ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

ΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΗΜΕΡΙ Α ΧΡΗΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ -- ΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ -- ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Κωνσταντινιά Τσιλέµου ιπλ. Πολιτικός Μηχανικός, M. Eng. Υποψήφια ιδάκτορας.π.θ. ΕΥΤΕΡΑ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΑΘΗΝΑ, ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ ΤΙΤΑΝΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το ερευνητικό έργο µε τίτλο The Use of Life Cycle Assessment Tools for the Development of Integrated Waste Management Strategies for the Cities and Regions with Rapid Growing Economies, εν συντοµία: LCA-IWM, αποτελεί µέρος του Energy, Environment and Sustainable Development Work Programme - Key action 4 City of tomorrow and cultural heritage το οποίο χρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση µέσω του Fifth Framework Programme (contract number EVK4-CT-2002-00087). Στο ερευνητικό έργο διάρκειας 36 µηνών (Σεπτέµβριος 2002 - Αύγουστος 2005) συµµετέχουν - συνεργάζονται 12 πανεπιστήµια, ερευνητικά κέντρα και εταιρίες από 9 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συντονιστής του έργου είναι το Technical University of Darmstadt. Η Επιστηµονική Επιτροπή του έργου αποτελείται από τα εξής πέντε πανεπιστήµια: Technical University of Darmstadt, University Rovira i Virgili - Grup AGA, BOKU - University of Natural Resources and Applied Life Sciences, Wroclaw University of Technology, Democritus University of Thrace. Αναλυτικά, τα πανεπιστήµια, τα ερευνητικά κέντρα και οι εταιρίες που συµµετέχουν στο ερευνητικό έργο είναι: 1. TECHNISCHE UNIVERSITÄT DARMSTADT, GERMANY Institute for Water Supply and Groundwater Protection, Wastewater Technology, Wastewater Technology, Waste Management, Industrial Material Cycles & Environmental Planning (Institut WAR) 2. UNIVERSITAT ROVIRA I VIRGILI, SPAIN Grup AGA (Analisi i Gestio Ambiental) 3. BOKU - UNIVERSITY OF NATURAL RESOURCES AND APPLIED LIFE SCIENCES, VIENNA, AUSTRIA Institute of Waste Management / Department of Water Atmosphere Environment 4. WROCLAW UNIVERSITY OF TECHNOLOGY, POLAND Institute of Environmental Protection Engineering 5. DEMOCRITUS UNIVERSITY OF THRACE, GREECE Laboratory of Project Management, Department of Civil Engineering, School of Engineering 6. NOVATEC S.À R.L., LUXEMBURG 7. SYNCERA DE STRAAT, THE NETHERLANDS 8. INFRASTRUKTUR & UMWELT (I&U), PROFESSOR BÖHM UND PART- NER, GERMANY 9. UNIVERSITAT ROVIRA I VIRGILI, SPAIN Servei de Tecnologia Quimica, Technology Transfer Service - 2 -

10. WAMECO S.C., POLAND Waste Management Ecology Consulting Company 11. KAUNAS UNIVERSITY OF TECHNOLOGY, LITHUANIA Department for Environmental Engineering 12. SLOVAK UNIVERSITY OF TECHNOLOGY, SLOVAKIA Faculty of Civil Engineering, Department of Sanitary Engineering Στο έργο, ως εξωτερικός συνεργάτης, συµµετέχει η Dr. Marina Franke, expert on Life Cycle Assessment and Integrated Waste Management, της εταιρίας Procter & Gamble, Schwalbach, Germany. Το έργο υποστηρίζεται από τους ήµους του Reus (Ισπανία), της Wroclaw (Πολωνία), της Nitra (Σλοβακία), του Kaunas (Λιθουανία) και της Ξάνθης (Ελλάδα). Στόχος του ερευνητικού έργου είναι η δηµιουργία εργαλείων στήριξης αποφάσεων για σχεδιασµό νέων και αξιολόγηση/βελτιστοποίηση υπαρχόντων συστηµάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων ευρωπαϊκών πόλεων. Το λογισµικό εργαλείο LCA-IWM που αναπτύχθηκε στα πλαίσια του έργου αποτελείται από δύο επιµέρους λογισµικά εργαλεία, το Μοντέλο Πρόγνωσης (Prognostic Tool) και το Μοντέλο Αξιολόγησης (Assessment Tool). Η παρούσα εργασία έχει ως στόχο τη συνοπτική παρουσίαση του ερευνητικού έργου. Το περιεχόµενο της είναι ευθύνη των συγγραφέων και δεν αντιπροσωπεύει την άποψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ορολογία που χρησιµοποιείται αναφέρεται στα ελληνικά και στα αγγλικά έτσι ώστε να διευκολυνθεί ο αναγνώστης και µελλοντικός, ενδεχοµένως, χρήστης του λογισµικού εργαλείου. Τα αποτελέσµατα των εφαρµογών του λογισµικού εργαλείου στις πέντε πόλεις, που παρουσιάζονται στην παρούσα εργασία, ενδέχεται να αλλάξουν καθώς το λογισµικού εργαλείο βρίσκεται σε στάδιο τελικής αξιολόγησης. Ο αναγνώστης µπορεί να αντλήσει πληροφορίες για το ερευνητικό έργο από τη δικτυακή διεύθυνση www.lca-iwm.net. Στη δικτυακή διεύθυνση του έργου θα είναι διαθέσιµο το λογισµικό εργαλείο LCA-IWM, ένα εγχειρίδιο (handbook) στην αγγλική γλώσσα (και σε µετάφραση στην ελληνική, ισπανική, πολωνική, λιθουανική και σλοβακική γλώσσα) και διάφορες ενδιάµεσες εκθέσεις (deliverables) του ερευνητικού έργου. Το Εργαστήριο Οργάνωσης και Προγραµµατισµού του ηµοκριτείου Πανεπιστηµίου Θράκης είναι στη διάθεση οιονδήποτε χρειάζεται πληροφορίες για το ερευνητικό έργο, το λογισµικό εργαλείο και το εγχειρίδιο (το οποίο διανέµεται δωρεάν). Τα µέλη της ε- ρευνητικής οµάδας του έργου (. Παναγιωτακόπουλος, dpanag@civil.duth.gr, Κ. Τσιλέµου, ntsilemo@civil.duth.gr) θα δεχόταν µε µεγάλη ευχαρίστηση σχόλια, κριτική και συµπεράσµατα από τη χρήση του λογισµικού εργαλείου. - 3 -

ΜΟΝΤΕΛΟ ΠΡΟΓΝΩΣΗΣ (PROGNOSTIC TOOL) Το LCA-IWM Prognostic Tool είναι ένα εργαλείο (µοντέλο) που παρέχει τη δυνατότητα εκτίµησης της µελλοντικής παραγόµενης ποσότητας στερεών αποβλήτων και της σύνθεσής τους. Η µελλοντική παραγωγή αποβλήτων βασίζεται σε αναλύσεις της σχέσης µεταξύ των κοινωνικο-οικονοµικών συνθηκών και του ρυθµού παραγωγής αποβλήτων. Στο LCA-IWM Prognostic Tool ζητούνται από το χρήστη τιµές διαφόρων παραµέτρων. Πολλές από αυτές τις τιµές παρέχονται ως προτεινόµενες τιµές (suggested values) από το µοντέλο και έχουν συλλεχθεί και αξιολογηθεί κατά τη διάρκεια δηµιουργίας του µοντέλου. Οι τιµές αυτές αφορούν κυρίως κοινωνικο-οικονοµικούς δείκτες, όπως π.χ. ΑΕΠ της χώρας, ποσοστό πληθυσµού ηλικίας 15-59 ετών, ρυθµός βρεφικής θνησιµότητας και προέρχονται από τη βάση δεδοµένων του µοντέλου η οποία δηµιουργήθηκε µε καταγραφή των τιµών όλων των δεικτών για όλες της χώρες της Ευρώπης και για το χρονικό διάστηµα 1970-2003. Εκτός από τις τιµές των διαφόρων κοινωνικοοικονοµικών δεικτών, ζητούνται από το χρήστη η ποσοτική και ποιοτική σύνθεση των παραγόµενων αποβλήτων στην υπό εξέταση πόλη για το έτος αναφοράς, το οποίο στις περισσότερες περιπτώσεις ταυτίζεται µε το τρέχον έτος χρήσης του µοντέλου. Το έτος πρόβλεψης της παραγόµενης ποσότητας και της σύνθεσης των αποβλήτων επιλέγεται από το χρήστη, αλλά δεν µπορεί να υπερβαίνει το έτος 2020. Τα αποτελέσµατα του µοντέλου παρουσιάζονται µε τη µορφή πινάκων και διαγραµµάτων. ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ (ASSESSMENT TOOL) Το LCA-IWM Assessment Tool είναι ένα εργαλείο στήριξης αποφάσεων για σχεδιασµό και αξιολόγηση συστηµάτων ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων ( ΣΑ). Το εργαλείο (µοντέλο) αυτό επιτρέπει τη µοντελοποίηση συστηµάτων ΣΑ σε επίπεδο δήµου και για το λόγο αυτό οι τελικοί χρήστες αναµένεται να είναι κυρίως στελέχη του δήµου σε τοµείς διαχείρισης στερεών αποβλήτων. Τα συστήµατα ΣΑ που είναι δυνατόν να σχεδιαστούν και να αξιολογηθούν αποτελούνται από τρία βασικά υποσυστήµατα (subsystems): Προσωρινή Αποθήκευση (Temporary Storage) Συλλογή και Μεταφορά (Collection and Transport) Επεξεργασία και ιάθεση (Treatment and Disposal) Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να διαµορφώσει το σύστηµα ή τα συστήµατα που επιθυ- µεί να σχεδιάσει ή να αξιολογήσει λαµβάνοντας υπόψη τα εξής: ιαλογή στην πηγή Τα κλάσµατα αποβλήτων που είναι δυνατόν να συλλεχθούν χωριστά είναι τα εξής: βιοαποδοµήσιµα απόβλητα (bio-waste), χαρτί & χαρτόνι (paper & cardboard), γυαλί (glass), µέταλλα (metals), πλαστικά (plastics), ανάµεικτα ανακυκλώσιµα υ- λικά (mixed dry recyclables - MDR), απορρίµµατα κήπων (garden waste), απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισµού (waste of electrical and electronic equipment - WEEE), επικίνδυνα απόβλητα (hazardous waste). Συλλογή και Μεταφορά - 4 -

Για τη µεταφορά των αποβλήτων στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας είναι δυνατή η χρήση Σταθµού Μεταφόρτωσης. Εγκαταστάσεις επεξεργασίας και διάθεσης Τα βιοαποδοµήσιµα απόβλητα και τα απορρίµµατα κήπων είναι δυνατόν να οδηγηθούν σε εγκαταστάσεις κοµποστοποίησης (composting) και αναερόβιας βιοεπεξεργασίας (anaerobic digestion). Τα ανάµεικτα απόβλητα (residual waste) είναι δυνατόν να οδηγηθούν για επεξεργασία σε εγκαταστάσεις θερµικής επεξεργασίας - καύσης (incineration), αερόβιας µηχανικής - βιολογικής επεξεργασίας (aerobic mechanical - biological treatment) και αναερόβιας µηχανικής - βιολογικής επεξεργασίας (anaerobic mechanical - biological treatment). Επίσης, είναι δυνατόν να οδηγηθούν σε χώρους υγειονοµικής ταφής αποβλήτων (landfill), χωρίς να έχει προηγηθεί επεξεργασία τους σε κάποια άλλη εγκατάσταση. Τα συλλεγόµενα µε διαλογή στην πηγή ανακυκλώσιµα υλικά (χαρτί & χαρτόνι, µέταλλα, γυαλί, πλαστικά) οδηγούνται σε εγκαταστάσεις διαλογής. Σε εγκαταστάσεις διαλογής οδηγούνται και τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισµού. Οι τιµές των παραµέτρων σχεδιασµού ορίζονται από το χρήστη. Για τις περισσότερες παραµέτρους υπάρχουν προτεινόµενες τιµές (suggested values), οι οποίες λειτουργούν και ως προκαθορισµένες τιµές (default values) όταν ο χρήστης δεν θέσει κάποια διαφορετική δική του τιµή. Η αξιολόγηση των συστηµάτων ΣΑ γίνεται λαµβάνοντας υπόψη την περιβαλλοντική, οικονοµική και κοινωνική διάσταση της βιωσιµότητας. Περιβαλλοντική Αξιολόγηση (Environmental Assessment) Για την περιβαλλοντική αξιολόγηση ενός συστήµατος ΣΑ, αναγνωρίζονται δύο στόχοι: η διατήρηση των πόρων και η πρόληψη της ρύπανσης. Για τον πρώτο στόχο, τα κριτήρια είναι: Μείωση αβιοτικών πόρων (Depletion of abiotic resources) Αλλαγή κλίµατος (Climate change) Τοξικότητα στον άνθρωπο (Human toxicity) Σχηµατισµός φωτο-οξειδωτικών (Photo-oxidant formation) Οξίνιση (Acidification) Ευτροφισµός (Eutrophication) Για το δεύτερο στόχο, τα κριτήρια είναι: Βαθµός επίτευξης στόχων ανακύκλωσης και ανάκτησης υλικών συσκευασίας (Degree of attaining packaging material recycling and recovery targets) Μείωση της υγειονοµικής ταφής των βιοαποδοµήσιµων αποβλήτων (Reduction of biodegradable waste landfilling) Σύµφωνα µε τις αρχές της Ανάλυσης Κύκλου Ζωής (LCA - Life Cycle Assessment), τα εισερχόµενα (ακατέργαστα υλικά και ενέργεια) και τα εξερχόµενα (εκποµπές στον αέ- - 5 -

ρα, το νερό και το έδαφος ως στερεά απόβλητα) υπολογίζονται για κάθε στάδιο του κύκλου ζωής. Τα αποτελέσµατα της καταγραφής συναθροίζονται για όλο τον κύκλο ζωής. Πολλαπλασιάζοντας εκποµπές και πόρους µε συντελεστές που παρέχονται στη CML 2001 µέθοδο, υπολογίζονται οι τιµές των δεικτών οι οποίοι αναγνωρίζονται ως ποσοτικές εκφράσεις των παραπάνω κριτηρίων. Οι τιµές των δεικτών περιλαµβάνουν, εκτός από τις επιδράσεις των διαδικασιών, τις επιδράσεις από τη µεταφορά των υπολειµµάτων ή των δευτερογενών προϊόντων, την παραγωγή καθαρής καταναλισκόµενης ενέργειας (ηλεκτρική, θερµική ή καύσιµο υλικό µηχανών) και τη χρήση δευτερογενών υλικών (κοµπόστ, RDF, κτλ.). Οι επιπτώσεις που προκύπτουν στο στάδιο της κατασκευής των εγκαταστάσεων ή της παραγωγής του εξοπλισµού δεν λαµβάνονται υπόψη διότι θεωρείται ότι είναι πολύ µικρότερης σηµασίας από τις επιπτώσεις από τη λειτουργία του συστήµατος ΣΑ. Μόνο οι επιπτώσεις από την παραγωγή των κάδων περιλαµβάνονται στην περιβαλλοντική αξιολόγηση. Οι αρχικές παραγόµενες τιµές των δεικτών κανονικοποιούνται χρησιµοποιώντας τις ε- τήσιες συνολικές εκποµπές της υτικής Ευρώπης (έτος 1995) και εκφράζονται σε Ισοδύναµους Κατοίκους (Inhabitants Equivalent - IE). Η κανονικοποίηση (normalization) επιτρέπει τη σύγκριση µεταξύ διαφορετικών δεικτών. Η συνολική περιβαλλοντική επίπτωση, όπως επίσης και η επίπτωση κάθε κατηγορίας, µπορεί να είναι θετική ή αρνητική (αρνητική για µια περιβαλλοντική ανακούφιση, θετική για ένα φορτίο). Ως παράδειγµα, για να γίνει κατανοητή η παραπάνω διαδικασία, µπορεί να αναφερθεί ο υπολογισµός της τιµής του δείκτη συνεισφορά στο φαινόµενο του θερµοκηπίου (global warming) : Έστω ότι η αρχική παραγόµενη τιµή του δείκτη για ένα ΧΥΤΑ είναι ίση µε 4.27Ε+06 Kg CO 2 - equivalents. Για τη µετατροπή της µονάδας µέτρησης σε ΙΕ, λαµβάνεται υπόψη ότι ο πληθυσµός της υτικής Ευρώπης το 1995 ήταν 383 εκατοµµύρια κάτοικοι και οι ετήσιες εκποµπές ανέρχονταν σε 4.82Ε+12 Kg CO 2 - equivalents. Συνεπώς, η τιµή του δείκτη είναι ίση µε 339 ΙΕ. Τα ποσοστά ανακύκλωσης και ανάκτησης υλικών συσκευασίας ορίζονται ως ο λόγος των ανακυκλώσιµων (συσκευασίες στην έξοδο των εγκαταστάσεων διαλογής και διαχωρισµένα µέταλλα σε εγκαταστάσεις καύσης και µηχανικής - βιολογικής επεξεργασίας) και ανακτώµενων ποσοτήτων προς την παραγόµενη ποσότητα αποβλήτων συσκευασιών. Ο δείκτης ποσότητα βιοαποδοµήσιµων αποβλήτων που οδηγούνται σε υγειονοµική ταφή ως % των βιοαποδοµήσιµων αποβλήτων που παράχθηκαν το 1995 (quantity of biodegradable waste that is landfilled as a % of the quantity of biodegradable waste generated in 1995) υπολογίζεται λαµβάνοντας υπόψη τη σύνθεση των παραγόµενων αποβλήτων το 1995, όπως επίσης και το επίπεδο βιοαποδόµησης κάθε κλάσµατος αποβλήτων. Οικονοµική Αξιολόγηση (Economic Assessment) Τα οικονοµικά κριτήρια και οι αντίστοιχοι δείκτες που έχουν επιλεγεί για την οικονοµική αξιολόγηση Συστηµάτων ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων είναι: - 6 -

Οικονοµική Αποδοτικότητα σε επίπεδο υποσυστήµατος (Economic efficiency at the Subsystem level) Κάθε υποσύστηµα του συστήµατος ΣΑ θα µπορούσε να οριστεί ως ξεχωριστή οντότητα, µε τα δικά του χαρακτηριστικά σχεδιασµού και λειτουργίας, το διευθυντή του, τα εισερχόµενα σε αυτό και τα εξερχόµενα από αυτό στοιχεία και την αξιολόγηση της επίδοσής του. Λαµβάνοντας υπόψη αυτή την προσέγγιση, ο στόχος του κριτηρίου αυτού είναι να αξιολογηθεί η επίδραση κάθε υποσυστήµατος στην αποδοτικότητα του συνολικού συστήµατος. Οι δείκτες που ορίζονται είναι: Ετήσιο Συνολικό Κόστος κάθε υποσυστήµατος ανά τόνο αποβλήτων (Annual Total Cost of each subsystem per ton of waste) Ετήσιο Συνολικό Κόστος κάθε υποσυστήµατος ανά νοικοκυριό (Annual Total Cost of each subsystem per household) Ετήσιο Συνολικό Κόστος κάθε υποσυστήµατος ανά άτοµο (Annual Total Cost of each subsystem per person) Οικονοµική Αποδοτικότητα σε επίπεδο συστήµατος (Economic efficiency at the System level) Σε δηµοτικό επίπεδο, πιθανοί δείκτες για την οικονοµική αποδοτικότητα του συνολικού συστήµατος θα µπορούσαν να είναι: Ετήσιο Συνολικό Κόστος Συστήµατος ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων ανά τόνο αποβλήτων (Annual Total Cost of Solid Waste Management System per ton of waste) Ετήσιο Συνολικό Κόστος Συστήµατος ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων ανά νοικοκυριό (Annual Total Cost of Solid Waste Management System per household) Ετήσιο Συνολικό Κόστος Συστήµατος ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων ανά άτοµο (Annual Total Cost of Solid Waste Management System per person) Έσοδα από την πώληση των ανακτώµενων υλικών και της ενέργειας (Revenue from recovered material and energy) Κόστος Συστήµατος ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων ως ποσοστό του ΑΕΠ της πόλης (Solid Waste Management Cost as % of GNP of the city) ιαφοροποίηση µεταξύ εσόδων και δαπανών για τη ιαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (Diversion between revenue and expenditures for Municipal Solid Waste Management) ικαιοκατανοµή (Equity) Ο σκοπός αυτού του κριτηρίου είναι να εξεταστεί ο βαθµός κατά τον οποίο το οικονο- µικό φορτίο (βάρος) διανέµεται δίκαια µεταξύ γειτονιών και πολιτών. Οι ακόλουθοι δείκτες προτείνονται: Κόστος ανά άτοµο ως ποσοστό του ελάχιστου ηµεροµισθίου (Cost per person as % of minimum wage) Κόστος ανά άτοµο ως ποσοστό του µέσου ετήσιου εισοδήµατος ανά άτοµο (Cost per person as % of income per person) - 7 -

Εξάρτηση από Επιδοτήσεις (Dependence on Subsidies) Η οικονοµική αξιολόγηση πρέπει να λάβει υπόψη τις οικονοµικές πηγές για την οργάνωση και τη λειτουργία ενός συστήµατος. Πρέπει να εξεταστεί ο βαθµός στον οποίο ο δήµος είναι αυτόνοµος ή βασίζεται σε εξωτερικές πηγές, δηλαδή σε επιδοτήσεις. Ο προτεινόµενος δείκτης είναι: Επιδοτήσεις ανά άτοµο (Subsidies or grants per person in /person) Η Αρχική απάνη (Initial Capital Investment) κάθε υποσυστήµατος και ολόκληρου του συστήµατος δεν είναι δείκτης αποδοτικότητας. Είναι όµως µία σηµαντική πρόσθετη πληροφορία εάν κάποιος θέλει να εξετάσει την οικονοµική δυνατότητα πραγµατοποίησης µιας πρότασης για µία καινούργια εγκατάσταση. Όλες οι δαπάνες ανάγονται σε ι- σοδύναµες ετήσιες δαπάνες λαµβάνοντας υπόψη τη χρονική αξία των χρηµάτων (κόστος κεφαλαίου). Ο υπολογισµός του κόστους των υποσυστηµάτων προσωρινής αποθήκευσης και συλλογής/µεταφοράς γίνεται αναλυτικά, λαµβάνοντας υπόψη τον αριθµό των κάδων, των οχηµάτων συλλογής/µεταφοράς, των εργαζοµένων (οδηγοί οχηµάτων και συλλέκτες), κτλ. Υπολογίζεται η απαιτούµενη αρχική δαπάνη για την αγορά των κάδων και την τοποθέτησή τους και την αγορά των οχηµάτων συλλογής/µεταφοράς. Το κόστος λειτουργίας των υποσυστηµάτων αυτών περιλαµβάνει το κόστος συντήρησης των κάδων, το κόστος λειτουργίας και συντήρησης των οχηµάτων συλλογής και µεταφοράς, τις δαπάνες για τις αµοιβές των εργαζοµένων. Τέλος, στον υπολογισµό του συνολικού κόστους λαµβάνεται υπόψη η τελική αξία των κάδων και των µεταφορικών οχηµάτων. Το Ετήσιο Συνολικό Κόστος των υποσυστηµάτων επεξεργασίας και διάθεσης των απόβλήτων περιλαµβάνει την αρχική δαπάνη κατασκευής των εγκαταστάσεων αναγόµενη σε ετήσια ποσά, το κόστος λειτουργίας και συντήρησης των εγκαταστάσεων, το κόστος τέλους λειτουργίας των εγκαταστάσεων, το κόστος λειτουργίας και συντήρησης των οχηµάτων µεταφοράς των υπολειµµάτων από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας σε χώρους διάθεσης και των ανακτώµενων υλικών από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας σε βιοµηχανίες και τις ετήσιες αµοιβές των εργαζοµένων (οδηγών των µεταφορικών οχη- µάτων). Πίνακας 1. Προτεινόµενες καµπύλες κόστους για εγκαταστάσεις επεξεργασίας και διάθεσης Είδος εγκατάστασης Αρχική απάνη Κόστος Λειτουργίας ( /ton) ( ) α α Πεδίο ορισµού (tons/year) Θερµική επεξεργασία (Καύση) y = 5000 * x 0.8 y = 700 * x -0.3 20000 x 600000 Αερόβια Βιολογική - Μηχανική Επεξεργασία Αναερόβια Βιολογική - Μηχανική Επεξεργασία y = 1500 * x 0.8 y = 4000 * x -0.4 7500 x 250000 y = 2500 * x 0.8 y = 5000 * x -0.4 7500 x 250000 Αναερόβια Βιοεπεξεργασία y = 34500 * x 0.55 y = 17000 * x -0.6 2500 x 100000 Κοµποστοποίηση y = 2000 * x 0.8 y = 2000 * x -0.5 2000 x 120000 ΧΥΤΑ α Επίπεδο τιµών 2004. y = 6000 * x 0.6 y = 100 * x -0.3 500 x 60000 y = 3500 * x 0.7 y = 150 * x -0.3 60000 x 1500000-8 -

Για τον υπολογισµό της Αρχικής απάνης και του Κόστους Λειτουργίας των εγκαταστάσεων επεξεργασίας και διάθεσης χρησιµοποιούνται οι συναρτήσεις που παρουσιάζονται στον Πίνακα 1. Ο χρήστης του µοντέλου έχει τη δυνατότητα να επιλέξει µεταξύ των προτεινόµενων τιµών κόστους που προκύπτουν από τις συναρτήσεις και πραγµατικών στοιχείων που ενδεχοµένως έχει στη διάθεσή του. Κοινωνική Αξιολόγηση (Social Assessment) Έµφαση δίνεται στα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις των πολιτών, στα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις των υπαλλήλων, στις ευθύνες των προµηθευτών υπηρεσιών και στην κοινωνική συµµετοχή. Οι προτεραιότητες αυτές εξετάζονται από τρεις διαφορετικές προοπτικές (ή κριτήρια): κοινωνική αποδοχή (το σύστηµα ΣΑ πρέπει να είναι κοινωνικά αποδεκτό) κοινωνική δικαιοσύνη (δίκαιη κατανοµή των ωφελειών και των επιπτώσεων του συστήµατος ΣΑ µεταξύ των πολιτών) κοινωνικό όφελος (κοινωνικό όφελος από τη λειτουργία του συστήµατος ΣΑ) Στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται συνοπτικά, ανά υποσύστηµα, τα κριτήρια και οι αντίστοιχοι δείκτες που έχουν οριστεί για την κοινωνική αξιολόγηση των συστηµάτων ΣΑ. Πίνακας 2. Κοινωνικά κριτήρια και κοινωνικοί δείκτες είκτης Προσωρινή αποθήκευση Συλλογή Μεταφορά Επεξεργασία ιάθεση Κοινωνική Αποδοχή (Social Acceptability) Οσµή (Odour) + -- + Οπτική επίδραση (Visual impact) + -- + Ευκολία στη χρήση (Convenience) + -- -- Κάλυψη δηµόσιου χώρου (Urban space consumption) + -- + Κάλυψη ιδιωτικού χώρου (Private space consumption) + -- -- Θόρυβος (Noise) + + + Πολυπλοκότητα συστήµατος (Complexity) + -- -- Επιβάρυνση κυκλοφορίας (Traffic) -- + + Αντίληψη κινδύνου (Risk perception) -- -- + Κοινωνική δικαιοσύνη (Social Equity) Κατανοµή και θέση κάδων (Distribution & location of bins) + -- -- Συνθήκες (ποιότητα) εργασίας (Employment quality) -- + + Κοινωνικό όφελος (Social Function) Τελικός προορισµός (Final destination) -- -- + Αριθµός θέσεων απασχόλησης (Employment quantity) -- + + Η διαδικασία υπολογισµού των κοινωνικών δεικτών περιλαµβάνει τέσσερα στάδια (βή- µατα): - 9 -

1. Καθορισµός των τιµών των ανεξάρτητων µεταβλητών: κάθε δείκτης υπολογίζεται από µία συνάρτηση η οποία συνδυάζει όλες εκείνες τις µεταβλητές οι οποίες θεωρούνται σχετικές µε το δείκτη. Οι µεταβλητές αυτές ονοµάζονται ανεξάρτητες µεταβλητές (independent variables) και οι πιθανές τιµές τους ταξινοµούνται σε πέντε επίπεδα από την καλύτερη κατάσταση στη χειρότερη κατάσταση. Ο χρήστης του µοντέλου επιλέγει τις τιµές των ανεξάρτητων µεταβλητών που θεωρεί ότι αντιπροσωπεύουν καλύτερα το σύστηµα ΣΑ που εξετάζει. 2. Βαθµολόγηση των τιµών των ανεξάρτητων µεταβλητών: οι τιµές των ανεξάρτητων µεταβλητών που ορίζονται από το χρήστη, βαθµολογούνται (από το µοντέλο) µε βαθµούς από 0 έως 4. Ο βαθµός ορίζεται από το επίπεδο κοινωνικής βιωσιµότητας που προσδιορίστηκε στο πρώτο στάδιο (το 0 δηλώνει την καλύτερη κατάσταση, ενώ το 4 τη χειρότερη). 3. Υπολογισµός της τιµής του δείκτη: η τιµή του δείκτη υπολογίζεται ως ο αριθµητικός µέσος των τιµών των ανεξάρτητων µεταβλητών. 4. Κανονικοποίηση (normalization) της τιµής του δείκτη: η τιµή του δείκτη µετατρέπεται σε τιµή µεταξύ 0 και 1 (το 0 αντιπροσωπεύει την καλύτερη κατάσταση, ενώ το 1 τη χειρότερη). Ο δείκτης risk perception εκφράζει την αίσθηση κινδύνου των πολιτών έναντι των εγκαταστάσεων επεξεργασίας και διάθεσης αποβλήτων. Για την εκτίµηση της τιµής αυτού του δείκτη απαιτείται η συµπλήρωση ενός ερωτηµατολογίου 27 ερωτήσεων από δείγµα πολιτών ανάλογο µε το µέγεθος της πόλης. - 10 -

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Στα πλαίσια του ερευνητικού έργου πραγµατοποιήθηκαν εφαρµογές του λογισµικού εργαλείου LCA-IWM σε πέντε πόλεις κρατών µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι πόλεις αυτές είναι οι εξής: Ξάνθη (Ελλάδα), Kaunas (Lithuania), Nitra (Slovakia), Reus (Spain) και Wroclaw (Poland). Τα αποτελέσµατα των εφαρµογών αυτών παρουσιάζονται συνοπτικά παρακάτω. Ξάνθη, Ελλάδα Ο πληθυσµός της πόλης της Ξάνθης ανέρχεται σε 45200 κατοίκους (2001). Η πόλη καταλαµβάνει έκταση 32.5 Km 2. Η παραγόµενη ποσότητα οικιακών αποβλήτων το 2003 ανέρχονταν σε 13700 τόνους. Το σύστηµα ΣΑ της πόλης περιλαµβάνει µόνο υγειονο- µική ταφή των παραγόµενων αποβλήτων, σε ΧΥΤΑ που εξυπηρετεί ολόκληρο το Νοµό Ξάνθης και βρίσκεται σε απόσταση 10 Km από την πόλη της Ξάνθης. Τα συστήµατα ΣΑ που εξετάζονται για την πόλη της Ξάνθης είναι πέντε: Σενάριο 1 (Sc 1): ολόκληρη η ποσότητα των παραγόµενων ΑΣΑ οδηγείται σε ΧΥ- ΤΑ (υφιστάµενο σύστηµα). Σενάριο 2 (Sc 2): ολόκληρη η ποσότητα των παραγόµενων ΑΣΑ οδηγείται σε ε- γκατάσταση καύσης όπου είναι δυνατή η ανάκτηση µετάλλων και η παραγωγή ηλεκτρικής και θερµικής ενέργειας. Σενάριο 3 (Sc 3): τα βιοαποδοµήσιµα απόβλητα (bio-waste) συλλέγονται χωριστά και οδηγούνται σε εγκατάσταση αναερόβιας βιοεπεξεργασίας (anaerobic digestion), ενώ τα υπόλοιπα απόβλητα (residual waste) οδηγούνται σε ΧΥΤΑ. Σενάριο 4 (Sc 4): τα ανακυκλώσιµα υλικά (MDR: paper & cardboard, glass, metals, plastics & composites) συλλέγονται χωριστά και οδηγούνται σε εγκατάσταση διαλογής (MDR sorting), ενώ τα υπόλοιπα απόβλητα (residual waste) οδηγούνται σε ΧΥΤΑ. Σενάριο 5 (Sc 5): τα βιοαποδοµήσιµα απόβλητα και τα ανακυκλώσιµα υλικά συλλέγονται χωριστά και οδηγούνται σε εγκαταστάσεις αναερόβιας βιοεπεξεργασίας και διαλογής αντίστοιχα, ενώ τα υπόλοιπα απόβλητα οδηγούνται σε ΧΥΤΑ. Table 3. Case Study, Xanthi: Environmental Indicators Environmental Impact Indicator (Inhabitants Equivalent, IE) Sc 5 Abiotic depletion 108-1390 -239-1745 -2094 Global warming 378-231 -19-282 -686 Human toxicity 13-125 -43-89 -145 Photo-oxidation 62-57 33-139 -170 Acidification 52-392 91-1151 -1113 Eutrophication 21-3 148-38 88 Ο σχεδιασµός και η αξιολόγηση των παραπάνω εναλλακτικών συστηµάτων ΣΑ για την πόλη της Ξάνθης πραγµατοποιούνται για το έτος 2008. Χρησιµοποιώντας το LCA- IWM Prognostic Tool εκτιµάται η παραγόµενη ποσότητα και η σύνθεση των ΑΣΑ για το έτος 2008: Παραγόµενη ποσότητα: 15305 τόνοι/έτος. - 11 -

Σύνθεση ΑΣΑ: bio-waste 33.0%, paper/cardboard 21.0%, glass 5.0%, metals 5.0%, plastics 9.0%, hazardous 3.0%, garden waste 11.0%, other waste 10.0%, WEEE 1.0%, bulky waste 1.0%. Χρησιµοποιώντας το LCA-IWM Assessment Tool υπολογίζονται οι τιµές των περιβαλλοντικών, οικονοµικών και κοινωνικών δεικτών για καθένα από τα πέντε σενάρια. Στον Πίνακα 3 παρουσιάζονται οι τιµές των περιβαλλοντικών δεικτών για καθένα από τα συστήµατα ΣΑ, ενώ στον Πίνακα 4 παρουσιάζονται οι τιµές των δεικτών ανά υποσύστηµα. Table 4. Environmental Impacts of Solid Waste Management Systems in Xanthi Subsystem Sc 5 Abiotic depletion (IE) Temp. Storage 0.79 0.79 0.97 3.39 3.59 Coll. & Transport 20.96 20.96 17.17 19.93 15.58 Treatment 86.13-1411.67-257.41-1768.80-2113.18 Global warming (IE) Temp. Storage 0.25 0.25 0.25 0.66 0.66 Coll. & Transport 9.64 9.64 7.90 9.16 7.16 Treatment 368.20-240.88-27.55-291.76-693.83 Human toxicity (IE) Temp. Storage 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 Coll. & Transport 0.74 0.74 0.61 0.70 0.55 Treatment 12.40-125.55-43.51-90.17-146.06 Photo-oxidation (IE) Temp. Storage 0.03 0.03 0.03 0.07 0.07 Coll. & Transport 1.15 1.15 0.94 1.09 0.85 Treatment 61.26-57.73 31.54-140.39-171.14 Acidification (IE) Temp. Storage 0.16 0.16 0.18 0,60 0.62 Coll. & Transport 9.79 9.79 8.02 9.31 7.28 Treatment 41.94-401.74 82.42-1.160.97-1120.94 Eutrophication (IE) Temp. Storage 0.03 0.03 0.04 0.14 0.14 Coll. & Transport 4.58 4.58 3.75 4.35 3.40 Treatment 16.76-7.84 144.08-42.90 84.36 Τα αποτελέσµατα δείχνουν ότι εκτός από το πρώτο σύστηµα, όπου όλα τα απόβλητα οδηγούνται σε υγειονοµική ταφή, όλα τα υπόλοιπα συστήµατα έχουν θετική επίδραση στο περιβάλλον. Η επίδραση των υποσυστηµάτων προσωρινής αποθήκευσης και συλλογής/µεταφοράς είναι αρνητική και κυµαίνεται από 40 έως 50 ΙΕ ανάλογα µε τον α- ριθµό των κλασµάτων αποβλήτων που συλλέγονται χωριστά. Η µεγαλύτερη συµβολή των υποσυστηµάτων αυτών παρατηρείται στην κατανάλωση αβιοτικών πόρων (depletion of abiotic resources). Η επίδραση του υποσυστήµατος της υγειονοµικής ταφής είναι αρνητική σε όλα τα εξεταζόµενα συστήµατα ΣΑ για την πόλη της Ξάνθης. Η καύση παρουσιάζει θετική επίδραση στο περιβάλλον η οποία κυµαίνεται από 8 έως 1410 ΙΕ ανάλογα µε τον περιβαλλοντικό δείκτη που λαµβάνεται υπόψη. - 12 -

120% 100% 80% 60% 40% 20% Target Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario 4 Scenario 5 0% Overall recovery Overall recycling Glass Paper/Board Metals Plastics Figures 1. Case Study, Xanthi: and Recovery of Packaging Waste Στον Πίνακα 5 παρουσιάζονται οι τιµές της Αρχικής απάνης και του Ετήσιου Συνολικού Κόστους καθενός από τα πέντε συστήµατα ΣΑ. Επίσης, παρουσιάζεται η ποσοστιαία κατανοµή των δαπανών αυτών στα τρία βασικά υποσυστήµατα. Η επιλογή της καύσης ως µεθόδου επεξεργασίας των αποβλήτων απαιτεί µια αρχική δαπάνη περίπου ίση µε 12000000, η οποία είναι ιδιαίτερα υψηλή για µία πόλη 45200 κατοίκων. Το Ετήσιο Συνολικό Κόστος του πέµπτου συστήµατος είναι µεγαλύτερο από εκείνα των συστηµάτων 2 και 3, αλλά λαµβάνοντας υπόψη τα έσοδα από τα ανακτώµενα υλικά και την ενέργεια, το κόστος αυτό προσεγγίζει το 1400000. Table 5. Case Study, Xanthi: Initial Capital and Annual Cost Sc 5 Initial Capital Investment (10 6 ) 2.70 12.00 a 6.20 3.40 6.80 Temp. Storage 3% 1% 2% 7% 4% Coll. & Transport 19% 4% 8% 19% 8% Treatment 78% 95% 90% 74% 88% Annual Discounted Total Cost (10 6 ) 0.80 2.15 a 1.50 1.40 2.00 Temp. Storage 2% 1% 1% 2% 2% Coll. & Transport 66% 25% 34% 48% 29% Treatment 32% 74% 65% 50% 69% a Cost for disposal of hazardous residues of incineration is not included. Στους Πίνακες 6, 7 και 8 παρουσιάζονται οι τιµές των οικονοµικών δεικτών όπως αυτές προέκυψαν από το LCA-IWM Assessment Tool για καθένα από τα πέντε σενάρια και για κάθε υποσύστηµα. Το κόστος ανά τόνο ΑΣΑ κυµαίνεται από 52.00 (Sc 1) έως 140.00 (Sc 2). Το υποσύστηµα της αναερόβιας βιοεπεξεργασίας των βιοαποδοµήσιµων αποβλήτων παρουσιάζει το µεγαλύτερο κόστος από όλα τα υποσυστήµατα. Οι οικονο- µικές επιπτώσεις των υποσυστηµάτων προσωρινής αποθήκευσης και συλλογής & µεταφοράς είναι ίδιες για τα Sc 1 και Sc 2, διότι η διαφορά των σεναρίων αυτών επικεντρώνεται µόνο στη µέθοδο επεξεργασίας των αποβλήτων. - 13 -

Table 6. Case Study, Xanthi: Economic Efficiency Indicators Indicator Sc 5 Cost per ton ( /ton) 52.00 140.00 a 100.00 90.00 130.00 Cost per household ( /hh) 51.00 136.00 a 97.00 87.00 128.00 Cost per person ( /person) 18.00 47.00 a 33.00 30.00 45.00 Revenue from recovered material and energy ( ) 0 860000 200000 390000 595000 Total cost as % of GNP of the city (%) 0.40% 1.00% a 0.80% 0.70% 1.00% Diversion between revenue and expenditures for MSWM (%) 80.00% 30.00% a 42.00% 47.00% 32.00% a Cost for disposal of hazardous residues of incineration is not included. Table 7. Case Study, Xanthi: Economic Efficiency, subsystem level Subsystem Cost per ton of waste ( /ton) Sc 5 Temporary Storage 0.95 0.95 0.90 2.10 2.00 Collection & Transport 34.60 34.60 33.00 42.00 38.00 Anaerobic digestion - - 164.00-164.00 MDR sorting - - - 88.20 88.20 Incineration - 103.25 - - - Landfilling 16.80 - a 18.10 18.60 22.60 a Cost for disposal of hazardous residues of incineration is not included. Table 8. Case Study, Xanthi: Equity and Dependence on Subsidies Indicator Cost per person as % of minimum wage Cost per person / income per person Subsidies per person ( /person) Sc 5 60.00% 157.00% a 110.00% 100.00% 150.00% 0.08% 0.22% a 0.15% 0.14% 0.20% 3.20 12.70 a 6.80 4.10 7.50 a Cost for disposal of hazardous residues of incineration is not included. Στον Πίνακα 9 παρουσιάζονται οι τιµές των κοινωνικών δεικτών. Σηµαντικές διαφορές µεταξύ των τιµών των δεικτών των διαφόρων σεναρίων δεν παρουσιάζονται. Το πέµπτο σενάριο παρουσιάζει την καλύτερη επίδοση. Ο δείκτης urban space λαµβάνει την καλύτερη τιµή στο δεύτερο σενάριο και τη χειρότερη στο πρώτο σενάριο. Ο δείκτης number of jobs maintained παρουσιάζει την καλύτερη τιµή στο πέµπτο σενάριο και τη χειρότερη στο πρώτο. Για τον προσδιορισµό της τιµής του δείκτη risk perception, συµπληρώθηκε ένα ερωτηµατολόγιο 27 ερωτήσεων από δείγµα 350 κατοίκων της πόλης της Ξάνθης. Υπενθυµίζεται ότι οι τιµές των κοινωνικών δεικτών κυµαίνονται από 0.00 (βέλτιστη) έως 1.00 (χειρότερη). - 14 -

Table 9. Case Study, Xanthi: Social Impacts of WMS Indicator Sc 5 Temporary Storage Odour 0.46 0.46 0.43 0.40 0.40 Visual impact 0.38 0.38 0.38 0.38 0.38 Convenience 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 Urban space 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 Private space 0.50 0.50 0.31 0.31 0.31 Noise 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 Complexity 0.46 0.46 0.54 0.54 0.54 Distribution of containers 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 Collection & Transport Employment quantity a 0.75 0.50 0.50 0.50 0.25 Traffic a 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 Urban space a 0.56 0.17 0.51 0.53 0.40 Noise 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 Employment quality 0.53 0.53 0.53 0.53 0.53 Treatment / Disposal Odour 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 Visual impact 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 Employment quality 0.53 0.53 0.53 0.53 0.53 Risk perception 0.22 - - - - a Including treatment. Στο Σχήµα 2 παρουσιάζονται τα συγκεντρωτικά αποτελέσµατα των πέντε σεναρίων που εξετάστηκαν για την πόλη της Ξάνθης. Με βάση το LCA-IWM Assessment Tool το πρώτο σενάριο λαµβάνει πάντα την τιµή 100, ενώ τα υπόλοιπα σενάρια λαµβάνουν τι- µές ανάλογες των συνολικών τιµών των περιβαλλοντικών, οικονοµικών και κοινωνικών δεικτών αναγόµενες στην τιµή 100 του πρώτου σεναρίου. 400 200 Impact 0-200 Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario 4 Scenario 5 Environmental Economic Social -400-600 -800 Figure 2. Relative Impacts on sustainability of WMS scenarios for Xanthi - 15 -

Kaunas, Lithuania Η πόλη Kaunas είναι η δεύτερη µεγαλύτερη πόλη της Λιθουανίας. Ο πληθυσµός της ανέρχεται σε 374000 κατοίκους (2003). Η πόλη καταλαµβάνει έκταση 157 Km 2. Η παραγόµενη ποσότητα αποβλήτων το 2003 ανέρχονταν σε 140900 τόνους. Table 10. Case Study, Kaunas: Separate collection paper a glass a plastics a metals a hazardous WEEE residual waste paper b glass b plastics b metals b hazardous WEEE residual waste paper glass plastics metals hazardous WEEE residual waste paper glass plastics metals hazardous WEEE residual waste Treatment recyclables residual waste sorting sorting sorting MBP (aerobic) sorting MBP (aerobic) Disposal residual waste rejects landfilling landfilling landfilling landfilling a Low rate separation. b High rate separation. landfilling incin./landfilling Ο σχεδιασµός και η αξιολόγηση των εναλλακτικών συστηµάτων ΣΑ (Πίνακας 10) για την πόλη του Kaunas πραγµατοποιούνται για το έτος 2013. Χρησιµοποιώντας το LCA- IWM Prognostic Tool εκτιµάται η παραγόµενη ποσότητα και η σύνθεση των ΑΣΑ για το έτος 2013: Παραγόµενη ποσότητα: 152900 τόνοι/έτος. 2.000 1.000 Environmental Impact (IE) 0-1.000-2.000-3.000-4.000-5.000 Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario 4-6.000 abiotic depletion global warming human toxicity photo-oxidation acidification eutrophication Figure 3. Case Study, Kaunas: Environmental Impacts of WMS - 16 -

Σύνθεση ΑΣΑ: paper/cardboard 18.9%, glass 12.6%, metals 2.9%, plastics & composites 7.5%, bio-waste 25.2%, garden waste 8.4%, hazardous 1.0%, other 21.5%, WEEE 2.0%, bulky waste 0.0%. Χρησιµοποιώντας το LCA-IWM Assessment Tool υπολογίζονται οι τιµές των περιβαλλοντικών, οικονοµικών και κοινωνικών δεικτών για καθένα από τα τέσσερα σενάρια. Στα Σχήµατα 3 και 4 παρουσιάζονται οι τιµές των περιβαλλοντικών δεικτών για καθένα από τα συστήµατα ΣΑ. 120% 100% 80% 60% 40% 20% Target Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario 4 0% Overall recovery Overall recycling Glass Paper/Board Metals Plastics Figure 4. Case Study, Kaunas: and Recovery of Packaging Waste Τα αποτελέσµατα δείχνουν ότι όλα τα συστήµατα έχουν θετική επίδραση στο περιβάλλον. Η επίδραση στην κατανάλωση αβιοτικών πόρων (depletion of abiotic resources) και στην οξείδωση (acidification) είναι θετική για όλα τα συστήµατα και κυµαίνεται από 2095 έως 5461 ΙΕ και 3173 έως 5603 ΙΕ αντίστοιχα ανάλογα µε το σύστηµα ΣΑ. Τα συστήµατα 1 και 2 παρουσιάζουν αρνητική επίδραση στο φαινόµενο του θερµοκηπίου (global warming) η οποία ανέρχεται σε 1595 και 365 ΙΕ αντίστοιχα. 60 Initial Cost (10 6 ) Annual Total Cost (10 6 ) 50 40 30 20 10 Initial Capital Investment Equivalent Annual Discounted Total Cost 0 Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario 4 Figure 5. Case Study, Kaunas: Initial Capital and Annual Cost Στο Σχήµα 5 παρουσιάζονται οι τιµές της Αρχικής απάνης και του Ετήσιου Συνολικού Κόστους καθενός από τα τέσσερα συστήµατα ΣΑ. Η επιλογή της Αερόβιας Μηχανικής-Βιολογικής Επεξεργασίας ως µεθόδου επεξεργασίας των αποβλήτων απαιτεί µια - 17 -

αρχική δαπάνη περίπου ίση µε 46000000-50000000. Το Ετήσιο Συνολικό Κόστος κυµαίνεται από 8000000 έως 14000000 ανάλογα µε το σύστηµα ΣΑ. Table 11. Case Study, Kaunas: Economic Efficiency Indicators Indicator Cost per ton ( /ton) 56.16 58.86 90.96 93.48 Cost per household ( /hh) 60.24 63.13 97.55 100.26 Cost per person ( /person) 22.98 24.08 37.22 38.25 Revenue from recovered material and energy ( ) 1676680 3056273 3148778 17889650 Total cost as % of GNP of the city (%) 0.51% 0.53% 0.82% 0.85% Diversion between revenue and expenditures for MSWM (%) 37.86% 36.12% 23.38% 22.75% Το κόστος ανά τόνο κυµαίνεται από 56.00 (Sc 1) έως 94.00 (Sc 4). Το κόστος του υποσυστήµατος της καύσης (Sc 4) παρουσιάζει το µεγαλύτερο κόστος από όλα τα υποσυστήµατα. Τα συστήµατα 3 και 4 διαφέρουν µόνο ως προς την ύπαρξη του υποσυστή- µατος καύσης και συνεπώς η διαφορά στο κόστος οφείλεται µόνο στο κόστος του υποσυστήµατος αυτού. Επίσης, πρέπει να επισηµανθεί ότι το ποσό των εσόδων από τα α- νακτώµενα υλικά και την ενέργεια του συστήµατος 4 είναι µεγαλύτερο από το κόστος του συστήµατος, κάτι το οποίο δεν συµβαίνει στα υπόλοιπα συστήµατα. Table 12. Case Study, Kaunas: Economic Efficiency, subsystem level Subsystem Cost per ton of waste ( /ton) Temporary Storage 10.00 14.00 14.00 14.00 Collection & Transport 28.00 23.00 23.00 22.00 MBP aerobic - - 57.00 57.00 Incineration - - - 69.00 Paper sorting 50.00 49.00 49.00 49.00 Glass sorting 51.00 51.00 51.00 51.00 Metals sorting 63.00 62.00 62.00 62.00 Plastics sorting 27.00 23.00 23.00 23.00 WEEE sorting 66.00 61.00 61.00 61.00 Landfilling 10.00 11.00 11.00 11.00 Table 13. Case Study, Kaunas: Equity and Dependence on Subsidies Indicator Cost per person as % of minimum wage Cost per person / income per person Subsidies per person ( /person) 370.63% 388.45% 600.26% 616.90% 0.54% 0.57% 0.87% 0.90% 0.00 0.00 0.00 0.00-18 -

Στο Σχήµα 6 παρουσιάζονται οι τιµές των κοινωνικών δεικτών. Όπως ήταν αναµενόµενο, οι τιµές των δεικτών που αφορούν το υποσύστηµα της προσωρινής αποθήκευσης είναι ίδιες για όλα τα συστήµατα ΣΑ αφού οι τιµές των παραµέτρων που έχουν τεθεί είναι ίδιες. Αξίζει να σηµειωθεί ότι οι τιµές των περισσοτέρων από τους µισούς δείκτες υπερβαίνουν την τιµή 0.50 και αρκετές από αυτές είναι µεγαλύτερες από 0.75. Λαµβάνοντας υπόψη ότι η µέγιστη τιµή που µπορεί να λάβει ένας κοινωνικός δείκτης είναι ίση µε 1.00, το γενικό συµπέρασµα που προκύπτει είναι ότι ενδεχοµένως απαιτείται βαθύτερη ανάλυση έτσι ώστε να επιλεγούν εκείνες οι τιµές των παραµέτρων που οδηγούν σε µικρότερες τιµές των κοινωνικών δεικτών. 1,00 0,75 Impact 0,50 0,25 Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario 4 0,00 Odour (Tr) Visual Impact (Tr) Empl. Quality (Tr) Risk Perception (Tr) Final Destination (Tr) Odour (TS) Visual Impact (TS) Convenience (TS) Urban Space (TS) Private Space (TS) Noise (TS) Complexity (TS) Distr. & Location (TS) Empl. Quantity (C&T, Tr) Traffic (C&T, Tr) Urban Space (C&T, Tr) Noise (C&T) Empl. Quality (C&T) Bloc. Potential (C&T) Figure 6. Social Impacts of WMS 200 100 Impact 0-100 Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario 4 Environmental Economic Social -200-300 -400 Figure 7. Relative Impacts on sustainability of WMS scenarios for Kaunas - 19 -

Nitra, Slovakia Ο πληθυσµός της πόλης της Nitra ανέρχεται σε 86960 κατοίκους (2001). Η πόλη καταλαµβάνει έκταση 108 Km 2. Η παραγόµενη ποσότητα οικιακών αποβλήτων το 2003 α- νέρχονταν σε 34000 τόνους. Table 14. Case Study, Nitra: Separate collection paper glass plastics garden waste residual waste paper glass plastics metals residual waste MDR a garden waste residual waste paper glass plastics metals WEEE residual waste Treatment recyclables garden waste residual waste sorting composting sorting MBP (aerobic) sorting composting MBP (aerobic) sorting MBP (aerobic) Disposal residual waste rejects landfilling landfilling a MDR: paper, glass, plastics, metals incin./landfilling landfilling landfilling Ο σχεδιασµός και η αξιολόγηση των εναλλακτικών συστηµάτων ΣΑ (Πίνακας 14) για την πόλη της Nitra πραγµατοποιούνται για το έτος 2015. Χρησιµοποιώντας το LCA- IWM Prognostic Tool εκτιµάται η παραγόµενη ποσότητα και η σύνθεση των ΑΣΑ για το έτος 2015: Παραγόµενη ποσότητα: 43143 τόνοι/έτος. 400 200 Environmental Impact (IE) 0-200 -400-600 -800-1.000 Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario 4-1.200 abiotic depletion global warming human toxicity photo-oxidation acidification eutrophication Figure 8. Environmental Impacts of WMS - 20 -