Κεραμικά στην οδοντική χειρουργική Στρατής Παπάζογλου Επίκ. Καθηγητής Προσθετολόγος, MS, PhD
Τι είναι κεραμικά υλικά; Είναι υλικά που αποτελούνται από ενώσεις μετάλλων με μη μεταλλικά στοιχεία Μπορεί να είναι: F άμορφα π.χ. γυαλί F κρυσταλλικά π.χ. αλουμίνα, ζιρκονία F σύνθετα υλικά π.χ. οδοντιατρική πορσελάνη πού αποτελείται από κρυστάλλους λευκίτη σε μία μήτρα υάλου F Είναι ψαθυρά υλικά
Περιοδικός πίνακας στοιχείων F Με θαλασσί φόντο τα μέταλλα, με λευκό τα αμέταλλα
Kεραμικά υλικά που χρησιμοποιούνται στην οδοντιατρική είναι: κεραμικά για ένθετα, επένθετα, όψεις μεταλλοκεραμικές επικαλύψεις (~80% ακίνητων αποκαταστάσεων) ολοκεραμικές αποκαταστάσεις (~20% %) τεχνητά δόντια οδοντοστοιχιών κονίες (π.χ. οξυφωσφωρική) γύψοι και πυροχώματα ορθοδοντικά brackets κεραμικοί ενδοδοντικοί άξονες επικαλύψεις εμφυτευμάτων κεραμικά κολοβώματα εμφυτευμάτων
Ιστορική αναδρομή F 1723: ο Pierre Fauchard εφυάλωσε μεταλλικά δόντια και έδωσε την ιδέα για κεραμικές επικαλύψεις (Γαλλία) F Κεραμικές οδοντοστοιχίες F Κεραμικά δόντια οδοντοστοιχιών F Κεραμικές στεφάνες και ένθετα F Κεραμικές όψεις F Μεταλλοκεραμικές αποκαταστάσεις
Σύνθεση - ορολογία Η χρήση του όρου πορσελάνη έχει επικρατήσει για τις οδοντιατρικές κεραμικές μάζες παρότι η σύσταση των οδοντιατρικών κεραμικών διαφέρει από την κοινή πορσελάνη (για οικιακά σκεύη ή είδη υγιεινής) του εμπορίου Συστατικό Κοινή πορσελάνη Δόντια οδοντοστοιχιών Χαλαζίας 30-10% 30-10% Άστριος 35-15% 80-70% Καολίνης 60-40% 0-3%
F Σε ένα τριμερές διάγραμμα φάσεων (SiO 2, Al 2 O 3, K 2 O) βλέπουμε τη σύσταση κεραμικών για μεταλλοκεραμική χρήση ή για δόντια οδοντοστοιχιών
Ενδείξεις κεραμικών ενθέτων - επενθέτων F Υψηλές αισθητικές απαιτήσεις σε μικρού και μέσου μεγέθους κοιλότητες F Μεγάλες κοιλότητες όπου αν γίνει στεφάνη θα χρειαστεί ενδοδοντική θεραπεία και άξονας F Δόντια με ενδοδοντική θεραπεία F Aλλεργία σε μέταλλα F Όταν η άλλη γνάθος έχει κεραμικές αποκαταστάσεις F Σε δόντια με κοντή κλινική μύλη που δεν μπορούν να έχουν σχήμα συγκράτησης για κλασσική στεφάνη
Αντενδείξεις κεραμικών ενθέτωνεπενθέτων F F F F F Βρυγμός Πολύ αποτριμμένα δόντια (σημείο βρυγμού) Δυσκολία διατήρησης στεγνού περιβάλλοντος-υποουλικά όρια Δόντια με ιδιαίτερα εκτεταμένη απώλεια οδοντικής ουσίας (ανάγκη ολικής κάλυψης με στεφάνη) Υψηλό κόστος Στον ασθενή της φωτογραφίας καλό θα ήταν να μην επιχειρήσουμε κεραμικά ένθετα
Κεραμικά ένθετα
Κεραμικά επένθετα
Τα κλινικά ποσοστά επιτυχίας κεραμικών ενθέτων και επενθέτων από μακροχρόνιες κλινικές μελέτες είναι ικανοποιητικά Από Blatz, QDT, 2001
Αισθητική F Ένας σημαντικός λόγος που χρησιμοποιούμε ολοκεραμικά συστήματα είναι οι αισθητικές τους δυνατότητες με κύριο χαρακτηριστικό τη διαφάνεια τους F Στην φωτογραφία φαίνεται ότι οι κεραμικοί δίσκοι ανάλογα με την διαφάνειά τους επιτρέπουν την πλήρη, μερική ή μη ανάγνωση της μαύρης γραμμής
Αισθητική Η αισθητική απόδοση της αποκατάστασης εξαρτάται από την διαφάνεια/αδιαφάνεια του υποστρώματος που σχησιμοποιεί Από Yamamoto, 1985 Τα μεταλλοκεραμικά συστήματα έχουν το μειονέκτημα ότι δεν επιτρέπουν την διέλευση και διάχυση του φωτός μέσα στη μάζα του δοντιού Αποτέλεσμα η μεγάλη αντανακλασιμότητα και η σκίαση (γκριζάρισμα) στον αυχένα
Ενδείξεις - αντενδείξεις κεραμικών όψεων F Μεταβολή σχήματος, μεγέθους, χρώματος, προσθίων F Κατάγματα κοπτικής γωνίας F Ατέλειες αδαμαντίνης F Αποτριβές F Διαστήματα μεταξύ των δοντιών F Μικρού βαθμού στρεβλοδοντίες F Υψηλό κόστος F Υπάρχει σχετική δυνατότητα επιδιόρθωσης
Κεραμικές Όψεις
Ταξινόμηση σύγχρονων κεραμικών σύμφωνα με την τεχνική κατεργασίας τους στο εργαστήριο F Παραδοσιακά κεραμικά σκόνης-υγρού Optec HPC F Τορνευμένα (machinable) CAD/CAM CEREC, Procera AllCeram Copy-Milling Celay F Ενέσιμα (pressable) IPS Empress, Optec OPC, Empress II F Διηθούμενα (slip casting) In-Ceram
Στάδια κατασκευής τορνευμένου κεραμικού επενθέτου CAD/CAM
Συγκόλληση ολοκεραμικών αποκαταστάσεων F Αδροποίηση κεραμικού με ΗF οξύ Οι κατασκευαστές των In-Ceram και Procera δε συστήνουν αδροποίηση F Συζευκτικός παράγοντας σιλανίου στο κεραμικό F Αδροποίηση οδοντικών ουσιών με Η 3 PO 4 για 15 sec (οδοντίνη), 30 sec (αδαμαντίνη) F Εφαρμογή συγκολλητικού συστήματος F Χρήση ρητινωδών κονιών Διπλού πολυμερισμού για στεφάνες Φωτοπολυμεριζόμενες ή διπλού πολυμερισμού για όψεις
Αριστερά: Εμφάνιση πορσελάνης αστρίου μετά από υάλωση (glaze). Δεξιά: Μετά από χρήση HF 9.6% για 2 min, έχει δημιουργηθεί αδρή επιφάνεια κατάλληλη για συγκόλληση. Optec OPC glazed 10μm Optec OPC ΗF 9.6% 2min 10μm
Αποτριβή (wear) κεραμικών και αδαμαντίνης F Είναι γενικά αποδεκτό ότι οι κλασσικές παλαιότερες πορσελάνες αστρίου με λευκίτη (π.χ. Vita VMK 68) είναι αποτριπτικές για την αδαμαντίνη F Προσπάθεια ελάττωσης του προβλήματος με: κατάλληλη σύγκλειση (κυνοδοντική προστασία) όμοια υλικά σε ανταγωνιστές σε παραλειτουργικές έξεις χορήγηση νάρθηκα F Νέα υλικά έχουν μικρότερες ενισχυτικές ουσίες
Αποτριβή (wear) κεραμικών και αδαμαντίνης F H σκληρότητα φαίνεται ότι δεν σχετίζεται με την αποτριπτική ικανότητα των κεραμικών. Πιο σημαντικη η δυσθραυστότητα (Κ IC) F Η δομή του κεραμικού μάλλον παίζει σημαντικότερο ρόλο. Το μέγεθος και σχήμα των ενισχυτικών ουσιών και των χαρακτηριστικών που εμφανίζονται στην επιφάνεια κατά τη διάρκειa της αποτριβής.
Αριστερά: Παλαιότερη πορσελάνη αστρίου όπου φαίνονται μεγάλοι κρύσταλλοι λευκίτη. Δεξιά: Σύγχρονη πορσελάνη με μικρότερους κρυστάλλους λευκίτη και μικρότερη αποτριπτική ικανότητα Vita VMK 68 Vita 900
Λείανση κεραμικών F Καλά γυαλισμένα κεραμικά είναι πιο ισχυρά λιγότερο αποτριπτικά συγκρατούν λιγότερη πλάκα αισθητικά αποδίδουν πιο πιστά τα φυσικά δόντια F Είναι αμφιλεγόμενο αν πιο λεία επιφάνεια επιτυγχάνεται με μηχανικό γυάλισμα ή με κύκλο όπτησης υάλωσης (glazing)
Αντοχή στην κάμψη κεραμικών σε σχέση με ένα κράμα Au-Pt. Σήμερα υπάρχουν πλέον κεραμικά με υψηλή αντοχή. In-Ceram Zirconia 800 Procera 687 Olympia Au-Pd 550 In-Ceram 450 In-Ceram Spinel Empress II IPS Empress Optec OPC Dicor Vitablocks Cerestore Optec HPC Vita VMK 65 160 150 125 120 118 105 350 378 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900
Πρέπει να είμαστε προσεχτικοί όσον αφορά τις τιμές αντοχής που παίρνουμε από τη δοκιμασία κάμψης F Η αντοχή δεν είναι χαρακτηριστική ιδιότητα του υλικού γιατί εξαρτάται επίσης από: είδος δοκιμασίας (κάμψη 3 σημείων, 4 σημείων, διαξονική) μέγεθος δοκιμίου περιβάλλον (αέρας - υγρασία) ταχύτητα F Δυσθραυστότητα (Κ IC) και μέγεθος ρωγμής πιο σημαντικό από αντοχή (σ f) F Αντοχή σ f = Κ IC /(πα) 1/2
Κλινική αποτυχία ολοκεραμικών αποκαταστάσεων F Οι περισσότερες θραύσεις ξεκινούν από την εσωτερική επιφάνεια F Παράγοντες που συμβάλουν: Λάθος επιλογή κονίας (π.χ. ΖnPO4) θέση στο στόμα - αυξημένες τάσεις Σύγκλειση - παραλειτουργικές έξεις (βρυγμός: τρίψιμο-σφίξιμο)
Οι εικόνες σπασμένων κεραμικών επιφανειών είναι χαρακτηριστικές και «προδίδουν» το σημείο από όπου ξεκίνησε η ρωγμή. Από Kelly et al. IJP, 1990 Dicor try-in