Πρόγραµµα πειραµατικής διδασκαλίας του µαθήµατος των Υπολογιστών στην Α/βάθµια Εκπαίδευση- A Έτος Κ. Γκυρτής Β. Μπελεσιώτης Α. Παναγιωτόπουλος Γνωριµία µε τους υπολογιστές ιδακτικό υλικό για το µαθητή Πειραιάς 1999 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΡΓΟ ΣΕΠΠΕ
Γνωριµία µε τους υπολογιστές Πρόγραµµα πειραµατικής διδασκαλίας του µαθήµατος των υπολογιστών στην Α/βάθµια Εκπαίδευση 1998-1999
Ευρωπαϊκή Επιτροπή Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Έργο ΣΕΠΠΕ Τµήµα Πληροφορικής Πανεπιστηµίου Πειραιώς Σχολεία εφαρµογής : 28 ο και 31 ο ηµοτικά Πειραιώς
Στην εποχή µας η χρήση του υπολογιστή εξαπλώνεται σε όλες σχεδόν τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Έτσι, είναι ανάγκη να εξοικειωθούµε µε τον υπολογιστή για να µπορούµε να τον χρησιµοποιούµε στην καθηµερινή µας ζωή. Οι σηµειώσεις αυτές, που βοηθούν το έργο των δασκάλων σας στο εργαστήριο, θα σας χρησιµεύσουν κατά τη γνωριµία σας µε τον υπολογιστή. Οι συγγραφείς
υπολογιστικές µηχανές Όπως γνωρίζουµε από το µάθηµα των Μαθηµατικών, για να λύσουµε διάφορα προβλήµατα πρέπει να κάνουµε ορισµένες αριθ- µητικές πράξεις, δηλαδή υπολογισµούς. Για να κάνει τους υπολογισµούς αυτούς πιο εύκολα ο άνθρωπος χρησιµοποίησε τον άβακα, το γνωστό µας αριθµητήριο. Όταν όµως σε ένα πρόβληµα οι αριθµοί είναι πολλοί και αρκετά µεγάλοι, τότε χρειάζεται πολύς χρόνος και κόπος. Έτσι ο άνθρωπος σκέφτηκε να κατασκευάσει µηχανές, που θα τον βοηθούσαν να κάνει πιο εύκολα τους διάφορους υπολογισµούς της αριθµητικής. Η µηχανή του Πασκάλ Η πρώτη χειροκίνητη υπολογιστική µηχανή κατασκευάστηκε το 1642 από τον Γάλλο Μαθηµατικό Πασκάλ. Σ αυτήν οι αριθµητικές πράξεις γίνονταν µε την περιστροφή γραναζιών, που κινούνταν µε τη βοήθεια ελατηρίων και τα αποτελέσµατά τους εµφανίζονταν σε µικρά παράθυρα. Με την ανακάλυψη του ηλεκτρισµού, εµφανίστηκαν και οι πρώτες ηλεκτροµηχανικές υπολογιστικές µηχανές, στις οποίες οι υπολογισµοί γίνονταν µε επαναλαµβανόµενες κινήσεις κάποιων τµηµάτων τους. Οι κινήσεις αυτές γίνονταν µε τη χρήση του ηλεκτρικού ρεύµατος.
ιδακτικό υλικό µαθητή οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές Οι πρώτοι ηλεκτρονικοί υπολογιστές εµφανίστηκαν στη δεκαετία του 1940. Στις µηχανές αυτές οι υπολογισµοί δεν γίνονταν µε την κίνηση κάποιων τµηµάτων τους, αλλά µε τη εκµετάλλευση της ιδιότητας ορισµένων σωµάτων που άλλοτε επιτρέπουν και άλλοτε δεν επιτρέπουν στο ηλεκτρικό ENIAC: Ο πρώτος υπολογιστής ρεύµα να διέρχεται µέσα από την ύλη τους. Ο πρώτος ηλεκτρονικός υπολογιστής ήταν ο ENIAC ο οποίος κατασκευάστηκε στις Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής, ζύγιζε 30 τόνους και καταλάµβανε µια επιφάνεια περίπου 270 τετραγωνικών µέτρων (δηλαδή όση επιφάνεια έχουν 6 σχολικές αίθουσες). Περιείχε περίπου 18.000 ειδικές ηλεκτρονικές λυχνίες και πολλές χιλιάδες ηλεκτρονικά εξαρτήµατα (πυκνωτές, αντιστάσεις, διακόπτες κ.ά.). Όλα αυτά συνδέονταν µε καλώδια, που είχαν συνολικό µήκος µερικά χιλιόµετρα. Ο ENIAC µπορούσε να εκτελέσει περίπου 5.000 προσθέσεις το δευτερόλεπτο, τη στιγµή που οι σηµερινοί υπολογιστές µπορούν να εκτελέσουν δισεκατοµµύρια πράξεις στο ίδιο χρονικό διάστηµα. Ήταν µια τεράστια, αλλά αργή για τη σηµερινή ε- ποχή µηχανή. Στη δεκαετία του 1950 οι ηλεκτρονικές λυχνίες αντικαταστάθηκαν από τα τρανζίστορς, οπότε µειώθηκε σηµαντικά ο όγκος των υπολογιστών, ενώ παράλληλα Ηλεκτρονική λυχνία Τρανζίστορ 2
Γνωριµία µε τους υπολογιστές και µε την ανάπτυξη νέων τεχνικών αυξήθηκαν πάρα πολύ οι δυνατότητές τους. Μετά τα τρανζίστορ έχουµε τα ολοκληρωµένα κυκλώµατα (τσιπ - chip) τα οποία περιέχουν πολλά ηλεκτρονικά στοιχεία σε σµίκρυνση, οπότε ο όγκος των υπολογιστών µειώθηκε ακόµα περισσότερο ενώ αυξήθηκαν οι δυνατότητές τους. Ολοκληρωµένo κύκλωµα Επειδή στη σηµερινή εποχή όλες οι υπολογιστικές µηχανές είναι ηλεκτρονικές, αντί για τον όρο ηλεκτρονικός υπολογιστής απλά θα χρησιµοποιούµε τη λέξη υπολογιστής. ο υπολογιστής σήµερα Ο υπολογιστής σήµερα είναι µια από τις πιο χρήσιµες αυτό- µατες µηχανές. Και αυτό γιατί δεν κάνει µόνο υπολογισµούς, αλλά µπορεί να εκτελέσει πολλές και διαφορετικές µεταξύ τους εργασίες. Έτσι χρησιµοποιούµε τον υπολογιστή για να: γράφουµε κείµενα ζωγραφίζουµε ακούµε µουσική παίζουµε παιχνίδια σχεδιάζουµε προϊόντα. Ο υπολογιστής αποτελεί χωρίς αµφιβολία µια από τις µεγαλύτερες κατακτήσεις του ανθρώπινου πνεύµατος του 20ου αιώνα. Χάρις σ αυτόν άλλαξε και συνεχίζει να αλλάζει ο τρόπος ζωής του ανθρώπου. 3
ιδακτικό υλικό µαθητή Από πολλούς λέγεται ότι, στα χρόνια που έρχονται, όποιος δεν θα ξέρει να χρησιµοποιεί υπολογιστές θα µοιάζει µε ε- κείνον που, στην σηµερινή εποχή, δεν ξέρει γράµµατα. Στην καθηµερινή µας ζωή χρησιµοποιούµε αρκετές ηλεκτρονικές µηχανές, κάθε µια από τις οποίες είναι σχεδιασµένη και κατασκευασµένη για να εκτελεί ένα ορισµένο έργο. Για παράδειγµα: Ακρόαση ραδιοφωνικών προγραµµάτων. Ραδιόφωνο Πλύσιµο των ρούχων. Πλυντήριο 4
Γνωριµία µε τους υπολογιστές Παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραµµάτων. Τηλεόραση Ο υπολογιστής λειτουργεί διαφορετικά, αφού για να εκτελέσει µία συγκεκριµένη εργασία, ακολουθεί βήµα βήµα µια σειρά από οδηγίες (εντολές). Κάθε φορά που του δίνουµε νέες οδηγίες εκτελεί νέες και διαφορετικές εργασίες. Το σύνολο των οδηγιών που χρειάζεται ο υπολογιστής για να εκτελέσει µια εργασία ονοµάζεται πρόγραµµα, ενώ το σύνολο των προγραµµάτων που µπορεί να δεχθεί ένας υπολογιστής α- ποτελεί το λογισµικό του. Βέβαια όλες οι ηλεκτρονικές µηχανές λειτουργούν µε τη βοήθεια κάποιου προγράµµατος. Η διαφορά του υπολογιστή από αυτές, είναι ότι ο υπολογιστής µπορεί να εκτελεί πολλά και διαφορετικά προγράµµατα. τι µπορεί να κάνει ο υπολογιστής Όπως αναφέραµε και προηγουµένως, ο άνθρωπος χρησιµοποιεί τον υπολογιστή σε πολλές δραστηριότητές του. Όµως οι εργασίες που εκτελεί ο υπολογιστής είναι παρόµοιες και σκοπό έχουν να βοηθήσουν τον άνθρωπο να: συγκεντρώσει επεξεργαστεί παρουσιάσει αποθηκεύσει πληροφορίες. 5
ιδακτικό υλικό µαθητή Οι πληροφορίες αυτές µπορεί να είναι αριθµοί, κείµενα, εικόνες, ήχοι κ.ά. Στον υπολογιστή διακρίνουµε δύο διαφορετικά µέρη: το υλικό (hardware) και το λογισµικό (software). Με τη λέξη υλικό εννοούµε όλα τα εξαρτήµατα του υπολογιστή τα οποία µπορούµε να δούµε και να αγγίξουµε (οθόνη, πληκτρολόγιο, ηχεία, καλώδια, ηλεκτρονικές πλακέτες κ.ά.). Το υλικό του υπολογιστή Μερικά προϊόντα λογισµικού Με τη λέξη λογισµικό εννοούµε όλες τις ηλεκτρονικές οδηγίες και τα προγράµµατα που χρησιµοποιούµε για να καθοδηγήσουµε τον υπολογιστή, ώστε να εκτελέσει τις εργασίες που επιθυµούµε. O υπολογιστής, χωρίς τα προγράµµατα δεν µπορεί να κάνει τίποτε µόνος του! 6
Γνωριµία µε τους υπολογιστές ο υπολογιστής στην καθηµερινή ζωή Στην σηµερινή εποχή συναντούµε τον υπολογιστή σε πολλές καθηµερινές δραστηριότητες. Ας δούµε µερικές από αυτές: στο γραφείο Κυρίως για να γράφουµε κείµενα. στην εκπαίδευση Σε λίγο δεν θα υπάρχει αίθουσα χωρίς υπολογιστή. 7
ιδακτικό υλικό µαθητή στο συνεργείο Με τη βοήθεια του υπολογιστή εντοπίζουµε µηχανικές βλάβες. στην τράπεζα Οι περισσότερες συναλλαγές γίνονται µε τη βοήθεια του υπολογιστή. 8
Γνωριµία µε τους υπολογιστές στην ιατρική Πολλά µηχανήµατα βασίζονται στον υπολογιστή. στη ψυχαγωγία Τα γνωστά ηλεκτρονικά παιχνίδια. 9
ιδακτικό υλικό µαθητή στις τηλεπικοινωνίες Σχεδόν όλα τα µηχανήµατά τους βασίζονται στον υ- πολογιστή. στην εξερεύνηση του διαστήµατος Οι υπολογιστές ήταν οι βασικότεροι συντελεστές. 10
Γνωριµία µε τους υπολογιστές στο πολυκατάστηµα Στα µεγάλα καταστήµατα χρησιµοποιούµε τον υπολογιστή για τον έλεγχο των ταµειακών µηχανών. Αυτές είναι µερικές από τις εφαρµογές του υπολογιστή στην καθηµερινή µας ζωή. κατηγορίες υπολογιστών Όπως αναφέραµε, οι πρώτοι υπολογιστές ήταν τεράστιοι σε όγκο και πολλοί αργοί σε σχέση µε τους σηµερινούς. Μπορούσαν να τους χειριστούν µόνο ειδικοί επιστήµονες, για λίγες και συγκεκριµένες εργασίες. Σήµερα δεν απαιτούνται τόσες πολλές ειδικές γνώσεις και όπως είδαµε προηγουµένως τους χρησιµοποιούµε σε πάρα πολλές και διαφορετικές δραστηριότητες. Βέβαια σε κάθε περίπτωση δεν χρησιµοποιούµε τον ίδιο τύπο υπολογιστή. Για παράδειγµα, άλλον υπολογιστή χρειάζεται µια τράπεζα για τις εργασίες της και άλλον χρειαζόµαστε στο σπίτι για να γράψουµε ένα κείµενο. 11
ιδακτικό υλικό µαθητή Έτσι υπάρχουν διαφορετικοί τύποι υπολογιστών, που µπορούµε να τους κατατάξουµε σε δύο µεγάλες κατηγορίες: τους µεγάλους υπολογιστές τους µικροϋπολογιστές (microcomputers). Οι µεγάλοι υπολογιστές χρησιµοποιούνται για την επίλυση ειδικών προβληµάτων κρατικών οργανισµών, τραπεζών, βιοµηχανιών κ.ά. όπου υπάρχει µεγάλος όγκος πληροφοριών. Υπερυπολογιστής (Supercomputer) Μεγάλοι υπολογιστές (Mainframe) Στην κατηγορία των µικροϋπολογιστών ανήκουν οι υπολογιστές που συναντάµε συχνά στα σχολεία, στο σπίτι, στις επιχειρήσεις, στα εργοστάσια, σε κρατικές υπηρεσίες, στα γραφεία. 12
Γνωριµία µε τους υπολογιστές Μικροϋπολογιστές Τα τελευταία χρόνια κατασκευάζονται µικροϋπολογιστές µε πολύ µικρές διαστάσεις (µοιάζουν µε βαλιτσάκι) και λέγονται φορητοί γιατί µεταφέρονται πολύ εύκολα. Χρησιµοποιούνται κυρίως από όσους χρειάζονται τον ίδιο υπολογιστή σε διάφορα µέρη. Φορητοί µικροϋπολογιστές Στη συνέχεια θα ασχοληθούµε µε τους µικροϋπολογιστές που είναι όµοιοι µε αυτούς του Εργαστηρίου σας. 13
ιδακτικό υλικό µαθητή η σύνθεση ενός υπολογιστή Αν παρατηρήσουµε έναν υπολογιστή βλέπουµε ότι αποτελείται από τα ακόλουθα µέρη: Οθόνη Μονάδα συστήµατος Ποντίκι Πληκτρολόγιο τη µονάδα συστήµατος, όπου βρίσκονται συγκεντρωµένα όλα τα κύρια µέρη (µονάδες) του υλικού του υπολογιστή την οθόνη, όπου βλέπουµε τα στοιχεία τα οποία εισάγουµε στον υπολογιστή, αλλά και τα στοιχεία που δηµιουργούνται από αυτόν (αριθµοί, κείµενα, εικόνες κ.ά.) το πληκτρολόγιο, µε το οποίο εισάγουµε στοιχεία στον υ- πολογιστή το ποντίκι, που χρησιµεύει για να δείχνουµε αντικείµενα στην οθόνη, να τα επιλέγουµε και να ενεργοποιούµε διαδικασίες. Σε έναν υπολογιστή µπορούµε να συνδέσουµε και πολλές άλλες µονάδες. Μερικές από αυτές είναι οι ακόλουθες : 14
Γνωριµία µε τους υπολογιστές ο εκτυπωτής, για να τυπώνουµε (κυρίως) σε χαρτί όσα εξάγονται από τον υπολογιστή (κείµενα, εικόνες κ.ά.) τα ηχεία, για να ακούµε ήχους. η µονάδα συστήµατος Η µονάδα συστήµατος αποτελείται από όλα εκείνα τα κυκλώµατα και τις µονάδες, που επιτρέπουν να εκτελούνται βήµα - βήµα οι οδηγίες, να γίνουν οι υπολογισµοί, ν αποθηκεύουν τις πληροφορίες κ.ά. Τα κυκλώµατα και οι µονάδες αυτές βρίσκονται σε ένα µεταλλικό κουτί στο ο- ποίο συνδέονται και οι διάφορες εξωτερικές µονάδες (οθόνη, εκτυπωτής, πληκτρολόγιο, ποντίκι κ.ά.). η οθόνη Η οθόνη είναι η συσκευή όπου εµφανίζονται πληροφορίες (αριθµοί, κείµενο, εικόνες) που εισάγονται και εξάγονται από την µονάδα συστήµατος. Συνήθως µοιάζει µε την οθόνη της τηλεόρασης και µπορεί να είναι µονόχρωµη ή έγχρωµη. Στους µικροϋπολογιστές χρησιµοποιείται συχνότερα η έγχρωµη οθόνη Το µέγεθός της µετριέται σε ίντσες και συνήθως συναντάµε οθόνες 14 ή 15, ενώ υπάρχουν και µεγαλύτερες όπως 21. 15
ιδακτικό υλικό µαθητή το πληκτρολόγιο Το πληκτρολόγιο είναι µία από τις κυριότερες µονάδες για να επικοινωνούµε µε τον υπολογιστή πατώντας τα διάφορα πλήκτρα του. Στο πληκτρολόγιο, διακρίνουµε τις ακόλουθες τρεις βασικές περιοχές: Περιοχή αλφαριθµητικών πλήκτρων. Περιλαµβάνει τα γράµµατα, τους αριθµούς, τα σηµεία στίξης και τα διάφορα σύµβολα (<,>,@,# κ.ά.). Περιοχή αριθµητικού πληκτρολογίου. Η περιοχή αυτή, στο δεξί µέρος του πληκτρολογίου, περιλαµβάνει πλήκτρα µε διπλή χρησιµότητα. Περιοχή λειτουργικών πλήκτρων Η περιοχή αυτή, στο πάνω µέρος του πληκτρολογίου βρίσκονται πλήκτρα µε τις ονοµασίες F1 έως F12 που χρησιµεύουν για να εκτελούµε άµεσα ειδικές διαδικασίες στα διάφορα προγράµµατα. 16
Γνωριµία µε τους υπολογιστές το ποντίκι Το ποντίκι είναι µια µονάδα για να επικοινωνούµε µε τον υπολογιστή δείχνοντας στην οθόνη διάφορα αντικείµενα, τα οποία στη συνέχεια µπορούµε να επιλέξουµε. Το κρατάµε συνήθως µε το δεξί χέρι, µετακινώντας το πάνω σε λεία επιφάνεια. Όταν ο υπολογιστής λειτουργεί, τότε θα δούµε ότι µε αυτό τον τρόπο αλλάζουµε την θέση ενός δείκτη, που εµφανίζεται συνήθως µε µορφή βέλους στην οθόνη. Αν το κοιτάξουµε από κάτω, βλέπουµε µία µικρή σφαίρα από την κίνηση της οποίας καθορίζεται η θέση του δείκτη στην οθόνη. Συνήθως διαθέτει δύο πλήκτρα, το αριστερό και το δεξί, µε τα οποία µπορούµε να εκτελούµε διάφορες λειτουργίες. Όταν τα πατάµε ακούγεται ένα κλικ. Η µονάδα αυτή του υπολογιστή, ονοµάστηκε έτσι γιατί µοιάζει µε ένα ποντίκι όπου η ουρά του είναι το καλώδιο µε το οποίο συνδέεται µε τη µονάδα συστήµατος του υπολογιστή, ενώ τα αυτιά του, τα δύο πλήκτρα του. 17
ιδακτικό υλικό µαθητή πώς θέτουµε σε λειτουργία τον υπολογιστή Όπως κάθε ηλεκτρονική συσκευή, έτσι και ο υπολογιστής για να τεθεί σε λειτουργία πρέπει να πιέσουµε το κουµπί τροφοδοσίας. Στην αρχή, γίνονται αυτόµατα ορισµένες απαραίτητες εργασίες στον υπολογιστή, που διαρκούν για µικρό χρονικό διάστη- µα. Συγχρόνως στην οθόνη εµφανίζονται πληροφορίες για την εξέλιξη των εργασιών αυτών και για τη σύνθεση του υπολογιστή. Αν όλα εξελιχτούν οµαλά, τότε σε λίγα δευτερόλεπτα εµφανίζεται στην οθόνη το περιβάλλον των Windows, δηλαδή του προγράµµατος που φροντίζει την λειτουργία του υπολογιστή, όπως φαίνεται στην επόµενη εικόνα. Η εικόνα αυτή ονοµάζεται επιφάνεια εργασίας. Πάνω σ αυτή παρατηρούµε ότι υπάρχουν πολλά εικονίδια, δηλαδή µικρές εικόνες, που το κάθε ένα έχει το δικό του όνοµα και τα χρησιµοποιούµε για την εκτέλεση διαφόρων διαδικασιών. Τα εικονίδια αυτά δηµιουργούνται αυτόµατα, κατά την εγκατάσταση του λογισµικού των Windows στον υπολογιστή µας, ενώ 18
Γνωριµία µε τους υπολογιστές µπορούµε να δηµιουργήσουµε και δικά µας για διαδικασίες που συχνά χρησιµοποιούµε. Στο κάτω µέρος της επιφάνειας εργασίας υπάρχει µια γκρίζα λωρίδα η οποία ονοµάζεται λωρίδα εργασιών. χρησιµοποιώντας το ποντίκι Στην επιφάνεια εργασίας µπορούµε να εκτελέσουµε διάφορες εργασίες χρησιµοποιώντας το ποντίκι. Για παράδειγµα µπορούµε: να δείξουµε ένα αντικείµενο Όταν µετακινούµε το ποντίκι βλέπουµε ότι αλλάζει θέσεις στην οθόνη ο δείκτης, που συνήθως έχει τη µορφή βέλους. Με τον τρόπο αυτό µπορούµε να τον τοποθετήσουµε σε οποιοδήποτε σηµείο της οθόνης. Για να δείξουµε ένα αντικείµενο αρκεί να τοποθετήσουµε το δείκτη πάνω σε αυτό. Για παράδειγµα αν θέλουµε να δείξουµε το εικονίδιο οδηγούµε τον δείκτη του ποντικιού πάνω σε αυτό, όπως φαίνεται στην εικόνα. να επιλέξουµε ένα εικονίδιο Αν δείξουµε στην οθόνη ένα εικονίδιο, πατήσουµε το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού και το απελευθερώσουµε, βλέπουµε 19
ιδακτικό υλικό µαθητή ότι αλλάζει χρώµα και τότε λέµε ότι το εικονίδιο έχει επιλεγεί. Η διαδικασία, όπου πατάµε και απελευθερώνουµε ένα πλήκτρο του ποντικιού, λέγεται απλό πάτηµα. να µετακινήσουµε ένα εικονίδιο Αν οδηγήσουµε τον δείκτη του ποντικιού πάνω σε ένα εικονίδιο και κρατώντας πατηµένο το αριστερό πλήκτρο του, το µετακινήσουµε, βλέπουµε το εικονίδιο να αλλάζει θέση πάνω στην οθόνη. Το εικονίδιο σταθεροποιείται στη θέση που θα βρίσκεται, όταν απελευθερώσουµε το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού. Η διαδικασία ονοµάζεται σύρε και άφησε. να ξεκινήσουµε µια εφαρµογή Αν οδηγήσουµε τον δείκτη του ποντικιού πάνω σε ένα εικονίδιο, για παράδειγµα το, πατήσουµε και απελευθερώσουµε το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού δύο φορές πολύ γρήγορα, παρατηρούµε ότι εµφανίζεται στην οθόνη το ακόλουθο πλαίσιο. 20
Γνωριµία µε τους υπολογιστές Τότε λέµε ότι ενεργοποιούµε την εφαρµογή που αντιπροσωπεύει το εικονίδιο αυτό. Για να εξαφανίσουµε το πλαίσιο από την οθόνη πατάµε στο εικονίδιο, που βρίσκεται στο πάνω δεξί µέρος του. Η διαδικασία, όπου πατάµε και απελευθερώνουµε το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού δύο φορές πολύ γρήγορα, λέγεται διπλό πάτηµα ή διπλοπάτηµα. πώς τερµατίζουµε τη λειτουργία του υπολογιστή Όταν θέλουµε να τερµατίσουµε τη λειτουργία του υπολογιστή, θα πρέπει να γίνουν ορισµένες εργασίες. Για να γίνουν αυτές ακολουθούµε την εξής πορεία: επιλέγουµε το εικονίδιο Αυτό γίνεται τοποθετώντας τον δείκτη του ποντικιού στο εικονίδιο αυτό (βρίσκεται στο κάτω και αριστερό µέρος της οθόνης) και πιέζοντας µία φορά το αριστερό πλήκτρο του. 21
ιδακτικό υλικό µαθητή Επιλέγουµε στην συνέχεια το εικονίδιο µε την ένδειξη τερ- µατισµός, από την λίστα µε τις διάφορες επιλογές που έχει εµφανιστεί. εµφανίζεται στην οθόνη η επόµενη εικόνα. Εκτός των άλλων ζητείται επιβεβαίωση για τον τερµατισµό του υπολογιστή. Επιλέγουµε την ένδειξη µε το ποντίκι. Ακολουθούν αυτόµατα από το λειτουργικό σύστηµα οι εργασίες τερµατισµού. Αν οι διαδικασίες αυτές εξελιχθούν οµαλά τότε 22
Γνωριµία µε τους υπολογιστές εµφανίζεται στην οθόνη το µήνυµα «Τώρα µπορείτε να σβήσετε µε ασφάλεια τον υπολογιστή σας», οπότε και διακόπτεται η λειτουργία του. Τώρα µπορείτε να σβήσετε µε ασφάλεια τον υπολογιστή σας... 23
ιδακτικό υλικό µαθητή παράθυρα Κατά τη διάρκεια της µελέτης µας γράφουµε και διαβάζουµε, απλώνοντας πάνω στο γραφείο τετράδια και βιβλία. Ξεκινώντας ανοίγουµε αυτά που µας ενδιαφέρουν πρώτα και συνεχίζουµε ανοίγοντας και τα υπόλοιπα, ενώ κλείνουµε όσα δεν χρειαζόµαστε. Με παρόµοιο τρόπο εργαζόµαστε και στον υπολογιστή, όπου µπορούµε να εκτελέσουµε πολλές εργασίες συγχρόνως. Όµως κάθε µια από αυτές πρέπει να γίνεται ανεξάρτητα από τις άλλες. Γι αυτό εµφανίζεται στην οθόνη µέσα σε ένα δικό της χώρο, που ονοµάζεται παράθυρο. Ας δούµε ένα παράδειγµα, όπου διπλοπατάµε το εικονίδιο, οπότε εµφανίζεται η επόµενη εικόνα, που µοιάζει σαν να ανοίξαµε στην οθόνη ένα παράθυρο µέσα από το οποίο µπορούµε να βλέπουµε. Πλήκτρα για να µικρύνει, µεγαλώσει και κλείσει το παράθυρο Λωρίδα τίτλου Πλαίσιο παραθύρου Ολόκληρο το παράθυρο βρίσκεται σε ένα πλαίσιο και διαχωρίζεται έτσι από τα άλλα αντικείµενα της οθόνης. Στο πάνω τµήµα του παραθύρου, υπάρχει µία λωρίδα χρώµατος µπλε που ονοµάζεται λωρίδα τίτλου, γιατί περιέχει την ονο- 24
Γνωριµία µε τους υπολογιστές µασία του. Στο δεξί µέρος της λωρίδας αυτής υπάρχουν τρία εικονίδια. Γενικά ένα παράθυρο µπορεί να περιέχει το περιβάλλον µιας εφαρµογής ή εικονίδια. Όπως πάνω στο γραφείο µας µπορούµε να έχουµε ανοιχτά πολλά τετράδια και βιβλία, έτσι και στην οθόνη µας µπορούµε να ανοίξουµε πολλά παράθυρα. Μάλιστα, όπως πιάνουµε το ένα βιβλίο και αφήνουµε το άλλο, έτσι µπορούµε να µεταφερόµαστε από παράθυρο σε παράθυρο και να εργαζόµαστε µε την εφαρµογή που εξελίσσεται σε αυτό. µετακίνηση παραθύρου Για να µετακινήσουµε πάνω στην οθόνη ένα παράθυρο που έ- χουµε ανοίξει, αρκεί να τοποθετήσουµε τον δείκτη του ποντικιού πάνω στη λωρίδα τίτλου του και να το σύρουµε κρατώντας πατηµένο το αριστερό πλήκτρο του. Το παράθυρο µετακινείται στην οθόνη και σταθεροποιείται στην θέση που βρίσκεται, µόλις αφήσουµε το πλήκτρο του ποντικιού. µέγεθος παραθύρου Στα παράθυρα µπορούµε να αλλάζουµε µέγεθος και να τα κάνουµε µικρότερα ή µεγαλύτερα. 25
ιδακτικό υλικό µαθητή Για να γίνει αυτό τοποθετούµε τον δείκτη του ποντικιού πάνω στο πλαίσιο του παραθύρου, οπότε παρατηρούµε ότι το σχήµα του δείκτη αλλάζει από απλό σε διπλό βέλος Αν ενώ βρισκόµαστε στην θέση αυτή, κρατήσουµε πατηµένο το αριστερό πλήκτρο και σύρουµε το ποντίκι, τότε µεταβάλλουµε τη διάσταση του πλαισίου ανάλογα µε την διεύθυνση µετακίνησης. Με αυτό τον τρόπο µπορούµε να κάνουµε ένα παράθυρο όσο µεγάλο ή µικρό θέλουµε, µετακινώντας κάποια από τις πλευρές του πλαισίου του. Αυτό φαίνεται στις επόµενες δύο εικόνες όπου αλλάξαµε διαστάσεις στο παράθυρο, µετακινώντας στην πρώτη την κάτω πλευρά, ενώ στη δεύτερη την δεξιά του. Αν κάνουµε το ίδιο σε µία γωνία του παραθύρου, όπως φαίνεται στην εικόνα, τότε µεταβάλλονται συγχρόνως και οι δύο διατάσεις του. 26
Γνωριµία µε τους υπολογιστές µεταβολή του µεγέθους παραθύρου Όπως παρατηρήσαµε στο πρώτο παράθυρο της προηγούµενης ενότητας, στο δεξί µέρος της λωρίδας του τίτλου υπάρχουν τα εικονίδια. Το αριστερό εικονίδιο είναι το πλήκτρο που µικραίνει το παράθυρο. Αν το επιλέξουµε τότε το παράθυρο µικραίνει και γίνεται το εικονίδιο στη λωρίδα εργασιών. Αν επιλέξουµε το εικονίδιο αυτό από τη λωρίδα εργασιών, το παράθυρο αποκτά και πάλι το µέγεθος που είχε. Το µεσαίο εικονίδιο είναι το πλήκτρο που µεγαλώνει το παράθυρο. Αν το επιλέξουµε τότε το παράθυρο µεγαλώνει και καλύπτει όλη την οθόνη. Τότε το εικονίδιο αυτό αλλάζει µορφή και γίνεται πλήκτρο επαναφοράς. Επιλέγοντας µε το ποντίκι το νέο αυτό εικονίδιο, το παράθυρο αποκτά και πάλι το προηγούµενο µέγεθός του. Τέλος, το εικονίδιο είναι το πλήκτρο για το κλείσιµο του παραθύρου. 27
ιδακτικό υλικό µαθητή λωρίδες ολίσθησης Για να κατανοήσουµε καλύτερα τις έννοιες της παραγράφου αυτής, ας ξαναγυρίσουµε στα βιβλία και τα τετράδια. Αν λοιπόν βάλουµε στο µάτι µας την παλάµη, µε τα δάκτυλα να σχηµατίζουν κύλινδρο και προσπαθήσουµε να διαβάσουµε ένα βιβλίο, κοιτάζοντας από τη µικρή τρύπα που σχηµατίζεται, τότε θα διαπιστώσουµε ότι δεν µπορούµε να δούµε ολόκληρη τη σελίδα. Για να τη διαβάσουµε θα πρέπει να κινήσουµε το κεφάλι µας ή το βιβλίο. Μια παρόµοια διαδικασία ακολουθείται και στον υπολογιστή, όπου όταν το µέγεθος ενός παραθύρου στην οθόνη δεν είναι αρκετό ώστε να εµφανίζονται όλα τα περιεχόµενά του, τότε τα Windows µας δίνουν τη δυνατότητα να τα βλέπουµε τελικά όλα. Για να κατανοήσουµε καλύτερα αυτή τη δυνατότητα, ας ανοίξουµε ένα παράθυρο που περιέχει πολλά εικονίδια. Από την ένδειξη Έναρξη, επιλέγουµε Ρυθµίσεις και ακολούθως Πίνακας ελέγχου. Έτσι εµφανίζεται στην οθόνη ένα παράθυρο που έχει τέτοιο µέγεθος, ώστε να χωρά όλα τα εικονίδια που περιέχει, όπως φαίνεται στην ακόλουθη εικόνα. 28
Γνωριµία µε τους υπολογιστές Αν µικρύνουµε το µέγεθός του, βλέπουµε ότι µερικά από τα εικονίδιά του δεν εµφανίζονται σ αυτό, ενώ κάτω και δεξιά εµφανίζεται από µία λωρίδα, µε βέλη στις άκρες της και µία ράβδο ενδιάµεσα που µπορεί να γλιστρά στην λωρίδα. Οι λωρίδες µε τις ράβδους µας βοηθούν να µετακινούµε, µέσα στον χώρο του παραθύρου, την επιφάνεια όπου είναι τοποθετηµένα τα εικονίδια και έτσι να βλέπουµε όλα περιεχόµενά του. 29
ιδακτικό υλικό µαθητή Ράβδος Λωρίδα Αν τοποθετήσουµε το δείκτη του ποντικιού σε ένα από τα βέλη και πατήσουµε το αριστερό του πλήκτρο, θα παρατηρήσουµε ότι µετακινείται η επιφάνεια όπου είναι τοποθετη- µένα τα εικονίδια και εµφανίζεται ένα νέο τµήµα της, ενώ ένα άλλο αποκρύπτεται. Συγχρόνως η ράβδος αλλάζει θέση µέσα στην αντίστοιχη λωρίδα. Για κάθε πάτηµα πλήκτρου µετατοπίζεται το τµήµα που βλέπουµε κατά ένα µικρό διάστηµα, ενώ αν κρατήσουµε συνεχώς πατηµένο το πλήκτρο τότε η µετατόπιση είναι συνεχής. Μπορούµε να µετατοπίσουµε πιο γρήγορα την επιφάνεια των εικονιδίων µε τη βοήθεια της ράβδου. Αρκεί να την επιλέξουµε και έχοντας πατηµένο το αριστερό πλήκτρο, να την µετακινήσουµε µέσα στην αντίστοιχη λωρίδα. 30
Γνωριµία µε τους υπολογιστές πολλά παράθυρα Όπως στη µελέτη µας µπορούµε να ανοίξουµε πολλά βιβλία και τετράδια, έτσι και στον υπολογιστή µπορούµε να ανοίξουµε συγχρόνως στην οθόνη περισσότερα από ένα παράθυρα. Αν διπλοπατήσουµε στο εικονίδιο, εµφανίζεται το παράθυρο µε την ώρα και την ηµεροµηνία του υπολογιστή. Στη συνέχεια ας ανοίξουµε και ένα δεύτερο παράθυρο, αυτό των Κειµένων που ανοίξαµε προηγουµένως, διπλοπατώντας στο εικονίδιο Τότε η οθόνη, δηλαδή η επιφάνεια εργασίας, θα έχει µορφή παρόµοια µε την ακόλουθη: 31
ιδακτικό υλικό µαθητή Παρατηρούµε ότι τώρα βρίσκονται ανοικτά και τα δύο παράθυρα, όπως δύο ανοικτά βιβλία πάνω στο γραφείο µας. Όµως κάθε φορά µπορούµε να εργαζόµαστε µόνο σε ένα παράθυρο, που το λέµε ενεργό. Είναι αυτό που έχει έντονη την λωρίδα τίτλου του και βρίσκεται µπροστά από το άλλο. Για να γίνει ενεργό το άλλο παράθυρο, αρκεί να επιλέξου- µε µε το ποντίκι ένα οποιοδήποτε σηµείο του. Τότε αυτό µεταφέρεται µπροστά από το άλλο (αν έχουν κοινά σηµεία) και η λωρίδα τίτλου του αποκτά έντονο χρώµα. Το χρώµα της λωρίδας τίτλου του άλλου παράθυρου γίνεται άτονο. Μπορούµε να τακτοποιήσουµε τα παράθυρα στην επιφάνεια εργασίας µετακινώντας τα στις θέσεις που επιθυµούµε, όπως φαίνεται στις ακόλουθες εικόνες. 32
Γνωριµία µε τους υπολογιστές 33
ιδακτικό υλικό µαθητή ζωγραφίζοντας µε τον υπολογιστή Μια από τις εργασίες που µπορούµε να κάνουµε µε τον υπολογιστή είναι και η ζωγραφική. Για να γίνει όµως αυτό πρέπει ο υπολογιστής να είναι εφοδιασµένος µε το κατάλληλο πρόγραµµα. Τα Windows περιέχουν το πρόγραµµα Ζωγραφική, που µας βοηθά στο σκοπό αυτό. πώς ξεκινάµε τη Ζωγραφική Για να ξεκινήσουµε τη Ζωγραφική διπλοπατάµε στο εικονίδιο που βρίσκεται πάνω στην επιφάνεια εργασίας και σε ένα παράθυρο εµφανίζεται το περιβάλλον του Λωρίδα τίτλου προγράµµατος µε το οποίο θα ζωγραφίζουµε. Στην προηγούµενη εικόνα παρατηρούµε ότι το παράθυρο της Ζωγραφικής είναι ένα συνηθισµένο παράθυρο των Windows και 34
Γνωριµία µε τους υπολογιστές έχει λωρίδα τίτλου, λωρίδες και ράβδους για την µετακίνηση του περιεχοµένου του, πλήκτρα για να το µεγαλώσουµε, το µικρύνουµε, το κλείσουµε, κ.ά. Αν το παράθυρο είναι µικρό, όπως αυτό που φαίνεται στην προηγούµενη εικόνα, τότε µε το πλήκτρο µεγαλώσουµε. µπορούµε να το το περιβάλλον της Ζωγραφικής Όταν ζωγραφίζουµε µε το χέρι χρησιµοποιούµε συνήθως χαρτί, µολύβια, πινέλα και χρώµατα κ.ά. Τα ίδια υλικά, αλλά σε ηλεκτρονική µορφή, µας προσφέρει και η Ζωγραφική στον υπολογιστή µας. Εργαλειοθήκη Περιοχή εργασίας Παλέτα χρωµάτων Λωρίδα κατάστασης Αν παρατηρήσουµε το παράθυρο της εφαρµογής θα δούµε ότι υπάρχουν : η εργαλειοθήκη Στο πάνω αριστερό µέρος του παραθύρου υπάρχει µια συλλογή από εικονίδια τα οποία αντιπροσωπεύουν εργαλεία µε τα ο- ποία θα ζωγραφίσουµε. Η συλλογή αυτή λέγεται εργαλειοθήκη 35
ιδακτικό υλικό µαθητή και περιέχει µολύβια, πινέλα σε διάφορα µεγέθη, γόµες, ψαλίδια κ.ά. Για να επιλέξουµε ένα εργαλείο πατάµε το αντίστοιχο εικονίδιο το οποίο τότε φαίνεται πιο µέσα, όπως βλέπουµε στη αριστερή εικόνα, όπου επιλεγµένο είναι το εργαλείο Μολύβι. Όταν ο δείκτης του ποντικιού παραµείνει πάνω Πινέλο σε ένα από τα εικονίδια της εργαλειοθήκης εµφανίζεται το όνοµά του σε ένα κίτρινο πλαίσιο. Αυτό φαίνεται στην δεξιά εικόνα. η παλέτα χρωµάτων Όταν ζωγραφίζουµε µε το χέρι παίρνουµε τα χρώµατα που χρειαζόµαστε από την παλέτα µε το πινέλο. Στη ζωγραφική µε τον υπολογιστή παίρνουµε τα χρώµατα από µια συλλογή µε χρωµατιστά τετραγωνάκια, που βρίσκεται στο κάτω µέρος του παραθύρου. Από τη συλλογή αυτή, η οποία λέγεται παλέτα χρωµάτων, επιλέγουµε χρώµατα για τις ζωγραφιές µας µε τη βοήθεια του ποντικιού. Για παράδειγµα, αν θέλουµε να διαλέξουµε το πράσινο χρώµα αρκεί να οδηγήσουµε το δείκτη του Επιλεγµένο χρώµα ποντικιού στο πράσινο τετραγωνάκι και να πατήσουµε το αριστερό πλήκτρο του. Τότε το χρώµα αυτό εµφανίζεται και στο µπροστινό τετραγωνάκι στο αριστερό πλαίσιο της παλέτας και είναι το χρώµα που θα γράφει το επιλεγµένο εργαλείο. 36
Γνωριµία µε τους υπολογιστές η λωρίδα κατάστασης Στο κάτω µέρος του παραθύρου βρίσκεται η λωρίδα κατάστασης, όπου εµφανίζονται βοηθητικά µηνύµατα και πληροφορίες, ανάλογα µε το σηµείο της οθόνης που βρίσκεται ο δείκτης του ποντικιού. η περιοχή εργασίας Η περιοχή εργασίας είναι το µέρος του παράθυρου όπου ζωγραφίζουµε, όπως το λευκό χαρτί στη ζωγραφική µε το χέρι. Όταν οδηγούµε το δείκτη του ποντικιού µέσα σε αυτή, τότε παίρνει τη µορφή του εργαλείου που είναι επιλεγµένο στην εργαλειοθήκη. Για παράδειγµα εάν στην εργαλειοθήκη είναι επιλεγµένο το Μολύβι, τότε ο δείκτης γίνεται. ας ζωγραφίσουµε µε τον υπολογιστή Επειδή, πολλές φορές ξεκινώντας την εφαρµογή της Ζωγραφικής, η επιφάνεια εργασίας είναι µικρή, καλό είναι να την επεκτείνουµε, ώστε να πάρει το µέγεθος που θέλουµε. Για να το πετύχουµε αυτό εργαζόµαστε µε τρόπο παρόµοιο µε αυτόν που αλλάζουµε το µέγεθος των παραθύρων. Οδηγούµε τον δείκτη του ποντικιού στη µαύρη κουκίδα που βρίσκεται στο κάτω δεξί µέρος της επιφάνειας εργασίας και αυτός παίρνει τη µορφή διπλού βέλους. Κρατώντας πατηµένο το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού σύρουµε προς τα κάτω και δεξιά µέχρι να καταλάβει η επιφάνεια εργασίας το χώρο που θέλουµε. Όταν θέλουµε το µεγαλύτερο διαθέσιµο χώρο τότε το παράθυρο της εφαρµογής θα έχει τη µορφή που ακολουθεί: 37
ιδακτικό υλικό µαθητή Ας δοκιµάσουµε τώρα να ζωγραφίσουµε τα µπαλόνια που φαίνονται στην εικόνα που ακολουθεί: Θα ξεκινήσουµε από το πράσινο µπαλόνι και στη συνέχεια θα ζωγραφίσουµε τα υπόλοιπα. Για να ζωγραφίσουµε ένα µπαλόνι πρέπει να σχεδιάσουµε τα µέρη του ακολουθώντας τα επόµενα βήµατα. 38
Γνωριµία µε τους υπολογιστές Βήµα 1 ο : Θα ξεκινήσουµε από το σώµα του µπαλονιού το οποίο µοιάζει µε κύκλο ο οποίος είναι γεµάτος µε πράσινο χρώµα. Για να σχεδιάσουµε κυκλικά σχήµατα επιλέγουµε το εργαλείο Έλλειψη που βρίσκεται στο κάτω αριστερό άκρο της εργαλειοθήκης. Τότε στο πλαίσιο που βρίσκεται κάτω από την εργαλειοθήκη εµφανίζονται τρία εικονίδια µε τα οποία επιλέγουµε τον τρόπο γεµίσµατος του σχήµατος που θα δη- µιουργήσουµε. Από τα εικονίδια αυτά επιλέγουµε το δεύτερο για να δηµιουργήσουµε σχήµα µε περίγραµµα και χρώµα στο εσωτερικό του. Βήµα 2 ο : Επιλέγουµε ως χρώµα περιγράµµατος το µαύρο, πατώντας µε το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού στο µαύρο τετραγωνάκι της παλέτας και ως χρώ- µα γεµίσµατος το πράσινο, πατώντας µε το δεξί πλήκτρο στο αντίστοιχο τετράγωνο της Χρώµα γεµίσµατος Χρώµα περιγράµµατος παλέτας χρωµάτων. Στο αριστερό πλαίσιο της παλέτας εµφανίζονται τα χρώµατα που έχουµε επιλέξει. Μαύρο για το περίγραµµα και πράσινο για το γέµισµα. Βήµα 3 ο : Μεταφέρουµε το δείκτη του ποντικιού στην περιοχή εργασίας και στο σηµείο που θα αρχίσουµε να ζωγραφίζουµε. Επειδή είναι επιλεγµένο το εργαλείο Έλλειψη, ο δείκτης του ποντι- 39
ιδακτικό υλικό µαθητή κιού παίρνει τη µορφή σταυρού. Για να δηµιουργήσουµε το σώµα του µπαλονιού στο σηµείο της περιοχής εργασίας που έχουµε επιλέξει σύρουµε, κρατώντας πατηµένο το αριστερό πλήκτρο, το ποντίκι µέχρι να αποκτήσει το µπαλόνι το µέγεθος που µας αρέσει. Επειδή θέλουµε το σώµα του µπαλονιού να είναι κύκλος πρέπει πρώτα να κρατήσουµε πατηµένο το πλήκτρο ΠΡΟΣΟΧΗ! Επειδή είναι πιθανό να µην πετύχουµε µε την πρώτη φορά το σηµείο όπου πρέπει να τοποθετήσουµε το µπαλόνι η εφαρµογή µας δίνει τη δυνατότητα να ακυρώνουµε την τελευταία µας ενέργεια. Για να το πετύχουµε αυτό καθώς και άλλες ενέργειες χρησιµοποιούµε τους καταλόγους επιλογών. 40
Γνωριµία µε τους υπολογιστές κατάλογοι επιλογών Στα παράθυρα των εφαρµογών κάτω από τη λωρίδα τίτλου συνήθως υπάρχει µια λωρίδα µε λέξεις. Κάθε µία από τις λέξεις αυτές αποτελεί την επικεφαλίδα ενός κρυµµένου καταλόγου επιλογών, ο οποίος εµφανίζεται όταν οδηγήσουµε τον δείκτη του ποντικιού πάνω στην επικεφαλίδα και πατήσουµε το αριστερό πλήκτρο. Η λωρίδα µε τις επικεφαλίδες ονοµάζεται λωρίδα καταλόγων επιλογών. λωρίδα καταλόγων επιλογών Για παράδειγµα, αν επιλέξουµε το θα εµφανιστεί ο κατάλογος που φαίνεται στην ακόλουθη εικόνα: 41
ιδακτικό υλικό µαθητή ΠΡΟΣΟΧΗ! Αν κατά τη διάρκεια της σχεδίασης κάνουµε ένα λάθος µπορούµε να το διορθώσουµε ακυρώνοντας την τελευταία µας ε- νέργεια. Για να γίνει αυτό επιλέγου- µε από τον κατάλογο επιλογών. Βήµα 4 ο : Για να παραστήσουµε τον λαιµό του µπαλονιού χρειαζόµαστε µια µικρή έλλειψη. Για αυτό, χρησιµοποιώντας τα ίδια εργαλεία και χρώµατα, οδηγούµε το δείκτη το ποντικιού στο κάτω µέρος του µπαλονιού και προσθέτουµε αυτή τη µικρή έλλειψη. 42
Γνωριµία µε τους υπολογιστές βήµα 5 ο : Για να σχεδιάσουµε την έλλειψη µε τη διαφορετική απόχρωση, που βρίσκεται πάνω από το πράσινο µπαλόνι, χρησιµοποιούµε το ίδιο εργαλείο, αλλά πρέπει πρώτα να επιλέξουµε από την παλέτα ως χρώµα γεµίσµατος το πιο ανοιχτό πράσινο. Κατόπιν οδηγούµε το δείκτη του ποντικιού πάνω στο δεξί τµήµα του µπαλονιού και σχηµατίζουµε µια έλλειψη όπως φαίνεται και στην εικόνα που ακολουθεί. βήµα 6 ο : Για να σχεδιάσουµε το σχοινί µε το οποίο είναι δεµένο το µπαλόνι χρειάζεται επιλέγουµε ως εργαλείο σχεδίασης το Μολύβι. Κατόπιν οδηγούµε το δείκτη του ποντικιού, που έχει πάρει τη µορφή, στο λαιµό του µπαλονιού. Κρατώντας πατηµένο το αριστερό πλήκτρο του σύρουµε το ποντίκι και γράφουµε τη γραµµή που παριστάνει το σχοινί. Ακολουθώντας την ίδια δια- 43
ιδακτικό υλικό µαθητή δικασία σχεδιάζουµε και τα υπόλοιπα µπαλόνια. Για να βάψουµε κίτρινη την επιφάνεια που βρίσκονται τα µπαλόνια, επιλέγουµε ως χρώµα περιγράµµατος το κίτρινο και ως εργαλείο το Γέµισµα µε χρώµα. Τοποθετούµε τον δείκτη του ποντικιού µέσα στην επιφάνεια εργασίας, προσέχοντας να µην βρίσκεται πάνω στην επιφάνεια κάποιου µπαλονιού και πατάµε το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού. Τότε η οθόνη πληµµυρίζει µε κίτρινο χρώµα και η ζωγραφιά µας είναι έτοιµη. Πριν ασχοληθούµε µε κάτι άλλο, καλό είναι να εξασφαλίσουµε ότι δεν θα την χάσουµε και δεν θα χρειαστεί να την ξαναφτιάξουµε. Γι αυτό πρέπει να την αποθηκεύσουµε. 44
Γνωριµία µε τους υπολογιστές αποθήκευση Η ζωγραφιά µας υπάρχει στην µνήµη του υπολογιστή µας όσο αυτός λειτουργεί και είναι ανοικτή η εφαρµογή της Ζωγραφικής. Αν κλείσουµε τη Ζωγραφική ή ο υπολογιστής για οποιοδήποτε λόγο πάψει να λειτουργεί, τότε η ζωγραφιά χάνεται. Αυτό γίνεται γενικά και µε οποιαδήποτε άλλη εργασία που κάνουµε στον υπολογιστή. Όπως τοποθετούµε τα χαρτιά µας µέσα σε φακέλους για να µη τα χάνουµε και να τα ξαναβρίσκουµε εύκολα, έτσι και στον υπολογιστή πρέπει να αποθηκεύουµε ένα αντίγραφο της εργασίας µας σε ένα µέσο, ώστε αυτή να µη χάνεται όταν τον σβήσουµε ή κλείνουµε την αντίστοιχη εφαρµογή. Το αντίτυπο αυτό λέγεται αρχείο και τα µέσα του υπολογιστή όπου αποθηκεύουµε τα αρχεία µας λέγονται αποθηκευτικά µέσα. τα αποθηκευτικά µέσα Τα κυριότερα αποθηκευτικά µέσα, µε τα οποία είναι εφοδιασµένος ο υπολογιστής: ο σκληρός δίσκος και η δισκέτα. Ο σκληρός δίσκος είναι µία µονάδα που περιέχει µαγνητικούς άκαµπτους δίσκους, πάνω στους οποίους αποθηκεύονται οι εργασίες µας. Βρίσκεται στο εσωτερικό του υπολογιστή και δεν µπορούµε να τον δούµε ή να τον µετακινήσουµε. 45
ιδακτικό υλικό µαθητή Η δισκέτα είναι ένας µαγνητικός πλαστικός εύκαµπτος δίσκος, που βρίσκεται µέσα σε µια πλαστική θήκη. Για να την χρησιµοποιήσουµε πρέπει να την βάλουµε στην υποδοχή του οδηγού δισκέτας, που βρίσκεται στο µπροστινό µέρος του υπολογιστή µας. Σε δισκέτα, συνήθως, αποθηκεύουµε εργασίες που θέλου- µε να µεταφέρουµε σε άλλον υπολογιστή. πως αποθηκεύουµε τη ζωγραφιά µας Για να αποθηκεύσουµε την εργασία µας επιλέγουµε από τον κατάλογο, το. Τότε εµφανίζεται ένα παράθυρο, παρόµοιο µε αυτό που φαίνεται στην επόµενη εικόνα. ίπλα στη φράση η εφαρµογή προτείνει για την εργασία µας το όνοµα ανώνυµο. Επειδή εµείς θέλουµε διαφορετικό όνοµα, πληκτρολογούµε τη λέξη balloons, η οποία αντικαθιστά τη λέξη ανώνυµο. 46
Γνωριµία µε τους υπολογιστές Αν πατήσουµε το πλήκτρο ENTER, τότε το πλαίσιο αυτό χάνεται από την οθόνη και η ζωγραφιά µας αποθηκεύεται µε το όνοµα balloons.bmp σε µια περιοχή του σκληρού δίσκου που έχει το όνοµα. Παράλληλα βλέπουµε ότι το όνοµα balloons.bmp εµφανίζεται και στη λωρίδα τίτλου του παραθύρου. Τα τρία γράµµατα, bmp, που αποτελούν την επέκταση του ονό- µατος, προστέθηκαν αυτόµατα από το πρόγραµµα Ζωγραφική και τα Windows και δείχνουν ότι η ζωγραφιά αυτή έγινε από την εφαρµογή Ζωγραφική. πως κλείνουµε τη Ζωγραφική Αφού αποθηκεύσουµε την εργασία µας µπορούµε να κλείσουµε την εφαρµογή, επιλέγοντας από τον κατάλογο επιλογών 47
ιδακτικό υλικό µαθητή. Τότε το παράθυρο της εφαρµογής κλείνει και επιστρέφουµε στην επιφάνεια εργασίας των Windows. πως εµφανίζουµε στην οθόνη µια ζωγραφιά που έχουµε αποθηκεύσει Από τη στιγµή που µια ζωγραφιά έχει αποθηκευτεί σε κάποιο µέσο, µας δίνεται η δυνατότητα να την εµφανίσουµε πάλι στην οθόνη και να την επεξεργαστούµε. Για να γίνει αυτό η Ζωγραφική είναι εφοδιασµένη µε µια επιλογή που µας βοηθά να βρούµε το αντίτυπο της ζωγραφιάς που έχουµε στο αρχείο, και να το φορτώσουµε στη µνήµη του υπολογιστή. Στην περίπτωσή µας από τον κατάλογο επιλογών επιλέγουµε, οπότε εµφανίζεται το παράθυρο που φαίνεται στην εικόνα που ακολουθεί. Από το πλαίσιο αυτό επιλέγουµε το όνοµα της ζωγραφιάς που µας ενδιαφέρει, στην περίπτωσή µας ballons.bmp, οπότε το 48
Γνωριµία µε τους υπολογιστές όνοµα αυτό εµφανίζεται και στο πλαίσιο δίπλα στη φράση όπως φαίνεται και στην εικόνα που ακολουθεί: Στη συνέχεια πατάµε το πλήκτρο ή επιλέγουµε το κουµπί. Τότε η ζωγραφιά µας εµφανίζεται στην περιοχή εργασίας της εφαρµογής Ζωγραφική. πως εκτυπώνουµε µια ζωγραφιά Έχοντας τη ζωγραφιά στην οθόνη µπορούµε να την τυπώσουµε σε χαρτί. Αυτό γίνεται αν από τον κατάλογο επιλογών επιλέξουµε, οπότε στην οθόνη εµφανίζεται το παράθυρο που φαίνεται στην επόµενη εικόνα: 49
ιδακτικό υλικό µαθητή Αν επιλέξουµε αρχίζει η εκτύπωση, ενώ αν επιλέξου- µε ακυρώνεται η εκτύπωση και επιστρέφουµε στην εφαρµογή της Ζωγραφικής. πριν την εκτύπωση Πολλές φορές αφού εκτυπώσουµε τη ζωγραφιά µας, διαπιστώνουµε ότι πρέπει να τη διορθώσουµε και να την τυπώσουµε πάλι. Για να µη τυπώνουµε και ξανατυπώνουµε συνέχεια, η εφαρµογή µας δίνει τη δυνατότητα να δούµε στην οθόνη την εργασία µας, όπως ακριβώς θα τυπωθεί στο χαρτί. Αυτό γίνεται αν από τον κατάλογο επιλογών επιλέξουµε. Τότε εµφανίζεται στη οθόνη η εικόνα που ακολουθεί: 50
Γνωριµία µε τους υπολογιστές Αν το αποτέλεσµα µας ικανοποιεί, τότε επιλέγουµε για να ξεκινήσει η εκτύπωση, ενώ αν κάτι δεν µας αρέσει επιλέγουµε για να επιστρέψουµε στην περιοχή εργασίας της εφαρµογής Ζωγραφική και να κάνουµε τις απαραίτητες διορθώσεις. Με τον τρόπο αυτόν µπορούµε να διορθώσουµε την εργασία µας πριν την τελική εκτύπωση και έτσι να µη τυπώνουµε ζωγραφιές που δεν µας αρέσουν. 51
ιδακτικό υλικό µαθητή 52
Γνωριµία µε τους υπολογιστές γράφοντας µε τον υπολογιστή Από τις εργασίες που µπορούµε να κάνουµε µε τον υπολογιστή είναι να δηµιουργούµε έγγραφα τα οποία µπορεί να περιέχουν κείµενα και εικόνες. Για να γίνει αυτό πρέπει ο υ- πολογιστής να είναι εφοδιασµένος µε το κατάλληλο πρόγραµµα, το οποίο στα Windows98 ονοµάζεται WordPad. Tο παιδί Όταν γράφουµε συνήθως χρησιµοποιούµε χαρτί και µολύβι. Γράφουµε πρώτα το κείµενο και στη συνέχεια ελέγχουµε και διορθώνουµε τα ορθογραφικά και συντακτικά του λάθη. Στο τέλος το καθαρογράφουµε προσέχοντας να έχει όσο το δυνατόν καλύτερη εµφάνιση. ηλαδή, να έχει ευανάγνωστα γράµ- µατα, να µην έχει µουντζούρες, να διακρίνονται οι γραµµές του. Επίσης προσέχουµε να χωρίζεται σε παραγράφους και να τονίζονται τα κύρια σηµεία του, µε ειδικά γράµµατα ή µε υπογραµµίσεις. Στον υπολογιστή ένα πρόγραµµα για έγγραφα µας προσφέρει αντίστοιχες δυνατότητες. ηλαδή µπορούµε: να πληκτρολογούµε το κείµενο, το οποίο εµφανίζεται συγχρόνως στην οθόνη να το µορφοποιούµε, δηλαδή: να χρησιµοποιούµε διάφορα µεγέθη και τύπους γραµµάτων να ορίζουµε και να µεταβάλλουµε την απόσταση των γραµµάτων, των γραµµών, των παραγράφων του κειµένου να ορίζουµε το µέγεθος της σελίδας και να µεταβάλλου- µε τα περιθώριά της 53
ιδακτικό υλικό µαθητή να εισάγουµε εικόνες και σχέδια που έχουµε δηµιουργήσει µε άλλες εφαρµογές να τυπώνουµε το ηλεκτρονικό µας έγγραφο να το αποθηκεύουµε να προσθέτουµε ή να αφαιρούµε κείµενο και εικόνες να διορθώνουµε το κείµενο να αλλάζουµε την µορφοποίηση το WordPad Για να ξεκινήσουµε το WordPad, διπλοπατάµε στο εικονίδιο που βρίσκεται στην επιφάνεια εργασίας µας. Τότε µέσα σε ένα παράθυρο εµφανίζεται το περιβάλλον του προγράµµατος, όπως φαίνεται στην εικόνα που ακολουθεί: Λωρίδα τίτλου Λωρίδα καταλόγων επιλογών Λωρίδα βασικών εργαλείων Λωρίδα εργαλείων µορφοποίησης είκτης ποντικιού Χάρακας Σηµείο εισαγωγής Περιοχή εργασίας Λωρίδα κατάστασης 54
Γνωριµία µε τους υπολογιστές Το παράθυρο αυτό περιέχει: τη λωρίδα τίτλου τη λωρίδα βασικών εργαλείων, που περιέχει εικονίδια για βασικές εργασίες τη λωρίδα εργαλείων µορφοποίησης κειµένου. Τον χάρακα στον οποίο φαίνεται το πλάτος του κειµένου (λευκή περιοχή). Στα άκρα υπάρχουν δείκτες µε τους οποίους ορίζουµε τις εσοχές των παραγράφων του κειµένου. Τη λωρίδα κατάστασης, στο κάτω µέρος του παραθύρου στην οποία εµφανίζονται κατά τη διάρκεια της εργασίας µας ε- πεξηγηµατικά µηνύµατα που αφορούν στην λειτουργία της συγκεκριµένης στιγµής. Την περιοχή εργασίας που είναι η λευκή περιοχή. Καταλαµβάνει το µεγαλύτερο τµήµα του παράθυρου και εκεί εµφανίζεται το έγγραφό µας. Είναι το ηλεκτρονικό χαρτί µας. Το σηµείο εισαγωγής, δηλαδή η κατακόρυφη γραµµή που αναβοσβήνει και δείχνει πού εµφανίζονται οι χαρακτήρες που πληκτρολογούµε. Για να εργαστούµε µε το WordPad, θα χρησιµοποιήσουµε το ποντίκι και το πληκτρολόγιο. το ποντίκι στο WordPad Στο WordPad, µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε το ποντίκι για διάφορες λειτουργίες, όπως µετακίνηση του δείκτη, απλό ή 55
ιδακτικό υλικό µαθητή διπλό πάτηµα κ.ά. Ο δείκτης του µπορεί να εµφανιστεί κυρίως µε ακόλουθες µορφές: Με τη µορφή βέλους για να µπορούµε να εκτελέσουµε διάφορες εργασίες. Για παράδειγµα, στο εικονίδιο φαίνεται πως ενεργοποιούµε τη διαδικασία της εκτύπωσης από το αντίστοιχο εικονίδιο της λωρίδας εργαλείων. Με τη µορφή «γιώτα κεφαλαίου», θέση για το σηµείο εισαγωγής., για να ορίσουµε µια νέα Σηµείο εισαγωγής είκτης ποντικιού Στην προηγούµενη εικόνα φαίνεται το σηµείο εισαγωγής που είναι µετά το γράµµα «ω», ενώ ο δείκτης του ποντικιού είναι ανάµεσα στα γράµµατα «ο» και «π». Αν πατήσουµε το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού το σηµείο εισαγωγής µεταφέρεται ανάµεσα στα γράµµατα «ο» και «π», όπως φαίνεται και στην εικόνα που ακολουθεί: Σηµείο εισαγωγής το πληκτρολόγιο στο WordPad Mε το πληκτρολόγιο µπορούµε να δώσουµε εντολές, να κάνουµε επιλογές και να εισάγουµε κείµενο. 56
Γνωριµία µε τους υπολογιστές Στην επεξεργασία κειµένου, ότι πληκτρολογούµε εµφανίζεται στο σηµείο εισαγωγής της περιοχής εργασίας. Εισαγωγή χαρακτήρων Για να γράψουµε κείµενο στον υπολογιστή, πρέπει να πατήσουµε τα πλήκτρα µε τους αντίστοιχους χαρακτήρες. Τέτοια πλήκτρα µε γράµµατα, αριθµούς, σηµεία στίξεως(«!», «.» κ.ά.) και διάφορα σύµβολα (@,# κ.ά.), βρίσκονται στον κορ- µό του πληκτρολογίου. Γράµµατα Όταν ξεκινάµε τον υπολογιστή, το πληκτρολόγιο είναι ρυθµισµένο, ώστε να εµφανίζει τα πεζά γράµµατα του αγγλικού αλφαβήτου, µε το πάτηµα των αλφαβητικών πλήκτρων. Έτσι, όταν πατάµε το πλήκτρο εµφανίζεται στην οθόνη το γράµµα «c», ενώ όταν πατάµε το «i» εµφανίζεται το Κεφαλαία γράµµατα πλήκτρο Caps Lock Για να πληκτρολογήσουµε ένα κεφαλαίο γράµµα αρκεί να πατήσουµε το αντίστοιχο πλήκτρο, κρατώντας πατηµένο το πλήκτρο. Για παράδειγµα αν πατήσουµε το πλήκτρο κρατώντας πατηµένο το Shift εµφανίζεται στην οθόνη το γράµµα «C». Όταν όµως θέλουµε να γράφουµε συνέχεια κεφαλαία γράµµατα είναι προτιµότερο να χρησιµοποιήσουµε τη διαδικασία κλείδωµα κεφαλαίων, που ενεργοποιείται µε το πλήκτρο. 57
ιδακτικό υλικό µαθητή Το πλήκτρο αυτό (Capitals Lock Κλείδωµα κεφαλαίων), χρησιµοποιείται για να κλειδώνει το πληκτρολόγιο, ώστε µε το πάτηµα των αλφαβητικών πλήκτρων να εµφανίζονται στην οθόνη µόνο κεφαλαία ή µόνο πεζά γράµµατα. Κάθε φορά που το πατάµε ανάβει ή σβήνει το α- ντίστοιχο φωτάκι στο άνω δεξί µέρος του πληκτρολογίου. Όταν το λαµπάκι είναι αναµµένο το πληκτρολόγιο είναι κλειδωµένο στην κατάσταση κεφαλαία, ενώ όταν είναι σβηστό στην κατάσταση πεζά. Η ενεργοποίηση του πλήκτρου επιδρά µόνο στα πλήκτρα των γραµµάτων, ενώ δεν επηρεάζει τα πλήκτρα των αριθµών και των συµβόλων. Για παράδειγµα όταν το πληκτρολόγιο είναι κλειδωµένο στην κατάσταση κεφαλαία και πατήσουµε το πλήκτρο εµφανίζεται στην οθόνη το κεφαλαίο αγγλικό γράµµα «L», ενώ αν πατήσουµε το πλήκτρο εµφανίζεται τότε το «Q». Αριθµοί Για να εµφανίσουµε αριθµούς στη οθόνη, αρκεί να πατήσουµε τα αντίστοιχα πλήκτρα των αριθµητικών ψηφίων που βρίσκονται στο πάνω µέρος του πληκτρολογίου. Για παράδειγµα το πάτηµα του εµφανίζει το «3». Σηµεία στίξης σύµβολα Για να εµφανίσουµε σηµεία στίξης και σύµβολα αρκεί να πατήσουµε τα αντίστοιχα πλήκτρα. Σε όσα πλήκτρα υπάρχουν δύο σύµβολα, το πάτηµα του πλήκτρου εµφανίζει στην οθόνη το σύµβολο που βρίσκεται στο κάτω µέρος του. 58
Γνωριµία µε τους υπολογιστές Για παράδειγµα αν πατήσουµε το πλήκτρο εµφανίζεται το κόµµα «,». Αν θέλουµε να εµφανίσουµε τα σύµβολα που βρίσκονται στο πάνω µέρος των πλήκτρων, αρκεί να πατήσουµε το αντίστοιχο πλήκτρο, έχοντας πατηµένο το Shift. Για παράδειγµα, αν κρατήσουµε πατηµένο το Shift και πατήσουµε το πλήκτρο, τότε στη οθόνη θα εµφανιστεί το εµφανί- σύµβολο «<» (µικρότερο), ενώ αν πατήσουµε το ζεται το σήµα του δολαρίου «$». Το κενό Όταν γράφουµε στο χαρτί για να διακρίνουµε δύο λέξεις αφήνουµε ένα κενό ανάµεσά τους. Το ρόλο αυτό στον υπολογιστή έχει το µεγάλο λευκό πλήκτρο που βρίσκεται στο κάτω µέρος του πληκτρολογίου και ονοµάζεται πλήκτρο διαστήµατος (SPACE BAR). Όταν πατήσουµε το πλήκτρο αυτό, το σηµείο εισαγωγής µεταφέρεται µία θέση προς τα δεξιά και έτσι εµφανίζεται στην οθόνη ένα κενό. ηλαδή το κενό είναι για τον υπολογιστή ένας χαρακτήρας. ιαγραφή χαρακτήρων Για να διαγράψουµε χαρακτήρες χρησιµοποιούµε τα πλήκτρα Backspace ή Delete. Με τον πρώτο διαγράφου- µε τον χαρακτήρα που βρίσκεται αριστερά από το σηµείο ει- 59
ιδακτικό υλικό µαθητή σαγωγής, ενώ µε τον δεύτερο το χαρακτήρα που βρίσκεται δεξιά του. Άλλα χρήσιµα πλήκτρα Το πλήκτρο Enter Είναι το πιο σηµαντικό πλήκτρο. Βρίσκεται στο δεξί µέρος της κεντρικής οµάδας πλήκτρων και χρησιµοποιείται, κυρίως, για να δίνουµε εντολές. Στην επεξεργασία κειµένου, το χρησιµοποιούµε κυρίως για να αλλάζουµε γραµµή στο κείµενο, όταν αρχίζουµε νέα παράγραφο (αλλαγή παραγράφου). Τα πλήκτρα µε τα βέλη Τα τέσσερα αυτά πλήκτρα αποτελούν µια ξεχωριστή οµάδα και βρίσκονται στο δεξί µέρος του πληκτρολογίου και τα χρησιµοποιούµε για να µετακινούµε το σηµείο εισαγωγής ανάµεσα στους χαρακτήρες, κατά µία θέση κάθε φορά προς την κατεύθυνση που δείχνει το βέλος τους. Έτσι µπορούµε να µεταφέρουµε το σηµείο εισαγωγής σε οποιοδήποτε σηµείο του κειµένου, για να κάνουµε διορθώσεις. Περιοχή αριθµητικού πληκτρολογίου Είναι η περιοχή στο δεξί µέρος του πληκτρολογίου, της ο- ποίας τα πλήκτρα έχουν διπλή χρησιµότητα. Άλλοτε µπορούµε να τα χρησιµοποιήσουµε για εισαγωγή αριθµητικών ψηφίων και άλλοτε για µετακίνηση του σηµείου εισαγωγής. Η εναλλαγή από τη µία κατάσταση στην άλλη γίνεται µε το πλήκτρο που βρίσκεται στη δεξιά περιοχή του. Για να εισάγουµε αριθµούς πρέπει το 60
Γνωριµία µε τους υπολογιστές αντίστοιχο λαµπάκι να είναι αναµµένο, αλλιώς το πάτηµα των πλήκτρων µετακινεί το σηµείο εισαγωγής. Ελληνικό ή αγγλικό πληκτρολόγιο Όπως είδαµε το πληκτρολόγιο του υπολογιστή είναι ρυθµισµένο ώστε να εµφανίζει µε το πάτηµα των αλφαβητικών πλήκτρων τα γράµµατα του αγγλικού αλφαβήτου. Με κατάλληλη ε- πιλογή, µπορούν να εµφανίζονται και τα γράµµατα του ελληνικού Alt αλφαβήτου, πατώντας το πλήκτρο Αριστερό Shift, ενώ κρατάµε πατηµένο το Αριστερό Με κάθε πάτηµα του παραπάνω συνδυασµού, η γλώσσα αλλάζει, από ελληνική σε αγγλική και αντίστροφα, ενώ εµφανίζεται το εικονίδιο της επιλεγµένης γλώσσας κάτω δεξιά στη λωρίδα εργασίας. Τονισµός, διαλυτικά, ελληνικό ερωτηµατικό και εισαγωγικά α) Για να γράψουµε ένα τονούµενο ελληνικό φωνήεν πατάµε και αφήνουµε το πλήκτρο µε τον τόνο, που βρίσκεται περίπου στο κέντρο του πληκτρολογίου, δεξιά του πλήκτρου, ενώ στη συνέχεια πατάµε το πλήκτρο µε το αντίστοιχο φωνήεν. Για παράδειγµα, για το «έ» πατάµε πρώτα το και στη συνέχεια το. 61
ιδακτικό υλικό µαθητή β) Για να γράψουµε ένα από τα ϊ, ϋ, πατάµε το συνδυασµό πλήκτρων shift και, και στη συνέχεια το αντίστοιχο φωνήεν. γ) Για να εµφανίσουµε το ερωτηµατικό πατάµε το πλήκτρο, ενώ για να εµφανιστεί η άνω και κάτω τελεία, πατάµε το συνδυασµό των πλήκτρων shift και Για να εµφανίσουµε τα εισαγωγικά πατάµε τον συνδυασµό Shift και συγχρόνως το πλήκτρο ας γράψουµε χαρακτήρες και λέξεις Για να γράψουµε κείµενα πρέπει να αποκτήσουµε άνεση στο χειρισµό του πληκτρολογίου, αλλά και του Wordpad. Ας προσπαθήσουµε να γράψουµε τα ακόλουθα: Την ελληνική αλφαβήτα, µε κεφαλαία γράµµατα. Ενεργοποιούµε το ελληνικό πληκτρολόγιο και τα κεφαλαία γράµµατα και αρχίζουµε την πληκτρολόγηση. Παρατηρούµε ότι οι χαρακτήρες εµφανίζονται στην οθόνη σε µία γραµµή. Για να αλλάξουµε γραµµή πατάµε το πλήκτρο Enter. Πατώντας το για άλλη µια φορά αφήνουµε µια κενή γραµµή. Την ελληνική αλφαβήτα, µε πεζά γράµµατα. Επιλέγουµε τα πεζά γράµµατα στο πληκτρολόγιο και αρχίζου- µε την πληκτρολόγηση. Μόλις τελειώσουµε, πατάµε το πλήκτρο Enter για να αλλάξουµε γραµµή. 62
Γνωριµία µε τους υπολογιστές Τα ψηφία 0,..9. Για να γράψουµε τα ψηφία αυτά χρησιµοποιούµε τα πλήκτρα που βρίσκονται στο πάνω µέρος του πληκτρολογίου ή ενεργοποιούµε το αριθµητικό πληκτρολόγιο προσέχοντας να είναι αναµµένο το αντίστοιχο λαµπάκι. Tους χαρακτήρες ώ, έ, ϊ «Καλή µέρα», «Αϊδόνι». πώς αποθηκεύουµε ένα έγγραφο Για να αποθηκεύσουµε την εργασία µας, εργαζόµαστε όπως στην Ζωγραφική. Από τον κατάλογο Αρχείο, επιλέγουµε την Αποθήκευση και στο πλαίσιο που εµφανίζεται δίνουµε το ό- νοµα «ΟΚΙΜΗ». Το ίδιο µπορούµε να επιτύχουµε πιο εύκολα επιλέγοντας το εικονίδιο ΟΚΙΜΗ 63
ιδακτικό υλικό µαθητή πώς γράφουµε κείµενα Αν θέλουµε να γράψουµε κείµενο, µε την ακόλουθη µορφή: Το παιδί µε το γρατσουνισµένο γόνατο τότε ένας τρόπος είναι να γράψουµε το κείµενο χωρίς µορφοποίηση στους χαρακτήρες. ηλαδή να γράψουµε: Το παιδί µε το γρατσουνισµένο γόνατο Στη συνέχεια ας δούµε πώς µπορούµε να µορφοποιήσουµε το κείµενο αυτό, ώστε τα γράµµατα της λέξης «παιδί» να είναι έντονα, της λέξης «γρατσουνισµένο» πλάγια και υπογραµ- µισµένα και το χρώµα της λέξης «γόνατο» γαλάζιο. Γράµµατα έντονα, πλάγια, υπογραµµισµένα, χρωµατιστά Για να αλλάξουµε τη µορφή των γραµµάτων µιας λέξης πρέπει πρώτα να την σηµειώσουµε(επιλέξουµε), διπλοπατώντας µε το ποντίκι πάνω σε αυτή, οπότε η λέξη εµφανίζεται ποντίκι στην οθόνη σε σκούρο φόντο, όπως φαίνεται στο επόµενο: Για να αλλάξουµε τη µορφή των γραµµάτων µιας τέτοιας λέξης, µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε τα εικονίδια που εµφανίζονται στη λωρίδα εργαλείων µορφοποίησης. Όταν επιλέξουµε µε το ποντίκι ένα από αυτά, τότε εµφανίζεται βυθισµένο (όπως φαίνεται στην εικόνα ) και 64
Γνωριµία µε τους υπολογιστές προκαλεί αλλαγή στη µορφή των γραµµάτων της επιλεγµένης λέξης. Αν επιλέξουµε ένα βυθισµένο πλήκτρο, τότε αυτό επανέρχεται στην αρχική του θέση και παύει να ισχύει η αλλαγή που προκάλεσε στην επιλεγµένη λέξη. Έτσι, για να κάνουµε τα γράµµατα της λέξης «παιδί» έντονα, επιλέγουµε την λέξη και πατάµε το πλήκτρο. Για να κάνουµε τα γράµµατα της λέξης «γρατζουνισµένο» πλάγια και υπογραµµισµένα, πρώτα την επιλέγουµε, πατάµε το πλήκτρο και στη συνέχεια το πλήκτρο. Για να αλλάξουµε το χρώµα των γραµµάτων της λέξης «γόνατο», πατάµε το πλήκτρο και από τον κατάλογο χρωµάτων που εµφανίζεται επιλέγουµε το γαλάζιο. Ορισµός στυλ και µεγέθους των χαρακτήρων Σε ένα κείµενο µπορούµε να γράψουµε χαρακτήρες µε διαφορετικό στυλ (γραµµατοσειρά) και µέγεθος. Το µέγεθος των χαρακτήρων, µπορούµε να το αλλάξουµε επιλέγοντας τον κατάλληλο αριθµό από τον κατάλογο που εµφανίζεται, όταν πατήσουµε το εικονίδιο επιλογής µεγεθών. Όσο µεγαλύτερο αριθµό επιλέγουµε, τόσο µεγαλύτεροι είναι οι χαρακτήρες που εµφανίζονται. Με παρόµοιο τρόπο επιλέγουµε και τη γραµµατοσειρά. 65
ιδακτικό υλικό µαθητή Παράδειγµα των παραπάνω αποτελεί το επόµενο κείµενο: Η γραφή αυτή είναι Times New Roman (ελληνική) µε µέγεθος 10 Η γραφή αυτή είναι Times New Roman (ελληνική) µε µέγεθος 12 Η γραφή αυτή είναι Arial (Ελληνική) µε µέγεθος 12 Επιλογή κειµένου Σε ένα κείµενο µπορούµε να επιλέξουµε όποιο τµήµα του θέλουµε και να εφαρµόσουµε όσα µάθαµε έως εδώ. Μια τέτοια επιλογή, γίνεται τοποθετώντας το σηµείο εισαγωγής στην αρχή του τµήµατος που θέλουµε να επιλέξουµε και µε τη µέθοδο «σύρε και άφησε» να οδηγήσουµε το σηµείο εισαγωγής στο τέλος του τµήµατος αυτού. Ορισµός εσοχών παραγράφου Όταν γράφουµε ένα κείµενο, πρέπει να πατάµε το πλήκτρο Enter, µόνον όταν θέλουµε να αλλάξουµε παράγραφο. Σε κάθε παράγραφο, οι γραµµές που την αποτελούν εκτείνονται όσο το επιτρέπουν οι δείκτες που ορίζουν τις εσοχές της από το αριστερό και το δεξί περιθώριο της σελίδας. Οι δείκτες αυτοί βρίσκονται συνήθως στα άκρα της λευκής περιοχής του χάρακα. Στο χάρακα του WordPad εµφανίζονται τρεις τέτοιοι δείκτες. Ένας για τη δεξιά εσοχή, ένας για την αριστερή και ένας για την αριστερή εσοχή µόνον της πρώτης γραµµής. Το δείκτη αυτό τον χρησιµοποιούµε όταν θέλουµε να ξεκινάει η πρώτη είκτης εσοχής πρώτης γραµµής είκτης είκτης αριστερής εσοχής δεξιάς εσοχής γραµµή µιας παραγράφου «πιο µέσα» από τις άλλες. 66