακας 15.2: Σύσταση απορριµάτων σε υλικά στόχους Με βάση τα παραπάνω και µε δεδοµένα ότι η ποσότητα των ΑΣΑ που καταλήγει στον ΧΥΤΑ Αλµωπίας είναι 8506 τόνοι (έτος 2007) και η συµµετοχή των κατοίκων στο πρόγραµµα θα είναι 80% (εκτίµηση), η ποσότητα των ανακτήσιµων υλικών παρουσιάζεται στον επόµενο πίνακα.
Απορρίµµατα ήµου Αριδαίας (τον/έτος) 8.506 Συµµετοχή δηµοτών (%) 80% Απορρίµµατα προς ανακύκλωση 8.506 * 0,80 6.804 Ανακτήσιµα επί του συνόλου των απορριµµάτων 22,9% Ποσότητα ανακτήσιµων 6.804 * 0,229 1.558 Πίνακας 15.3: Ποσότητα ανακτήσιµων υλικών Για την εφαρµογή του προγράµµατος ανακύκλωσης συνιστάται η δηµιουργία δύο ουσιαστικά ρευµάτων: ενός ρεύµατος που θα περιλαµβάνει την συλλογή χαρτονιού και θα απευθύνεται στον εµπορικό κόσµο της πόλης και ενός ρεύµατος που θα περιλαµβάνει το χαρτί και τα υπόλοιπα ανακυκλώσιµα υλικά. εν είναι δυνατόν να προτείνουµε διαφορετικούς κάδους για κάθε ανακτήσιµο είδος γιατί δηµιουργεί µεγάλο πρόβληµα χωροθέτησης και λειτουργίας, ενώ παράλληλα αυξάνει το κόστος (επενδυτικό αλλά και λειτουργικό). Παρόλα αυτά η απόφαση για την εφαρµογή ενός ιδιαίτερου προγράµµατος ανακύκλωσης στην πηγή για το χαρτόνι υπαγορεύεται τόσο από τις ανάγκες της αγοράς, όσο και από τον όγκο που καταλαµβάνει το σύνολο του χαρτονιού. Το πρόγραµµα θα µεριµνά ειδικά για την συλλογή χαρτονιού από τα εµπορικά κέντρα και καταστήµατα της πόλης, όπου απορριµµατοφόρο, σε ειδικά δροµολόγια, θα συλλέγει ποσότητες χαρτονιού κατευθείαν από τα εµπορικά. Στο προτεινόµενο σύστηµα συλλογής «πόρτα πόρτα» θα συµµετέχουν κυρίως έµποροι, επιχειρηµατίες και καταστηµατάρχες του ήµου Αριδαίας, των οποίων η ενηµέρωση και πληροφόρηση για τους στόχους και τον τρόπο λειτουργίας του προγράµµατος είναι απαραίτητη. (Φραντζής 1997) Να σηµειώσουµε ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στην σωστή οργάνωση και τον εξοπλισµό του προγράµµατος (κάδοι, ηµέρες αποκοµιδής και απαιτούµενα δροµολόγια), καθώς είναι σύνηθες το φαινόµενο µη συµµετοχής δηµοτών σε προσπάθειες ανακύκλωσης που δεν έχουν σχεδιαστεί σωστά και δεν καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες του πληθυσµού (λίγοι κάδοι, ξεχειλισµένοι, ελλιπή δροµολόγια.). Έτσι για το συγκεκριµένο πρόγραµµα οι κάδοι των ανάµικτων ανακυκλώσιµων θα είναι χρώµατος µπλε και θα χωροθετηθούν σε σηµεία που κρίνεται ότι θα λειτουργήσουν τόσο ως πόλοι έλξης προς το πρόγραµµα, όσο και ως «υπενθυµητές» προς το κοινό. Οι κάδοι θα έχουν χωρητικότητα 1100 lt για την έδρα του ήµου και 660 lt για τα υπόλοιπα Τοπικά ιαµερίσµατα. Η επιλογή των µικρότερων σε χωρητικότητα κάδων γίνεται γιατί ενώ απαιτούν αναλογικά µεγαλύτερο κόστος για την προµήθεια τους, θα χρησιµοποιηθεί µεγαλύτερος αριθµός και έτσι θα διευκολυνθούν οι πολίτες στο να συµµετάσχουν. Η συχνότητα αποκοµιδής των κάδων αυτών θα είναι εβδοµαδιαία επειδή το λειτουργικό κόστος των απορριµµατοφόρων είναι αυξηµένο και καταλήγει ασύµφορο σε µεγαλύτερη συχνότητα αποκοµιδής. Ο αριθµός των απαιτούµενων κάδων υπολογίζεται ως εξής: n = (P*ω*ε*D) / (Vκ *ρ*σ) όπου: n : ο αριθµός κάδων P : ο πληθυσµός ω : η µέση ποσότητα ανά κάτοικο ε : συντελεστής εποχιακής προσαρµογής ποσοτήτων D : ισοδύναµες ηµέρες Vκ : η χωρητικότητα κάθε κάδου ρ : µέση πυκνότητα ΑΣΑ στους κάδους σ : συντελεστής πληρότητας
Για το Τ.. Αριδαίας ο παραπάνω τύπος διαµορφώνεται ως εξής n = (P*ω*ε*D) / (Vκ *ρ*σ) όπου: n : ο αριθµός κάδων P : 6062 κάτοικοι ω : 0,2 kg/ηµέρα ε : 1 D : 7 (επειδή η συχνότητα συλλογής είναι 1 φορά την εβδοµάδα) Vκ : 1,1 m³ ρ : 130 kg/m³ σ : 0,85 Έτσι n = (6062*0,2*1*7) / (1,1*130*0,85) = 70 κάδοι. Χρειάζονται οπότε 70 κάδοι των 1100 lt. Για τα υπόλοιπα Τ.. του ήµου ο παραπάνω τύπος διαµορφώνεται ως εξής n = (P*ω*ε*D) / (Vκ *ρ*σ) όπου: n : ο αριθµός κάδων P : 14151 κάτοικοι ω : 0,2 kg/ηµέρα ε : 1 D : 7 (επειδή η συχνότητα συλλογής είναι 1 φορά την εβδοµάδα) Vκ : 0,66 m³ ρ : 130 kg/m³ σ : 0,85 Έτσι n = (14151*0,2*1*7) / (0,66*130*0,85) = 272 κάδοι. Χρειάζονται οπότε 272 κάδοι των 660 lt. Το πρόγραµµα ανακύκλωσης θα υλοποιηθεί από την Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ) σε συνεργασία µε την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Το µοντέλο συνεργασίας που θα λειτουργήσει µεταξύ της ΕΕΑΑ και του ήµου είναι το παρακάτω: Το σύστηµα (ΕΕΑΑ), θα προµηθεύσει τον ήµο µε ειδικούς κάδους ανακύκλωσης και ειδικό απορριµµατοφόρο. Ο ήµος θα είναι υπεύθυνος να συλλέξει τους ειδικούς κάδους και να τους µεταφέρει στο κοντινότερο Κ ΑΥ. Έξοδα προσωπικού, συντήρησης και επισκευής του απορριµµατοφόρου, καύσιµα βαρύνουν αποκλειστικά τον ήµο. Στην περιοχή λειτουργούν πενήντα σχολεία. Είναι συνήθης πρακτική να εστιάζεται η έναρξη της διαφηµιστικής εκστρατείας ενός προγράµµατος ανακύκλωσης στους µαθητές αφού λόγω ηλικίας ευαισθητοποιούνται πιο εύκολα και συµµετέχουν πρόθυµα και άµεσα σε προγράµµατα που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος. Είναι απαραίτητο να τοποθετηθούν κάδοι ανακύκλωσης σε κάθε σχολείο. Οικιακή κοµποστοποίηση. Πρόκειται για µια πολύ απλή και αποτελεσµατική µέθοδο, κατάλληλη για όσα σπίτια έχουν αυλή ή κήπο. Τοποθετείται ένας ειδικός κλειστός κάδος ύψους ενός µέτρου, που απαιτεί χώρο µόλις 1-2 τετραγωνικών µέτρων, όπου ρίχνονται κάθε µέρα τα οργανικά απορρίµµατα κουζίνας, αποφάγια, κλαδέµατα, χόρτα κλπ και χωρίς καµία άλλη φροντίδα, µετατρέπονται σε λίγο καιρό σε καταπληκτικό λίπασµα. Σηµειώνουµε ότι οι ειδικοί αυτοί κάδοι δεν εκπέµπουν οσµές. Το κόστος αγοράς του κάδου είναι µικρό (ένας οικιακός κοµποστοποιητής κήπου χωρητικότητας 280 λίτρων κοστίζει από 85 ευρώ + ΦΠΑ, ενώ ο αντίστοιχος µπαλκονιού τιµάται στα 130 ευρώ + ΦΠΑ). και µπορεί να κατεβεί ακόµα περισσότερο µε µαζική προµήθεια από τους ΟΤΑ και πώληση στους δηµότες σε τιµή
κόστους. Είναι µια πρακτική που εφαρµόζεται εκτεταµένα στις Ευρωπαϊκές χώρες, µε µεγάλο όφελος και για τους δηµότες και για τους δήµους, αφού έτσι τα µισά σκουπίδια δεν καταλήγουν στο απορριµµατοφόρο αλλά γίνονται άριστης ποιότητας λίπασµα. Το πρόγραµµα της οικιακής κοµποστοποίησης θα ξεκινήσει πιλοτικά και µε την κατάλληλη ενηµέρωση θα επεκταθεί σε όλα τα νοικοκυριά αν είναι εφικτό. Αν υποθέσουµε ότι τελικά στο πρόγραµµα αυτό θα συµµετέχει το 70% των κατοίκων και το ποσοστό των απορριµµάτων που µπορεί να οδηγηθεί στην οικιακή κοµποστοποίηση είναι 20%, η τελική ποσότητα των υπό κοµποστοποίηση υλικών φαίνεται στον παρακάτω πίνακα: Να σηµειώσουµε ότι τα παραπάνω νούµερα δεν είναι µεγάλα αφού το µεγαλύτερο ποσοστό των κατοικιών του ήµου Αριδαίας διαθέτει αυλή µε κήπο. Απορρίµµατα ήµου Αριδαίας (τον/έτος) 8.506 Συµµετοχή δηµοτών (%) 70% Απορρίµµατα προς οικιακή κοµποστοποίησης 8.506 * 0,70 5954 Κοµποστοποιήσιµα επί του συνόλου των 20% απορριµµάτων Ποσότητα κοµποστοποιήσιµων 5954 * 0,2 1.190 Πίνακας 15.4: Ποσότητα κοµποστοποιήσιµων υλικών Όση µείωση απορριµµάτων και εάν επιτευχθεί, όσο πετυχηµένη και εάν είναι η ανακύκλωση στην πηγή, θα υπάρχει µια ποσότητα σκουπιδιών που θα «περισσεύει». Στον ήµο Αριδαίας αν από τους 8.506 τόνους που οδηγήθηκαν στο ΧΥΤΑ το 2007 αφαιρέσουµε 1.558 τόνους των ανακυκλώσιµων υλικών και 1.190 τόνους απορριµµάτων της οικιακής κοµποστοποίησης, τότε «περισσεύουν» 5.758 τόνοι απορριµµάτων. Αυτή η ποσότητα δεν µπορεί πια να θάβεται ανεπεξέργαστη στους Χώρους Υγειονοµικής Ταφής Απορριµµάτων, σύµφωνα µε τις κοινοτικές οδηγίες. Εδώ έρχονται οι νέοι Χώροι Υγειονοµικής Ταφής Υπολειµµάτων (Χ.Υ.Τ.Υ.). Οι Χ.Υ.Τ.Υ. είναι η κατάληξη κάθε ολοκληρωµένου συστήµατος διαχείρισης απορριµµάτων. Στην ουσία πρόκειται για χώρο που έχει τις ίδιες ακριβώς προδιαγραφές µε τους Χ.Υ.Τ.Α., απλώς δέχεται πολύ µικρότερο όγκο απορριµµάτων, µόνον όσα δεν µπορούν να ανακυκλωθούν, αξιοποιηθούν ή υποστούν κάποιας µορφής επεξεργασία. Αυτό πρακτικά σηµαίνει ότι η διάρκεια ζωής ενός Χ.Υ.Τ.Υ. είναι πολύ µεγαλύτερη, εποµένως υπάρχει ανάγκη για λιγότερους χώρους. Αυτό που είναι σαφές πάντως είναι πως µε βάση τις σηµερινές τεχνολογίες στη διαχείριση των απορριµµάτων, η ανάγκη για χώρους τελικής απόθεσης θα παραµείνει. Εάν µειώσουµε στο 1/3 τα απορρίµµατά µας τότε ο χώρος θα διαρκέσει τρεις φορές περισσότερο. Να αναφέρουµε τέλος ότι δεν ενδείκνυται η κατασκευή µεµονωµένων µονάδων θερµικής επεξεργασίας των µικτών δηµοτικών αποβλήτων, λόγω του γεγονότος ότι: Οι µονάδες αυτές είναι οικονοµικά βιώσιµες µόνο όταν λειτουργούν σε συνεχή βάση και είναι µεγάλης δυναµικότητας (απαιτείται συνεχής και σηµαντικού όγκου εισροή αποβλήτων, γεγονός που δεν εξασφαλίζεται για µονάδες που θα εξυπηρετούν µικρές γεωγραφικές περιοχές). Η συνεχής λειτουργία των µονάδων είναι απαραίτητη και για ένα επιπλέον λόγο που αφορά στο γεγονός ότι εξασφαλίζονται έτσι τελικές εκποµπές αερίων καλύτερης ποιότητας. Η µη συνεχής λειτουργία των καυστήρων οδηγεί σε αυξηµένη κατανάλωση ενέργειας. Όσον αφορά τελικά τη διάθεση των ΑΣΑ του ήµου Αριδαίας, θα ακολουθούν την παρακάτω πορεία (διάγραµµα 15.2). Το χαρτί και τα υπόλοιπα υλικά ανακύκλωσης θα οδηγούνται µέσω του σταθµού µεταφόρτωσης στο κοντινότερο Κ ΑΥ. Το χαρτόνι θα µεταφέρεται µε φορτηγά του ήµου στην κοντινότερη βιοµηχανία ανακύκλωσης χαρτιού. Το
κοµπόστ που θα προκύπτει από τους κάδους της οικιακής κοµποστοποίησης θα ρίχνεται στους κήπους και στα χωράφια και τα υπόλοιπα ΑΣΑ θα µεταφέρονται µέσω του σταθµού µεταφόρτωσης στο ΧΥΤΑ, ο οποίος ευελπιστούµε ότι τελικά θα µετατραπεί σε ΧΥΤΥ. ΙΑΘΕΣΗ ΑΣΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΧΑΡΤΟΝΙ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΑΣΑ ΣΤΑΘΜΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΤΩΣ ΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΚΗΠΟΙ - ΧΩΡΑΦΙΑ ΣΤΑΘΜΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΤΩΣ ΗΣ Κ ΑΥ ΧΥΤΥ ιάγραµµα 15.2: ιάθεση ΑΣΑ ήµου Αριδαίας Με όλες τις παραπάνω πρακτικές, θα οδηγηθούµε τελικά σ ένα ρεαλιστικό πρότυπο διαχείρισης το οποίο απεικονίζεται στο παρακάτω διάγραµµα. Έτσι µε την κατάλληλη εκστρατεία ενηµέρωσης των κατοίκων και µε τα µέτρα που αναφέραµε ότι πρέπει να λάβει η Πολιτεία, ευελπιστούµε ότι θα έχουµε µείωση των απορριµµάτων του ήµου κατά 10% το οποίο µεταφράζεται σε 850 τόνους/έτος. Με την ίδια λογική θα καταφέρουµε και επαναχρησιµοποίηση συσκευασιών κατά 5%, ή 425 τόνους/έτος απορριµµάτων. Όπως αναλύσαµε αναλυτικά παραπάνω µε το πρόγραµµα ανακύκλωσης θα πετύχουµε µείωση των ΑΣΑ κατά 23% και µε το πρόγραµµα της οικιακής κοµποστοποίησης µείωση κατά 20%. Τελικά η ποσότητα των απορριµµάτων που θα καταλήγει στο ΧΥΤΥ θα είναι µόνο το 40%. ΑΣΑ 60% 40% ΜΕΙΩΣΗ 10% ΕΠΑΝΑΧΡ ΗΣΙΜΟΠΟΙ ΗΣΗ 5% ΑΝΑΚΥΚΛ ΩΣΗ 25% ΚΟΜΠΟΣΤ ΟΠΟΙΗΣΗ 20% Χ.Υ.Τ.Υ ιάγραµµα 15.3 Ρεαλιστικό πρότυπο διαχείρισης για τον ήµο Αριδαίας
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Αθανασούλη-Ρογκάκου Αθ., Αραβαντινός Α., Βλαστός Θ., Κοσµάκη Π., Μπιρµπίλη Κ., Παπαγιάννης Θ., Πολύζος Ι., Σκίκος Γ., Στάµου Α. (1999), Σχεδιασµός Πόλεων και Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις, ΕΑΠ, Πάτρα. 2. Αλεξάκη Μαρία, Αγαπητίδης Γιάννης (1999), Η διαχείριση των Απορριµµάτων στην Ελληνική Περιφέρεια, Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης & Αυτοδιοίκησης, Αθήνα. 3. Αναστασόπουλος Σπυρ., (2004), ιαχείριση αστικών απορριµµάτων στην Ελληνική περιφέρεια. Η περίπτωση της ευρύτερης περιοχής Τρίπολης, ΕΑΠ, Πάτρα. 4. Αραβώσης Κ., (1994), Ανακύκλωση, δεν είναι µόδα αλλά ύψιστη ανάγκη, τρόπος ζωής, ελτίο Πανελλήνιου Συνδέσµου ιπλωµατούχων Μηχανολόγων Ηλεκτρολόγων, 1994 5. Αραβώσης Κ., (1996), Η επιτυχηµένη διαχείριση των απορριµµάτων και η ανακύκλωση δεν εξαρτώνται µόνο από την τεχνολογία αλλά και από την σωστή ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση του κόσµου, Τεχνική Επιθεώρηση, Νοέµβριος εκέµβριος 1996. 6. Αραβώσης Κ., (1997), Η ανακύκλωση µέσα από µία ενιαία περιβαλλοντική πολιτική, EXPRESS, 1997 7. Αραβώσης Κ., (2002), Η νέα νοµοθεσία για την εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και των αποβλήτων τους, PLANT MANAGEMENT, 2002 8. ήµος Αριδαίας, (2005), Τεχνική µελέτη έργου: «Αποκατάσταση ΧΑ Α ήµου Αριδαίας 9. ήµος Αριδαίας, (2007), Κανονισµός καθαριότητας ήµου Αριδαίας 10. Ένωση ήµων Κύπρου, (2002), Στρατηγικό Σχέδιο ιαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων στην Κύπρο 11. Ζωάκη Ελευθερία, (2003), ιαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων. Μελέτη περίπτωσης: Ηράκλειο Κρήτης, ΕΑΠ, Πάτρα. 12. Ηµερίδα µε θέµα «ιαχείριση Απορριµµάτων η ευθύνη της Πολιτείας και των πολιτών», ΠΟΣΕ ΥΠΕΧΩ Ε, Αθήνα, 3/12/2003 13. Θεοχάρη Χριστίνα, (2006), ιαχείριση στερεών αποβλήτων στην Ελλάδα /Η περίπτωση της Αττικής, Τ.Ε.Ε., Αθήνα 14. Ινστιτούτο Στρατηγικών και Αναπτυξιακών Μελετών Ανδρέας Παπανδρέου, (2007), ιαχείριση στερεών αποβλήτων στην Ελλάδα 15. Κόλλιας Παν., (1993), Απορρίµµατα, Αθήνα. 16. ΚΥΑ 113944/97 Εθνικός σχεδιασµός διαχείρισης στερεών αποβλήτων (Γενικές Κατευθύνσεις της ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων) 17. ΚΥΑ 114218/97 Κατάρτιση πλαισίου προδιαγραφών και γενικών προγραµµάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων, Εθνικός σχεδιασµός διαχείρισης στερεών αποβλήτων 18. ΚΥΑ 29407/2002 Μέτρα και όροι για την υγειονοµική ταφή των αποβλήτων 19. Λάλας., Γεωργοπούλου Ε., Γιδαράκος Ε., Γκέκας Ρ., (2007), Εκτίµηση των Γενικευµένων Επιπτώσεων και Κόστους ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης 20. Λοιζίδου Μαρία, Στερεά Απόβλητα, ΕΜΠ, Αθήνα 21. Ν. 2939/2001 Συσκευασίες και εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων Ίδρυση Εθνικού Οργανισµού Εναλλακτικής ιαχείρισης Συσκευασιών και άλλων προϊόντων (Ε.Ο.Ε..Σ.Α.Π.) και άλλες διατάξεις 22. Οικονοµόπουλος Αλέξανδρος, (2007), ιαχείριση οικιακού τύπου απορριµµάτων / προβλήµατα Εθνικού σχεδιασµού και ορθολογικές λύσεις, Πολυτεχνείο Κρήτης. 23. Παλάσκας ηµήτριος, (2004), Μελέτη για την οικοτουριστική ανάπτυξη του ήµου Αριδαίας, ήµος Αριδαίας. 24. Παναγιωτακόπουλος ηµήτριος (2002), Βιώσιµη ιαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων, Ζυγός, Θεσσαλονίκη. 25. Παυλίδης Γ., χισκάκη Μ., Καραπαναγιωτίδης Λ. (2006), Καταγραφή παραµέτρων λειτουργίας Χ.Υ.Τ.Α. Αλµωπίας Προτάσεις βελτιστοποίησης λειτουργίας, Τ.Ε.Ε. Θεσσαλονίκη 26. Φάττα έσπω (2006), ιαχείριση Στερεών Αποβλήτων, Λευκωσία 27. Φελεσκουρα Χριστίνα Παπαιωάννου Ελένη, (2004), Σύγχρονες τεχνολογίες ανακύκλωσης απορριµµάτων ιαχείριση και ενεργειακή αξιοποίηση απορριµµάτων, ΤΕΙ Χαλκίδας 28. Φραντζής Ιωάννης, (1998), Μελέτη Ανακύκλωσης µε ιαλογή στην Πηγή στην περιοχή Αλµωπίας