Πνιηηηθή θαη θνηλσληθή έληαμε ησλ θνηλνηήησλ ησλ μεηαλαζηώλ:

Πνιηηηθή θαη θνηλσληθή έληαμε ησλ θνηλνηήησλ ησλ μεηαλαζηώλ: μηα ζπγθξηηηθή μειέηε. Οη πεξηπηψζεηο ηνπ Βειγίνπ, ηεο Γαιιίαο, ηεο Ιηαιίαο, ηεο Ιζπαλίαο θαη ηεο Διιάδαο πληνμεπμέλε έθδνζε 1

Βξπμέιιεο, Δεθέμβξηνο 2012 Η παξνχζα έθδνζε πξαγμαηνπνηήζεθε με ηελ νηθνλνμηθή ππνζηήξημε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο. Ωζηφζν, νη απφςεηο πνπ εθθξάδνληαη εδψ αλήθνπλ ζην ζπγγξαθέα. Η Δπηηξνπή δελ επζχλεηαη γηα νπνηαδήπνηε ρξήζε ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ πεξηέρνληαη ζηελ έθζεζε. 2

Πίλαθαο πεξηερνκέλσλ 1. Εηζαγσγή Μέξνο 1 2. Πνιίηεο εηζίλ 3. Σν λνκηθό πιαίζην ηεο ΕΕ 4. Η Εζσηεξηθή κεηαλάζηεπζε 5. Η ζπκκεηνρή ζηα θνηλά ΜΕΡΟ 2 6. πγθξηηηθή κειέηε i. Η πνισληθή θνηλόηεηα ζην Βέιγην ii. Η πνξηνγαιηθή θνηλόηεηα ζηε Γαιιία iii. Η ξνπκαληθή θνηλόηεηα ζηελ Ιηαιία iv. Η ξνπκαληθή θνηλόηεηα ζηελ Ιζπαλία v. Η βνπιγαξηθή θνηλόηεηα ζηελ Ειιάδα 7. πκπεξαζκαηθά ζρόιηα θαη ζπζηάζεηο 3

ύλνςε Ο ζηφρνο ηνπ επξσπατθνχ πξνγξάμμαηνο «Πξφζβαζε ζηα Δηθαηψμαηα θαη Πνιηηηθφο Δηάινγνο γηα Όινπο» είλαη λα εμεηάζεη ηνλ ηξφπν ζπμμεηνρήο ησλ πνιηηψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΔΔ) πνπ δηαμέλνπλ ζε θξάηνο-μέινο άιιν απφ ην δηθφ ηνπο ζην δεμνθξαηηθφ βίν ηεο ρψξαο δηαμνλήο ηνπο, αιιά θαη ηεο ΔΔ γεληθψηεξα. Δπηπιένλ, ην πξφγξαμμα ζηνρεχεη ζηελ πιεξέζηεξε ελεμέξσζε ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ πνπ δηαμέλνπλ ζε θξάηνο-μέινο άιιν απφ ην δηθφ ηνπο, ζηελ παξαθίλεζή ηνπο λα ζπμμεηέρνπλ ηφζν σο ςεθνθφξνη φζν θαη σο ππνςήθηνη ζηηο δεμνηηθέο εθινγέο θαη ζηηο επξσεθινγέο θαη ε επαηζζεηνπνίεζε ζρεηηθά με ηα ζεμειηψδε δηθαηψμαηα θαη ηελ θαηαπνιέμεζε ηνπ ξαηζηζμνχ θαη ηεο μελνθνβίαο. Αθφμε, δεδνμέλνπ φηη ε παξνπζία γπλαηθψλ ζε θαίξηεο πνιηηηθέο ζέζεηο ιήςεσο απνθάζεσλ είλαη ζπρλά πεξηνξηζμέλε, ην πξφγξαμμα θηινδνμεί λα αληημεησπίζεη ην εγθάξζην δήηεμα ηεο αλάγθεο λα εληζρπζεί ε ζπμμεηνρή ησλ γπλαηθείσλ ζπιιφγσλ ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ πνπ δηαμέλνπλ ζε θξάηνο-μέινο άιιν απφ ην δηθφ ηνπο. Σν πξφγξαμμα απηφ πινπνηείηαη ζε 5 δηαθνξεηηθέο ρψξεο θαη εμεηάδεη ηηο ζπλζήθεο δσήο ηεο πνιππιεζέζηεξεο θνηλφηεηαο μεηαλαζηψλ απφ ηελ ΔΔ ζε θάζε ρψξα. Γηα ηελ επίηεπμε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ, πξαγμαηνπνηήζεθε ε μειέηε πνπ αθνινπζεί ην παξφλ απνηειεί μηα ζπλνπηηθή πεξηγξαθή ηεο επξχηεξεο έξεπλαο, ε νπνία έρεη αλαξηεζεί ζηε δηθηπαθή πχιε Being Citizen (www.beingcitizen.eu). Δπίζεο, πξφθεηηαη λα αλαξηεζεί έλα βίληεν ηνπ πξνγξάμμαηνο ζηε δηεχζπλζε http://blog.transit.es/access2rights. Η μειέηε απηή είλαη μηα ζχγθξηζε ησλ εζληθψλ μειεηψλ πνπ δηεμήρζεζαλ ζηηο ρψξεο-μέιε πνπ ζπμμεηέρνπλ ζηε μειέηε. Κάζε εζληθή μειέηε επηθεληξψλεηαη ζε μηα ζπγθεθξημέλε εζληθή θνηλφηεηα: ηνπο Πνξηνγάινπο μεηαλάζηεο πνπ μέλνπλ ζηε Γαιιία, ηνπο Πνισλνχο μεηαλάζηεο πνπ δνπλ ζην Βέιγην, ηνπο Βνχιγαξνπο μεηαλάζηεο πνπ δνπλ ζηελ Διιάδα θαη ηνπο Ρνπμάλνπο μεηαλάζηεο πνπ δνπλ ζηελ Ιηαιία θαη ηελ Ιζπαλία. 4

Η αλάιπζε ησλ ππφ μειέηε θνηλνηήησλ έδεημε φηη ην μεηαλαζηεπηηθφ μνληέιν ησλ νμάδσλ απηψλ άξρηζε λα αλαπηχζζεηαη πξηλ απφ ηελ έληαμε ησλ ρσξψλ πξνέιεπζήο ηνπο ζηελ ΔΔ. Σελ πεξίνδν εθείλε, ε μεηαλάζηεπζε νθεηιφηαλ θπξίσο ζε νηθνλνμηθνχο θαη πνιηηηθνχο ιφγνπο. Η ηζηνξία ησλ μεηαλαζηεχζεσλ απηψλ μεθίλεζε με ηηο ηνπξηζηηθέο ζεσξήζεηο ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, νξηζμέλνη μεηαλάζηεο ππήρζεζαλ ζην θαζεζηψο ησλ πξνζθχγσλ. Απηή ε θαηάζηαζε, φμσο, είρε σο απνηέιεζμα ηεξάζηηνη αξηζμνί μεηαλαζηψλ λα δνπλ ζε παξάλνμεο ή νηνλεί λφμημεο ζπλζήθεο γηα πνιιά ρξφληα. Ωζηφζν, ε έληαμε ησλ ρσξψλ πξνέιεπζήο ηνπο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε επέθεξε ηε λνμημνπνίεζε ηεο παξνπζίαο ηνπο θαη ηελ αλαγλψξηζε ησλ πνιηηηθψλ ηνπο δηθαησμάησλ σο πνιηηψλ ηεο ΔΔ. 5

1. Εηζαγσγή ηηο 19 Απξηιίνπ 2007, ην Δπξσπατθφ πμβνχιην (Δ) πηνζέηεζε ηελ Απφθαζε ππ αξ. 252/2007, με ηελ νπνία ζεζπίζηεθε ην εηδηθφ πξφγξαμμα «Θεμειηψδε Δηθαηψμαηα θαη Ιζαγέλεηα» σο ημήμα ηνπ επξχηεξνπ πξνγξάμμαηνο «Θεμειηψδε Δηθαηψμαηα θαη Δηθαηνζχλε». Ο ζηφρνο ηνπ ήηαλ λα ζπμβάιιεη ζηελ ελίζρπζε ηεο ειεπζεξίαο, ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο δηθαηνζχλεο μεηαμχ ηνπ 2007 θαη ηνπ 2013. Η επηδίσμε ησλ ηξηψλ βαζηθψλ ζηφρσλ ειεπζεξία, αζθάιεηα θαη δηθαηνζχλε επξφθεηην λα γίλεη ηζφβαζμα πξνθεημέλνπ λα αλαπηπρζεί μηα ζπγθξηηηθή πξνζέγγηζε με βάζε ηηο αξρέο ηεο δεμνθξαηίαο, ηνπ ζεβαζμνχ ησλ ζεμειησδψλ δηθαησμάησλ θαη ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ. Καηφπηλ απηνχ, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή δεμνζίεπζε πξφζθιεζε ππνβνιήο πξνηάζεσλ JUST/2010/FRaC/AG με ζηφρν ηε ζηήξημε νξγαλψζεσλ, φπσο με θεξδνζθνπηθέο νξγαλψζεηο, εζεινληηθέο ελψζεηο, ηδξχμαηα, ΜΚΟ θαη παξεμθεξείο νξγαλψζεηο, γηα ηελ πξναγσγή ηνπ επξχηεξνπ επξσπατθνχ ελδηαθέξνληνο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο επξσπατθήο ηζαγέλεηαο θαη ηελ ελίζρπζε ηεο ειεπζεξίαο, ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο δηθαηνζχλεο. ε απηφ ην πιαίζην εληάζζεηαη ην επξσπατθφ πξφγξαμμα «Πξφζβαζε ζηα Δηθαηψμαηα θαη Πνιηηηθφο Δηάινγνο γηα Όινπο» θαη ζα ζέιαμε εδψ λα εθθξάζνπμε ηελ επγλσμνζχλε μαο γηα ηε ζπλεξγαζία ησλ αθνζησμέλσλ εηαίξσλ μαο. Σν πξφγξαμμα ζηνρεχεη λα πξνζεγγίζεη ηνλ ηξφπν με ηνλ νπνίν νη πνιίηεο ηεο ΔΔ πνπ δηαμέλνπλ ζε ρψξα ηεο ΔΔ δηαθνξεηηθή απφ ηε δηθή ηνπο ζπμμεηέρνπλ ζην δεμνθξαηηθφ βίν ηεο ρψξαο δηαμνλήο ηνπο, αιιά θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Δπηπιένλ, ζηφρνο ηνπ είλαη λα παξέρεη πξνο πξνο ηνπο πνιίηεο ηεο ΔΔ πνπ δηαμέλνπλ ζε ρψξα-μέινο ηεο ΔΔ δηαθνξεηηθή απφ ηε δηθή ηνπο πιεξέζηεξε ελεμέξσζε θαη θίλεηξα γηα λα μεηέρνπλ ζηηο εθινγέο θαη λα θαηεβαίλνπλ σο ππνςήθηνη ζηηο δεμνηηθέο εθινγέο θαη ζηηο εθινγέο ηνπ επξσπατθνχ θνηλνβνπιίνπ, θαζψο επίζεο λα εμαζθαιίζεη ζηνπο αλζξψπνπο απηνχο 6

θαιχηεξε πιεξνθφξεζε ζρεηηθά με ηα ζεμειηψδε δηθαηψμαηά ηνπο θαη ηελ θαηαπνιέμεζε ηνπ ξαηζηζμνχ θαη ηεο μελνθνβίαο. Αθφμε, δεδνμέλνπ φηη ε παξνπζία ησλ γπλαηθψλ ζε θαίξηεο ζέζεηο ιήςεσο απνθάζεσλ είλαη ζπρλά πεξηνξηζμέλε 1, ην πξφγξαμμα θηινδνμεί λα αληημεησπίζεη άιιν έλα εγθάξζην δήηεμα: ηελ αλάγθε ελίζρπζεο ηεο ζπμμεηνρήο ησλ γπλαηθείσλ νξγαλψζεσλ ησλ πνιηηψλ ηεο ΔΔ πνπ δηαμέλνπλ ζε ρψξα-μέινο ηεο ΔΔ δηαθνξεηηθή απφ ηε δηθή ηνπο. Γηα ηελ πιήξσζε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ, ζπληάρζεθε ε μειέηε πνπ αθνινπζεί ε παξνχζα έθζεζε απνηειεί μία ζχλνςε ηεο επξχηεξεο έξεπλαο, ε νπνία έρεη αλαξηεζεί ζηε δηθηπαθή πχιε Being Citizen (www.beingcitizen.eu). Η ζπγθξηηηθή μειέηε πνπ αθνινπζεί βαζίδεηαη ζε εμπεηξηθά ζηνηρεία θαη επηθεληξψλεηαη ζηε ζπμμεηνρή ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ πνπ δηαμέλνπλ ζε ρψξα-μέινο ηεο ΔΔ δηαθνξεηηθή απφ ηε δηθή ηνπο ζηηο δεμνηηθέο εθινγέο θαη ζηηο επξσεθινγέο. Δπίζεο, ζηξέθεη ηελ πξνζνρή ηεο ζηε ζπμμεηνρή ησλ ζπιιφγσλ εθπξνζψπεζεο ησλ ππεθφσλ ρσξψλ εθηφο ηεο ΔΔ, ηδηαίηεξα ησλ γπλαηθείσλ ελψζεσλ, ζην δεμνθξαηηθφ βίν ηεο ρψξαο δηαμνλήο ηνπο, αιιά θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γεληθψηεξα. Η μειέηε απηή είλαη μηα ζχγθξηζε ησλ εζληθψλ μειεηψλ πνπ δηεμήρζεζαλ ζηηο ρψξεο-μέιε πνπ ζπμμεηέρνπλ ζηε μειέηε. Κάζε εζληθή μειέηε επηθεληξψλεηαη ζε μηα ζπγθεθξημέλε εζληθή θνηλφηεηα: ηνπο Πνξηνγάινπο μεηαλάζηεο πνπ μέλνπλ ζηε Γαιιία, ηνπο Πνισλνχο μεηαλάζηεο πνπ δνπλ ζην Βέιγην, ηνπο Βνχιγαξνπο μεηαλάζηεο πνπ δνπλ ζηελ Διιάδα θαη ηνπο Ρνπμάλνπο μεηαλάζηεο πνπ δνπλ ζηελ Ιηαιία θαη ηελ Ιζπαλία. Όζνλ αθνξά ζηε μεζνδνινγία, έγηλε μία αλάιπζε ζε θάζε ζπμμεηέρνπζα ρψξα. Οη θνηλφηεηεο ησλ μεηαλαζηψλ επηιέρζεζαλ αλάινγα με ηε ζρεηηθή ζεμαζία ηνπο ζηηο ρψξεο ππφ μειέηε. Όινη νη εηαίξνη ηνπ πξνγξάμμαηνο είραλ 1 Για παράδειγμα, το ποσοστό των γυναικών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι περίπου 35% σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου για τις γυναίκες και τις ευρωεκλογές, το 53% των γυναικών που έλαβαν μέρος στην έρευνα πιστεύουν ότι πρέπει να υπάρχει μεγαλύτερη ενθάρρυνση των γυναικών να συμμετέχουν στην πολιτική. Ο στόχος αυτός βαίνει παράλληλα προς τον έτερο στόχο του προγράμματος, που είναι η στόχευση στα συγκεκριμένα προβλήματα που έχουν να κάνουν με το ρατσισμό, την ξενοφοβία και τις διακρίσεις μεταξύ των πολιτών της ΕΕ που διαμένουν σε κράτος-μέλος διαφορετικό από το δικό τους και τον εθνικό πληθυσμό ή τις άλλες κοινότητες αλλοδαπών που διαμένουν νόμιμα στη χώρα. 7

ηε δπλαηφηεηα λα επηιέμνπλ έλαλ εμπεηξνγλψμνλα ζηα ζεμειηψδε δηθαηψμαηα, θαη εηδηθψηεξα ζηα εθινγηθά δηθαηψμαηα, ή ζηελ μεηαλάζηεπζε, γηα λα ηνπο βνεζήζεη ζηελ έξεπλα. Η έξεπλα επηθεληξψζεθε ζηηο πνιηηηζηηθέο θαη αληηπξνζσπεπηηθέο ελψζεηο ησλ θνηλνηήησλ πνπ μειεηήζεθαλ θαη αλέιπζε ηα ραξαθηεξηζηηθά, ηελ νξγάλσζε θαη ηε ζπμμεηνρή ησλ θνηλνηήησλ απηψλ ζηνλ πνιηηηθφ βίν ηεο ρψξαο θηινμελίαο ηνπο. Έλα άιιν αληηθείμελν έξεπλαο αθνξά ηε δηαθξίβσζε θαιψλ πξαθηηθψλ ζε δξαζηεξηφηεηεο δηαπαηδαγψγεζεο ηνπ πνιίηε πνπ απεπζχλνληαη ζε αιινδαπνχο πνιίηεο ηεο ΔΔ, αθνινπζνχμελε απφ μία ζεηξά ζπζηάζεσλ γηα ηηο αλάγθεο ησλ μεηαλαζηψλ απηψλ, ζπμπεξηιαμβαλφμελσλ πηζαλψλ ηξφπσλ αχμεζεο ηεο ζπμμεηνρήο ηνπο ζηηο δεμνηηθέο εθινγέο θαη ζηηο εθινγέο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ. Η έξεπλα παξείρε ηελ επθαηξία λα εμεηαζηνχλ νη ζπλζήθεο δσήο πέληε δηαθνξεηηθψλ θνηλνηήησλ μεηαλαζηψλ ηεο ΔΔ πνπ δνχλ ζηελ επηθξάηεηα άιινπ θξάηνπο-μέινπο ηεο ΔΔ θαη ηνλ ηξφπν πνπ αζθνχλ ηα πνιηηηθά ηνπο δηθαηψμαηα φπσο θαζνξίδνληαη ζηελ λνμνζεζία ηεο ΔΔ. Απηφ επηηεχρζεθε ζπλδπάδνληαο ηηο εζληθέο μειέηεο με ζηφρν ηελ αλάδεημε μηαο επξχηεξεο νπηηθήο γηα ηελ ηζαγέλεηα ηεο ΔΔ. 8

ΜΕΡΟ 1 2. Πνιίηεο εηζίλ χμθσλα με ην Άξζξν 20 ηεο πλζήθεο γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΛΔΔ), Δπξσπαίνο πνιίηεο είλαη θάζε πξφζσπν πνπ έρεη ηελ ππεθνφηεηα μηαο ρψξαο ηεο ΔΔ. Τπ απηήλ ηελ έλλνηα, ε ηζαγέλεηα ηεο ΔΔ πξνζηίζεηαη ζηελ εζληθή ππεθνφηεηα θαη δελ ηελ αληηθαζηζηά. Κάζε ρψξα ηεο ΔΔ ζεζπίδεη ηηο δηθέο ηεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ απφθηεζε θαη ηελ απψιεηα ηεο εζληθήο ηζαγέλεηαο. 2 Αξρηθά, μφλν νη εξγαδφμελνη ππάγνληαλ ζηηο ζπλζήθεο, αθνχ ε λνμνζεζία ηεο ΔΔ θαηνρχξσλε ηελ ειεχζεξε θπθινθνξία ησλ νηθνλνμηθά ελεξγψλ αηφμσλ, αιιά φρη απαξαηηήησο θαη άιισλ πξνζψπσλ. Ωζηφζν, ε δηεπθφιπλζε ηεο θπθινθνξίαο ησλ εξγαδφμελσλ ζηελ ΔΔ ήηαλ έλα βήμα πξνο μία νξζή θαηαλνμή ηεο εξγαηηθήο δχλαμεο ζηελ θνηλή αγνξά. 3 Σαπηφρξνλα, αλ θαη ε λνμνζεζία είρε ζρεδηαζηεί πξσηίζησο γηα ηνπο εξγαδφμελνπο, ε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη έδσζε ηελ επξσπατθή ηζαγέλεηα ζε φινπο ηνπο Δπξσπαίνπο. ήμεξα, ππάξρνπλ πεξίπνπ 500 εθαηνμμχξηα Δπξσπαίνη πνιίηεο ζηα 27 θξάηε-μέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ν αξηζμφο απηφο απμάλεηαη με θάζε επξσπατθή δηεχξπλζε. Αξρηθά, ε έλλνηα ηεο επξσπατθήο ηζαγέλεηαο ήηαλ πεξηζζφηεξν ζπμβνιηθή παξά νπζηαζηηθή, 4 αιιά με ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ ν ξφινο ηεο αλαπηχρζεθε πεξαηηέξσ μέζσ ησλ απνθάζεσλ ηνπ Δπξσπατθνχ Δηθαηζηεξίνπ (ΔΔΚ). 5 2 Βλ. Έκθεση του 2010 για την Ιθαγένεια της ΕΕ, Dismantling the obstacles to EU citizens rights (Καταρρίπτοντας τα εμπόδια ενάντια στα δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ), COM (2010) 603 τελικό, 27.10.2010. 3 Lamassoure, A. (2008). The citizen and the application of Community law. (Ο πολίτης και η εφαρμογή του Κοινοτικού Δικαίου). 4 Γνωμοδότηση AG Colomer, Τπόθεση C-228/07, Petersen, [2008] nyr, παράγραφος 26. 5 υγκεκριμένα, το ΔΕΚ αποφάνθηκε ότι η ιθαγένεια της ΕΕ «προορίζεται να αποτελέσει το θεμελιώδες καθεστώς των υπηκόων των Κρατών-Μελών εξασφαλίζοντας ισονομία στο πλαίσιο εφαρμογής της υνθήκης σε όλους όσους πληρούν τις ίδιες προϋποθέσεις ανεξάρτητα από την ιθαγένειά τους» (Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Τπόθεση C-184/99 Grzelczyk [2001] ECR I-6193, παράγραφος 31). υνεπώς, η ιθαγένεια της ΕΕ ενίσχυσε σημαντικά τα ατομικά δικαιώματα. Ειδικώτερα, το ΔΕΚ έκρινε ότι οι πολίτες δικαιούνται να διαμένουν σε άλλο κράτος-μέλος απλώς και μόνο λόγω της ιδιότητάς τους ως πολιτών της ΕΕ, αναγνωρίζοντας έτσι την ιθαγένεια της ΕΕ ως πηγή των δικαιωμάτων ελεύθερης κυκλοφορίας. (Τποθέσεις C-200/02, Zhu και Chen [2004] ECR I-9925, παράγραφος 26). 9

Δπηπξφζζεηα, ε ζέζε ζε ηζρχ ηεο πλζήθεο ηεο Ληζαβψλαο ελίζρπζε αθφμε πεξαηηέξσ ηελ έλλνηα ηεο ηζαγέλεηαο ηεο ΔΔ. πγθεθξημέλα, ε ΛΔΔ θαζνξίδεη ηα δηθαηψμαηα ησλ πνιηηψλ ηεο ΔΔ θαη μάιηζηα δηεπθξηλίδεη φηη ν θαηάινγνο πνπ πεξηέρεη δελ είλαη εμαληιεηηθφο. Παξάιιεια, ζέηνληαο ζε ηζρχ ηνλ Δπξσπατθφ Υάξηε Θεμειησδψλ Δηθαησμάησλ (ΥΘΔ) ε πλζήθε ηζρπξνπνίεζε αθφμε πεξηζζφηεξν ηελ έλλνηα ηεο ηζαγέλεηαο ηεο ΔΔ. πγθεθξημέλα, ζην πξννίμηφ ηνπ, ν ΥΘΔ νξίδεη φηη ε ΔΔ «ηνπνζεηεί ηνλ άλζξσπν ζην επίθεληξν ηεο δξάζεο ηεο θαζηεξψλνληαο ηελ ηζαγέλεηα ηεο Έλσζεο θαη δεμηνπξγψληαο έλαλ ρψξν ειεπζεξίαο, αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο». 3. Σν λνμηθό πιαίζην ηεο ΕΕ Η ηζαγέλεηα ηεο ΔΔ απνηειεί ηνλ νπζηψδε θξίθν φισλ ησλ Δπξσπαίσλ με ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. χμθσλα με ην ΔΔΚ, ε επξσπατθή ηζαγέλεηα μπνξεί λα ζεσξεζεί σο ην ζεμειηψδεο θαζεζηψο ησλ ππεθφσλ ησλ θξαηψλ-μειψλ. ην πιαίζην εθαξμνγήο ηεο πλζήθεο, εμαζθαιίδεη ηζνλνμία ζε φινπο φζνπο πιεξνχλ ηηο ίδηεο πξνυπνζέζεηο αλεμάξηεηα απφ ηελ ππεθνφηεηά ηνπο. πλεπψο, ε ηζαγέλεηα ηεο ΔΔ ελίζρπζε ζεμαληηθά ηα αηνμηθά δηθαηψμαηα. Παξάιιεια, απμάλεηαη ε αίζζεζε ηαχηηζεο ησλ πνιηηψλ με ηελ ΔΔ, εληζρχεηαη ε επξσπατθή θνηλή γλψμε θαη ε επξσπατθή πνιηηηθή ζπλείδεζε, θαζψο επίζεο θαη ε αίζζεζε μηαο επξσπατθήο ηαπηφηεηαο. 6 Όπσο ζεμεηψζεθε παξαπάλσ, Δπξσπαίνο πνιίηεο είλαη θάζε πξφζσπν πνπ είλαη ππήθννο ελφο θξάηνπο-μέινπο ηεο ΔΔ. Σαπηφρξνλα, νη πνιίηεο ηεο ΔΔ είλαη ηαπηφρξνλα δηθαηνχρνη ηεο ΔΔ. Σν θαζεζηψο απηφ παξέρεη ζηνπο πνιίηεο ηεο ΔΔ νξηζμέλα ζεμειηψδε δηθαηψμαηα θαη επεξγεηήμαηα ζε πνιινχο ηνμείο ηεο θαζεμεξηλήο ηνπο δσήο. Σα δηθαηψμαηα πνπ απνξξένπλ απφ ηελ ηζαγέλεηα ηεο ΔΔ θαηνρπξψλνληαη ζην πξσηνγελέο ελσζηαθφ δίθαην ελψ έρνπλ αλαπηπρζεί ζεμαληηθά θαη ζην 6 Βλ. http://circa.europa.eu/irc/opoce/fact_sheets/info/data/citizen/citizens/article_7174_en.htm 10

δεπηεξνγελέο δίθαην. πγθεθξημέλα, ε πλζήθε γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ν Υάξηεο Θεμειησδψλ Δηθαησμάησλ πεξηέρνπλ έλαλ (με εμαληιεηηθφ) θαηάινγν δηθαησμάησλ ηα νπνία ζπλδένληαη με ην θαζεζηψο απηφ: Σν δηθαίσμα ειεχζεξεο θπθινθνξίαο θαη εγθαηάζηαζεο ζην εζσηεξηθφ ηεο ΔΔ, 7 Σν δηθαίσμα ηνπ εθιέγεηλ θαη ηνπ εθιέγεζζαη ζηηο ζηηο εθινγέο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ζηηο δεμνηηθέο εθινγέο, 8 Σν δηθαίσμα δηπισμαηηθήο θαη πξνμεληθήο πξνζηαζίαο, 9 Σν δηθαίσμα αλαθνξάο ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, 10 Σν δηθαίσμα λα ππνβάιιεη θαηαγγειίεο ζηνλ Δπξσπαίν Δηαμεζνιαβεηή, 11 Σν δηθαίσμα λα μελ πθίζηαηαη δηαθξίζεηο με βάζε ηελ ππεθνφηεηα, 12 Σν δηθαίσμα λα απεπζχλεηαη ζε θαη λα ιαμβάλεη απάληεζε απφ νπνηνδήπνηε φξγαλν ηεο ΔΔ ζε μία απφ ηηο επίζεμεο γιψζζεο ηεο ΔΔ, Σν δηθαίσμα πξφζβαζεο ζηα έγγξαθα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο θαη ηνπ Δπξσπατθνχ πμβνπιίνπ ππφ νξηζμέλεο πξνυπνζέζεηο, Σν δηθαίσμα ηζφηημεο πξφζβαζεο ζηηο ππεξεζίεο ηεο ΔΔ, Σν δηθαίσμα ρξεζηήο δηνίθεζεο, 7 Άρθρο 20 εδάφιο a) και άρθρο 21 ΛΕΕ άρθρο 39 ΦΘΔ: «Κάθε πολίτης της Ένωσης έχει δικαίωμα να κυκλοφορεί και να διαμένει ελεύθερα στο έδαφος των κρατών μελών υπό την επιφύλαξη των περιορισμών και με τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στις υνθήκες και στις διατάξεις που θεσπίζονται για την εφαρμογή τους». Σα δικαιώματα αυτά καθορίζονται στην Οδηγία 2004/38/EC. 8 Άρθρα 20, εδάφιο β) και 22 ΛΕΕ. 9 Άρθρα 20 εδάφιο γ) και 24 ΛΕΕ: Πρόκειται για το δικαίωμα προστασίας από τις διπλωματικές και προξενικές αρχές οποιασδήποτε άλλης χώρας της ΕΕ. Ειδικώτερα: «Οι πολίτες της Ένωσης έχουν το δικαίωμα να απολαύουν στο έδαφος τρίτης χώρας, στην οποία δεν αντιπροσωπεύεται το κράτος μέλος την υπηκοότητα του οποίου έχουν, της διπλωματικής και προξενικής προστασίας κάθε κράτους μέλους, υπό τους ίδιους όρους που ισχύουν και έναντι των υπηκόων του κράτους αυτού. 10 Άρθρα 20 εδάφιο δ) και 24 ΛΕΕ: «Κάθε πολίτης της Ένωσης καθώς και κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο διαμένει ή έχει τη νόμιμη έδρα του σε Κράτος-Μέλος έχει το δικαίωμα να αναφέρεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο». 11 Άρθρα 20 εδάφιο δ) και 24 ΛΕΕ. 12 Άρ. 18 ΛΕΕ. 11

Σν δηθαίσμα ζηηο πξσηνβνπιίεο ησλ πνιηηψλ, ζχμθσλα με ην νπνίν 1 εθαηνμμχξην πνιίηεο πξνεξρφμελνη απφ ην έλα ηέηαξην ηνπιάρηζηνλ ησλ θξαηψλ-μειψλ ηεο ΔΔ δηθαηνχληαη λα θαιέζνπλ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή λα ππνβάιιεη πξνηάζεηο λνμνζεηηθψλ μεηαξξπζμίζεσλ ζε ηνμείο φπνπ ε Δπηηξνπή δελ δηθαηνχηαη δηαθνξεηηθά λα ην πξάμεη. 13 Απφ λνμηθή άπνςε, ε ηζαγέλεηα ππνδειψλεη έλαλ ζχλδεζμν μεηαμχ ελφο αηφμνπ θαη μηαο θνηλφηεηαο (ζπλήζσο ελφο θξάηνπο), θαζψο θαη έλα θαζεζηψο με ην νπνίν ζπλδένληαη ζεμαληηθά δηθαηψμαηα. Όπσο ππνγξαμμίδεη ε Virginia Leary, ε ηζαγέλεηα ζπλεπάγεηαη «μηα δέζμε δηθαησμάησλ πξσηίζησο, ηελ πνιηηηθή ζπμμεηνρή ζηε δσή μηαο θνηλφηεηαο, ην δηθαίσμα ηνπ εθιέγεηλ θαη ην δηθαίσμα μηαο νξηζμέλεο πξνζηαζίαο απφ ηελ θνηλφηεηα αιιά θαη ππνρξεψζεσλ». 14 Τπφ ηελ έλλνηα απηή, ε πνιηηηθή ζπμμεηνρή μπνξεί λα νξηζηεί σο νη ελέξγεηεο ηνπ θάζε πνιίηε αηνμηθά με ηηο νπνίεο επηδεηεί λα επεξεάζεη ηε δηαμφξθσζε ηεο θνηλσλίαο. 15 Η βάζε ησλ δεμνθξαηηθψλ θνηλσληψλ πξνζδηνξίδεηαη απφ ηε δπλαηφηεηα ησλ πνιηηψλ λα ςεθίδνπλ θαη λα επηιέγνπλ ηνπο εθπξνζψπνπο ηνπο σο μέξνο μηαο εθινγηθήο δηαδηθαζίαο, πξάγμα πνπ θαζηζηά ηελ θπβέξλεζε έθθξαζε ηεο βνχιεζεο ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ. Ωζηφζν, ε πνιηηηθή ζπμμεηνρή μπνξεί λα ιάβεη πνιιέο μνξθέο, μεηαμχ ησλ νπνίσλ, ε ζπμμεηνρή ζε πνιηηηθά θφμμαηα, ε παξαθνινχζεζε πνιηηηθψλ ζπδεηήζεσλ, ε ζπμμεηνρή ζε πξνεθινγηθέο εθζηξαηείεο, ε ππνγξαθή αηηεμάησλ, ε επαθή με πνιηηηθνχο, ε απνζηνιή επηζηνιψλ ζε εθπξνζψπνπο ηεο θπβέξλεζεο, ε θάζνδνο ζηηο εθινγέο σο ππνςεθίσλ. 13 Άρθρο 11, Παράγραφος 4 της υνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση: Η υνθήκη της Λισαβώνας εισήγαγε μια νέα μορφή δημόσιας συμμετοχής των πολιτών στη διαμόρφωση της πολιτικής της Ευρωπαϊκή Ένωσης, την Ευρωπαϊκή Πρωτοβολία Πολιτών (ΕΠΠ). Όπως απαιτεί η υνθήκη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το υμβούλιο υιοθέτησαν, μετά από πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έναν κανονισμό που καθορίζει τους κανόνες και τη διαδικασία που διέπουν το νέο αυτό εργαλείο (Κανονισμός ΕΕ, No. 211/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του υμβουλίου για την πρωτοβουλία των πολιτών). Οι διοργανωτές μιας πρωτοβουλίας πολιτών, μία επιτροπή πολιτών αποτελούμενη από 7 τουλάχιστον Ευρωπαίους πολίτες από 7 τουλάχιστον διαφορετικά κράτη-μέλη, έχουν 1 χρόνο στη διάθεσή τους για να συγκεντώσουν τις απαραίτητες δηλώσεις συμμετοχής. Ο αριθμός των δηλώσεων συμμετοχής πρέπει να πιστοποιείται από τις αντίστοιχες αρμόδιες αρχές των κρατών-μελών. Η Επιτροπή διαθέτει 3 μήνες για να εξετάσει την πρωτοβουλία και να αποφασίσει πώς θα δράσει. 14 Virginia Leary, Citizenship. Human rights, and Diversity, στο Alan C. Cairns, John C. Courtney, Peter MacKinnon, Hans J. Michelmann, David E. Smith. Citizenship, Diversity, and Pluralism: Canadian and Comparative Perspectives. McGill-Queen's Press - MQUP. σελ. 247 264. ISBN 9780773518933. 15 González et a (2007). Particiapció política i joves. Una aproximació a les pràctiques polítiques, la participació social i l afecció política de la joventut catalana. Secretaria de Joventut, Generalitat de Catalunya. Col lecció Estudis, 22, Barcelona. 12

4. Εζσηεξηθή μεηαλάζηεπζε Σα δηθαηψμαηα πνπ αλαθέξνληαη παξαπάλσ ζπλδένληαη ζηελά με ην θαηλφμελν ηεο μεηαλάζηεπζεο. Η αλζξψπηλε μεηαλάζηεπζε είλαη ε μεηαθίλεζε αλζξψπσλ απφ μία πεξηνρή ζε άιιε, μεξηθέο θνξέο ζε μεγάιεο απνζηάζεηο ή ζε μεγάινπο αξηζμνχο. Ιζηνξηθά, ε μεηαθίλεζε απηή ππήξμε λνμαδηθή, πξνθαιψληαο ζπρλά ζεμαληηθέο ζπγθξνχζεηο με ην ληφπην πιεζπζμφ θαη ηελ εθηφπηζε ή ηελ πνιηηηζμηθή ηνπο αθνμνίσζε. Οη άλζξσπνη πνπ μεηαλαζηεχνπλ ζε άιιε ρψξα νλνμάδνληαη immigrants ελψ ζηνλ ηφπν αλαρψξεζεο ραξαθηεξίδνληαη σο emigrants (ημ. ηα ειιεληθά δελ γίλεηαη δηάθξηζε). Απηφ ζεμαίλεη φηη έλαο ζηνπο ηξηάληα πέληε αλζξψπνπο ζηνλ θφζμν είλαη μεηαλάζηεο. ην επίπεδν ηεο ΔΔ, ε μεηαλάζηεπζε έρεη μηα δηαπεξηθεξεηαθή θαη εζσηεξηθή δηάζηαζε αλαθέξεηαη σο ειεχζεξε θπθινθνξία ησλ αηφμσλ. Δπηπιένλ, ην δηθαίσμα ειεχζεξεο θπθινθνξίαο θαη εγθαηάζηαζεο ζηελ επηθξάηεηα ησλ θξαηψλ-μειψλ ηεο ΔΔ απνηειεί ζεμειηψδεο δηθαίσμα, πνπ θαηνρπξψλεηαη γηα φινπο ηνπο Δπξσπαίνπο πνιίηεο θαη ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο απφ ηηο πλζήθεο. 16 ε γεληθέο γξαμμέο, ε ειεπζεξία απηή επηηξέπεη ζηνπο πνιίηεο ελφο θξάηνπομέινπο λα ηαμηδεχνπλ, λα μέλνπλ ή λα εξγάδνληαη ζε άιιν θξάηνο-μέινο ηεο ΔΔ, είηε μφλημα είηε πξνζσξηλά. Η ηδέα πίζσ απφ απηήλ ηελ ειεπζεξία είλαη φηη νη πνιίηεο ησλ άιισλ θξαηψλ-μειψλ πξέπεη λα ηπγράλνπλ ηεο ίδηαο μεηαρείξηζεο με ηνπο ππεθφνπο ηνπ θξάηνπο-μέινπο. Σν δηθαίσμα απηφ εμεηδηθεχεηαη ζηελ Οδεγία 2004/38/EC, ε νπνία επέθηεηλε ην δηθαίσμα θπθινθνξίαο θαη δηαμνλήο ζην εζσηεξηθφ ηεο ΔΔ ζε φια ηα μέιε ηεο νηθνγέλεηαο, ζπμπεξηιαμβάλνληαο ηηο θαηαρσξεμέλεο ειεχζεξεο ελψζεηο. πγθεθξημέλα, ε νδεγία απηή θσδηθνπνηεί θαη αλαζεσξεί ηα πθηζηάμελα εξγαιεία με ζηφρν ηελ απινπνίεζε θαη ηελ ελίζρπζε ηνπ δηθαηψμαηνο ειεχζεξεο θπθινθνξίαο θαη δηαμνλήο γηα φινπο ηνπο Δπξσπαίνπο πνιίηεο θαη ηα μέιε ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο. Σν εχξνο εθαξμνγήο ηεο νδεγίαο είλαη μεγάιν αθνχ επεθηείλεη ην δηθαίσμα επαλέλσζεο ηεο νηθνγέλεηαο γηα ηνπο Δπξσπαίνπο 16 Η έννοια της ελεύθερης κυκλοφορίας των ατόμων δημιουργήθηκε με την υπογραφή της υμφωνίας του ένγκεν το 1985 και την συνεπακόλουθη υνθήκη του έγκεν του 1990, η οποία κατάργησε τους συνοριακούς ελέγχους μεταξύ των κρατών που συμμετέχουν. 13

πνιίηεο θαη ζην ζχληξνθν ηεο θαηαρσξεμέλεο ειεχζεξεο έλσζεο ππφ νξηζμέλεο πξνυπνζέζεηο 17 θαη ρνξεγεί απηφλνμα δηθαηψμαηα ζηα μέιε ηεο νηθνγέλεηαο ζε πεξίπησζε ζαλάηνπ ή αλαρψξεζεο ηνπ πνιίηε ηεο ΔΔ, θαζψο επίζεο θαη ζε πεξίπησζε δηάζηαζεο ή δηαδπγίνπ. Η νδεγία απηή πηνζεηεί επίζεο ην λέν δηθαίσμα μφλημεο δηαμνλήο μεηά ηελ παξέιεπζε πέληε εηψλ αδηάθνπεο λφμημεο παξαμνλήο ζηε ρψξα ππνδνρήο θαη ηέινο, αληηθαζηζηά ηελ άδεηα παξαμνλήο με έλα απιφ πηζηνπνηεηηθφ εγγξαθήο πνπ εθδίδεηαη απφ ηηο αξμφδηεο αξρέο. Αθφμε, πεξηνξίδεη ην δηθαίσμα ησλ θξαηψλ-μειψλ λα παχνπλ ην δηθαίσμα δηαμνλήο γηα ιφγνπο δεμφζηαο ηάμεο, δεμφζηαο αζθάιεηαο ή δεμφζηαο πγείαο. 18 Η νδεγία ηέζεθε ζε ηζρχ ηνλ Απξίιην ηνπl 2006 ζε αληηθαηάζηαζε μηαο ζεηξάο νδεγηψλ θαη ελφο θαλνληζμνχ πνπ ςεθίζηεθαλ αλάμεζα ζην 1964 θαη ην 1993. Όπσο επεζήμαλε ε Δπίηξνπνο Δηθαηζχλεο ηεο ΔΔ, Viviane Reading, επ επθαηξία ηεο Δηάζθεςεο γηα ηα Δηθαηψμαηα ησλ Πνιηηψλ ηεο ΔΔ πνπ έιαβε ρψξα ζηηο Βξπμέιιεο ηνλ Ινχλην ηνπ 2010, «ζχμθσλα με εθηημήζεηο ηνπ 2008, 11,3 εθαηνμμχξηα Δπξσπαίνη πνιίηεο δνχλ ζε θξάηνο-μέινο δηαθνξεηηθφ απφ ηε ρψξα θαηαγσγήο ηνπο. Πνιχ μεγαιχηεξνο είλαη ν αξηζμφο ησλ πνιηηψλ με δηαζπλνξηαθέο εμπεηξίεο ιφγσ ηαμηδηνχ, ζπνπδψλ, εξγαζίαο, ελδερνμέλσο γάμνπ ή δηαδπγίνπ, αγνξάο αθηλήηνπ ή θιεξνλνμίαο, ςήθνπ, ηαηξηθήο πεξίζαιςεο ή απιψο ιφγσ αγνξψλ πνπ πξαγμαηνπνηνχλ μέζσ ππνινγηζηή ζε άιιεο ρψξεο ηεο ΔΔ. Γηα παξάδεηγμα, ππάξρνπλ 16 εθαηνμμχξηα γάμνη με θάπνηα δηαζπλνξηαθή δηάζηαζε. Δχν εθαηνμμχξηα Δπξσπαίνη θνηηεηέο ζπνχδαζαλ ζε άιιν θξάηνο-μέινο απφ ηελ έλαξμε ηνπ πξνγξάμμαηνο Erasmus ην 1987». Δπηπιένλ, πνιινί πνιίηεο ηεο ΔΔ ηαμηδεχνπλ ηαθηηθά ζε άιια θξάηεμέιε γηα επαγγειμαηηθνχο ιφγνπο ή γηα ηνπξηζμφ θαη απνιαμβάλνπλ 17 Οι ελεύθερες ενώσεις καταχωρούνται σύμφωνα με τη νομοθεσία των κρατών-μελών. Ο καταχωρημένος σύντροφος έχει το δικαίωμα να συνοδεύσει ή να συναντήσει τον έτερο σύντροφο στα κράτη μέλη η νομοθεσία των οποίων εξισώνει τις καταχωρημένες ελεύθερες ενώσεις με το γάμο. 18 Βλ. Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του υμβουλίου υπ αρ. 2004/38/EC της 29 ης Απριλίου 2004 σχετικά με το δικαίωμα κυκλοφορίας και διαμονής των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους στην επικράτεια των Κρατών-Μελών που τροποποιεί τον Κανονισμό (ΕΟΚ) υπ αρ.1612/68 και καταργεί τις Οδηγίες 64/221/ΕΟΚ, 68/360/ΕΟΚ, 72/194/ΕΟΚ, 73/148/ΕΟΚ, 75/34/ΕΟΚ, 75/35/ΕΟΚ, 90/364/ΕΟΚ, 90/365/ΕΟΚ και 93/96/ΕΟΚ, και την Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 158/77 της 30 ης Απριλίου 2004. Για έναν πλήρη σχολιασμό της Οδηγίας 2004/38/ΕΚ, βλ. το Δικαίωμα κυκλοφορίας και διαμονής των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους στο εσωτερικό της Ένωσης, Guide on how to get the best out of Directive 2004/38/EC, Γενική Διεύθυνση Δικαιοσύνης, Ελευθερίας και Ασφάλειας στον ιστότοπο: http://ec.europa.eu/justice/citizen/files/guide_2004_38_ec_en.pdf. 14

ζπλνπηηθνχο ειέγρνπο ζηα ζχλνξα ή δελ ππφθεηληαη θαλ ζε δηαζπλνξηαθφ έιεγρν. ηελ Δπξψπε, νη δηαπεξηθεξεηαθέο μεηαλαζηεπηηθέο ξνέο επεξεάδνληαη απφ ηηο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο θαη ηε γεσγξαθηθή εγγχηεηα. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο, θάπνηεο απφ ηηο νπνίεο εμεηάδνληαη θαη ζηελ παξνχζα μειέηε, ε μεηαλάζηεπζε μεθίλεζε πξίλ απφ ηελ πξνζρψξεζε ηεο ρψξαο θαηαγσγήο ησλ μεηαλαζηψλ ζηελ ΔΔ. Απηή ε μνξθή μεηαλάζηεπζεο νθείιεηαη θπξίσο ζε νηθνλνμηθνχο θαη πνιηηηθνχο ιφγνπο θαη νη μεηαλάζηεο εγθαηέιεηπαλ ζπρλά ηε ρψξα θαηαγσγήο ηνπο με ηνπξηζηηθή βίδα ζε νξηζμέλεο μάιηζηα πεξηπηψζεηο, ζεσξήζεθαλ αθφμε θαη πξφζθπγεο. Απηφ είρε ζαλ απνηέιεζμα πνιινί μεηαλάζηεο λα πεξηέιζνπλ ζε παξάλνμε ή εμη-λφμημε ζέζε γηα πνιιά ρξφληα. Σέινο, ε έληαμε ηεο ρψξαο γέλλεζήο ηνπο ζηελ ΔΔ μεηέβαιε ην θαζεζηψο ηνπο: νδήγεζε ζηε λνμημνπνίεζε ηεο δηαμνλήο ηνπο θαη ζηελ αλαγλψξηζε ησλ πνιηηηθψλ ηνπο δηθαησμάησλ σο πνιηηψλ ηεο ΔΔ. Σα δηθαηψμαηα πνπ ζπλδένληαη με ηελ ηζαγέλεηα ηεο ΔΔ βαζίδνληαη ζην ζχλδεζμν αλάμεζα ζηνπο πνιίηεο ηεο ΔΔ θαη ηελ ΔΔ αθνξνχλ ζε φζνπο απνθαζίδνπλ λα επσθειεζνχλ απφ ην θαζεζηψο ηεο ΔΔ θαη λα μεηαθηλεζνχλ ή λα δηαμείλνπλ ζε άιιν θξάηνο-μέινο θαη ηνπο παξέρνπλ ην ίδην θαζεζηψο με ηνπο πνιίηεο ηεο ΔΔ πνπ γελλήζεθαλ ζ εθείλε ηε ρψξα. Ωζηφζν, φπσο ππνγξαμμίδεη ε Έθζεζε ηοσ 2010 γηα ηελ Ιζαγέλεηα ηες ΔΔ, εμαθνινπζεί λα ππάξρεη ράζμα αλάμεζα ζηηο ηζρχνπζεο δηαηάμεηο ηνπ λφμνπ θαη ζηελ πξαγμαηηθφηεηα ηεο θαζεμεξηλφηεηαο ησλ πνιηηψλ ηεο ΔΔ, ηδίσο ζε θαηαζηάζεηο με δηαζπλνξηαθή δηάζηαζε. Σα πνιιαπιά εμπφδηα πνπ εμπνδίδνπλ ηελ απφιαπζε ησλ δηθαησμάησλ ησλ πνιηηψλ ηεο ΔΔ πξνβάιινπλ αλάγιπθα ζην μεγάιν αξηζμφ θαηαγγειηψλ θαη εξσηεμάησλ πνπ ιαμβάλεη εηεζίσο ε Δπηηξνπή, θαζψο θαη ζηηο πξφζθαηεο έξεπλεο ηνπ Δπξσβαξφμεηξνπ. 15

5. πμμεηνρή ζηα θνηλά Οη πνιίηεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζπρλά μεηαθηλνχληαη θαη εγθαζίζηαληαη ζε άιια θξάηε-μέιε ηεο ΔΔ ζπλεπψο, ν πιεζπζμφο ησλ ρσξψλ ηεο ΔΔ θαζίζηαηαη νινέλα θαη πην εηεξνγελήο. Οη αιιαγέο απηέο νδήγεζαλ ζην θαηλφμελν ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο ελψ ε ειεπζεξία θπθινθνξίαο εληφο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, θαζψο θαη νη δηαδηθαζίεο πνπ επηηξέπνπλ ηελ εγθαηάζηαζε ησλ πνιηηψλ ηεο ΔΔ ζε άιια θξάηε-μέιε, έρνπλ απινπνηήζεη απηήλ ηε δηαδηθαζία. Αθφμε, ε ηάζε απηή είλαη πηζαλφλ λα εληζρχζεη ηελ αλάπηπμε μηαο επξσπατθήο θνηλσλίαο θαη λα ηζρπξνπνηήζεη αθφμε πεξηζζφηεξν ηελ ηδέα ηεο επξσπατθεο ηζαγέλεηαο. Οη πνιίηεο ηεο ΔΔ πνπ δηαμέλνπλ ζε θξάηνο-μέινο άιιν απφ ην δηθφ ηνπο δηαζέηνπλ πιένλ ην δηθαίσμα ηνπ εθιέγεηλ θαη ηνπ εθιέγεζζαη ζηηο εθινγέο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ. 19 Ωζηφζν, ε ζπμμεηνρή ησλ μεηαλαζηψλ ηεο ΔΔ ζην δεμνθξαηηθφ βίν ησλ ρσξψλ δηαμνλήο ηνπο παξαμέλεη ζε πνιχ ραμειά επίπεδα. χμθσλα με ηηο εθζέζεηο ηνπ Δπξσβαξφμεηξνπ γηα ηελ επξσπατθή ηζαγέλεηα ην 2010, ην 79 % ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ δειψλνπλ φηη έρνπλ αθνχζεη ηνλ φξν «πνιίηεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο». Ωζηφζν, μφλν ην 43% γλσξίδεη ηε ζεμαζία ηνπ φξνπ ελψ ην 48% δειψλεη φηη δελ είλαη «θαιά ελεμεξσμέλνο» ζρεηηθά με ηα δηθαηψμαηά ηνπ σο πνιίηεο ηεο ΔΔ. Πξάγμαηη, μφλν ην 32%, ην νπνίν αληηπξνζσπεχεη ιηγφηεξν απφ ην έλα ηξίην, ζεσξεί φηη είλαη «θαιά» ή «πνιχ θαιά ελεμεξσμέλνο» γηα ηα δηθαηψμαηά ηνπ σο πνιίηεο ηεο ΔΔ. 20 Παξ φιν πνπ ην δήηεμα έρεη ξπζμηζηεί εδψ θαη 20 ρξφληα, νη μεηαλάζηεο ηεο ΔΔ εμαθνινπζνχλ λα ζπλαληνχλ μείδνλα εμπφδηα ζηελ άζθεζε ηνπ δηθαηψμαηνο ηνπ εθιέγεηλ ζηηο εθινγέο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ζηηο δεμνηηθέο εθινγέο. Οη ρψξεο πνπ εμαθνινπζνχλ λα απαηηνχλ απφ ππεθφννπο άιισλ θξαηψλ-μειψλ πξφζζεηεο πξνυπνζέζεηο, αλεπίηξεπηεο ζχμθσλα με ηε λνμνζεζία ηεο ΔΔ, φπσο εζληθφ απνδεηθηηθφ ηαπηφηεηαο πνπ 19 Σο Άθρο 22 2 ΛΕΕ και η Οδηγία 93/109/EC της 6 ης Δεκεμβρίου 1993 θεσπίζουν αναλυτικές διατάξεις για την άσκηση του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τους πολίτες της ΕΕ που διαμένουν σε χώρα-μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοοι (OJ L 329, 30.12.1993, σελ. 34). 20 Flash Eurobarometer 294 «Η Ιθαγένεια της ΕΕ», Μάρτιος 2010. 16

έρεη εθδνζεί απφ ην ελ ιφγσ θξάηνο-μέινο, απνηεινχλ έλα θαιφ παξάδεηγμα. Άιια θξάηε-μέιε δελ ελεμεξψλνπλ επαξθψο ηνπο πνιίηεο ηεο ΔΔ απφ άιια θξάηε μέιε ζρεηηθά με ην δηθαίσμά ηνπο λα ζπμμεηέρνπλ ζηηο εθινγέο. Όπσο ζεμεηψλεηαη παξαπάλσ, ε ζπμμεηνρή ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ πνπ δηαμέλνπλ ζε θξάηνο-μέινο άιιν απφ ην δηθφ ηνπο ζηηο εθινγέο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ή ζηηο εθινγέο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο (ηφζν σο ςεθνθφξνη φζν θαη σο ππνςήθηνη) ζηε ρψξα δηαμνλήο ηνπο θηλείηαη ζε ραμειά επίπεδα. Απφ ην 1979, φηαλ δηνξγαλψζεθαλ νη πξψηεο επξσεθινγέο με άμεζε ςεθνθνξία, ε ζπμμεηνρή θζίλεη ζηαζεξά ελψ ν μέζνο φξνο πξνζέιεπζεο ζηηο θάιπεο ζηηο ηειεπηαίεο εθινγέο ηνπ Ινπλίνπ ηνπ 2009 αλήιζε μφιηο ζην 43%. Όζν γηα ηηο εθινγέο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ζηε Γαιιία ην 2001, γηα παξάδεηγμα, παξά ηνπο ελ δπλάμεη 1,2 πεξίπνπ εθαηνμμχξηα Δπξσπαίνπο πνιίηεο πνπ μπνξνχζαλ λα ζπμμεηέρνπλ ζηηο εθινγέο, μφλν 166.122 εγγξάθεθαλ ζηνπο εθινγηθνχο θαηαιφγνπο 21. Έθηνηε, ην πνζνζηφ ζπμμεηνρήο δελ απμήζεθε πνιχ. Δληνχηνηο, νη πνιηηηθέο απνθάζεηο πνπ ιαμβάλνληαη ζε ηνπηθφ θαη εζληθφ επίπεδν έρνπλ αληίθηππν ζηελ θαζεμεξηλή δσή ησλ πνιηηψλ ηεο ΔΔ πνπ δηαβηνχλ ζε άιιν θξάηνο-μέινο ηεο Έλσζεο ζε ηνμείο πνπ πεξηιαμβάλνπλ ηελ απαζρφιεζε, ηελ παηδεία, θνηλσληθά ή αθφμε θαη θνξνινγηθά ζέμαηα. Καηά ζπλέπεηα, ε ζπμμεηνρή απηψλ ησλ πνιηηψλ ηεο ΔΔ είλαη ζεμαληηθή σζηφζν, ηα ραμειά πνζνζηά ζπμμεηνρήο νθείινληαη ελ μέξεη ζε ειιηπή πιεξνθφξεζε θαη θίλεηξα. Αλεμάξηεηα απ απηφ, ηα ραμειά επίπεδα ζπμμεηνρήο ζηηο δεμνηηθέο εθινγέο θαη ζηηο εθινγέο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ δελ ζεμαίλνπλ φηη νη πνιίηεο ηεο ΔΔ πνπ δηαμέλνπλ ζε θξάηνο-μέινο δηαθνξεηηθφ απφ ην δηθφ ηνπο δελ ζπμμεηέρνπλ ζην δεμνθξαηηθφ βίν ηεο ρψξαο δηαμνλήο ηνπο. ηελ πξαγμαηηθφηεηα, πνιιέο ελψζεηο πνπ εθπξνζσπνχλ πνιίηεο ηεο ΔΔ πνπ δηαμέλνπλ ζε θξάηνο-μέινο δηαθνξεηηθφ απφ ην δηθφ ηνπο έρνπλ αθηεξψζεη ηε δξάζε ηνπο ζηελ αλάπηπμε ηεο ηεο δξάζεο ησλ πνιηηψλ. Οη με θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο (ΜΚΟ) απνηεινχλ ηνπο ζηπινβάηεο ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ θαη δηαδξαμαηίδνπλ νπζηψδε ξφιν ζηελ αλάπηπμε ηνπ δηαιφγνπ ηεο θνηλσλίαο ησλ 21 τοιχεία του Γαλλικού Τπουργείου Εσωτερικών. 17

πνιηηψλ, εληζρχνληαο ηε δεμνθξαηία θαη πξνάγνληαο ηα ζεμειηψδε δηθαηψμαηα. Δηαμεζνιαβνχλ μεηαμχ θξάηνπο θαη πνιηηψλ, ζπμβάιινπλ ζηελ αλάπηπμε λέσλ ηδεψλ ελψ ε εμπεηξνγλσζία ηνπο είλαη ρξήζημε θαηά ηε ράξαμε δεμφζηαο πνιηηηθήο. Οη ελψζεηο ησλ αιινδαπψλ πνιηηψλ ηεο ΔΔ δηαδξαμαηίδνπλ επίζεο ζεμαληηθφ ξφιν ζηελ εθπξνζψπεζε ησλ ζπμθεξφλησλ ησλ πνιηηψλ ηεο ΔΔ πνπ δηαμέλνπλ ζε θξάηνο-μέινο δηαθνξεηηθφ απφ ην δηθφ ηνπο. Απνηεινχλ ζεμαληηθνχο ελδηάμεζνπο θξίθνπο μεηαμχ ησλ αιινδαπψλ πνιηηψλ ηεο ΔΔ, απφ ηε μία πιεπξά, θαη ησλ θξαηηθψλ αξρψλ ή άιισλ ΜΚΟ, απφ ηελ άιιε. 18

ΜΕΡΟ 2 6. πγθξηηηθή κειέηε Σν πξφγξακκα «Πξφζβαζε ζηα Γηθαηψκαηα & Πνιηηηθφο Γηάινγνο γηα Όινπο» επηδηψθεη ηελ ελίζρπζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ κεηαλαζηψλ ηεο ΔΔ ζην δεκνθξαηηθφ θαη αζηηθφ βίν ηεο ρψξαο δηακνλήο ηνπο. Έηζη, ην πξφγξακκα πξνέβε ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ εζληθψλ κειεηψλ πνπ εθπνλήζεθαλ ζηα θξάηε-κέιε πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην πξφγξακκα. Κάζε εζληθή κειέηε επηθεληξψλεηαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε θνηλφηεηα κεηαλαζηψλ, φπσο νη Πνξηνγάινη κεηαλάζηεο πνπ δνπλ ζηε Γαιιία, νη Πνισλνί κεηαλάζηεο πνπ δνπλ ζην Βέιγην, νη Βνχιγαξνη κεηαλάζηεο πνπ δνπλ ζηελ Διιάδα, νη Ρνπκάλνη κεηαλάζηεο πνπ δνπλ ζηελ Ιηαιία θαη ζηελ Ιζπαλία. Ωο πξφγξακκα εξεπλεηηθήο δξάζεο, ζηνρεχεη επίζεο ζηε δεκηνπξγία ελφο πξνγξάκκαηνο θαηάξηηζεο πνπ ζα εληζρχζεη ηελ ηζαγέλεηα θαη ηελ πνιηηηθή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ηεο ΔΔ πνπ κεηαθηλνχληαη ζε άιιν θξάηνο-κέινο ην πξφγξακκα επηθεληξψλεηαη ηδηαίηεξα ζηηο γπλαίθεο. Παξνπζίαζε ησλ θνηλνηήησλ ησλ πνιηηώλ ηεο ΕΕ πνπ έρνπλ επηιεγεί ζε θάζε ζπκκεηέρνπζα ρώξα i. Η θνηλόηεηα ησλ Πνισλώλ ζην Βέιγην Παξνπζίαζε ηεο κειέηεο γηα ηελ θνηλόηεηα ησλ Πνισλώλ ζην Βέιγην Ιζηορία Η Πνισλία έρεη καθξά ηζηνξία κεηαλάζηεπζεο ζην Βέιγην. Έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο Πνισλψλ δνπλ ζηε ρψξα απηή ήδε απφ ην 1830. Μεηά ηελ πηψζε ηνπ ηείρνπο ηνπ Βεξνιίλνπ θαη ην άλνηγκα ηνπ ζηδεξνχ παξαπεηάζκαηνο, ε κεηαθίλεζε πξνο ηε Γχζε έγηλε πην εχθνιε θαη πξνθάιεζε έλα λέν ζεκαληηθφ θχκα κεηαλάζηεπζεο κε επίθεληξν ηηο Βξπμέιιεο. Η βαζκηαία άξζε φισλ ησλ λνκηθψλ θαη δηνηθεηηθψλ θξαγκψλ ζηε κεηαλάζηεπζε σο κέξνο ηεο δηαδηθαζίαο ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο ελίζρπζε ην κεηαλαζηεπηηθφ απηφ ξεχκα. Η κειέηε εμεηάδεη ην πιένλ πξφζθαην θχκα 19

κεηαλάζηεπζεο πνπ απνηειείηαη θπξίσο απφ νηθνλνκηθνχο κεηαλάζηεο πνπ κεηαθηλήζεθαλ ζην Βέιγην κεηά ην 1990. Σν 1991, νη Πνισλνί είραλ ην δηθαίσκα ηξίκελεο παξακνλήο ζην Βέιγην σο ηνπξίζηεο ζην δηάζηεκα απηφ απαγνξεπφηαλ ε εξγαζία. Ωζηφζν, ε πιεηνςεθία ησλ Πνισλψλ πνπ έξρνληαλ ζην Βέιηην ελδηαθέξνληαλ πεξηζζφηεξν γηα εξγαζία παξά γηα ηνπξηζκφ. Έηζη, ε παξάλνκε απαζρφιεζε ήηαλ ζπλήζεο κεηαμχ ηεο απμαλφκελεο θνηλφηεηαο ησλ Πνισλψλ θαη πνιινί απ απηνχο παξέηεηλαλ ηε δηακνλή ηνπο πέξα απφ ηα λφκηκα επηηξεπηά φξηα. Σν παξάλνκν θαζεζηψο πνιιψλ απφ απηνχο ηνπο κεηαλάζηεο ζεκαηνδνηεί κία απφ ηηο θπξηφηεξεο δηαθνξέο αλάκεζα ζηε κεηαλάζηεπζε απηήο ηεο επνρήο θαη ηα πξνεγνχκελα θχκαηα κεηαλαζηεχζεσλ. Δπηπιένλ, νη ηζρχνπζεο ηππηθέο πξνυπνζέζεηο παξακνλήο ήηαλ έλαο απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ πξνθάιεζαλ κηα παξνδηθή κεηαλάζηεπζε, θαζψο νη κεηαλάζηεο ζπλήζσο εξγάδνληαλ γηα ιίγνπο κήλεο ρξεζηκνπνηψληαο ηελ ηνπξηζηηθή βίδα. Μεηά απφ ην δηάζηεκα απηφ, ζε γεληθέο γξακκέο επέζηξεθαλ ζηελ Πνισλία θαη έζηειλαλ έλα κέινο ηεο νηθνγέλεηαο ή έλα θηιηθφ ηνπο πξφζσπν γηα λα ηνπο αληηθαηαζηήζεη ζηε δνπιεηά γηα κεξηθνχο κήλεο, ή ηνπιάρηζηνλ κέρξη λα κπνξέζνπλ λα δεηήζνπλ θαηλνχξγηα ηνπξηζηηθή ζεψξεζε. Μεηά ην 2004 θαη ηελ έληαμε ηεο Πνισλίαο ζηελ ΔΔ, ε παξάλνκε δηακνλή δελ απνηεινχζε πιένλ πξφβιεκα. Ωζηφζν, ε παξάλνκε απαζρφιεζε εμαθνινπζνχζε λα παξακέλεη πξνβιεκαηηθή, θαζψο ην Βέιγην άλνημε ηελ αγνξά εξγαζίαο ηνπ κφιηο ην Μάην ηνπ 2009 (αλ θαη ε ρψξα άλνημε ζηαδηαθά ηελ αγνξά εξγαζίαο ηεο ζηα λέα θξάηε-κέιε ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο φπνπ ππήξρε επείγνπζα αλάγθε γηα εξγαηηθφ δπλακηθφ). ήκεξα, νη Πνισλνί έρνπλ ηα ίδηα δηθαηψκαηα κε ηνπο ππφινηπνπο Δπξσπαίνπο πνιίηεο. Το κέγεζος ηες κεηαλαζηεσηηθής θοηλόηεηας Σν κέγεζνο ηεο θνηλφηεηαο γλψξηζε κεγάιεο δηαθπκάλζεηο ζην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ. Απφ ηηο αξρέο ηνπ 2000, ν αξηζκφο ησλ Πνισλψλ ζην Βέιγην απμάλεηαη ζηαζεξά. Σν 2006, 18.000 Πνισλνί δνχζαλ ζην Βέιγην ην 2008 ππήξραλ ζηε ρψξα 30.768 Πνισλνί ελψ ην 2010 ν αξηζκφο ηνπο αλήιζε ζε 43.085. 22 Ωζηφζν, νη αξηζκνί απηνί αθνξνχλ απνθιεηζηηθά ηε λφκηκε κεηαλάζηεπζε ελψ ν πξαγκαηηθφο αξηζκφο ησλ Πνισλψλ πνπ δνχλ ζην Βέιγην ππνινγίδεηαη κεηαμχ 100.000 θαη 120.000. ήκεξα, νη 22 Γενική διέυθυνση Θεσμών και Πληθυσμού, Ομοσπονδιακές Τπηρεσίες Εσωτερικών Πληθυσμός, τατιστικά τοιχεία, Πληθυσμός με βάση την εθνικότητα, το φύλο, την ηλικιακή κατηγορία κατά την 1 η Ιανουαρίου του 2006, του 2008 και του 2010. 20