Ως Γεωαναφορά (Georeference) ορίζεται η διαδικασία κατά την οποία προσδίδονται πραγματικές γεωγραφικές συντεταγμένες επιθυμητού συστήματος αναφοράς συντεταγμένων σε μία ψηφιακή εικόνα που έχει προέλθει από σάρωση ενός αναλογικού χάρτη ή μίας αεροφωτογραφίας σε συσκευή σαρωτή (scanner). Η εικόνα που προκύπτει εφαρμόζοντας την παραπάνω μεθοδολογία ονομάζεται γεωαναφερόμενη και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εξαγωγή χαρτογραφικών πληροφοριών σε διανυσματική μορφή με την διαδικασία της ψηφιοποίησης σε περιβάλλον Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών, ή να συνδυαστεί με ήδη υπάρχοντα ψηφιακά γεωναφερόμενα δεδομένα για την δημιουργία χαρτοσύνθεσης ή την γεωγραφική ανάλυση και εξαγωγή συμπερασμάτων, με προϋπόθεση την ύπαρξη ενός κοινού συστήματος γεωγραφικής αναφοράς. («ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ-ΓΕΩΑΝΑΦΟΡΑ ΧΑΡΤΗ»,Ευάγγελου Ι. Φιλιππίδη Δρ. Δασολόγου Περιβαλλοντολόγου) Οι χάρτες κλίμακας 1:5000 που παρήχθησαν από την Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού έγιναν με βάση την προβολή Hatt. Έτσι πριν γεωαναφέρουμε κάποιον τέτοιο χάρτη θα πρέπει πρώτα να κάνουμε μετατροπή των γωνιακών συντεταγμένων του σε ΕΓΣΑ87, το οποίο και χρησιμοποιείται σήμερα. Στην εικόνα, η αριστερή κάτω γωνία του χάρτη έχει συντεταγμένες X=
4114,5429 και Y= -27965,9447, ενώ ως κέντρο είναι το Φ.Χ. Αργαλαστής Η μετατροπή μπορεί να γίνει με κάποιο πρόγραμμα όπως το CoordGr του Συγγρού (eetemher.gr/bio/coords_gr.zip) ή πιο απλά με κάποιο Excel όπως το hattegsa.xls το οποίο δεν χρειάζεται και εγκατάσταση στον υπολογιστή μας. Αν εργαστούμε με το hattegsa.xls αρχικά επιλέγουμε το Φ.Χ. που στο παράδειγμά μας είναι η Αργαλαστή και στην συνέχεια καταχωρούμε τα Χ και Υ του χάρτη στα αντίστοιχα κελιά. Δίπλα θα πάρουμε τις συντεταγμένες σε ΕΓΣΑ87. Ανοίγουμε το ArcMap και ορίζουμε σε αυτό ως σύστημα συντεταγμένων το ΕΓΣΑ87
Με δεξί κλικ στο layers και στη συνέχεια properties ανοίγει το παράθυρο Data Frame Properties, εκεί επιλέγουμε την καρτέλα Coordinate System και κατεβαίνουμε ώσπου να βρούμε το National Grids, στην συνέχεια Europe και τέλος επιλέγουμε Greek Grid (ΕΓΣΑ87) Στο ίδιο παράθυρο, στην καρτέλα General, επιλέγουμε στην επιλογή Units τα μέτρα.
Εισάγουμε τον χάρτη μας Add Data πατώντας στο σηματάκι με τον μαύρο σταυρό σε κίτρινο πλαίσιο, και αναζητούμε στον υπολογιστή μας τον φάκελο που περιέχει τον χάρτη. Τον προσθέτουμε με το add και επιλέγουμε στο παράθυρο που εμφανιστεί να δημιουργηθεί το αρχείο πυραμίδας (για να τρέχει πιο ξεκούραστα το πρόγραμμα). Ο χάρτης έχει πλέον εισαχθεί και τοποθετήθηκε, αφού δεν είναι γεωαναφερμένος, στο σημείο με συντεταγμένες 0,0.
Μετακινώντας τον δείκτη κοντά στην κάτω αριστερή γωνία του χάρτη θα δούμε στο δεξιά κάτω πλευρά της οθόνης του προγράμματος ότι είμαστε κοντά στο σημείο 0,0 Με δεξί κλικ οπουδήποτε στο κενό στην πάνω μπάρα εμφανίζονται οι διαθέσιμες εργαλειοθήκες του ArcMap. Τσεκάρουμε αυτή της γεωαναφοράς Georeferencing.
Αφού έχει ενσωματωθεί η εργαλειοθήκη στην οθόνη του περιβάλλοντος εργασίας μας, ελέγχουμε ότι είναι επιλεγμένο το layer που θέλουμε (σε περίπτωση που έχουμε εισαγάγει κι άλλα layer εκτός από τον χάρτη) και πατώντας στο εικονίδιο Add Control Points, ξεκινάμε να επιλέγουμε σημεία του χάρτη για τα οποία γνωρίζουμε τις συντεταγμένες τους. Στην περίπτωση του τοπογραφικού χάρτη τα σημεία αυτά είναι οι τέσσερις γωνίες του.
Μεγεθύνουμε τόσο ώστε να μπορέσουμε να ορίσουμε με όσο το δυνατόν καλύτερη ακρίβεια το πρώτο σημείο, το επιλέγουμε κλικάροντας και απομακρύνουμε τον δείκτη. Βλέπουμε ότι έχει σχηματιστεί ένας σταυρός που δίπλα του γράφει ότι είναι το πρώτο σημείο (1) που ορίσαμε. Με δεξί κλικ οπουδήποτε στην οθόνη που εργαζόμαστε, επιλέγουμε Input X and Y και στο παράθυρο που εμφανίζεται καταχωρούμε τις συντεταγμένες ΕΓΣΑ87 που έχουμε βρει για το πρώτο σημείο στο excel. Όταν πατήσουμε οκ, ο χάρτης έχει εξαφανιστεί από την οθόνη μας γιατί το πρώτο σημείο έχει πάει ήδη στην θέση που του ορίσαμε. Για να τον δούμε ξανά στην οθόνη μας πάμε στον πίνακα με τα layer και με δεξί κλικ πάνω στο layer του χάρτη από τις διαθέσιμες επιλογές κλικάροουμε στο Zoom To Layer.
Αφού ξαναδούμε μπροστά μας τον χάρτη, επιλέγουμε το Zoom in και σχεδιάζουμε ένα πλαίσιο στην πάνω γωνία του χάρτη για να μεγεθύνουμε και να ορίσουμε το δεύτερο σημείο. Εισάγουμε τις συντεταγμένες του δεύτερου σημείου και ο χάρτης κλιμακώνεται πηγαίνοντας και αυτό το σημείο εκεί που το ορίσαμε.
Συνεχίζουμε με τον ίδιο τρόπο και στα άλλα δυο σημεία και αφού δώσουμε τις συντεταγμένες και του τέταρτου σημείου ο χάρτης πρέπει να έχει γεωαναφερθεί. Πατώντας τώρα στο εικονίδιο View Link Table, μας ανοίγει ο πίνακας της γεωαναφοράς όπου βλέπουμε τα τέσσερα σημεία που ορίσαμε και το μέσο τετραγωνικό σφάλμα (RMS) της διαδικασίας. Μπορούμε από εδώ να διορθώσουμε κάποια από τις συντεταγμένες ΕΓΣΑ87 που δώσαμε ή να διαγράψουμε κάποιο σημείο και να το ορίσουμε από την αρχή. Αφού είμαστε ικανοποιημένοι από το αποτέλεσμα ολοκληρώνουμε την διαδικασία της γεωαναφοράς αν στο πτυσσόμενο μενού της εργαλειοθήκης Georeferencing επιλέξουμε Update Georeferencing.
Με αυτόν τον τρόπο κάθε φορά που θα εισάγουμε στο ArcMap τον χάρτη αυτός θα πηγαίνει στην σωστή του θέση καθώς θα είναι πλέον γεωαναφερμένος.
Εισάγοντας και τον αντίστοιχο ορθοφωτοχάρτη μπορούμε να δούμε και πόσο καλά γεωαναφέρθηκε ο τοπογραφικός μας χάρτης. Για περισσότερες και πιο αναλυτικές πληροφορίες για την διαδικασία της γεωαναφοράς και τα Γεωδαιτικά Συστήματα Αναφοράς και Προβολικά Συστήματα στην Ελλάδα δείτε τα: Διδακτικές Σημειώσεις «ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ-ΓΕΩΑΝΑΦΟΡΑ ΧΑΡΤΗ» του Τμήματος Πληροφορικής & Επικοινωνιών του Τ.Ε.Ι. Σερρών, του Ευάγγελου Ι. Φιλιππίδη Δρ. Δασολόγου Περιβαλλοντολόγου ftp://teiser.gr/pliroforiki/gis/ergasthrio/gewanafora%20arcgis.pdf και «ΨΗΦΙΑΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ» Πανεπιστημιακές σημειώσεις του ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΑΣΤΑΡΑ. ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ Α.Π.Θ. http://www.geo.auth.gr/courses/gge/gge656e/