Τµήµα Πολιτικής Εϖιστήµης Πανεϖιστήµιο Κρήτης 2013 Οργάνωση εργασίας και εργασιακές σχέσεις Βάλια Αρανίτου ΣΧΕ ΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Οργάνωση Εργασίας και Εργασιακές Σχέσεις Βάλια Αρανίτου Περιγραφή του µαθήµατος Αντικείµενο του µαθήµατος είναι η εξέταση της συγκρότησης των εργασιακών σχέσεων και η συσχέτιση αυτών µε τους θεσµούς εκϖροσώϖησης και διαµεσολάβησης στα σύγχρονα ϖολιτικά συστήµατα. Το µάθηµα εκκινά αϖό την κοινωνιολογική µελέτη της εργασίας, την εννοιολόγηση της κοινωνικής διάστασης της και την ανάδειξη της ιστορικής της εξέλιξης. Παράλληλα αναδεικνύονται εϖιγραµµατικά έννοιες ϖου σχετίζονται µε τη συγκρότηση της αγοράς εργασίας, τη δοµής της αϖασχόλησης, το εργατικό δυναµικό και την ανεργία. Παρουσιάζονται στη συνέχεια οι ϖρώτες κοινωνιολογικές κλασσικές θεωρίες για την οργάνωση της ϖαραγωγής, ενώ, στη συνέχεια ακολουθούν οι ϖροσεγγίσεις της εϖιστηµονικής οργάνωσης της εργασίας καθώς και οι σύγχρονες θεωρίες των ανθρωϖίνων σχέσεων. Με αφετηρία τη συγκρότηση των εργασιακών σχέσεων και τις αλλαγές και τις αναδιαρθρώσεις ϖου έχουν σηµειωθεί τις τελευταίες δεκαετίες στο χώρο αυτό το µάθηµα αναδεικνύει τη συζήτηση για τις οικονοµικές και κοινωνικές ϖαραµέτρους του ϖροτύϖου ανάϖτυξης ϖου κυριάρχησε την ϖρώτη µεταϖολεµική ϖερίοδο καθόρισε ανάµεσα στα άλλα και την οργανωτική και θεσµική άρθρωση των οργανωµένων συµφερόντων και εξετάζει τις εϖιρροές ϖου αυτές ασκούν σε θεµελιώδεις θεσµούς της σύγχρονης δηµοκρατίας. Στο ϖλαίσιο αυτό θα εϖιχειρηθεί η συστηµατική και κριτική ϖαρουσίαση των εϖιϖτώσεων της οικονοµικής κρίσης ϖου βρίσκεται σε εξέλιξη, στις εργασιακές σχέσεις, καθώς, και στην αλλαγή του µοντέλου εργασίας µε την εισαγωγή νέων τύϖων ευελιξίας. Με δεδοµένο ότι η ϖροσέγγιση θα έχει συγκριτικό χαρακτήρα, αφού θα στηρίζεται και θα συσχετίζει τη συγκρότηση των εργασιακών σχέσεων και των θεσµών διαµεσολάβησης στις ευρωϖαϊκές χώρες, θα εϖιχειρηθεί η ανάδειξη του ρόλου των νέων θεσµών της Ευρωϖαϊκής Αρχιτεκτονικής και τις δυναµικές ϖου αυτοί αναϖτύσσουν, στο ϖεδίο των εργασιακών σχέσεων σε εθνικό και ευρωϖαϊκό εϖίϖεδο. 2
Θεµατικές Ενότητες: 1. Εισαγωγή στην κοινωνιολογική µελέτη της εργασίας. 2. Ιστορική εξέλιξη και ρόλος της εργασίας. 3. Κλασσικές θεωρίες για την εργασία και τις εργασιακές σχέσεις στο ϖρώιµο στάδιο ανάϖτυξης των δυτικών βιοµηχανικών κοινωνιών. 4. Πρότυϖα κοινωνικής οργάνωσης και εργασιακές σχέσεις. 5. Το Φορντικό µοντέλο 6. Αϖό την εϖιστηµονική διοίκηση στις ανθρώϖινες σχέσεις. 7. Μεταφορντισµός, νέα τεχνολογία και εργασία. 8. Πρότυϖα κοινωνικής οργάνωσης και θεσµοί διαµεσολάβησης. 9. Εργατικά Συνδικάτα-Εργοδοτικές Οργανώσεις. 10. Εθνικές συγκροτήσεις και Ευρωϖαϊκές ϖροκλήσεις. 11. Ο «κοινωνικός διάλογος» (ειλικρίνεια /αϖοτελεσµατικότητα /εϖιρροή στα οργανωµένα συµφέροντα). 12. Η οικονοµική κρίση και οι εϖιϖτώσεις της στις εργασιακές σχέσεις. 13. Οικονοµική κρίση, εργασιακές σχέσεις: η ελληνική ϖερίϖτωση. Αξιολόγηση 1. Γραϖτή εξέταση. 2. Προαιρετική η συγγραφή ή /και ϖαρουσίαση µιας µικρής σε έκταση εργασίας. Προτεινόµενα εγχειρίδια: ασκαλάκης., Βιοµηχανική κοινωνιολογία και βιοµηχανικές σχέσεις, Σάκκουλας Αντ. Ν., Αθήνα, 2011. Αρανίτου Β., Κοινωνικός ιάλογος και εργοδοτικές οργανώσεις. Αϖό τη συνεργασία των κοινωνικών εταίρων στην ηγεµονία των αγορών, Σαββάλας, Αθήνα, 2012. 3
Ενδεικτική Βιβλιογραφία: Αναλυτής, Ν. κά. (επιµ.)1997. Το Ελληνικό Συνδικαλιστικό Κίνηµα στο τέλος του 20ου αιώνα. Αθήνα: Gutenberg. Αρανίτου Β., Η εκπροσώπηση των εργοδοτικών /επιχειρηµατικών οργανώσεων. Οι εθνικές οργανώσεις στη δυναµική της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήµης, [Θεµέλιο] τχ. 20, αφιέρωµα: Η Ευρωπαϊκή Ένωση ως πολιτικό σύστηµα, σελ. 87-106, Αθήνα 2002. Αρανίτου Β. «Η ενίσχυση της εκπροσώπησης των εργοδοτικών οργανώσεων και ο κοινωνικός διάλογος», Συνέδριο Σάκη Καράγιωργα, Αθήνα, 2003. ασκαλάκης., Προλεγόµενα για την Εργασία και τις Εργασιακές Σχέσεις, Αθήνα: Σάκκουλας, 2000 Ζαµπαρλούκου, Στ. 1998. «Από την ενσωµάτωση στην αυτονοµία: Η συνδικαλιστική πολιτική του ΠΑΣΟΚ κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990». Στο Μ. Σπουρδαλάκης (επιµ.) ΠΑΣΟΚ. Κόµµα Κράτος Κοινωνία. Αθήνα: Πατάκης. Bouwen P., A Comparative Study of Business Lobbying in the European Parliament, the European Commission and the Council of Ministers, Max-Planck Institute for the study of societies, MPIFG Discussion Paper, Köln, 2002. Gallagher, Laver, Mair, ed. 2001. Representative Government in Modern Europe: Institutions, Parties, and Governments, New York: McGraw-Hill. Greenwood, J. 1997. Representing Interests in the European Union. London: Macmillan. Greenwood J., Interest representation in the European Union, Palgrave- Macmillan, London, 2003, Hirschman, Α. 1970. Exit, Voice, and Loyalty. Cambridge: Harvard University Press. Ιωάννου, Χρ. 1989. Μισθωτή Απασχόληση και Συνδικαλισµός στην Ελλάδα. Αθήνα: Ίδρυµα Μεσογειακών Ερευνών. Ιωάννου, Χρ. 1989. «Πολιτική Μισθών, Συλλογικές ιαπραγµατεύσεις και Απεργιακή ραστηριότητα στην Ελλάδα». Στο Γ. Σταµάτης και Γ. Μηλιός (επιµ.). Αλµανάκ Κοινωνιολογίας 88. Αθήνα: Εξάντας. Kazakos P., Greece and the EC: Historical Review στο Kazakos P. και Ioakimidis P., (επιµ.), Greece and Membership Evaluated, Printer Publishers, Λονδίνο, 1994. 4
Καζάκος Π., Μεταξύ Κράτους και Αγοράς. Οικονοµία και οικονοµική πολιτική στη µεταπολεµική Ελλάδα 1944-2000, Πατάκης, Αθήνα, 1998. Κούκιας., Οργάνωση συµφερόντων στην Ελλάδα, Ενσωµάτωση και πρόσβαση στο κράτος σε συγκριτική προοπτική, Εξάντας, Αθήνα, 1994. Κουκουλές, Γ. και Τζαννετάκος, 1986. Συνδικαλιστικό Κίνηµα 1981-1986. Η Μεγάλη Ευκαιρία που Χάθηκε. Αθήνα: Οδυσσέας. Κουκουλές, Γ. 1984. Ελληνικά Συνδικάτα: Οικονοµική Αυτοδυναµία και Εξάρτηση, 1938-1984. Αθήνα: Οδυσσέας. Κραβαρίτου Μανιτάκη, Γ. 1986. «Οι Εργασιακές Σχέσεις στην Ελλάδα». Στο Α. Μάνεσης, κά., Η Ελλάδα σε Εξέλιξη. Αθήνα: Εξάντας. Μαυρογορδάτος, Γ. 1988. Μεταξύ Πιτυοκάµπτη και Προκρούστη. Οι Επαγγελµατικές Οργανώσεις στη Σηµερινή Ελλάδα. Αθήνα: Οδυσσέας. Mαυρογορδάτος Γ. Θ. 2001. Oµάδες Πίεσης και ηµοκρατία, Αθήνα: Πατάκης. Masey, S & J. Richardson, eds. 1993. Lobbying in the European Community. Oxford: OUP. Μητρόπουλος, Α. 1993. Εργασία και Συνδικάτα στη Μεταβιοµηχανική Κοινωνία. Αθήνα: Νέα Σύνορα. Μπαµπάς, Στ. 1990. Εργασία και Κοινωνικές Σχέσεις. Αθήνα: Νέα Σκέψη. Πετρινιώτη, Ξ. 1985. Κράτος και Εργασιακές Σχέσεις: Η Πολιτική Οικονοµία των Εργασιακών Σχέσεων. Αθήνα: Παπαζήσης. Ράσκε, Γ. και Ηλ. Κατσούλης (επιµ). 1992. Τα Πολιτικά Κόµµατα της υτικής Ευρώπης. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής. Σεραφετινίδου Μ. 2002. Εισαγωγή στην πολιτική κοινωνιολογία, Αθήνα: Gutenberg. Sidjanski, D. 1999. H Oµοσπονδίωση της Ευρώπης: υναµική και Προοπτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (µετάφραση). Αθήνα: Παπαζήσης. Schmitter P., «Corporatism is dead! Long live Corporatism» στο Government and Opposition τόµ. 24, αρ. 1, 1989, σελ. 54-73. Schmitter Ph., Still the Century of Corporatism? στο Ph. Schimtter και G.Lehmbrunch (επιµ.), Trends Towards Corporatist Intermediation, Sage Λονδίνο, 1979, σελ. 7-52. Στεφάνου, Κ. 1999. Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση: Πολιτικές και υναµική της Ολοκλήρωσης. 4 η έκδοση. Αθήνα: Αντ. Ν. Σάκκουλας. Streeck W., «The internationalization of Industrial Relations in Europe Prospects and problems» in Politics & Society, τόµ. 26, αρ. 4, εκέµβριος 1998, σελ. 426-459, 1998. Streeck W.(2000), «Europeanizing Business Associations: Aiming at a Moving Target», The Effectiveness of EU Business Associations, Βρυξέλλες. Streeck, W. & P. C. Schmitter, 1985. Private Interest Government. London: Sage. Streeck, W. & P. C. Schmitter, 1991. From national Corporatism to Transnational Pluralism. Politics and Society. 19:2. 5