Διδακτικές τεχνικές Πλαίσια Προγραμμάτων Σπουδών Πληροφορικής

Διδακτικές τεχνικές Πλαίσια Προγραμμάτων Σπουδών Πληροφορικής Παλαιγεωργίου Γιώργος Τμήμα Μηχανικών Η/Υ, Τηλεπικοινωνιών και Δικτύων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Νοέμβριος 2010

Περιγραφή προγραμμάτων σπουδών

Η πληροφορική στην εκπαίδευση Η εισαγωγή της πληροφορικής (υπολογιστές, πολυμέσα, δίκτυα, κλπ.) στην εκπαίδευση, πρoϋποθέτει την απάντηση σε δύο ουσιώδη ερωτήματα: τι εννοούμε με τoν όρo «Η Πληροφορική στην Eκπαίδευση»; με τη χρήση των υπολογιστικών και δικτυακών τεχνολογιών εισάγονται νέες διαδικασίες μάθησης, πoιoτικά διαφoρετικές ή στην πραγματικότητα αναπαράγονται με άλλα μέσα οι ίδιοι μηχανισμοί και διαδικασίες όπως σε περιβάλλoντα μάθησης χωρίς μηχανές;

Η πληροφορική στην εκπαίδευση Ενώ για το δεύτερο ερώτημα δεν έχει μέχρι σήμερα δοθεί από τις γνωστικές επιστήμες και τις επιστήμες της αγωγής επαρκής απάντηση, για το πρώτο ερώτημα μπoρoύμε να διακρίνουμε τουλάχιστον τρεις διαφoρετικές προσεγγίσεις Η πληροφορική ως αυτόνoμo γνωστικό αντικείμενο που μπoρεί να ενταχθεί στο πρόγραμμα σπουδών και να διδαχθεί σε διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης. Η πληροφορική διαπερνά όλα τα γνωστικά αντικείμενα ως μέσo γνώσης, έρευνας και μάθησης. Η πληροφορική ως στoιχείo της γενικής κουλτoύρας.

1. Η πληροφορική ως αυτόνoμo γνωστικό αντικείμενο τεχνοκεντρική προσέγγιση: το πρότυπο αυτό χαρακτηρίζεται από τεχνοκρατικό ντετερμινισμό και έχει ως βασική επιδίωξη την απόκτηση γνώσεων πάνω στη λειτουργία των υπολογιστών και την εισαγωγή στον προγραμματισμό τους η πληροφορική δηλαδή ως αυτοτελές γνωστικό αντικείμενο, που στη διεθνή βιβλιογραφία απαντάται με τον όρο απομονωμένη τεχνική προσέγγιση ή κάθετη προσέγγιση.

2. Η πληροφορική μέσα σε όλα τα μαθήματα ολοκληρωμένη προσέγγιση: η διδασκαλία της χρήσης των νέων τεχνολογιών και η χρήση τους ενσωματώνεται στα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα του προγράμματος σπουδών (οριζόντια ή ολιστική προσέγγιση). Σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή, τα θέματα που αφορούν στους υπολογιστές και στις νέες τεχνολογίες γενικότερα, διδάσκονται μέσα από όλα τα γνωστικά αντικείμενα του σχολείου και δεν συνιστούν ιδιαίτερο γνωστικό αντικείμενο. Η προσέγγιση αυτή προϋποθέτει σημαντικά διαφορετικές εκπαιδευτικές αντιλήψεις, τόσο στην επιλογή της γνώσης και της διδακτικής πρακτικής όσο και στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και στην υλικοτεχνική υποδομή.

Γενικές αρχές σχεδιασμού των Προγραμμάτων Σπουδών Πληροφορικής [1997] (1/2) Ένα Πρόγραμμα Σπουδών πληροφορικής, σε ότι αφορά στην ύλη που θα προτείνει, πρέπει: να εστιάζεται στο ουσιώδες, στο σημαντικό, στο αξιοσημείωτο και στο παιδαγωγικά γόνιμο ώστε να αποφεύγεται η μεγάλη ποσότητα ύλης. Η ύλη θα είναι τόση, όση μπορεί να αφομοιώσει ο μαθητής στο διατιθέμενο διδακτικό χρόνο να περιορίζεται σε ένα βασικό και διαχρονικό πυρήνα γνώσεων και να έχει ευελιξία ώστε να προσαρμόζεται στις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις να μην επικεντρώνεται σε εξειδικευμένες και λεπτομερειακές γνώσεις σχετικές με συγκεκριμένο υλικό, λογισμικό και τεχνολογίες να εξασφαλίζει συνέχεια και σύνδεση με όσα έχουν προηγηθεί αλλά και με όσα ακολουθούν

Γενικές αρχές σχεδιασμού των Προγραμμάτων Σπουδών Πληροφορικής [1997] (2/2) Ένα Πρόγραμμα Σπουδών πληροφορικής, σε ότι αφορά στην ύλη που θα προτείνει, πρέπει: να συσχετίζει και να συνδέει τα θέματα που διαπραγματεύεται με άλλα γνωστικά αντικείμενα (διαθεματική προσέγγιση) να λαμβάνει υπόψη, τη μεγάλη ποικιλία υλικού και λογισμικού που υπάρχει σήμερα και αναπόφευκτα θα εξακολουθεί και στο μέλλον να υπάρχει στα σχολικά εργαστήρια να δίνει έμφαση στην καλλιέργεια παιδείας στην πληροφορική μέρος της ύλης να έχει συμβουλευτικό μόνο χαρακτήρα ώστε να δίνεται η δυνατότητα: o για δραστηριότητες ελεύθερης επιλογής (τοπικού χαρακτήρα κλπ.) o για πειραματισμό στις καινοτομίες που εισάγουν και θα εισάγουν οι υπολογιστικές και δικτυακές τεχνολογίες στη διαδικασία της μάθησης

Η διδακτική μεθοδολογία (1/2) Η μεθοδολογία διδασκαλίας των μαθημάτων πληροφορικής, θα πρέπει να προωθεί, να ενισχύει και να ενθαρρύνει: την ενεργοποίηση του μαθητή τη δημιουργική δράση την ανακαλυπτική μάθηση και τον πειραματισμό τη συνεργατική μάθηση την ανάπτυξη ικανοτήτων και δεξιοτήτων μεθοδολογικού χαρακτήρα τη συζήτηση, τον προβληματισμό και την ανάπτυξη κριτικής σκέψης

Η διδακτική μεθοδολογία (2/2) Η μεθοδολογία διδασκαλίας των μαθημάτων πληροφορικής, θα πρέπει να προωθεί, να ενισχύει και να ενθαρρύνει: την καλλιέργεια ελεύθερης σκέψης και έκφρασης τη μάθηση πάνω στο πώς μαθαίνουμε την αλλαγή του ρόλου του εκπαιδευτικού από απλό «αναμεταδότη γνώσεων» σε: o συνεργάτη και σύμβουλο του μαθητή για την ανακάλυψη της γνώσης o οργανωτή της διδασκαλίας και της διαδικασίας της μάθησης.

Διδακτικό υλικό Γενικά η ανάπτυξη της ύλης θα πρέπει να γίνεται: από το ειδικό στο γενικό από το απλό στο σύνθετο από το εύκολο στο δύσκολο

Διδακτικό υλικό Τετράδιο μαθητή: Θα είναι δομημένο με απλό και παραστατικό τρόπο και θα προτείνει στους μαθητές τρόπους, μεθόδους και τεχνικές χρήσης των υπολογιστικών εργαλείων για τη μοντελοποίηση και επίλυση πραγματικών προβλημάτων. Τα προβλήματα-εργασίες και οι δραστηριότητες που θα προτείνονται: θα είναι σαφώς ορισμένες και θα αντλούν ιδέες από πραγματικές καταστάσεις και από τις εμπειρίες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών θα συνδέονται και θα «διαπερνούν» όλο το πρόγραμμα σπουδών (μαθηματικά, φυσική, ιστορία, γλώσσα, γεωγραφία, βιολογία, κ.λπ.) ώστε να προωθούν την αντίληψη, ότι ο υπολογιστής δεν είναι αυτοσκοπός αλλά εργαλείο θα είναι δομημένες ώστε να ολοκληρώνονται τμηματικά θα δίνουν έμφαση στην ανάλυση και στο σχεδιασμό της λύσης θα προκαλούν το ενδιαφέρον για περαιτέρω προβληματισμό, έρευνα και μελέτη

Η πληροφορική στο δημοτικό «οι μαθητές χρησιμοποιούν με (ή χωρίς) τη βοήθεια του εκπαιδευτικού τον υπολογιστή ως «γνωστικόδιερευνητικό εργαλείο», αναζητούν πληροφορίες, επικοινωνούν και προσεγγίζουν βασικές αρχές που διέπουν τη χρήση της υπολογιστικής τεχνολογίας» Γενικός σκοπός της εισαγωγής της πληροφορικής στο Δημοτικό Σχολείο είναι μια αρχική συγκροτημένη και σφαιρική προσέγγιση από όλους τους μαθητές, των διαφόρων χρήσεων της υπολογιστικής τεχνολογίας στα πλαίσια των καθημερινών σχολικών τους δραστηριοτήτων σε μια περίοδο που μαθαίνουν «οσμωτικά» και η εξοικείωση με τον υπολογιστή γίνεται χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια.

Η πληροφορική στο γυμνάσιο Το μάθημα της Πληροφορικής στο Γυμνάσιο έχει ως γενικό σκοπό να δώσει στους μαθητές όλα τα απαιτούμενα εφόδια ώστε να εντρυφήσουν στις βασικές έννοιες και όρους της πληροφορικής τεχνολογίας δηλαδή των μέσων και των τεχνικών που χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία κάθε πληροφορίας που μπορεί να παρουσιασθεί σε ψηφιακή μορφή, να αποκτήσουν πρακτική εμπειρία ασκούμενοι σε ένα σύστημα υπολογιστών και στα βασικά εργαλεία που το συνοδεύουν, να μπορούν να αναγνωρίζουν και να κρίνουν τις επιπτώσεις των υπολογιστικών και δικτυακών τεχνολογιών στους διάφορους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. εντρυφώ: ασχολούμαι με κάτι που μου δίνει χαρά

Η πληροφορική στο λύκειο (1/3) Τα μαθήματα επιλογής Εφαρμογές Πληροφορικής και Εφαρμογές Υπολογιστών εντάσσονται στο ωρολόγιο πρόγραμμα, των Α και Β /Γ τάξεων αντίστοιχα, του Ενιαίου Λυκείου και έχουν γενικό σκοπό: την επέκταση της γενικής πληροφορικής παιδείας των μαθητών με έμφαση στην ανάπτυξη ικανοτήτων και δεξιοτήτων στη χρήση και αξιοποίηση των υπολογιστικών και δικτυακών τεχνολογιών ως εργαλείων μάθησης και σκέψης

Η πληροφορική στο λύκειο (2/3) Τα μαθήματα επιλογής Εφαρμογές Πληροφορικής και Εφαρμογές Υπολογιστών εντάσσονται στο ωρολόγιο πρόγραμμα, των Α και Β /Γ τάξεων αντίστοιχα, του Ενιαίου Λυκείου και έχουν γενικό σκοπό: την ενημέρωση των μαθητών για τις εφαρμογές της πληροφορικής στο σύγχρονο κόσμο και ειδικότερα για τις δυνατότητες που προσφέρει και τις προοπτικές που δημιουργεί στον κλάδο/κατεύθυνση που επέλεξαν (ή πρόκειται να επιλέξουν) για να σπουδάσουν

Η πληροφορική στο λύκειο (3/3) Τα μαθήματα επιλογής Εφαρμογές Πληροφορικής και Εφαρμογές Υπολογιστών εντάσσονται στο ωρολόγιο πρόγραμμα, των Α και Β /Γ τάξεων αντίστοιχα, του Ενιαίου Λυκείου και έχουν γενικό σκοπό: την ευαισθητοποίηση, τον προβληματισμό και την ανάπτυξη κριτικής ικανότητας εκ μέρους των μαθητών, στα κοινωνικά, ηθικά, πολιτισμικά, κ.ά. ζητήματα που τίθενται με την «εισβολή» των υπολογιστικών και δικτυακών τεχνολογιών σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Πληροφορικής [2003] Στην υποχρεωτική εκπαίδευση η Πληροφορική διδάσκεται ως γνωστικό αντικείμενο στο Γυμνάσιο και εισάγεται, με το παρόν, στο Δημοτικό ακολουθώντας το «ολιστικό πρότυπο» σύμφωνα με το οποίο οι στόχοι επιτυγχάνονται και υλοποιούνται με διάχυση της Πληροφορικής στα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα

Η πληροφορική στο δημοτικό [2003] Στο παρόν Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ) το περιεχόμενο και οι στόχοι είναι εντελώς «διαφανείς» για το μαθητή και υλοποιούνται με διάχυση της Πληροφορικής στα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα (ολιστική προσέγγιση). Είναι ένα ανοικτό Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών που ο εκπαιδευτικός, στον οποίο απευθύνεται, το αξιοποιεί σύμφωνα με τις εκπαιδευτικές ανάγκες και τα μέσα που διαθέτει. Προσδιορίζει δε τις ελάχιστες γνώσεις και δεξιότητες που απαιτείται να έχει αποκτήσει ο μαθητής, κατά ηλικιακό επίπεδο, για να μπορεί να αξιοποιήσει τον υπολογιστή.

Η πληροφορική στο δημοτικό [2003] Σε καμία περίπτωση δεν νοείται η διδασκαλία της Πληροφορικής ως διδασκαλία γνωστικού αντικειμένου (λαμβανομένου, επιπλέον, υπόψη ότι δεν διατίθεται χρόνος στο αντίστοιχο Ωρολόγιο Πρόγραμμα). Σκοπός είναι ο μαθητής να μαθαίνει με τη χρήση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ) παρά για τη χρήση τους. Ο υπολογιστής ως εργαλείο έρχεται να συμπληρώσει και όχι να αντικαταστήσει λειτουργίες οι οποίες αποδεδειγμένα βοηθούν στη νοητική ανάπτυξη των μαθητών (η χρήση ορθογράφου, για παράδειγμα, πριν ακόμη οι μαθητές μάθουν τη δομή της γλώσσας και τους βασικούς κανόνες ορθογραφίας δεν βοηθά αλλά, αντίθετα, τους εμποδίζει να μάθουν σωστή ορθογραφία)

Η πληροφορική στο γυμνάσιο [2003] Ειδικός σκοπός του μαθήματος της Πληροφορικής στο Γυμνάσιο είναι να δώσει στους μαθητές όλα τα απαιτούμενα εφόδια ώστε να εντρυφήσουν στις βασικές έννοιες και όρους της Τεχνολογίας της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ), δηλαδή των μέσων και των τεχνικών που χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία, τη μετάδοση και λήψη κάθε πληροφορίας που μπορεί να παρουσιασθεί σε ψηφιακή μορφή

Το νέο ψηφιακό σχολείο 2010 Κατάργηση πληροφορικής από το λύκειο. Διάχυση πληροφορικής στο δημοτικό. Ενδυνάμωση πληροφορικής στο γυμνάσιο. Οι αντιδράσεις

Διδακτική Μεθοδολογία

Διδακτική μεθοδολογία η διδασκαλία δεν πρέπει να έχει γνωσιοκεντρικό χαρακτήρα η διδακτική πορεία θα βασίζεται στην έμφυτη περιέργεια του μαθητή και στην αυτενέργειά του

Διδακτική μεθοδολογία Θα πρέπει να παρακινείται από τον εκπαιδευτικό στο να προσδιορίζει και να αξιοποιεί διάφορες πηγές και μέσα πληροφόρησης Να συνδυάζει τη θεωρία με την πράξη και να στοχεύει κυρίως στην απόκτηση κριτικών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων μεθοδολογικού χαρακτήρα

Διδακτική μεθοδολογία Κατά το σχεδιασμό των διδακτικών ενεργειών θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι η κατανόηση των εννοιών και η απόκτηση ουσιαστικής γνώσης επιτυγχάνεται αν στηρίζεται σε προηγούμενες γνώσεις, εμπειρίες και βιώματα των μαθητών Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να δίνει ευκαιρίες συμμετοχής και να προσφέρει υψηλής ποιότητας μορφωτικό αγαθό σε όλους τους μαθητές: αγόρια και κορίτσια, άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή δυσκολίες, ανεξάρτητα από την κοινωνική ή την εθνική τους προέλευση και το πολιτισμικό τους υπόβαθρο

Διδακτική μεθοδολογία Μέσα από μια ενιαία και συνεχή δημιουργική διαδικασία, η διδασκαλία θα βοηθά τους μαθητές να ανακαλύπτουν οι ίδιοι τη γνώση, προτρέποντας και εθίζοντάς τους να αναπτύσσουν πρωτοβουλίες. η διδασκαλία θα πρέπει να στοχεύει στην ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών και να τους βοηθά προσαρμόζοντας και αξιοποιώντας τα σημερινά δεδομένα να οραματίζονται το δικό τους κόσμο και ένα καλύτερο αύριο

Διδακτική μεθοδολογία Η διδασκαλία επίσης θα πρέπει να στηρίζεται στη συμμετοχική μέθοδο. Η ουσία του συμμετοχικού τρόπου βρίσκεται στην ανάπτυξη της συλλογικότητας και της πρωτοβουλίας των εκπαιδευομένων οι οποίο αντιμετωπίζονται ως αυτόνομες προσωπικότητες Συμμετέχουν ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία και βρίσκονται σε συνεχή (διαρκή) σχέση αλληλεπίδρασης με τον εκπαιδευτικό. Επιδιώκεται με τον τρόπο αυτό η ανάπτυξη της δημιουργικότητας, της συνεργατικότητας και της ικανότητας επικοινωνίας

Διδακτική μεθοδολογία Άρα χρήση μεθόδων που προωθούν, ενισχύουν και ενθαρρύνουν: Την ενεργοποίηση του μαθητή και την εμπλοκή του σε διαδικασίες μέσα από τις οποίες θα κατακτά ο ίδιος τη γνώση, τη δημιουργική δράση και τον πειραματισμό, τη συνεργατική και ανακαλυπτική μάθηση, την ανάπτυξη ικανοτήτων και δεξιοτήτων μεθοδολογικού χαρακτήρα, τη συζήτηση, τον προβληματισμό και την καλλιέργεια κριτικής σκέψης, την καλλιέργεια ελεύθερης σκέψης και έκφρασης, τη μάθηση πάνω στο πώς μαθαίνουμε

Διδακτική μεθοδολογία Προσφέρεται συνεπώς για την κατεξοχήν εφαρμογή διαθεματικών και διεπιστημονικών δραστηριοτήτων μέσα από τις οποίες επιτυγχάνεται η ολιστική προσέγγιση της γνώσης και αξιοποιείται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ο σχολικός χρόνος

Διδακτική μεθοδολογία Θα πρέπει συνεπώς με κατάλληλα παραδείγματα ή προβλήματα να αναδεικνύεται η αναγκαιότητα της εισαγωγής των εννοιών και κατόπιν να εισάγονται οι έννοιες, η δε επεξεργασία τους να στηρίζεται στις προηγούμενες γνώσεις και εμπειρίες ώστε ο μαθητής να εντάσσει σταδιακά τη νέα γνώση στις ήδη υπάρχουσες

Διδακτική μεθοδολογία Οι μαθησιακές δραστηριότητες πρέπει να έχουν σαφή εργαστηριακό προσανατολισμό γιατί στο σχολικό εργαστήριο και στο πλαίσιο ποικίλων δραστηριοτήτων, δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές, χρησιμοποιώντας υπολογιστικά εργαλεία και τεχνικές, να δραστηριοποιούνται, να πειραματίζονται, να δημιουργούν και ανακαλύπτουν τη γνώση.

Διδακτική μεθοδολογία Για να επιτευχθούν τα παραπάνω θα πρέπει, τα προβλήματα οι εργασίες και οι δραστηριότητες κατά το δυνατό να επιλέγονται από το χώρο των ενδιαφερόντων των μαθητών και να δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην ανάλυση και το σχεδιασμό της λύσης. Οι εργασίες θα πρέπει να είναι δομημένες κατά τέτοιον τρόπο ώστε να μπορούν να ολοκληρώνονται τμηματικά, να απαιτούν την ταυτόχρονη ενασχόληση των μαθητών της ομάδας και για την ολοκλήρωσή τους να απαιτούν πολύπλευρη προσέγγιση της γνώσης. Η ανάλυση και ο σχεδιασμός θα είναι η βάση της δουλειάς εκτός εργαστηρίου, στο σπίτι ή στην αίθουσα.

Διδακτική μεθοδολογία Οι μαθητές δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως παθητικοί δέκτες γνώσης, αλλά ως άτομα που αναπτύσσουν δικό τους κώδικα επικοινωνίας

Διδακτική μεθοδολογία θα πρέπει να εφαρμόζονται διάφορες μέθοδοι και τεχνικές, οι οποίες έχουν ως σκοπό να να να να δημιουργούν κίνητρα για μάθηση, διεγείρουν το ενδιαφέρον των μαθητών, δημιουργούν κλίμα συνεργασίας, προωθούν τη συμμετοχή

Διδακτική μεθοδολογία Ενδεικτικότερες μέθοδοι διδασκαλίας: Κατευθυνόμενη ανακάλυψη, καταιγισμός ιδεών, παιγνίδι ρόλων, μελέτες περιπτώσεων, εργασία σε ομάδες, προσχεδιασμένες εργασίες, επιστημονική μέθοδος

Διδακτικό πλάνο

Προγραμματισμός ωριαίας διδασκαλίας βασίζεται στις ανάγκες και στις δυνατότητες των μαθητών περιλαμβάνει: τον προσδιορισμό και την ανάλυση των εκπαιδευτικών αναγκών τη διατύπωση των διδακτικών στόχων την επιλογή των στρατηγικών και των τεχνικών υλοποίησης της διδασκαλίας τις διαδικασίες της αξιολόγησης

Προσδιορισμός & Ανάλυση Εκπαιδευτικών Αναγκών Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να συνυπολογίσει: τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μαθητών, όπως μαθησιακά ενδιαφέροντα στυλ μάθησης πρότερη γνώση τυχόν εσφαλμένες αντιλήψεις ή ελλιπείς γνώσεις εσωτερική παρώθηση (κίνητρα) ηλικία φύλο πολιτιστικό και γλωσσικό υπόβαθρο Προκαταρκτική Αξιολόγηση υπό τη μορφή γραπτής δοκιμασίας ή προφορικών ερωτήσεων τις διαφορετικές ικανότητες και προσδοκίες κάθε μαθητή τις δυνατότητες και το ρυθμό μάθησης των μαθητών ως ομάδας

Διδακτική Στοχοθεσία Οι διδακτικοί στόχοι αφορούν στα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα που αναμένεται να επιτευχθούν μετά το πέρας της διδασκαλίας πρέπει να βρίσκονται σε αντιστοιχία με τις διδακτικές ανάγκες που έχουν αναδειχθεί πρέπει να καθορίζονται με ακρίβεια και σαφήνεια Ταξινομίες για τον καθορισμό διδακτικών στόχων στοχοταξινομία του Bloom γνωστική: Γνώση, Κατανόηση, Εφαρμογή, Ανάλυση, Σύνθεση, και Αξιολόγηση συναισθηματική στοχοταξινομία του Gagné Γλωσσικές Πληροφορίες, Νοητικές δεξιότητες, Γνωστικές στρατηγικές, Ψυχικές καταστάσεις και Ψυχοκινητικές δεξιότητες

Διδακτικοί στόχοι πρέπει να προσδιορίζουν: τι επιδιώκεται να πετύχουν οι μαθητές μέσω της διδασκαλίας, τι αναμένεται να μπορούν να «κάνουν» οι μαθητές ως αποτέλεσμα της διδασκαλίας, και τι χρειάζεται να γνωρίζουν οι μαθητές προκειμένου να επιτελέσουν τις διδακτικές δραστηριότητες πρέπει να γνωστοποιούνται στους μαθητές μπορεί να καθορίζονται από τον εκπαιδευτικό μαζί με τους μαθητές η διατύπωση τους πρέπει να είναι απολύτως αντιληπτή, χωρίς ασάφειες, αμφισημίες ή άγνωστους όρους και το ύφος πρέπει να είναι φιλικό πρέπει να περιγράφονται με σύντομο τρόπο

Σχεδιασμός περιεχομένου και διδασκαλίας Ανάλογα με το περιεχόμενο του διδακτικού αντικειμένου, τους στόχους που έχουν καθοριστεί, τις διδακτικές ανάγκες και τις δυνατότητες/προτιμήσεις του εκπαιδευτικού πρέπει: να επιλεχθούν κατάλληλες στρατηγικές ή τεχνικές διδασκαλίας να οργανωθεί η τάξη ανάλογα με την στρατηγική ή τεχνική διδασκαλίας που έχει επιλεχθεί να καθοριστούν οι διδακτικο-μαθησιακές δραστηριότητες, η αλληλουχία τους και ο χρονοπρογραμματισμό τους να δημιουργηθεί το κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό να επιλεχθούν τα εποπτικά μέσα να επιλεχθούν τα διδακτικά μέσα να αξιολογηθεί η μάθηση που επιτεύχθηκε στο πλαίσιο της

Διδακτικές προσεγγίσεις Τεχνικές διδασκαλίας Διδακτικές προσεγγίσεις

Τεχνικές διδασκαλίας Εισήγηση ή Διάλεξη ή Μονολογική Παρουσίαση Συζήτηση ή Διάλογος Ερωταποκρίσεις Χιονοστιβάδα Καταιγισμός Ιδεών Επίδειξη Πρακτική άσκηση Ομάδες Εργασίας Παιχνίδι ρόλων Μελέτη Περίπτωσης Εννοιολογική Χαρτογράφηση & Εννοιολογικός Χάρτης

Εισήγηση Η εισήγηση αφορά στην παρουσίαση πληροφοριών σε ορισμένο χρόνο και ως τεχνική διδασκαλίας αντιμετωπίζεται σήμερα με επιφύλαξη και σκεπτικισμό από τους εκπαιδευτικούς γιατί οι μαθητές. δε συμμετέχουν στη μαθησιακή διαδικασία, δεν καλλιεργούν την κριτική και τη δημιουργική τους ικανότητα, και δε μπορούν να συζητήσουν, να διαλεχθούν και να προβληματιστούν

Εισήγηση Έχει τα πλεονεκτήματα: (α) καθιστά δυνατή τη μετάδοση συγκροτημένων γνώσεων και την ανάλυση εννοιών σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, (β) η προετοιμασία και η πραγματοποίηση της είναι ευκολότερη από άλλες τεχνικές, (γ) είναι αναγκαία για την εισαγωγή νέων θεμάτων, για τον προβληματισμό των μαθητών και για την κινητοποίηση του μαθητικού ενδιαφέροντος, και (δ) οι μαθητές συχνά αισθάνονται ασφαλέστερα όταν απλώς παρακολουθούν παρά όταν προσπαθούν να επεξεργαστούν απόψεις ή ζητήματα μόνοι τους ή με άλλους

Εισήγηση Η εισήγηση θα πρέπει να έχει λογική δομή και εξέλιξη (εισαγωγή, κυρίως θέμα, υποθέματα, επίλογος, ανακεφαλαίωση, σύνθεση), η οποία να είναι κατανοητή στους μαθητές. να περιορίζεται στην παρουσίαση των απαραίτητων στοιχείων χωρίς να υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες (το πολύ 15 λεπτά), να περιέχει πολλά παραδείγματα, και Να υποστηρίζεται με τη χρήση οπτικοακουστικών μέσων (π.χ. διαφάνειες, σχεδιαγράμματα).

Συζήτηση ή διάλογος Ο διάλογος επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων μέσα στην ομάδα των μαθητών γύρω από ένα θέμα ή πρόβλημα, με στόχο την παραγωγή συμπερασμάτων ή αποφάσεων Δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να περιγράψουν, να αξιολογήσουν, να αναλύσουν τις διδαχθείσες έννοιες/θέματα, να παραθέσουν λογικά επιχειρήματα, να δραστηριοποιηθούν νοητικά, να συμμετάσχουν ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία, να διαπιστώσουν την αντίδραση των άλλων στις τοποθετήσεις τους και, τέλος, να έλθουν σε επαφή με τον τρόπο που οι συμμαθητές τους αντιλαμβάνονται τα πράγματα

Συζήτηση ή διάλογος Ο διαμαθητικός διάλογος μπορεί να αποδειχθεί άγονος, αν οι μαθητές δεν έχουν αναπτύξει στάσεις, όπως ευρύτητα αντίληψης και σεβασμός για τις απόψεις των άλλων, και καλλιεργήσει δεξιότητες που αφορούν στην άσκηση κριτικής στις απόψεις των άλλων και διαλεκτικής παρέμβασης για την ανταλλαγή απόψεων και προβληματισμών. Μπορεί να εκφυλιστεί σε μια ατέρμονη συζήτηση ή σε μια παράθεση παράλληλων μονολόγων, αν δε θίγονται ουσιαστικά προβλήματα ή αν οι μαθητές δεν έχουν την ικανότητα να παρακολουθήσουν τις απόψεις που εκφράζονται

Συζήτηση ή διάλογος Βασικές δραστηριότητες του εκπαιδευτικού στο πλαίσιο της διαμαθητικής επικοινωνίας είναι: η παροχή διευκρινήσεων στην αρχή της συζήτησης για τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί (χρονική διάρκεια, στάδια, μεθοδολογία) ο συντονισμός της συζήτησης, η εξάσκηση των μαθητών, η αξιοποίηση των μαθητικών ιδεών και η ανακεφαλαίωση των συμπερασμάτων Η διευκόλυνση της συζήτησης ώστε να βγουν λογικά συμπεράσματα

Ερωταποκρίσεις Οι ερωταποκρίσεις αποτελούν βασικό στοιχείο ενός διαλόγου και η ποιότητά τους καθορίζει την επιτυχία της συζήτησης. Πρώτος που στήριξε θεωρητικά τη χρήση των ερωταποκρίσεων ήταν ο Σωκράτης με τη μαιευτική μέθοδο

Ερωταποκρίσεις Ενδεικτικά χαρακτηριστικά εύστοχων ερωτήσεων είναι τα ακόλουθα: (α) σαφήνεια & φυσικότητα: διατύπωση με ακρίβεια των σημείων που θα απαντήσουν οι μαθητές και χρήση λέξεων που είναι κατανοητές από τους μαθητές, (β) συντομία & περιεκτικότητα: μια ερώτηση θα πρέπει να διατυπώνεται σύντομα ώστε να συγκρατείται εύκολα και θα πρέπει να αναφέρεται στα ουσιώδη στοιχεία του περιεχομένου της διδασκαλίας, (γ) σκοπιμότητα: θα πρέπει να στοχεύει πάντοτε σε κάποιο στόχο, (δ) συνέχεια: θα πρέπει να διασφαλίζεται πάντοτε η αλληλουχία στις ερωτήσεις ώστε να υπάρχει μια λογική συνέχεια, και (ε) μέτριας δυσκολίας & πρόκληση της σκέψης: μια ερώτηση δε θα πρέπει να είναι ούτε πολύ εύκολη ούτε πολύ δύσκολη και θα πρέπει να προκαλεί τους μαθητές να σκεφτούν, να συζητήσουν και να καταλήξουν σε κάποια συμπεράσματα

Ερωταποκρίσεις Έρευνες έχουν δείξει ότι (α) δε θα πρέπει να υποβάλλονται ερωτήσεις των οποίων η απάντηση περιορίζεται σε ένα ναι ή όχι ή ερωτήσεις του τύπου Το καταλάβατε;, Θέλει κανείς να ρωτήσει κάτι;, (β) απαιτείται αρκετός χρόνος για την ορθή εφαρμογή τους, μπορεί να υπάρχουν παρεμβάσεις εκτός θέματος και δεν είναι αυτονόητο ότι συμμετέχουν όλοι στη συζήτηση, (γ) ο εκπαιδευτικός δε θα πρέπει να δίνει ο ίδιος την απάντηση ή να διακόπτει την απάντηση κάποιου μαθητή για να την ολοκληρώσει ή γιατί είναι λανθασμένη, αλλά χρησιμοποιώντας βοηθητικές ερωτήσεις, θα πρέπει να καθοδηγήσει το μαθητή στους επιθυμητούς στόχους, (δ) οι ερωτήσεις θα πρέπει να παρουσιάζουν λογική συνέχεια, να προωθούν τον προβληματισμό, την έκφραση και την κριτική σκέψη, και (ε) θα πρέπει να ενθαρρύνεται από τον εκπαιδευτικό, η διατύπωση ερωτήσεων από τους μαθητές

Ερωταποκρίσεις Οι ερωταποκρίσεις συνήθως συνδυάζονται με την πρακτική άσκηση ή την εισήγηση, γεγονός που προσδίδει ποικιλία και ενδιαφέρον στη διδακτική διαδικασία Ενδεικτικοί λόγοι στους οποίους οφείλεται η συχνή χρήση των ερωταποκρίσεων στη διδασκαλία είναι: (α) διεγείρουν το ενδιαφέρον και ενθαρρύνουν την περιέργεια και την προσοχή των μαθητών, (β) βοηθούν στην κατανόηση, ανακεφαλαίωση και εμπέδωση του μαθήματος, (γ) οι απαντήσεις των μαθητών χρησιμοποιούνται για περισσότερη εμβάθυνση στο θέμα, (δ) δημιουργούν κλίμα επικοινωνίας και συμμετοχής, και (ε) ο εκπαιδευτικός διαπιστώνει το βαθμό κατανόησης και τις ανάγκες των μαθητών ως προς το αντικείμενο της μάθησης

Χιονοστιβάδα Αποσκοπεί στην ανταλλαγή απόψεων με στόχο την προώθηση και διεύρυνση του προβληματισμού γύρω από ένα θέμα. Αρχικά αποφασίζεται από τους μαθητές το θέμα προς επεξεργασία. Στη συνέχεια, κάθε μαθητής, ατομικά, σχολιάζει γραπτά το θέμα και συγκρίνει τα σχόλια του με εκείνα του συμμαθητή του, εντοπίζοντας κοινά σημεία, διαφορές, σημεία που χρήζουν συμπλήρωση κ.λπ. Η δραστηριότητα επαναλαμβάνεται μέσα σε ομάδες περισσότερων ατόμων και οι απόψεις της ομάδας παρουσιάζονται στην ολομέλεια της τάξης, όπου γίνεται η σύνθεση των απόψεων και εξάγονται τα συμπεράσματα. Ο χρόνος που απαιτείται για την εφαρμογή της τεχνικής είναι σχετικά μικρός και δεν ευνοούνται οι παρεμβάσεις εκτός θέματος

Καταιγισμός ιδεών Η τεχνική του καταιγισμού ιδεών (brainstorming) αφορά στην εξέταση ενός θέματος ή μιας έννοιας μέσω της ενθάρρυνσης/υποκίνησης των μαθητών να προβούν σε ελεύθερη, αυθόρμητη έκφραση ιδεών Ο εκπαιδευτικός αρχικά θέτει ένα κατάλληλο ερώτημα με στόχο να προβληματίσει τους μαθητές και να διεγείρει τη σκέψη και τη φαντασία τους Στη συνέχεια, οι μαθητές εκφράζουν τις απόψεις/ιδέες τους και ο εκπαιδευτικός τις καταγράφει στον πίνακα. Στη συγκεκριμένη φάση, δεν πραγματοποιείται κριτική των ιδεών που παρουσιάζονται Σε επόμενη φάση, οι μαθητές καλούνται να επεξηγήσουν τις δικές τους ιδέες και να κρίνουν αυτές των συμμαθητών τους με στόχο την αποκάλυψη των πολλαπλών πτυχών του θέματος και τον εμπλουτισμό των γνώσεων τους (μπορεί να γίνει και ταξινόμηση ή κατηγοριοποίηση των αναγκών).

Καταιγισμός ιδεών Ο καταιγισμός ιδεών είναι πολύ χρήσιμη τεχνική σε διαδικασίες επίλυσης προβλημάτων, για την εισαγωγή ενός νέου θέματος/έννοιας, για την ανάκληση κάποιων θεμάτων που ήδη γνωρίζουν οι μαθητές και για την αξιολόγηση του μαθήματος.

Καταιγισμός ιδεών Βασικές ενέργειες του εκπαιδευτικού είναι: (α) να πληροφορήσει εγκαίρως τους μαθητές για το θέμα που θα διαπραγματευτούν ώστε να υπάρχει αρκετός χρόνος να σκεφτούν, (β) να φροντίσει για την εύκολη καταγραφή των ιδεών των μαθητών (π.χ. στον πίνακα, σε πίνακα ανακοινώσεων, σε οθόνη υπολογιστή που προβάλλεται σε όλη την τάξη κ.λπ.), και (γ) να διεγείρει τη φαντασία των μαθητών με χρήση περιοδικών,βιβλίων, ιστοσελίδων κ.λπ.

Επίδειξη Η τεχνική της επίδειξης χρησιμοποιείται κυρίως για την απόκτηση πρακτικών γνώσεων Οι μαθητές μαθαίνουν, παρατηρώντας αρχικά τον εκπαιδευτικό να εκτελεί ή να παρουσιάζει μια πράξη και στη συνέχεια επαναλαμβάνουν οι ίδιοι, με την καθοδήγηση του, την πράξη που προηγούμενα εκτελέστηκε από τον εκπαιδευτικό Είναι συνήθως ακατάλληλη για τη διδασκαλία θεωρητικών θεμάτων/εννοιών Συνδυάζεται με την αξιοποίηση άλλων τεχνικών, όπως της εισήγησης, της συζήτησης και των ερωταποκρίσεων

Επίδειξη Το επίκεντρο της μάθησης θα πρέπει να μεταφέρεται προοδευτικά στους μαθητές, οι οποίοι μετά την παρατήρηση, ερευνούν και διεξάγουν την αντίστοιχη πράξη. Κρίνεται σημαντικό να εξασφαλίζεται ο αναγκαίος χρόνος και χώρος έτσι ώστε όλοι οι μαθητές να έχουν τη δυνατότητα να εξασκηθούν Η αυτενέργεια του μαθητή περιορίζεται σε σημαντικό βαθμό και τα αποτελέσματα δεν είναι θετικά όταν ο αριθμός των μαθητών είναι μεγάλος

Επίδειξη Η επίδειξη αποτελεί μια χρήσιμη τεχνική, καθώς: (α) η μάθηση επιτυγχάνεται μέσα από την πράξη, (β) συμπληρώνει και υποστηρίζει την εφαρμογή άλλων τεχνικών διδασκαλίας, (γ) στο πλαίσιο εφαρμογής της, οι μαθητές σχηματίζουν πλήρεις και σαφείς παραστάσεις καθώς παρουσιάζονται οι ορθές και οι λαθεμένες πράξεις, οι εναλλακτικές λύσεις και οι διαδικασίες, και (δ) εξασφαλίζεται η ενεργοποίηση όλων των μαθητών και κινητοποιείται το ενδιαφέρον τους

Πρακτική άσκηση Στο πλαίσιο εφαρμογής της, οι μαθητές καλούνται ατομικά ή συλλογικά να εκπονήσουν μια δραστηριότητα (π.χ. επεξεργασία ενός θέματος, επίλυση ενός προβλήματος, πραγματοποίηση ενός πειράματος) που συνδέεται άμεσα με τους διδακτικούς στόχους, με τη βοήθεια και την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού Στόχος της πρακτικής άσκησης είναι η σύνδεση της θεωρίας με την πράξη και η ενεργοποίηση των μαθητών.

Πρακτική άσκηση Μέσα από την πρακτική άσκηση δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να μάθουν κάνοντας (learning by doing) και αυξάνεται η αυτοπεποίθηση τους μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της άσκησης/δραστηριότητας. Η εφαρμογή της πρακτικής άσκησης δεν απαιτεί πολύ χρόνο, όμως απαιτεί προσεκτική προετοιμασία και εποπτεία από τον εκπαιδευτικό Μπορεί να συνδυαστεί με την εφαρμογή άλλων τεχνικών, όπως της εισήγησης, της συζήτησης, της εννοιολογικής χαρτογράφησης και των ερωταποκρίσεων

Πρακτική άσκηση θα πρέπει να είναι σαφείς στους μαθητές και να δίνονται, μέσω ενός φύλλου εργασίας, οδηγίες σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν οι μαθητές, σε ποια ερωτήματα πρέπει να απαντήσουν, ποιες πηγές να χρησιμοποιήσουν, πόσο χρόνο έχουν στη διάθεσή τους, κ.λπ.

Ομάδες εργασίας Οι μαθητές κατανεμημένοι σε ομάδες, ανταλλάσσουν εμπειρίες, εκπονούν δραστηριότητες/ασκήσεις, επιλύουν προβλήματα, καταλήγουν σε συμπεράσματα, εκτελούν πειράματα, κ.λπ με στόχο την καλλιέργεια δεξιοτήτων συνεργασίας και επικοινωνίας και την πληρέστερη επεξεργασία του εξεταζόμενου θέματος. Η εργασία σε ομάδες ενθαρρύνει την ενεργή συμμετοχή και αναπτύσσει τη διαμαθητική επικοινωνία, την ελεύθερη έκφραση ιδεών και την αυθόρμητη ανταλλαγή απόψεων.

Ομάδες εργασίας Ο αριθμός των μελών της ομάδας δε θα πρέπει να είναι μεγάλος και οι ομάδες μπορεί να έχουν ομοιογενή ή ανομοιογενή σύνθεση όσον αφορά στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μαθητών (π.χ. εμπειρίες, γνώσεις, φύλο, κ.λπ), ανάλογα με τους διδακτικούς στόχους και τις ανάγκες των μαθητών. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να εμπιστεύεται τις δυνατότητες των μαθητών να ολοκληρώσουν το έργο που έχουν αναλάβει, να προωθεί την ανάπτυξη πρωτοβουλιών, να παρακολουθεί το έργο των ομάδων την ώρα εργασίας τους, Να παρέχει με σαφήνεια και ακρίβεια οδηγίες στους μαθητές σχετικά με τον τρόπο εργασίας τους και τέλος να συντονίζει το τελικό στάδιο της εργασίας που αφορά στην εξαγωγή συμπερασμάτων.

Παιχνίδι ρόλων Το παιχνίδι ρόλων αποτελεί μια ιδιαίτερα χρήσιμη τεχνική για τη διδασκαλία επιστημονικών εννοιών, στο πλαίσιο της οποίας μια ομάδα μαθητών αναλαμβάνει την αναπαράσταση μιας λειτουργίας ή ενός γεγονότος Το παιχνίδι ρόλων συνδυάζει την ενεργητική συμμετοχή των μαθητών με τη συνεργατική και βιωματική μάθηση στο πλαίσιο μιας δραστηριότητας που απεικονίζει μια πραγματική κατάσταση.

Παιχνίδι ρόλων Στο πλαίσιο εφαρμογής της συγκεκριμένης τεχνικής, οι μαθητές καλούνται να υποδυθούν συγκεκριμένους ρόλους που συνδέονται με μια εξεταζόμενη κατάσταση, με στόχο μέσα από το βίωμα να κατανοήσουν βαθύτερα τόσο την κατάσταση όσο και τις αντιδράσεις τους απέναντι της. Κρίσιμος είναι ο ρόλος του εκπαιδευτικού, ως εμψυχωτή που εμπνέει και καθοδηγεί τους μαθητές σε όλες τις δραστηριότητες και τους κρίνει καλόπιστα ώστε να διορθώσουν τα λάθη και τις παραλείψεις τους.

Παιχνίδι ρόλων Η χρήση της τεχνικής «παιχνίδι ρόλων» (α) ενισχύει την ενεργή συμμετοχή των μαθητών, δίνοντας περισσότερη έμφαση στη διαδικασία παραγωγής της γνώσης παρά στο τελικό αποτέλεσμα, (β) ενθαρρύνει τη συνεργασία των μαθητών, (γ) παρέχει ένα ασφαλές περιβάλλον που αναπαριστά πραγματικές καταστάσεις, όπου οι μαθητές μπορούν να εφαρμόσουν τις θεωρητικές έννοιες που έχουν διδαχθεί,

Παιχνίδι ρόλων Η χρήση της τεχνικής «παιχνίδι ρόλων» (δ) επιτρέπει στους μαθητές να αναγνωρίσουν τα κύρια χαρακτηριστικά μιας διαδικασίας και να αντιληφθούν τις διαφορές που παρουσιάζονται στη διεξαγωγή μιας δραστηριότητας, όταν αλλάζουν τα αρχικά δεδομένα, (ε) παρέχει άμεση ανατροφοδότηση στις δυσκολίες και στις παρανοήσεις που αντιμετωπίζουν οι μαθητές, (στ) δεν απαιτεί τη χρήση ειδικού εξοπλισμού, (ζ) αποτελεί ένα ευχάριστο τρόπο μάθησης

Παιχνίδι ρόλων (α) Προετοιμασία της δραστηριότητας: Ανάλογα με το βαθμό ελευθερίας της δραστηριότητας γράφονται αναλυτικές οδηγίες για κάθε ρόλο καθώς και για το πλαίσιο διεξαγωγής της δραστηριότητας. Κάθε μαθητής πρέπει να έχει ένα συγκεκριμένο ρόλο. Σε κάθε περίπτωση ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να προβλέψει έναν τρόπο διακοπής της δραστηριότητας στην περίπτωση που αυτή οδηγηθεί σε αδιέξοδο και ένα ιδιαίτερο στόχο να εκπληρώσει.

Παιχνίδι ρόλων (β) Εκτέλεση της δραστηριότητας: πραγματοποιείται η ανάθεση ρόλων σε συγκεκριμένους μαθητές. Η συμμετοχή των μαθητών θα πρέπει να είναι εθελοντική και ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχει την ευθύνη επιλογής των κατάλληλων μαθητών και την αντιστοίχισή τους με τους ρόλους που απαιτεί η δραστηριότητα. θα πρέπει ο εκπαιδευτικός με μια σύντομη διδασκαλία ή με ερωτήσεις να θέσει στους συμμετέχοντες και στους θεατές-παρατηρητές το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα διεξαχθεί η δραστηριότητα. 20-25 λεπτά για να υπάρχει χρόνος για στάδιο αξιολόγησης

Παιχνίδι ρόλων (γ) Συζήτηση και αξιολόγηση της δραστηριότητας: οι συμμετέχοντες και οι θεατές-παρατηρητές θα πρέπει να σχολιάσουν ενέργειες και διαλόγους που διεξήχθησαν κατά την εκτέλεση της δραστηριότητας. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να βοηθήσει τη διαδικασία με συγκεκριμένες ερωτήσεις ή με ένα κατάλληλο φύλλο εργασίας. Επίσης θα πρέπει να συζητηθεί αν υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι προσέγγισης των μαθησιακών στόχων της δραστηριότητας

Παιχνίδι ρόλων Το παιχνίδι ρόλων έχει αξιοποιηθεί ως τεχνική διδασκαλίας σε μαθήματα Πληροφορικής για τη διδασκαλία εννοιών που αφορούν στην αναπαράσταση λειτουργίας λογικών πυλών, στην αναδρομή, στον αλγόριθμο ταξινόμησης των στοιχείων ενός μονοδιάστατου πίνακα, κ.α.

Μελέτη περίπτωσης Μια περίπτωση είναι ένα πραγματικό ή υποθετικό παράδειγμα που αντανακλά μια ευρύτερη κατάσταση. Εμφανίζεται με δυο μορφές: (1) η περίπτωση αποτελεί ένα πρόβλημα προς επίλυση. (2) η περίπτωση αποτελεί ένα παραδείγματα αναφοράς σε δραστηριότητες επίλυσης προβλημάτων (problem based learning) ή εκπόνησης συνθετικών εργασιών (project based learning), στις οποίες οι μαθητές καλούνται να επιλύσουν ένα άλλο, παρόμοιο πρόβλημα

Μελέτη περίπτωσης (1) η περίπτωση αποτελεί ένα πρόβλημα προς επίλυση. Οι μαθητές τοποθετούνται σε μια προβληματική κατάσταση και ενθαρρύνονται να την επιλύσουν, αρχικά αναλύοντάς την και στη συνέχεια λαμβάνοντας αποφάσεις και προτείνοντας συγκεκριμένες ενέργειες για την επίλυση της

Μελέτη περίπτωσης (2) η περίπτωση αποτελεί ένα παραδείγματα αναφοράς: Οι περιπτώσεις που χρησιμοποιούνται ως παραδείγματα αναφοράς θα πρέπει να περιλαμβάνουν: (α) την περιγραφή του προβλήματος, (β) τη λύση κάποιου ειδικού, (γ) τα βήματα που ακολούθησε ο ειδικός για να λύσει το πρόβλημα, (δ) την εξήγηση των βημάτων αυτών, και (ε) το τελικό αποτέλεσμα Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορούν να δοθούν και περισσότερες από μια λύσεις καθώς και συγκριτική αξιολόγησή τους.

Μελέτη περίπτωσης Σειρά πλεονεκτημάτων: (α) αποτελούν μαθητοκεντρικές δραστηριότητες που ενεργοποιούν τους μαθητές, (β) βοηθούν στην ανάπτυξη δεξιοτήτων ανάλυσης και επίλυσης προβλημάτων και καλλιεργούν την κριτική και αναλυτική σκέψη των μαθητών (γ) συμβάλλουν στην εξάσκηση των μαθητών στην αντιμετώπιση σύνθετων και πολυδιάστατων προβλημάτων, όπως τα προβλήματα του πραγματικού και του επαγγελματικού κόσμου (δ) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη στόχων σε επίπεδο στάσεων

Μελέτη περίπτωσης Η αξιοποίηση των περιπτώσεων ως τεχνική διδασκαλίας προϋποθέτει ότι ο εκπαιδευτικός στο πλαίσιο σχεδιασμού των δραστηριοτήτων θα πρέπει να επιλέξει το θέμα των περιπτώσεων να συγγράψει την περίπτωση αποφασίσει τον τρόπο που επιθυμεί να αξιοποιήσει τις περιπτώσεις στη διδασκαλία του

Εννοιολογική Χαρτογράφηση & Εννοιολογικός Χάρτης (ΕΧ) 80

Εννοιολογική Χαρτογράφηση & Εννοιολογικός Χάρτης (ΕΧ) Βασικά συστατικά στοιχεία του ΕΧ: Οι κόμβοι αναπαριστούν τις έννοιες (αντικείμενα ή γεγονότα) και κάθε κόμβος έχει μια ετικέτα Οι σύνδεσμοι προσδιορίζουν τις σχέσεις μεταξύ των εννοιών περιγράφοντας πώς μια έννοια συνδέεται με μια άλλη Κεντρική έννοια: η βασική έννοια που περιγράφεται από τις έννοιες στις οποίες αναλύεται (συνήθως απεικονίζεται στην κορυφή του χάρτη) Η τριάδα Έννοια-Σύνδεσμος -Έννοια δημιουργεί μια πρόταση π.χ. Χωρητικότητα - έχει βασική μονάδα μέτρησης- Byte Η διαδικασία κατασκευής ενός χάρτη καλείται εννοιολογική χαρτογράφηση και χαρακτηρίζεται πολλές φορές ως πιο σημαντική από το ίδιο το τελικό προϊόν 81

Εννοιολογικός Χάρτης: Παράδειγμα

Εννοιολογικός Χάρτης: Χαρακτηριστικά Στατικοί & Δυναμικοί Σύνδεσμοι μεταξύ των εννοιών Στατικοί σύνδεσμοι π.χ. «Ανάλυση Ψηφιογραφικού Γραφικού - είναι ο αριθμός των - Εικονοστοιχεία» Δυναμικοί σύνδεσμοι π.χ. «Ανάλυση Ψηφιογραφικού Γραφικού - είναι καλύτερη όσο αυξάνεται ο αριθμός των - Εικονοστοιχεία» Δομή του χάρτη Ιεραρχική: οι πιο γενικές και σημαντικές έννοιες βρίσκονται στην κορυφή του χάρτη ενώ οι έννοιες που τις αναλύουν τοποθετούνται σε κατώτερα επίπεδα Κυκλική: οι έννοιες συνδέονται μεταξύ τους με τη μορφή ενός βρόχου, δηλώνοντας την αλληλεξάρτηση των εννοιών μεταξύ τους Υβριδική Σύνθετες συνδέσεις: αναπαριστούν σχέσεις μεταξύ εννοιών που βρίσκονται σε διαφορετικές περιοχές/πεδία του χάρτη Παράδειγμα:διευκρινίζει το νόημα της έννοιας με την οποία συνδέεται Ποιοτικός ή ποσοτικός χαρακτηρισμός της κεντρικής έννοιας ή των επιμέρους εννοιών Ερώτηση εστίασης: καθορίζει το πρόβλημα ή το θέμα, το οποίο θα αναλυθεί/αναπαρασταθεί μέσω της κατασκευής του ΕΧ

Εννοιολογικός Χάρτης: Χαρακτηριστικά Η κατασκευή ενός χάρτη προτείνεται να έχει ως στόχο να δοθεί απάντηση σε μια ερώτηση εστίασης (focus question) που καθορίζει το πρόβλημα ή το θέμα, το οποίο θα αναλυθεί/αναπαρασταθεί μέσω του ΕΧ π.χ. Τι είναι η έννοια Χ;, Ποια τα χαρακτηριστικά της έννοιας Χ;, Τι συμβαίνει όταν η έννοια Χ μεταβάλλεται;, Πώς δουλεύει/λειτουργεί η έννοια Χ; ). Ο πιο συνηθισμένος τρόπος κατασκευής ενός EX είναι το χαρτί μολύβι ή τα Post-It για σημειώσεις

Ενδεικτική δομή ενός Ιεραρχικού ΕΧ

Ο ΕΧ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία Ως διδακτική τεχνική και στρατηγική για το σχεδιασμό και την οργάνωση της διδασκαλίας του γνωστικού αντικειμένου της εκπαιδευτικής διαδικασίας (curriculum planning) Ως εργαλείο αναπαράστασης και αξιολόγησης του «τι γνωρίζουν» οι μαθητές στη φάση της προκαταρκτικής αξιολόγησης για τη διερεύνηση των πρότερων αντιλήψεων των μαθητών στις φάσεις της διαμορφωτικής και της τελικής αξιολόγησης Ως μαθησιακή στρατηγική (learning strategy)

Ο ΕΧ στη Διδασκαλία Σε συνδυασμό με άλλες τεχνικές (π.χ. εισήγηση, ερωταποκρίσεις, συζήτηση, ομάδες εργασίας), μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως οργανόγραμμα του μαθήματος, π.χ. παρουσίαση του πλάνου του γνωστικού αντικειμένου παρουσίαση της σχεδίασης μιας διδασκαλίας, όπου θα απεικονίζονται οι στόχοι, το περιεχόμενο, οι διδακτικές τεχνικές, το εποπτικό υλικό, ο χρονοπρογραμματισμός της διδασκαλίας εισαγωγικός χάρτης προοργανωτής (advance organizer) αρχικά παρουσιάζεται ο ΕΧ (προοργανωτής) αναπαριστώντας έννοιες οικείες στους μαθητές στη συνέχεια, παρουσιάζονται οι νέες έννοιες και γίνεται η επεξεργασία τους στην τρίτη φάση ενσωματώνονται οι νέες έννοιες στον προοργανωτή και συνδέονται με τις έννοιες που ήδη αναπαρίστανται τέλος εφαρμόζεται ο προοργανωτής σε νέες φάσεις του εκπαιδευτικού έργου ή στην ερμηνεία προβληματικών καταστάσεων και στην επίλυση προβλημάτων χάρτης επανάληψης

Δραστηριότητες Εννοιολογικής Χαρτογράφησης (Ι) Ανάλογα με τα προσδοκώμενα αποτελέσματα που επιδιώκεται να επιτευχθούν, οι δραστηριότητες μπορεί να αφορούν σε εργασίες, όπως κατασκευή ενός χάρτη που αφορά σε μια κεντρική έννοια ή σε μια ερώτηση ή μετά από μελέτη σχετικού υλικού διόρθωση ενός χάρτη (π.χ. τροποποιήσεις, διαγραφές στις έννοιες που απεικονίζονται και στις μεταξύ τους συνδέσεις) επέκταση ενός χάρτη, δηλαδή οι μαθητές καλούνται να προσθέσουν στο δοσμένο χάρτη νέες έννοιες/συνδέσμους συμπλήρωση ενός χάρτη, δηλαδή οι μαθητές καλούνται να συμπληρώσουν ένα δομημένο και ημισυμπληρωμένο χάρτη με έννοιες ή/και με συνδέσμους σχολιασμός ενός χάρτη από τους μαθητές ή απάντηση σε ερωτήσεις μετά από μελέτη σχετικού χάρτη οποιοσδήποτε συνδυασμός των παραπάνω π.χ. αξιολόγηση/διόρθωση και επέκταση ενός δοσμένου χάρτη

Δραστηριότητες Εννοιολογικής Χαρτογράφησης (ΙΙ) διαφοροποιούνται όσον αφορά στην πληροφορία που παρέχουν για τη γνωστική δομή των μαθητών θα πρέπει να έχουν ως στόχο την ενεργοποίηση των μαθητών, την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, την επεξήγηση των απεικονίσεων του χάρτη καθώς και την εξαγωγή συμπερασμάτων από τις απεικονίσεις χαρακτηρίζονται από το βαθμό βοήθειας/καθοδήγησης που προσφέρουν, π.χ. η κατασκευή ενός χάρτη χαρακτηρίζεται ως μια εργασία χαμηλού βαθμού βοήθειας /καθοδήγησης Οι μαθητές μπορεί να έχουν στη διάθεσή τους μια λίστα εννοιών (parking lot of concepts) ή/και μια λίστα συνδέσμων ή μπορεί να είναι ελεύθεροι να επιλέξουν τις έννοιες/συνδέσμους που θα απεικονίσουν στο χάρτη τους ένα σύνολο ερωτήσεων που θα τους βοηθήσει/καθοδηγήσει

Στρατηγικές Διδασκαλίας: Δραστηριότητα Θεωρείστε ότι θέλετε να διδάξετε τα ακόλουθα θέματα/έννοιες: Ιστορία και γενιές υπολογιστών Εφαρμογές Διαδικτύου Αναζήτηση πληροφοριών στο Διαδίκτυο Ταχύτητα Μονάδων Αποθήκευσης Κατασκευή ιστοχώρου σχολείου Για κάθε θέμα/έννοια να επιλέξετε μία ή περισσότερες στρατηγικές διδασκαλίας που κρίνετε πιο κατάλληλες για τη διδασκαλία Για κάθε στρατηγική διδασκαλίας που επιλέξατε, να καθορίσετε το πλαίσιο εφαρμογής της (π.χ. πρόβλημα, αριθμός μελών ανά ομάδα, καθοδήγηση)

Παράδειγμα πλάνου Παράδειγμα πλάνου 1 Παράδειγμα πλάνου 2 Παράδειγμα πλάνου 3

Θέματα εργασιών Εργασία (ομάδα 2 ατόμων): Α) κάθετη δραστηριότητα: Δημιουργία διδακτικού πλάνου Προετοιμασία εκπαιδευτικού υλικού o Παρουσίαση o Φύλλο εργασίας o Πολυμεσικό υλικό Δημοσίευση στο Wiki Β) οριζόντια δραστηριότητα Κάθε ομάδα θα αναλάβει μια διδακτική τεχνική την οποία θα προσπαθήσει να ενσωματώσει στα πλάνα των άλλων ομάδων.

Θέματα διδακτικών πλάνων για φοιτητές Εφαρμογές γραφείου 1. 2. 3. 4. Επεξεργασία κειμένου [2] Επεξεργασία δεδομένων και υπολογιστικά φύλλα [2] Δημιουργία παρουσιάσεων [2] Ζωγραφική [2] Διαδίκτυο 5. Διαδίκτυο, υπερκείμενο και πλοηγητές 6. Αναζήτηση στο διαδίκτυο [2] 7. Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο [2] Γενικά ζητήματα 8. Το υλικό-εσωτερικό του υπολογιστή [2] 9. Πολυμέσα 10. Εργονομία 11. Προστασία λογισμικού ιοί 12. Πειρατεία λογισμικού 13. Ο υπολογιστής στην καθημερινή ζωή-επιπτώσεις-επάγγελμα 93

Επόμενη διάλεξη Διδακτικές προσεγγίσεις Οριζόντιες δράσεις