Ειδικό Θέµα Περιβάλλοντος 8ου 8 ο εαρινό εξάµηνο ακαδηµαϊκό έτος 2004-2005 ΘΕΜΑ: Πρόταση αναβάθµισης της πλατείας του Αγιού Γεωργίου, επί της οδού Πειραιώς ΜΕΛΕΤΗΤΕΣ : ΠΕΤΡΑΤΟΥ ΜΑΝΤΩ, ΡΑΜΠΟΤΑ ΜΑΡΙΑ 1
Η Αθήνα το 1980 Η Αθήνα υποδέχεται το 1980 µε πλήθος πολεοδοµικά προβλήµατα. Κυκλοφοριακό χάος, υψηλές πυκνότητες, θόρυβος, νέφος, δυσµενείς κλιµατολογικές συνθήκες λόγω του νέφους, της τσιµεντοποίησης, της ασφάλτου και της έλλειψης πρασίνου και ελεύθερων χώρων, συνθέτουν την εικόνα του αστικού τοπίου. Για αυτό και καθ όλη τη διάρκεια του 80, το κέντρο βάρους του πληθυσµού µετατίθεται στα προάστια, που πολυκατοικιοποιούνται ραγδαία. Όπως σε όλες τις σύγχρονες µεγαλουπόλεις, έτσι και στην Αθήνα, ανακύπτει ένα πρόβληµα από την µετατόπιση του πληθυσµού στα προάστια: η φυγή των παλαιών κατοίκων δηµιουργεί ένα δηµογραφικό κενό της τάξης του 20-25%. Στο κενό αυτό βρίσκουν καταφύγιο οµάδες κατοίκων µε χαµηλά εισοδήµατα, όπως πρόσφυγες, µετανάστες είτε από την επαρχία, είτε ξένοι εργάτες-, µειονότητες, κ.α.. Τα τµήµατα αυτά, του κέντρου της πόλης, υποβαθµίζονται, γίνονται περιοχές αφηµένες, περιοχές στο περιθώριο της ανάπτυξης. Μια τέτοια είναι και η προς µελέτη περιοχή, η πλατεία του Αγίου Γεωργίου. Χρήσεις γης στην ευρύτερη περιοχή του Μεταξουργείου Κάνοντας µία έρευνα σχετικά µε τις χρήσεις γης της περιοχής του Μεταξουργείου καταλήξαµε στις εξής (όπως φαίνεται και στο χάρτη χρήσεων γης): το µεγαλύτερο µέρος της περιοχής θεσµοθετείται ως γενική κατοικία. Φιλοξενεί κατά κύριο λόγο εργαζόµενους χαµηλών εισοδηµάτων, λόγω της φθηνής κατοικίας στις παλιές παραδοσιακές περιοχές. Καθώς επίσης έχουν σχηµατιστεί και «οµογενείς περιοχές» και µικροκοινωνίες (αλλοδαπών, τσιγγάνων, ρωσοπόντιων, κ.α). στα ισόγεια των κτιρίων έχει ένα αρκετά εκτεταµένο λιανικό εµπόριο, τοπικού χαρακτήρα, και πολλά εκ των καταστηµάτων ανήκουν σε αλλοδαπούς. υπάρχουν τέλος και κάποια κτίρια κοινωνικής εξυπηρέτησης, όπως το κτίριο της ΕΗ, που είναι πολύ κοντά στον Αγ. Γεώργιο. 2
αποτύπωση της κυκλοφοριακής ροής χάρτης χρήσεων γης 3
Βασικός στόχος σχεδιασµού Στόχος του σχεδιασµού είναι η ανάκτηση του χώρου, που σήµερα είναι άνευ λειτουργίας και η απόδοσή του στους χρήστες που ήδη υπάρχουν. Σκοπός µας είναι να δηµιουργήσουµε ένα χώρο φιλόξενο τόσο για τους κατοίκους της περιοχής, είτε αλλοδαπούς είτε Έλληνες, όσο και για αυτούς που εργάζονται στα παρακείµενα κτίρια. Η φιλοσοφία της παρέµβασης στηρίζεται σε µια νέα κατανοµή των δηµόσιων χώρων, µε στόχο την αρµονική συνύπαρξη των διαφόρων χρηστών του. Σε πολεοδοµικό επίπεδο, επιθυµούµε να υπάρξει µία συνέχεια των δικτύων των πεζοδρόµων, που αναπτύσσονται στην περιοχή του Ψυρρή και του Κεραµεικού, ώστε να αναδειχθούν νέοι χώροι περιπάτου και αναψυχής. Γι αυτό και προτείνουµε την πεζοδρόµηση των οδών Καλογήρου και Σαµουήλ, που µπορούν να οδηγήσουν τον πεζό, µέσα από µια ενδιαφέρουσα διαδροµή είτε στην πλατεία Κουµουνδούρου, είτε στην πλατεία του Αγ. Γεωργίου. πρώτη πρόταση διαµόρφωσης πλατείας και ακάλυπτου χώρου 4
µελέτη διαµόρφωσης του ακάλυπτου χώρου µελέτη διαµόρφωσης της πλατείας 5
Η πλατεία του Αγ. Γεωργίου Η πλατεία του Αγ. Γεωργίου βρίσκεται πολύ κοντά στις περιοχές του Ψυρρή και του Θησείου, καθώς και πάνω στον άξονα που αναπτύσσεται από το Μοναστηράκι προς τον Κεραµεικό. Σε αυτές τις περιοχές έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια αρκετά έργα αναβάθµισης, τόσο στην περιοχή του Ψυρρή, όσο και στην ευρύτερη περιοχή του Θησείου, µε την πεζοδρόµηση της ιονυσίου Αρεοπαγίτου, της συνέχειας της Ερµού, µε έργα ανάδειξης των αρχαίων στον Κεραµεικό, µε την αναδιοργάνωση της πλατείας Κουµουνδούρου. Αποτελεί, λοιπόν, κατά την άποψή µας ιδανικό σηµείο σύνδεσης της εκατέρωθεν περιοχής της οδού Πειραιώς µε τους δηµόσιους χώρους που αναπτύσσονται στον άξονα Μοναστηράκι Κεραµεικού. Πιο συγκεκριµένα, ο προς µελέτη χώρος, βρίσκεται µεταξύ των οδών Πειραιώς, Θερµοπυλών, Αγησιλάου και Μυλέρου. Στο χώρο αυτό, εκτός από τον κενό χώρο γύρω από την εκκλησία, υπάρχει και ένας δεύτερος, τον οποίο ο επισκέπτης δεν τον αντιλαµβάνεται µε την πρώτη µατιά. Είναι ένας ακάλυπτος χώρος, στο εσωτερικό του κτιρίου, που βρίσκεται στο ίδιο οικοδοµικό τετράγωνο µε την εκκλησία. Ο χώρος αυτός, θεωρούµε πώς, µε τον κατάλληλο σχεδιασµό, µπορεί να λειτουργήσει συµπληρωµατικά προς τον υπάρχοντα χώρο και να µας δώσει µία εσωτερική αυλή ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Ακολουθούµε επεµβάσεις ήπιου χαρακτήρα. Στο χώρο γύρω από την εκκλησία η διαµόρφωση αρκείται σε ενότητες καθιστικών, που περιλαµβάνουν ξύλινα παγκάκια συνοδευόµενα µε κατάλληλη φύτευση. Η σύνδεση του χώρου της εκκλησίας µε την εσωτερική αυλή, πιστεύουµε ότι επιτυγχάνεται µε την ανεµπόδιστη οπτική συνέχεια του άξονα που διατρέχει το ισόγειο του κτιρίου. Η διαµόρφωση στο εσωτερικό επιτυγχάνεται µε την ύπαρξη διαφορετικών επιπέδων, που δηµιουργεί χώρο για δραστηριότητες. Ένα µεγάλο µέρος του χώρου επιλέγουµε να έχει χώµα, ώστε να είναι εφικτή και η ύπαρξη δέντρων. Ταυτόχρονα, προσδίδουµε σε ένα µέρος του χώρου και τη λειτουργία αναψυκτηρίου, ώστε ο χώρος να γίνει προσιτός σε όλους, περαστικούς, κατοίκους της περιοχής, εργαζόµενους. 6
Βιοκλιµατικές αναζητήσεις Οι κλιµατικές συνθήκες στη χώρα µας προσφέρουν σηµαντικές δυνατότητες για τη µελέτη και την εφαρµογή βιοκλιµατικών παρεµβάσεων στα κτίρια, στα οικιστικά σύνολα και στους ελεύθερους δηµόσιους και ιδιωτικούς χώρους. Σαν στόχο, αυτού του είδους οι επιλογές, έχουν την εξασφάλιση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους, καθώς και την ταυτόχρονη αναβάθµισή τους. Για αυτό το λόγο, µελετήσαµε τον ηλιασµό της πλατείας, σε σχέση µε προσανατολισµό της, και ανάλογα µε τα υφιστάµενα κτίρια και την χάραξη των δρόµων. Τα συµπεράσµατά µας είναι πώς ο δυσµενής συσχετισµός κάλυψης οικοπέδων ύψος κτιρίων µεγάλων συντελεστών δόµησης (σ.δ.) και πλάτους δρόµων, δεν επιτρέπει τον ανεµπόδιστο ηλιασµό των κτιρίων, παρά µόνο στους υψηλότερους ορόφους, πόσο µάλλον στο επίπεδο του δρόµου και της πλατείας που µελετάµε. Για το σωστό ηλιασµό του δηµόσιου χώρου αλλά και των ίδιων των κτιρίων, προτείνουµε την µείωση του σ.δ στο 1.0 και του συντελεστή κάλυψης (σ.κ.) στο 40%, ενώ το ύψος των κτιρίων δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 9 µέτρα. Σηµαντικό ρόλο στο βιοκλιµατικό σχεδιασµό παίζει και η κατάλληλη επιλογή φύτευσης, µε στόχος να αξιοποιήσουµε όλες τις θετικές παραµέτρους ώστε: να εξασφαλίσουµε τον ηλιασµό το χειµώνα στα σηµεία που ευνοούνται και να προστατεύσουµε το χώρο από ψυχρούς ανέµους. να προσφέρουµε προστασία από τον ήλιο το καλοκαίρι και να ενισχύσουµε το φυσικό δροσισµό. Επιλέγουµε, έτσι, για τα σηµεία που δέχονται τις ακτίνες του ήλιου και το χειµώνα, Ακακία ροβινία που είναι φυλλοβόλο δέντρο, ενώ θα µας εξασφαλίσει και το δροσισµό το καλοκαίρι, αφού φτάνει, σε ύψος, τα 10 µέτρα. Στα σηµεία που δέχονται τους βοριάδες το χειµώνα, θα δηµιουργήσουµε ανεµοφράκτη µε τον θάµνο Αγγελική και µε το δέντρο Ακακία κυανόφυλλη. Προς τη µεριά της οδού Πειραιώς θα χρησιµοποιήσουµε το θάµνο Τσιντόνια, που είναι κατάλληλος για ατµοσφαιρική ρύπανση. 7
µελέτη δενδροφύτευσης µελέτη ηλιασµού του χώρου 8
µελέτη αερισµού του χώρου 9