ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Λουξεμβούργο, 15 Οκτωβρίου 2012 (OR. en) 14535/12 DEVGEN 264 RELEX 890 ACP 188 ΣΗΜΕΙΩΜΑ της: προς: Θέμα: Γενικής Γραμματείας του Συμβουλίου τις αντιπροσωπίες Συμπεράσματα του Συμβουλίου - Οι ρίζες της δημοκρατίας και η βιώσιμη ανάπτυξη: η συνεργασία της Ευρώπης με την κοινωνία των πολιτών στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων Κατά τη σύνοδο της 15ης Οκτωβρίου, 2012, το Συμβούλιο ενέκρινε τα συνημμένα στο παρόν σημείωμα συμπεράσματα με τίτλο «Οι ρίζες της δημοκρατίας και η βιώσιμη ανάπτυξη: η συνεργασία της Ευρώπης με την κοινωνία των πολιτών στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων». 14535/12 ΔΛ/μκρ 1 DG C 1 EL
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Συμπεράσματα του Συμβουλίου - Οι ρίζες της δημοκρατίας και η βιώσιμη ανάπτυξη: η συνεργασία της Ευρώπης με την κοινωνία των πολιτών στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων 1. Μία ενδυναμωμένη κοινωνία των πολιτών, σε όλη την ποικιλομορφία της, συνιστά κρίσιμη και αναπόσπαστη συνιστώσα κάθε δημοκρατίας και αποτελεί πλούτο αυτή καθεαυτή. Οι παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών μπορούν να ενθαρρύνουν τον πλουραλισμό και να συμβάλουν στην καλύτερη αποτελεσματικότητα των πολιτικών, καθώς και στη δίκαιη και συμμετοχική ανάπτυξη. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ) 1 έχουν τη δυνατότητα να ενδυναμώνουν, να εκπροσωπούν, να υπερασπίζονται και να επικοινωνούν με ευάλωτες και κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες, περιλαμβανομένων των μειονοτήτων. Μπορούν επίσης να συμβάλουν στην οικονομική και την ανθρώπινη ανάπτυξη, καθώς και στην κοινωνική συνοχή και την καινοτομία. Επιπλέον, οι ΟΚΠ συχνά συμμετέχουν σε πρωτοβουλίες προώθησης της συμμετοχικής δημοκρατίας για τη διαφανή, υπεύθυνη και νόμιμη διακυβέρνηση, επίσης σε εύθραυστες καταστάσεις. 2. Οι συνέργιες μεταξύ κρατών και ΟΚΠ μπορούν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της φτώχειας, τη στήριξη της ισότητας, την κοινωνική ένταξη και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Οι εν λόγω συνέργιες είναι βασικοί παράγοντες ενδυνάμωσης της δημοκρατικής διακυβέρνησης. Η ΕΕ αναγνωρίζει τη σημασία των εποικοδομητικών σχέσεων μεταξύ κρατών και ΟΚΠ και θα συνεχίσει να τις προάγει. 3. Σήμερα, οι ΟΚΠ αναγνωρίζονται ως αυτόνομοι παράγοντες ανάπτυξης. Οι κυβερνήσεις πολλών χωρών-εταίρων έχουν ενισχύσει τη συνεργασία τους με τις ΟΚΠ. Εντούτοις, σε άλλες χώρες-εταίρους, ο διάλογος με τις ΟΚΠ εξακολουθεί να είναι περιορισμένος και το πεδίο συνεργασίας με την κοινωνία των πολιτών παραμένει στενό ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, συρρικνώνεται. Επιπλέον, ορισμένες ΟΚΠ αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε θέματα εκπροσώπησης, διαφάνειας, εσωτερικής διακυβέρνησης και δυνατοτήτων. Μπορεί να εξαρτώνται από διεθνείς δωρητές και, λόγω της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης, ανταγωνίζονται ολοένα και περισσότερο η μία την άλλη για την απόκτηση πόρων. Η σύνδεση των ΟΚΠ με νέες μορφές συνεργασίας των πολιτών και με κοινωνικά κινήματα σηματοδοτεί άλλη μία βασική δυναμική παράμετρο στην εν λόγω διαδικασία, όπως αντικατοπτρίζεται, για παράδειγμα, στην αραβική άνοιξη. 1 Η ΕΕ θεωρεί ότι οι ΟΚΠ καλύπτουν όλες τις μη κρατικές, μη κερδοσκοπικές, αμερόληπτες και μη βίαιες οργανώσεις μέσω των οποίων οι άνθρωποι οργανώνονται για την επιδίωξη κοινών στόχων και ιδανικών (πολιτικών, πολιτιστικών, κοινωνικών ή οικονομικών), συμπεριλαμβανομένων των ΟΚΠ που βασίζονται στη συμμετοχή μελών, μάχονται για έναν ευγενή σκοπό και παρέχουν υπηρεσίες. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται: κοινοτικές οργανώσεις, μη κυβερνητικές οργανώσεις, θρησκευτικές οργανώσεις, ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα, οργανώσεις για θέματα ισότητας των φύλων και ΛΟΑΤ, συντεχνίες, επαγγελματικές και επιχειρηματικές ενώσεις και μη κερδοσκοπικά μέσα ενημέρωσης. Τα συνδικάτα και οι οργανώσεις εργοδοτών, που αποκαλούνται κοινωνικοί εταίροι, συνιστούν ειδική κατηγορία ΟΚΠ. 14535/12 ΔΛ/μκρ 2
4. Δεδομένων αυτών των προκλήσεων, το Συμβούλιο χαιρετίζει τη ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα «Οι ρίζες της δημοκρατίας και η βιώσιμη ανάπτυξη: η συνεργασία της Ευρώπης με την κοινωνία των πολιτών στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων» 2, η οποία οικοδομείται, συγκεκριμένα, πάνω στην ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη, το πρόγραμμα δράσης για την αλλαγή, τη νέα ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας, τις στρατηγικές διεύρυνσης και τις διεθνείς δεσμεύσεις που προκύπτουν από την Σύμπραξη του Μπουσάν για αποτελεσματική αναπτυξιακή συνεργασία του 2011. Η ανακοίνωση βασίζεται στα αποτελέσματα του παγκόσμιου «Διαρθρωμένου Διαλόγου για τη συμμετοχή των ΟΚΠ και των τοπικών αρχών στην αναπτυξιακή συνεργασία της ΕΕ», ο οποίος διεξήχθη την περίοδο 2010-2011. Ανανεωμένη απάντηση της ΕΕ: κοινό όραμα δράσης 5. Το Συμβούλιο χαιρετίζει την πρόταση της Επιτροπής για μία ανανεωμένη και περισσότερο φιλόδοξη πολιτική στήριξης της κοινωνίας των πολιτών, με επίκεντρο τις ΟΚΠ των χωρώνεταίρων και με έμφαση στη συμμετοχή των ΟΚΠ στην ενδυνάμωση των δημοκρατικών διαδικασιών και των συστημάτων λογοδοσίας και στην επίτευξη καλύτερων αναπτυξιακών αποτελεσμάτων. Η πρόταση παραθέτει επίσης οδηγίες για την καλύτερη αντιμετώπιση τρεχουσών προκλήσεων και τη μεγαλύτερη επιρροή σε ζητήματα όπως η προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ισότητας των φύλων, της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, της λογοδοσίας και της ορθής διακυβέρνησης, καθώς και για την ενθάρρυνση της συμμετοχικής και βιώσιμης προόδου της ανθρώπινης ανάπτυξης. Οι ΟΚΠ μπορούν επίσης να παίξουν ουσιαστικό ρόλο στην ενδυνάμωση της κοινωνικής προστασίας και στην υπεράσπιση της αξιοπρεπούς εργασίας και της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. 6. Το Συμβούλιο χαιρετίζει ιδιαίτερα την πρόταση βάσει της οποίας κατά τη συνεργασία και τον διάλογο της ΕΕ με τις ΟΚΠ πρέπει να συνυπολογιστούν, καταρχήν, το πολιτικό, το οικονομικό και το κοινωνικό πλαίσιο των χωρών-εταίρων. Η ΕΕ θα στηρίξει και θα προαγάγει ένα ευνοϊκό περιβάλλον για μία ανεξάρτητη, πολύμορφη και ενεργή κοινωνία των πολιτών στις χώρες-εταίρους. Η ΕΕ θα ενθαρρύνει και θα στηρίξει τις χώρες-εταίρους προκειμένου να προάγουν την ουσιώδη και δομημένη συμμετοχή των ΟΚΠ, στο πλαίσιο του διαλόγου για τις εγχώριες πολιτικές και των δημοσιονομικών διαδικασιών, και να σέβονται την ανεξαρτησία των ΟΚΠ. 2 Έγγρ. 13788/12. 14535/12 ΔΛ/μκρ 3
7. Το Συμβούλιο ζητά μια προσέγγιση της αναπτυξιακής συνεργασίας βασισμένη στα δικαιώματα και αναγνωρίζει τον βασικό ρόλο των ΟΚΠ στην προαγωγή των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η ισότητα μεταξύ των φύλων είναι ουσιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και συμβάλλει σε μία περισσότερο ελεύθερη και δίκαιη κοινωνία και οικονομία. Οι ΟΚΠ μπορούν να διαδραματίσουν βασικό ρόλο στη βελτίωση της συμμετοχής και της πρόσβασης των γυναικών και των κοριτσιών στις αναπτυξιακές δράσεις. Ως παράγοντες ανάπτυξης, οι ΟΚΠ μοιράζονται την ευθύνη να θέσουν την ενίσχυση των γυναικών και των κοριτσιών, καθώς και την προστασία των δικαιωμάτων τους, στο επίκεντρο των αναπτυξιακών πρωτοβουλιών. 8. Η ΕΕ αποβλέπει στην περαιτέρω προώθηση της συμμετοχής των ΟΚΠ στον προγραμματισμό της εξωτερικής της βοήθειας, τόσο στην έδρα της όσο και σε επίπεδο χωρών. Η συμμετοχή των ΟΚΠ στον κύκλο προγραμματισμού της ΕΕ πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω σε όλες τις περιφέρειες και σε όλα τα στάδια. Για την αποτελεσματικότερη επικοινωνία με τις ΟΚΠ των χωρών-εταίρων απαιτείται, κατά περίπτωση, προσέγγιση ευέλικτη και προσαρμοσμένη σε κάθε χώρα για τη χρηματοδότηση και την προσαρμογή σε διοικητικές διαδικασίες. 9. Η διασφάλιση της αποτελεσματικής παροχής κοινωνικών υπηρεσιών, περιλαμβανομένης της υγείας, της παιδείας και της κοινωνικής προστασίας, είναι ευθύνη των κυβερνήσεων τόσο σε κεντρικό όσο και σε τοπικό επίπεδο. Οι ΟΚΠ μπορούν να διαδραματίσουν ουσιώδη ρόλο στην παροχή υπηρεσιών, συμπληρώνοντας την παροχή υπηρεσιών από τις τοπικές και εθνικές κυβερνήσεις και διεξάγοντας δοκιμαστικά καινοτόμα έργα, τα οποία μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση των δυνατοτήτων και της αξιοπιστίας των ΟΚΠ με σκοπό την υποστηρικτική συμμετοχή τους σε όλα τα επίπεδα. Η στήριξη των ΟΚΠ ως παρόχων υπηρεσιών θα υπολογίζεται ανάλογα με το πλαίσιο της χώρας και θα εντάσσεται, όπου είναι δυνατό, σε συνεργατικές πολυπαραγοντικές συμπράξεις που συντονίζονται με τις εθνικές και τοπικές αρχές, αποβλέποντας μακροπρόθεσμα στην προώθηση περισσότερο υπεύθυνων, αποτελεσματικών και βιώσιμων συστημάτων. Επίσης, οι πρωτοβουλίες των ΟΚΠ θα υποστηρίζονται κατά την αντιμετώπιση ζητημάτων τα οποία δεν συνυπολογίζονται επαρκώς στο πλαίσιο των εθνικών πολιτικών, μολονότι αποτελούν βασικά στοιχεία κοινωνικής προόδου και προστασίας και προαγωγής των ανθρώπινων δικαιωμάτων. 10. Οι ΟΚΠ είναι ενεργοί παράγοντες της οικονομίας και μπορούν να συμβάλουν στη συμμετοχική και βιώσιμη ανάπτυξη, προάγοντας την επιχειρηματικότητα και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η ΕΕ θα στηρίξει πρωτοβουλίες και συμπράξεις των ΟΚΠ κατά τις οποίες αναπτύσσονται κοινωνικά, διαπολιτισμικά και οικονομικά μοντέλα που ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κοινότητας, περιλαμβανομένης της πρόσβασης στις οικονομικές υπηρεσίες, ιδιαίτερα των πλέον αποκλεισμένων ομάδων. Προσοχή θα δοθεί στις πρωτοβουλίες των ΟΚΠ για την προώθηση και την παρακολούθηση θεμάτων όπως η εταιρική κοινωνική ευθύνη, τα ηθικά επιχειρηματικά μοντέλα και το πρόγραμμα αξιοπρεπούς εργασίας, το δίκαιο εμπόριο και δράσεις που αποσκοπούν στην ισότιμη πρόσβαση σε φυσικούς πόρους, στην υγεία, την παιδεία και την ασφάλεια των τροφίμων. 14535/12 ΔΛ/μκρ 4
11. Για τον διάλογο και τη συνεργασία των ΟΚΠ στο πλαίσιο εύθραυστων καταστάσεων, σε χώρες που διέρχονται κρίση ή βρίσκονται σε μετασυγκρουσιακή φάση απαιτείται στοχοθετημένη προσέγγιση, βάσει των δεσμεύσεων που αναλήφθησαν στο νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα δέσμευσης ως προς ασταθή κράτη, όπως ορίζεται στη Σύμπραξη του Μπουσάν για αποτελεσματική αναπτυξιακή συνεργασία. Το Συμβούλιο αναγνωρίζει τον ουσιώδη ρόλο των ΟΚΠ στον τομέα της ειρήνης και της ασφάλειας, ιδιαίτερα στην πρόληψη των συγκρούσεων και την οικοδόμηση κρατών. 12. Ως παράγοντες ανάπτυξης, οι ΟΚΠ μοιράζονται την ευθύνη να επιδείξουν αποτελέσματα, ιδίως στα μέλη τους. Η ΕΕ θα στηρίξει τις ΟΚΠ των χωρών-εταίρων με σκοπό τη μεγαλύτερη διαφάνεια, αποτελεσματικότητα και υπευθυνότητά τους. Η ΕΕ ενθαρρύνει περαιτέρω προσπάθειες για την ανάπτυξη και εφαρμογή αυτορυθμιστικών πρωτοβουλιών, όπως οι αρχές της Κωνσταντινούπολης για την αναπτυξιακή αποτελεσματικότητα των ΟΚΠ. 13. Στις χώρες-εταίρους, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα διαμορφώσουν εθνικούς οδικούς χάρτες για τη συνεργασία με τις ΟΚΠ, με σκοπό τη βελτίωση του αντίκτυπου, της προβλεψιμότητας και της έκδηλης παρουσίας των ενωσιακών δράσεων και τη διασφάλισης συνέπειας και συνέργιας. Αναγνωρίζοντας ότι ο εντοπισμός των τοπικών αναγκών είναι υπόθεση των τοπικών παραγόντων, οι οδικοί χάρτες πρέπει να διαμορφωθούν λαμβάνοντας υπόψη τις απόψεις της τοπικής κοινωνίας των πολιτών και τις υφιστάμενες δομές συντονισμού. Οι οδικοί χάρτες πρέπει να καθορίζουν μακροπρόθεσμους στόχους για τη συνεργασία της ΕΕ με τις ΟΚΠ των χωρών-εταίρων και να συμπεριλαμβάνουν τον διάλογο και την επιχειρησιακή στήριξη, εντοπίζοντας τις δέουσες μεθόδους εργασίας και χρηματοδότησης. Υπό αυτό το πρίσμα, κρίσιμος είναι ο ρόλος των αντιπροσωπιών της ΕΕ, σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη. 14. Γνωρίζοντας ότι η αλληλεξάρτηση των κρατών αυξάνεται και ότι πολλά θέματα που ενδιαφέρουν την κοινωνία των πολιτών χρήζουν διασυνοριακής συνεργασίας, η ΕΕ θα διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ των ΟΚΠ χωρών-εταίρων και των ευρωπαϊκών ΟΚΠ, προκειμένου να διασφαλίσει τη χάραξη πολιτικής σε διεθνές επίπεδο. 14535/12 ΔΛ/μκρ 5
15. Η ΕΕ θα συνεχίσει να προάγει τη στρατηγική προσέγγιση για τη βελτίωση του επιπέδου και της ποιότητας της ενότητας «Εκπαίδευση σε θέματα ανάπτυξης και ευαισθητοποίηση» (DEAR), καθώς και των δυνατοτήτων των δικτύων ΟΚΠ σε αυτόν τον τομέα. 16. Σε ενωσιακό επίπεδο, θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στον διάλογο των ΟΚΠ με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Παράλληλα με τους υφιστάμενους μηχανισμούς διαβουλεύσεων περί πολιτικών και προγραμμάτων, το Συμβούλιο χαιρετίζει την πρόταση της Επιτροπής για τη σύσταση συμβουλευτικού φόρουμ στο οποίο θα συμμετέχουν πολλοί ενδιαφερόμενοι φορείς και το οποίο θα επιτρέπει στις ΟΚΠ και σε άλλους σχετικούς αναπτυξιακούς παράγοντες από την ΕΕ και τις χώρες-εταίρους να συνομιλούν με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ για τις αναπτυξιακές πολιτικές της ΕΕ και για τις διατάξεις που προτείνονται στα παρόντα συμπεράσματα. Επόμενα βήματα 17. Υπενθυμίζοντας ότι η αναπτυξιακή πολιτική της Ένωσης και η αναπτυξιακή πολιτική των κρατών μελών αλληλοσυμπληρώνονται και αλληλοενισχύονται, το Συμβούλιο καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να εφαρμόσουν τα παρόντα συμπεράσματα. 18. Η στήριξη της ΕΕ στις ΟΚΠ πρέπει να διέπει ολοένα και περισσότερο όλες τις συμπράξεις, ενώ επίσης πρέπει να διευθετηθεί μια περισσότερο στρατηγική συνεργασία με τις ΟΚΠ για όλα τα εξωτερικά μέσα και προγράμματα και σε όλους τους τομείς συνεργασίας. Οι αρχές που περιέχονται στα παρόντα συμπεράσματα θα διέπουν τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των μέσων εξωτερικής δράσης στο πλαίσιο του πολυετούς χρηματοδοτικού πλαισίου για την περίοδο 2014-2020, περιλαμβανομένου του ταμείου που θα διαδεχθεί το 10ο ΕΤΑ. Η ΕΕ θα στηρίξει την εφαρμογή των εν λόγω συμπερασμάτων επίσης στο πλαίσιο του πολιτικού διαλόγου και του διαλόγου ανά τομέα πολιτικής με τις χώρες εταίρους. 14535/12 ΔΛ/μκρ 6
19. Το Συμβούλιο καλεί τις ευρωπαϊκές ΟΚΠ να συνεταιρισθούν με οργανώσεις των χωρώνεταίρων στο πλαίσιο μακροπρόθεσμων και ισότιμων συμπράξεων βάσει τοπικών αναγκών, οι οποίες θα περιλαμβάνουν την παρακολούθηση και προώθηση της συνοχής της αναπτυξιακής πολιτικής, την ευαισθητοποίηση και την εκπαίδευση σε θέματα ανάπτυξης, την καθοδήγηση, την εκμάθηση και την αμοιβαία μάθηση, τη δικτύωση και την οικοδόμηση δεσμών από τοπικό σε διεθνές επίπεδο. 20. Το Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή να προβαίνει, σε συνεργασία με την ΕΥΕΔ, σε τακτικές επικαιροποιήσεις και να υποβάλλει εκθέσεις προς το Συμβούλιο σχετικά με την πρόοδο της εφαρμογής των παρόντων συμπερασμάτων έως το 2016. 14535/12 ΔΛ/μκρ 7