10. Κεφάλαιο 10 Φόρος εισοδήµατος 10.1 Εισαγωγή Ο φόρος εισοδήµατος (income tax) αποτελεί συχνά µεγάλο µέρος του συνολικού κόστους µιας ιδιωτικής επένδυσης. Οι επιπτώσεις του στην επιλογή εναλλακτικών επιλογών παίζουν σηµαντικό όλο στην τελική απόφαση. Η διαφορά του φόρου εισοδήµατος από τα υπόλοιπα έξοδα της επιχείρησης είναι ότι αυτός εξαρτάται από τα συνολικά έξοδα αυτής, καθώς και από τα έσοδα της. Ο φόρος εισοδήµατος πληρώνεται τόσο από ιδιώτες, ως πρόσωπα, όσο και από ιδιωτικές επιχειρήσεις. Οι επιχειρήσεις που ελέγχονται από το δηµόσιο ή από τις τοπικές αρχές δεν πληρώνουν φόρο εισοδήµατος. Αν και οι δηµόσιες επενδύσεις επηρεάζουν το φόρο εισοδήµατος έµµεσα, το θέµα αυτό δε λαµβάνεται υπόψη στην απλή ανάλυση εσόδωνεξόδων (benefit-cost analysis). Τι εννοούµε, όµως, µε τον όρο εισόδηµα; Το εισόδηµα χωρίζεται σε δύο κατηγορίες, το προσωπικό εισόδηµα (personal income) που είναι το σύνολο των αµοιβών που εισπράττουµε και το επαγγελµατικό εισόδηµα (business or professional income) που είναι το συνολικό κέρδος µιας επιχείρησης µείον τα συνολικά έξοδα λειτουργίας της. Ο κάθε πολίτης φορολογείται στο σύνολο των δύο ειδών εισοδήµατος. Φόρος εισοδήµατος είναι το µέρος του εισοδήµατός µας που σύµφωνα µε το νόµο είµαστε υποχρεωµένοι να παραδώσουµε στο κράτος. Το φορολογητέο εισόδηµα (taxable income) προκύπτει µετά από κάποιες µειώσεις (deductions) επί του συνολικού µας εισοδήµατος. Ένα ποσοστό του φορολογητέου εισοδήµατος αποτελεί τον φόρο εισοδήµατος. Ο φόρος εισοδήµατος υπολογίζεται µέσω ποσοστών που αντιστοιχούν σε διάφορες κατηγορίες εισοδήµατος (brackets of income). Καθώς το φορολογητέο εισόδηµα αυξάνεται, αυξάνονται και τα ποσοστά που αντιστοιχούν σε κάθε κατηγορία.
Φόρος εισοδήµατος και αποσβέσεις Φορολογητέο εισόδηµα (σε δρχ) Φόρος εισοδήµατος Κάτω των 25,000,000 15% Μεταξύ 25,000,000 και 50,000,000 3,750,000 δρχ. συν το 18% του ποσού άνω των 25,000,000 δρχ. Μεταξύ 50,000,000 και 75,000,000 8,250,000 δρχ. συν το 30% του ποσού άνω των 50,000,000 δρχ. Μεταξύ 75,000,000 και 100,000,000 Μεταξύ 100,000,000 και 1,000,000,000 Άνω των 1,000,000,000 15,750,000 δρχ. συν το 40% του ποσού άνω των 75,000,000 δρχ. 25,750,000 δρχ. συν το 46% του ποσού άνω των 100,000,000 δρχ. 439,750,000 δρχ. συν το 46% του ποσού άνω των 1,000,000,000 δρχ., συν το 5% του ποσού άνω των 1,000,000,000 δρχ. ή 20,250,000 δρχ., όποιο είναι µικρότερο 10-1 Πίνακας φορολογητέου εισοδήµατος Σε κάθε κατηγορία αντιστοιχεί ένας σταθερός φόρος καθώς και ένα ποσοστό κατηγορίας (marginal rate) που απαντά στο ποσό το οποίο ορίζει την κατηγορία. Για παράδειγµα, µια επιχείρηση µε εισόδηµα 85,000,000 δρχ. πληρώνει 15,750,000 δρχ. συν 4,000,000 δρχ., τουτέστιν 19,750,000 δρχ. ως φόρο εισοδήµατος. Με παρόµοιο τρόπο υπολογίζονται και οι προσωπικοί φόροι εισοδήµατος. Η δοµή της µεθόδου υπολογισµού των φόρων είναι παρόµοια µε αυτή του Πίνακα 10-1. Για αυτό το λόγο ονοµάζεται βαθµιαία (graduated). Στη δοµή του βαθµιαίου φόρου εισοδήµατος (graduated income tax structure) µπορούµε να διακρίνουµε δύο ειδών ποσοστά. Το µέσο ποσοστό και το ποσοστό κατηγορίας. Στο παραπάνω παράδειγµα το πρώτο είναι 19,750,000 δια 85,000,000, δηλαδή 23.2%, ενώ το δεύτερο είναι 46%. Στην οικονοµική ανάλυση µε συνυπολογισµό φόρων χρησιµοποιούµε το ποσοστό κατηγορίας καθώς αυτό ουσιαστικά χρησιµοποιείται για τον υπολογισµό των φόρων. Η σύγχυση πολλές φορές των δύο αυτών ποσοστών οδηγεί σε λάθη. 10.2 Μειώσεις (deductions) Οποιοδήποτε ποσό αφαιρεθεί από το εισόδηµα ελαττώνει το ποσό του φόρου εισοδήµατος που είµαστε υποχρεωµένοι να πληρώσουµε. Υπάρχουν πολλά είδη τέτοιων αφαιρέσεων, οι οποίες µάλιστα στην περίπτωση που αφορούν επιχειρήσεις ονοµάζονται µειώσεις (deductions). Είδη µειώσεων είναι: τα έξοδα περίθαλψης, ο ΦΠΑ, οι τόκοι που αφορούν δανεισµό και υποθήκες, ο φόρος ιδιοκτησίας, οι δωρεές, κτλ. 150
Β. Μουστάκης- Γ. ούνιας 10.2.1 Παράδειγµα αγοράς σπιτιού Ο Νικόλαος Νοµικός σκέφτεται να αγοράσει ένα σπίτι. Θα κοστίσει 200,000,000 δρχ., το 20% των οποίων θα πληρώσει µετρητά. Τα υπόλοιπα 160,000.000 δρχ. θα χρηµατοδοτηθούν µε δάνειο διάρκειας 30 ετών και 13% τόκους. Οι φόροι ιδιοκτησίας είναι 2,000,000 δρχ. ανά έτος. a) Τι ποσό µπορεί να αφαιρέσει από το φορολογητέο του εισόδηµα ο κ. Νοµικός το πρώτο έτος κατοχής του ακινήτου; b) Τι ποσό θα αφαιρεθεί από τον φόρο εισοδήµατος του κ. Νοµικού αν ανήκει στην κατηγορία µε ποσοστό φορολόγησης 43%; Λύση a) Σε ένα έτος ο κ. Νοµικός θα πρέπει να πληρώσει (160,000,000)(0.13)=20,800,000 δρχ., ως τόκο δανείου. b) Το συνολικό ποσό που θα αφαιρεθεί από το φορολογούµενο εισόδηµά του θα είναι 22,800,000 δρχ. Στον υπολογισµό του επαγγελµατικού φόρου εισοδήµατος οι αφαιρέσεις από το εισόδηµα ονοµάζονται απλώς έξοδα. Οι µισθοί, το ενοίκιο, τα χρεωτόκια (τοκοχρεολύσια;;;) (interest on debt), η ασφάλιση, κτλ αφαιρούνται από τα έσοδα και συνεισφέρουν έτσι στη διαµόρφωση του τελικού φορολογητέου εισοδήµατος της επιχείρησης. Συνεπώς µια αύξηση, για παράδειγµα, του µισθού των εργαζοµένων θα έχει ως αποτέλεσµα τη µείωση του συνολικού φόρου εισοδήµατος της επιχείρησης. Υπάρχει όµως και µια τάξη εξόδων τα οποία δεν είναι δυνατό να αφαιρεθούν τόσο απλά από τα ετήσια έσοδα και τα οποία ονοµάζονται επενδύσεις κεφαλαίου (capital investment). Για παράδειγµα, µια µηχανή που θα λειτουργήσει για κάποια χρόνια δεν υπάγεται στους κανόνες µείωσης εισοδήµατος που αναφέραµε παραπάνω. Σε αυτή την περίπτωση το κόστος της θα µοιρασθεί στη διάρκεια µερικών ετών. Αυτή η διαδικασία κατανοµής του κόστους κτήσεων κεφαλαίου στη διάρκεια του κύκλου ζωής τους ονοµάζεται απόσβεση (depreciation). Η απόσβεση αφαιρείται από το εισόδηµα κατά τη διαδικασία υπολογισµού του φόρου εισοδήµατος. Σε άλλες περιπτώσεις οι µειώσεις που αναφέραµε ονοµάζονται amortisation, όπως για παράδειγµα στην περίπτωση των εξόδων εκκίνησης µιας επιχείρησης. 10.3 Λογιστική αξία και αξία αγοράς Λογιστική αξία (book value) ενός στοιχείο ενεργητικού (asset) είναι το αρχικό του κόστος µείον τη συνολική του απόσβεση ως τη χρονική στιγµή που αναφερόµαστε. Αξία αγοράς (market value) είναι το χρηµατικό ποσό που θα µπορούσε να εισπραχθεί εάν αυτό το στοιχείο ενεργητικού πωλούταν. 151
Φόρος εισοδήµατος και αποσβέσεις 10.4 Απόσβεση Απόσβεση είναι η ανάκτηση εξόδων κεφαλαίου κατά τη διάρκεια συγκεκριµένων περιόδων ανάκτησης. εν αφορά τον πραγµατικό κύκλο ζωής του στοιχείου ενεργητικού στο οποίο αναφερόµαστε, ούτε την αξία µεταπώλησης του (salvage value). 10.4.1 Παράδειγµα Ο Γιώργος Νικολάου ξεκίνησε µια µικρή επιχείρηση διαµόρφωσης εξωτερικών χώρων. Στο τέλος του πρώτου έτους η κατάσταση εσόδων-εξόδων του είχε ως εξής: Έσοδα Έξοδα λειτουργίας Απόσβεση φορτηγού, εργαλείων Κέρδος 56,000,000 δρχ. 14,000,000 δρχ. 10,000,000 δρχ. 32,000,000 δρχ. Πίνακας 10-2 Κατάσταση εσόδων εξόδων Ο κ. Νικολάου επέλεξε µια µέθοδο απόσβεσης που αντιστοιχεί σε 10,000,000 δρχ. στο πρώτο έτος. Μειώνοντας έτσι το κέρδος του κατάφερε να µειώσει και το φορολογητέο του εισόδηµα, µε αποτέλεσµα να πληρώσει λιγότερους φόρους εισοδήµατος. εν πρέπει, βέβαια, να ξεχνάµε πως η απόσβεση δεν αποτελεί ροή χρηµάτων (cash flow) και ότι η περίοδος απόσβεσης ενός στοιχείου ενεργητικού δε συµπίπτει µε τον κύκλο ζωής του, αλλά αποτελεί απλά το χρονικό διάστηµα στο οποίο κατανέµεται η απόσβεση. 10.5 Μέθοδοι υπολογισµού της απόσβεσης 10.5.1 Σύστηµα επιταχυνόµενης ανάκτησης κόστους( ΣΕΑΚ) Το ΣΕΑΚ επιτρέπει στον φορολογούµενο να αποσβέσει το κόστος αγοράς ενός στοιχείου ιδιοκτησίας κατά τη διάρκεια µιας συγκεκριµένης περιόδου ανάκτησης. Οι πιθανές περίοδοι είναι 3, 5, 10 και 15 έτη. Η περίοδος που θα επιλεχθεί εξαρτάται από το είδος της ιδιοκτησίας. Όσον αφορά στις ιδιοκτησίες µε περίοδο απόσβεσης 3, 5 και 10 έτη το ποσοστό απόσβεσης αναφέρεται στο έτος που αυτές αποκτήθηκαν. Η απόσβεση ιδιοκτησίας µε περίοδο 15 ετών ξεκινάει το µήνα κατά τη διάρκεια του οποίου αποκτήθηκε. Το ολικό ποσό που θα αποσβεσθεί υπολογίζεται έτσι ώστε η λογιστική αξία της ιδιοκτησίας στο τέλος της περιόδου απόσβεσης να είναι µηδέν. Αν όµως πωληθεί σε τιµή άνω του µηδενός, τότε η τιµή πώλησης θεωρείται έσοδο. ΠΡΟΣΟΧΗ: Η µέθοδος αυτή δεν είναι δυνατό να εφαρµοστεί στις περιπτώσεις ασώµατης ιδιοκτησίας (intangible property). 152
Β. Μουστάκης- Γ. ούνιας 10.5.1.1Περίοδος απόσβεσης τριών ετών Σε αυτή την περίοδο ανήκουν τα αυτοκίνητα, τα ελαφριά φορτηγά καθώς και κάποια κατασκευαστικά εργαλεία. Τα ποσοστά απόσβεσης φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. 10.5.1.2 Παράδειγµα Έτος Ποσοστό (%) 1 25 2 38 3 37 Συνολικά 100 Πίνακας 10-3 Ποσοστά απόσβεσης για απόσβεση 3 ετών Ο Κλέαρχος Κούκος αγόρασε το 1992 για την επιχείρησή του ένα καινούργιο αυτοκίνητο, το οποίο κόστισε 8,000,000 δρχ. Στη συνέχεια, αγόρασε ένα ελαφρύ φορτηγό κόστους 16,000,000 δρχ και ένα µεταχειρισµένο αυτοκίνητο κόστους 5,000,000 δρχ. Όλα ανήκουν στην κατηγορία της απόσβεσης τριών ετών. Η επιτρεπόµενη απόσβεση ανά έτος είναι: Έτος Απόσβεση 1992 (8,000,000+16,000,000+5,0000,000)(0.25)=7,250,000δρχ. 1993 (29,000,000)(0.38)=11,020,000 δρχ. 1994 (29,000,000)(0.37)=10,730,000 δρχ. Συνολικά 10.5.1.3 Περίοδος απόσβεσης πέντε έτη Πίνακας 10-4 Επιτρεπόµενη απόσβεση ανά έτος 29,000,000 δρχ. Σε αυτή την περίοδο συµπεριλαµβάνονται επιπλώσεις γραφείου, κήποι και ντεπόζιτα πετρελαίου. Τα ποσοστά απόσβεσης περιλαµβάνονται σε ένα πίνακα ανάλογο της προηγούµενης περίπτωσης. 10.5.1.4 Περίοδος απόσβεσης δέκα έτη Σε αυτή την περίοδο ανήκουν τα προκατασκευασµένα σπίτια, ειδικά οχήµατα, καθώς και άλλα. Τα ποσοστά απόσβεσης περιλαµβάνονται σε ένα πίνακα ανάλογα µε την περίπτωση απόσβεσης τριών ετών. 153
Φόρος εισοδήµατος και αποσβέσεις 10.5.1.5 Περίοδος απόσβεσης δεκαπέντε έτη Το κόστος κτιρίων (όχι όµως και του οικοπέδου στο οποίο βρίσκονται) αποσβένεται σύµφωνα µε τον παρακάτω πίνακα ξεκινώντας από τον µήνα απόκτησης. Μήνας απόκτησης ιδιοκτησίας Έτος 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 2 10 10 11 11 11 11 11 11 11 11 11 12 3 9 9 9 9 10 10 10 10 10 10 10 10 4 8 8 8 8 7 9 9 9 9 9 9 9 5 7 7 7 7 7 8 8 8 8 8 8 8 6 6 6 6 6 6 7 7 7 7 7 7 7 7 6 6 6 6 6 7 6 6 6 6 6 6 8 6 6 6 6 5 6 5 6 6 6 6 6 9 6 6 6 6 5 6 5 5 5 6 6 6 10 5 6 5 6 5 6 5 5 5 5 6 5 11 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 12 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 13 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 14 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 15 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 16 - - 1 1 2 2 3 4 4 4 4 5 Σύνολο 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 10.5.1.6 Παράδειγµα Πίνακας 10-5 Επιτρεπόµενη απόσβεση µε βάση τον µήνα απόκτησης Ο Μίκης Μάκης αγόρασε ένα διαµέρισµα κόστους 250,000,000 δρχ. το Μάρτιο του 1991. Υπολογίστε το ποσό της απόσβεσης για καθένα από τα δεκαπέντε χρόνια που ορίστηκαν ως περίοδος απόσβεσης. 154
Β. Μουστάκης- Γ. ούνιας Λύση Ο Μάρτιος είναι ο τρίτος µήνας του έτους αγοράς. Σύµφωνα µε τον πίνακα 10-5, έχουµε: 1991 (250,000,000)(0.10)= 25,000,000 δρχ. 1992 (250,000,000)(0.11)= 27,500,000 δρχ. 1993 (250,000,000)(0.09)= 22,500,000 δρχ. 1994 (250,000,000)(0.08)= 20,000,000 δρχ. 1995 (250,000,000)(0.07)= 17,500,000 δρχ. 1996-1999 (250,000,000)(0.06)= 15,000,000 δρχ. 2000-2005 (250,000,000)(0.05)= 12,500,000 δρχ. 2006 (250,000,000)(0.01)= 2,500,000 δρχ. 10.5.2 Εναλλακτικό σύστηµα επιταχυνόµενης ανάκτησης κόστους Αν θέλει ο φορολογούµενος µπορεί να χρησιµοποιήσει το εναλλακτικό ΣΕΑΚ, το οποίο βασίζεται στη µέθοδο σταθερής απόδοσης (straight-line), η οποία θα παρουσιαστεί στη συνέχεια του κεφαλαίου. Η µέθοδος αυτή αντιστοιχεί ένα ίσο ποσό απόσβεσης σε κάθε έτος διαιρώντας την προς απόσβεση αξία µε τον αριθµό των ετών απόσβεσης. Το αποτέλεσµα είναι ένα σταθερό ποσοστό απόσβεσης ανά έτος. Η αξία µεταπώλησης δε λαµβάνεται υπόψη. Το ίδιο συµβαίνει και µε τους πίνακες που αναφέρθηκαν στη συµβατική µέθοδο. Μια ιδιαιτερότητα της εναλλακτικής µεθόδου είναι πως µόνο το ήµισυ της ετήσιας αποσβενόµενης αξίας λαµβάνεται το πρώτο έτος απόσβεσης, ενώ το άλλο µισό λαµβάνεται το έτος που ακολουθεί την περίοδο απόσβεσης. Στην περίπτωση δε της δεκαπενταετούς περιόδου, το ποσοστό απόσβεσης που λαµβάνεται το πρώτο έτος βασίζεται στον αριθµό των µηνών που υπολείπονται από τη στιγµή της απόκτησής του. Το ποσό που υπολείπεται από την ετήσια αποσβενόµενη αξία λαµβάνεται κατά το έτος που ακολουθεί την περίοδο απόσβεσης. 155
Φόρος εισοδήµατος και αποσβέσεις Περίοδος απόσβεσης συµβατικού ΣΕΑΚ (έτη) Περίοδος απόσβεσης εναλλακτικού ΣΕΑΚ (έτη) Ετήσια απόσβεση (%) Μετατροπή µισού έτους 3 3 33.333 Ναι 5 20.000 Ναι 12 8.333 Ναι 5 5 20.000 Ναι 12 8.333 Ναι 25 4.000 Ναι 10 10 10.000 Ναι 25 4.000 Ναι 35 2.857 Ναι 15 15 6.667 Όχι 10.5.2.1 Παράδειγµα 35 2.857 Όχι 45 2.222 Όχι Πίνακας 10-6 υνατότητες απόσβεσης Ο Μάρκος Λη αγοράζει ένα σπίτι το Μάρτιο του 1994 ξοδεύοντας 900,000,000 δρχ. εκ των οποίων τα 300,000,000 δρχ. αποτελούν το κόστος του οικοπέδου, το οποίο δεν είναι αποσβέσιµο. ιαλέγοντας την δεκαπενταετή περίοδο απόσβεσης µε το εναλλακτικό ΣΕΑΚ διαµορφώνει το πλάνο απόσβεσης ως εξής: Έτος Ποσό 1994 (0.0667)(600,000,000)(9/12)= 30,000,000 δρχ. 1995-2008 (0.0667)(600,000,000)= 40,000,000 δρχ. 2009 (0.0667)(600,000,000)(3/12)= 10,000,000 δρχ. Πίνακας 10-7 Πλάνο απόσβεσης µε εναλλακτικό ΣΕΑΚ για δεκαπενταετή απόσβεση Αν επέλεγε περίοδο απόσβεσης 45 ετών, ο άνω πίνακας θα διαµορφωνόταν ως εξής: 156
Β. Μουστάκης- Γ. ούνιας Έτος Ποσό 1994 (0.0222)(600,000,000)(9/12)= 10,000,000 δρχ. 1995-2038 (0.0222)(600,000,000)= 13,000,000 δρχ. 2039 (0.0222)(600,000,000)(3/12)= 3,333,000 δρχ. Πίνακας 10-8 Πλάνο απόσβεσης µε εναλλακτικό ΣΕΑΚ για απόσβεση 45 ετών Το ερώτηµα της επιλογής βέλτιστης µεθόδου θα συζητηθεί σε επόµενο κεφάλαιο. 10.6 Ρυθµίσεις του ΣΕΑΚ Στην περίπτωση πρώιµης µεταπώλησης της αποσβενόµενης ιδιοκτησίας δεν επιτρέπεται η απόσβεση για το έτος στο οποίο έγινε η µεταπώληση. 10.6.1 Παράδειγµα Τον Απρίλιο του 1996 ο Αλέξης Ευαγγελόπουλος αγόρασε ένα ταξί, το οποίο ανήκει στην κατηγορία των τριών ετών. Το αρχικό κόστος του αυτοκινήτου ήταν 10,000,000 δρχ. Στη συνέχεια το πουλάει το εκέµβριο του 1997 για 7,000,000 δρχ. Το επιτρεπόµενο ποσό απόσβεσης λαµβάνεται ως εξής: Έτος Ποσό 1996 (0.25)(10,000,000)= 2,500,000 δρχ. 1997 0 δρχ. Πίνακας 10-9 Επιτρεπόµενο ποσό απόσβεσης Το ίδιο θα συνέβαινε και αν ο κ. Ευαγγελόπουλος χρησιµοποιούσε το εναλλακτικό ΣΕΑΚ. 10.7 Ροή χρηµάτων (Cash Flow) µετά φόρους µε τη χρήση του ACRS Στα προηγούµενα κεφάλαια ερευνήσαµε το αποτέλεσµα της επίδρασης των φόρων εισοδήµατος (effect of income taxes) στην οικονοµική ανάλυση. Εδώ θα παρατηρήσουµε αυτό το αποτέλεσµα. Ο πίνακας 10.10 δείχνει µια επένδυση τεσσάρων χρόνων σε κεφαλαιϊκά αγαθά (capital goods) αξίας 1,000,000 δραχµών, που οδήγησε σε κέρδη 500,000 δραχµών το χρόνο για το συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα. Το κέρδος ισούται µε εισόδηµα µείον κόστη. Στα κόστη συµπεριλαµβάνονται στοιχεία όπως εργασία, λειτουργία και διατήρηση, όλοι οι φόροι εκτός των φόρων εισοδήµατος και όλα τα άλλα κόστη που προσδιορίζουν αυτή την επένδυση. 157
Φόρος εισοδήµατος και αποσβέσεις Έτος Ροή χρηµάτων(cf) (1) Απόσβεση (2) Φορολογητέο Εισόδηµα (3)=(1)+(2) Πληρωµή Φόρου Εισοδήµατος (4)=(-0.48)(3) Ροή χρηµάτων(cf) µετά τους φόρους (5)=(1)+(4) 0-1,000-1,000 1 +500-250 +250-120 + 380 2 +500-380 +120-58 + 442 3 +500-370 +130-62 + 438 4 +500 0 +500-240 + 260 Πίνακας 10-10 Επίδραση Φόρων Εισοδήµατος (income tax effect) Σύµφωνα µε το ACRS Η απόσβεση έχει οριστεί σύµφωνα µε τους κανόνες της µεθόδου ACRS. Επειδή η επένδυση έγινε το 1986, χρησιµοποιήθηκε τριετής περίοδος ανάκτησης (recovery). Το αποτέλεσµα της επίδρασης του φόρου εισοδήµατος (e.o.i.t.) είναι η µείωση της θετικής ροής χρηµάτων έτσι ώστε να καταστήσει τους δείκτες οικονοµικής αξίας λιγότερο ευνοϊκούς. Το πόσο λιγότερο φαίνεται από τη στήλη 5. Για να δούµε την αλλαγή στη ροή χρηµάτων µετά τους φόρους όταν χρησιµοποιηθεί άλλη µέθοδος απόσβεσης, ας χρησιµοποιήσουµε την εναλλακτική ACRS µέθοδο (alternate ACRS) χρησιµοποιώντας τριετή περίοδο ανάκτησης (rec.). Τα αποτελέσµατα φαίνονται στον πίνακα 10.11. Η στήλη 2 που απεικονίζει την απόσβεση, υπολογίζεται χρησιµοποιώντας απόσβεση σταθερής απόδοσης (straight-line depreciation) για 3 χρόνια σε 33 1/3 τοις εκατό το χρόνο µε απόσβεση µισού χρόνου για το πρώτο και τέταρτο έτος. Οι υπόλοιπες στήλες υπολογίζονται όπως και προηγούµενα. Ειδικά η ροή χρηµάτων µετά τους φόρους θα υπολογίζεται πάντα µε τα ίδια βήµατα, ανεξαρτήτως της µεθόδου απόσβεσης που χρησιµοποιείται. Έτος Ροή χρηµάτων(cf) (1) Απόσβεση (2) Φορολογητέο Εισόδηµα (3)=(1)+(2) Πληρωµή Φόρου Εισοδήµατος (4)=(-0.48)(3) Ροή χρηµάτων(cf) µετά τους φόρους (5)=(1)+(4) 0-1,000-1,000 1 +500-167 +333-160 +340 2 +500-333 +167-80 +420 3 +500-333 +167-80 +420 4 +500-167 +333-160 +340 Πίνακας 10-11 Επίδραση Φόρων Εισοδήµατος (inc. tax effect) σύµφωνα µε την εναλλακτική ACRS 158
Β. Μουστάκης- Γ. ούνιας 10.8 Προ του 1981 Μέθοδοι Απόσβεσης Ο αναγνώστης ίσως αναρωτηθεί γιατί να εξηγηθούν οι µέθοδοι που χρησιµοποιούνταν πριν το 1981, αφού τώρα ο νόµος απαιτεί η απόσβεση να υπολογίζεται µε βάση τις δύο ACRS µεθόδους. Αυτό γίνεται διότι : 1. Η απόσβεση όλων των περιουσιακών στοιχείων που αποκτήθηκαν πριν τις 31 εκεµβρίου του 1980, πρέπει να συνεχίζει να γίνεται σύµφωνα µε τους προ του 1981 κανόνες. 2. Μερικές ξένες χώρες µπορεί να απαιτούν ακόµα την χρήση των µεθόδων που πρόκειται να περιγραφούν παρακάτω. 3. Η εκτίµηση του τι είναι η απόσβεση και τα συµπεράσµατα που εξάγονται από τις διάφορες µεθόδους δεν µπορούν να κατανοηθούν, αν δεν εξηγηθούν τουλάχιστο οι βασικές, ευρέως χρησιµοποιούµενες µέθοδοι. 4. Μερικά στοιχεία του ενεργητικού πρέπει να αποσβεσθούν µε τις προ του 1981 µεθόδους, όπως για παράδειγµα τα προνόµια εφεύρεσης (πατέντες) και τα συγγραφικά δικαιώµατα. Στις επόµενες παραγράφους ακολουθεί µια περιγραφή των τριών κυριότερων προ του 1981 µεθόδων. ηλαδή της µεθόδου σταθερής απόδοσης, µείωσης της αναπόσβεστης λογιστικής αξίας (declining balance) και αθροίσµατος σειράς ετών ζωής (sum of the years digits). Τα χαρακτηριστικά που πρέπει να εκτιµηθούν κάθε φορά είναι η βάση (basis), η ωφέλιµη ζωή (useful life) και η αξία µεταπώλησης (salvage value). Η βάση (basis) είναι συνήθως το αρχικό κόστος του στοιχείου του ενεργητικού (asset). Η ωφέλιµη ζωή (useful life) είναι µια εκτίµηση της χρονικής διάρκειας, σε χρόνια, για την οποία το στοιχείο του ενεργητικού (property) θα είναι χρήσιµο στον ιδιοκτήτη. Η αξία µεταπώλησης (salvage value) είναι η εκτίµηση του ιδιοκτήτη για την τιµή του στοιχείου του ενεργητικού στην αγορά, όταν αυτό δεν εξυπηρετεί πλέον κάποιο σκοπό για τον ίδιο. Σε όλες τις µεθόδους, η ετήσια απόσβεση υπολογίζεται για τον πρώτο και τέταρτο χρόνο σύµφωνα µε τον µήνα στον οποίο το στοιχείο του ενεργητικού αγοράστηκε ή πουλήθηκε. Στα παραδείγµατα που ακολουθούν υποθέστε ότι οι αγορές γίνονται τον Ιανουάριο και οι πωλήσεις τον εκέµβριο. 10.9 Απόσβεση Σταθερής Απόδοσης (Straight Line Depreciation) Αυτή είναι η απλούστερη των προ του 1981 µεθόδων. Για τον υπολογισµό της ετήσιας απόσβεσης, αφαιρείται η εκτιµώµενη αξία µεταπώλησης από την βάση και το αποτέλεσµα διαιρείται µε τον αριθµό που παριστά τα χρόνια της εκτιµώµενης ωφέλιµης ζωής. 10.9.1 Παράδειγµα Ο κ. Βύρων Αλεξόπουλος αγόρασε ένα όχηµα 10,000,000 δραχµών για επαγγελµατική χρήση. Εκτίµησε ότι µετά την χρήση του στην επιχείρηση για τέσσερα χρόνια το όχηµα θα κοστίζει 2,000,000 δραχµές. Αποφάσισε να χρησιµοποιήσει την µέθοδο απόσβεσης σταθερής απόδοσης. Ποια θα είναι η επίδραση των φόρων εισοδήµατος ; Λύση Η απόσβεση θα είναι: 159
Φόρος εισοδήµατος και αποσβέσεις (10,000,000-2,000,000) / 4 = 2,000,000 δραχµές ετησίως Έτος Ροή χρηµάτων(cf) (1) Απόσβεση (2) Φορολογητέο Εισόδηµα (3)=(1)+(2) Πληρωµή Φόρου Εισοδήµατος (4)=(-0.48)(3) Ροή χρηµάτων(cf) µετά τους φόρους (5)=(1)+(4) 0-1,000-1,000 1 +500-200 +300-144 +356 2 +500-200 +300-144 +356 3 +500-200 +300-144 +356 4 +500-200 +300-144 +356 4 +200 +200 Πίνακας 10-12 Επίδραση Φόρων Εισοδήµατος (inc. tax effect) σύµφωνα µε την Απόσβεση Σταθερής Απόδοσης Η εξήγηση για την επιπλέον γραµµή είναι ότι παριστάνει την αξία µεταπώλησης, η οποία δεν αποτελεί εισόδηµα, συνεπώς δεν υπόκειται σε φορολογία και κατόπιν τούτου µεταφέρεται ως έχει από την στήλη (1) στην στήλη (5). 10.10 Μείωση της Αναπόσβεστης Λογιστικής Αξίας (Declining Balance Depreciation) Κατά την µέθοδο της µείωσης της αναπόσβεστης λογιστικής αξίας, η ετήσια απόσβεση υπολογίζεται στο αρχικό κόστος του στοιχείου του ενεργητικού. Η αξία µεταπώλησης δεν λαµβάνεται υπ όψιν, παρά µόνο έµµεσα αφού η αξία βιβλίου (book value) δεν µπορεί να γίνει µικρότερη αυτής. Ως αξία βιβλίου, ορίζουµε το αρχικό κόστος του στοιχείου του ενεργητικού µειωµένο κατά την απόσβεση. Η ετήσια απόσβεση είναι ένα σταθερό ποσοστό της αξίας βιβλίου του προηγούµενου χρόνου. Το ποσό αυτό ελαττώνεται µε το χρόνο και από αυτό το γεγονός προήλθε το όνοµα της µεθόδου. Τα ποσοστά που χρησιµοποιούνται κατά την συγκεκριµένη µέθοδο είναι τρία: 200, 150 και 125 τοις εκατό. Το πιο ποσοστό πρέπει να χρησιµοποιηθεί για το εκάστοτε στοιχείο του ενεργητικού είναι αντικείµενο κρίσης του λογιστή ή οικονοµικού συµβούλου του αναγνώστη. Για την µέθοδο της διπλά ελαττούµενης εξισορρόπησης (Double Declining Balance), πρέπει να διαιρεθεί το 200 τοις εκατό δια της εκτιµηθείσας ζωής. Για παράδειγµα, αν πρόκειται για πέντε χρόνια είναι: (200 %) / 5 = 40 % 160
Β. Μουστάκης- Γ. ούνιας 10.10.1 Παράδειγµα Αν στο προηγούµενο παράδειγµα ο κ. Αλεξόπουλος αποφάσιζε να χρησιµοποιήσει την µέθοδο της διπλάσιας µείωσης της αναπόσβεστης λογιστικής αξίας, ποια θα είναι η επίδραση των φόρων εισοδήµατος; Λύση Το σταθερό ποσοστό για την µέθοδο αυτή είναι: 200 / 4 = 50 % Στον παρακάτω πίνακα έχει προστεθεί µια στήλη η οποία εκφράζει την αξία βιβλίου µετά την αλλαγή λόγω απόσβεσης. Παρατηρήστε στην στήλη της απόσβεσης ότι το στοιχείο του ενεργητικού δεν µπορεί να υποτιµηθεί σε µικρότερο ποσό από αυτό της διασωθείσας αξίας, δηλαδή των 2,000,000 δραχµών. Έτος Ροή χρηµάτων(cf) (1) Απόσβεσ η (2) Αξία βιβλίου (3) Φορολογητέο Εισόδηµα (4)=(1)+(2) Πληρωµή Φόρου Εισοδήµατος (5)=(-0.48)(4) Ροή χρηµάτων(cf) µετά τους φόρους (6)=(1)+(5) 0-1,000 1000-1,000 1 +500-500 500 0 0 +500 2 +500-250 250 +250-120 +380 3 +500-50 200 +450-216 +284 4 +500 0 200 +500-240 +260 4 +200 +200 Πίνακας 10-13 Επίδραση Φόρων Εισοδήµατος (inc. tax effect) Σύµφωνα µε την µέθοδο της ιπλάσιας Μείωσης της Αναπόσβεστης Λογιστικής Αξίας (Double Declining Balance). 10.11 Απόσβεση Αθροίσµατος Σειράς Ετών Ζωής (Sum of the Years Digits Depreciation). Παρά το ότι η παρούσα µέθοδος µοιάζει µε την µέθοδο της µείωσης της αναπόσβεστης λογιστικής αξίας λόγω του ότι και αυτή παράγει µεγαλύτερες µειώσεις στα πρώτα χρόνια, ωστόσο διαφέρει σε ένα βασικό χαρακτηριστικό. Χρησιµοποιεί την αξία µεταπώλησης για να υπολογιστεί το συνολικό ποσό που δύναται να αποσβεσθεί. Επίσης χρησιµοποιείται το άθροισµα της σειράς ετών ζωής (SYD : Sum of the Years Digits), από όπου και το όνοµα. Για µια τριετή περίοδο για παράδειγµα το SYD θα ήταν 1+2+3=6. Ο γενικός τύπος που περιγράφει αυτό το άθροισµα είναι: 2 N + N SYD= 2 161
Φόρος εισοδήµατος και αποσβέσεις Τέλος η ετήσια απόσβεση υπολογίζεται µε πολλαπλασιασµό δύο όρων εκ των οποίων ο πρώτος αντιπροσωπεύει τα εναποµείναντα έτη και ο δεύτερος το δυνατό να αποσβεσθεί ποσό. Τα παραπάνω γίνονται περισσότερο κατανοητά µε το παράδειγµα που ακολουθεί. 10.11.1 Παράδειγµα Να γίνει εφαρµογή της µεθόδου στο προηγούµενο παράδειγµα. Λύση Το άθροισµα των ψηφίων είναι: 4 2 + 4 SYD = = 10 2 Ποσό που δύναται να αποσβεσθεί = 10,000,000-2,000,000 = 8,000,000 Απόσβεση για τον πρώτο χρόνο = (4 / 10)(8,000,000) = 3,200,000 Απόσβεση για τον δεύτερο χρόνο = (3 /10)(8,000,000) = 2,400,000 Απόσβεση για τον τρίτο χρόνο = (2 / 10)(8,000,000) = 1,600,000 Απόσβεση για τον τέταρτο χρόνο = (1 / 10)(8,000,000) = 800,000 Τα αποτελέσµατα αυτά συγκεντρώθηκαν και αξιοποιήθηκαν στον παρακάτω πίνακα. Έτος Ροή χρηµάτων(cf) (1) Απόσβεση (2) Φορολογητέο Εισόδηµα (3)=(1)+(2) Πληρωµή Φόρου Εισοδήµατος (4)=(-0.48)(3) Ροή χρηµάτων(cf) µετά τους φόρους (5)=(1)+(4) 0-1,000-1,000 1 +500-320 +180-86 +414 2 +500-240 +260-125 +375 3 +500-160 +340-163 +337 4 +500-80 +420-202 +298 4 +200 +200 Πίνακας 10-14 Απόσβεση Αθροίσµατος της Σειράς Ετών Ζωής Στο σηµείο αυτό πρέπει να αναφέρουµε ότι εκτός των µεθόδων που αναπτύχθηκαν εδώ, υπάρχουν και άλλες που χρησιµοποιούνται λιγότερο και δεν θα αποτελέσουν αντικείµενο µελέτης µας. 162
Β. Μουστάκης- Γ. ούνιας 10.12 Εκλογή Μεθόδου Απόσβεσης Μετά την παρουσίαση των µεθόδων το ερώτηµα που γεννάται είναι µε ποια κριτήρια αποφασίζουµε για την κατάλληλη κάθε φορά µέθοδο. ύο είναι τα βασικά σηµεία που πρέπει να λαµβάνονται υπ όψιν : Η κάθε µέθοδος είναι αµοιβαία αποκλειόµενη σε σχέση µε οποιαδήποτε άλλη. ηλαδή, δεν είναι δυνατό να υπολογιστεί το ποσό επιστροφής µετά τους φόρους από µια ροή χρηµάτων (cash flow) που προήλθε µε βάση κάποια µέθοδο και να συγκριθούν αυτά µε αποτελέσµατα που προήλθαν από άλλη µέθοδο. Το πλεονέκτηµα, σχετικά µε την καθαρή παρούσα αξία, της εκλογής µεθόδου εξαρτάται από το ευκαιριακό κόστος στοιχείου του ενεργητικού (opportunity cost of capital) του φορολογούµενου. Στο παράδειγµα που ακολουθεί γίνεται περισσότερο εµφανής ο τρόπος εκλογής µεθόδου. 10.12.1 Παράδειγµα Η εταιρεία ΝΟΜΙΚΟΣ Α.Ε. πρόκειται να επιλέξει µέθοδο απόσβεσης για αγορά στοιχείου του ενεργητικού 10 εκατοµµυρίων δραχµών. Η αγορά εµπίπτει στην κατηγορία των τριετών ιδιοκτησιών. Πρέπει να αποσβεσθεί µε την µέθοδο ACRS ή την εναλλακτική ACRS. Θα χρησιµοποιηθεί δε από την εταιρεία για τέσσερα χρόνια, δίνοντας ετήσιο κέρδος 5 εκατοµµυρίων δραχµών και στο τέλος αυτής της περιόδου θα πωληθεί στην εκτιµώµενη τιµή του 1 εκατοµµυρίου δραχµών. Ο χρόνος πώλησης θα είναι τέτοιος ώστε να είναι δυνατή η τετραετής απόσβεση µε την εναλλακτική ACRS. Η εταιρεία έχει ευκαιριακό κόστος στοιχείου του ενεργητικού (opportunity cost of capital) µετά τους φόρους 15 τοις εκατό και ανήκει στην κατηγορία των εταιρειών της φορολογίας 48 τοις εκατό. Λύση Ο αναγνώστης θα αναγνωρίσει, χωρίς αµφιβολία, πως τα νούµερα απαντούν στη ροή χρηµάτων πριν από φόρους των πινάκων 10.10 και 10.11 µε την προσθήκη ενός µηδενικού και της διασωθείσας αξίας. Επειδή η ACRS δεν χρησιµοποιεί την αξία µεταπώλησης, οι ροές χρηµάτων µετά τους φόρους εξακολουθούν να ισχύουν. Είναι αυτές που απεικονίζονται στο γράφηµα 10-15. Επίσης απεικονίζεται και η αξία µεταπώλησης. 163
Φόρος εισοδήµατος και αποσβέσεις 442 438 380 ΑCRS 260 100 0 1 2 3 4 Εναλλακτική ACRS 340 420 420 340 0 1 2 3 4 100 1.000 1.000 ιάγραµµα 10-15 ACRS ΑCRS εναλλακτική ACRS ιάγραµµα 10-16 Εναλλακτική ACRS 80 0 1 2 3 4 40 22 18 ιάγραµµα 10-17 χρηµατοροές της διαφοράς ACRS - Εναλλακτική ACRS Ο αναλυτής αποφασίζει να χρησιµοποιήσει την µέθοδο της αυξητικής καθαρής παρούσας αξίας (incremental Net Present Value). Αυτή η αξία, για 15 τοις εκατό της ροής του διαγράµµατος 10.17 είναι : NPV = -40(P/F, 15, 1) - 22(P/F, 15, 2) - 18(P/F, 15, 3) + 80(P/F, 15, 4) = -17.5 Άρα, είναι καλύτερο να επιλέξουµε την µέθοδο ACRS από την εναλλακτική της για την συγκεκριµένη ροή µε ευκαιριακό κόστος στοιχείου του ενεργητικού µετά τους φόρους ίσο προς 15 τοις εκατό. Το κόστος µη επιλογής της ACRS είναι 175,000 δραχµές. 10.13 Ζωές Η τεχνική ζωή (Technical life) ενός στοιχείου του ενεργητικού είναι η χρονική περίοδος κατά την οποία αυτό µπορεί να παράγει υπηρεσίες. Η οικονοµική ζωή (economic life) είναι η χρονική περίοδος κατά την οποία το αγαθό διατηρείται σε υπηρεσία, λόγω της οικονοµικής του υπεροχής έναντι κάθε άλλης εναλλακτικής. Μπορεί να είναι µικρότερη ή ίση της τεχνικής ζωής αλλά ποτέ µεγαλύτερη. Περίοδος ανάκτησης (Recovery period) είναι η επιτρεπόµενη χρονική περίοδος ανάκτησης της επένδυσης στο στοιχείο του ενεργητικού µέσω της απόσβεσης. Η περίοδος αυτή µπορεί να είναι µεγαλύτερη, ίση ή µικρότερη της οικονοµικής ζωής. Είναι, για 164
Β. Μουστάκης- Γ. ούνιας παράδειγµα, δυνατό να κρατήσουµε ένα αντικείµενο µε περίοδο ανάκτησης πέντε χρόνων για δέκα χρόνια. Μπορούµε να µεταθέσουµε όλη την απόσβεση στα πρώτα πέντε χρόνια ή και να τη διαµοιράσουµε στα δέκα χρόνια ανάλογα µε την προτίµησή µας. Αυτό που δεν µπορούµε να κάνουµε είναι να υποτιµήσουµε το αντικείµενο όταν πλέον δεν µας παρέχει καµιά υπηρεσία. 10.14 Κέρδη και κόστη κατά τη διάθεση (Gains or Losses on Disposition) Οι νόµοι που αφορούν κέρδη ή κόστη στη διάθεση κεφαλαίων είναι ευµετάβλητοι και περίπλοκοι. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η συνδροµή κάποιου ειδικού φοροτεχνικού ή λογιστή. Όταν αποσαφηνιστούν οι νόµοι και συλλεχθούν οι λογιστικές πληροφορίες, µπορεί να αρχίσει η οικονοµική ανάλυση. Το πως γίνεται µια τέτοια ανάλυση φαίνεται στο παράδειγµα που ακολουθεί. 10.14.1 Παράδειγµα Η εταιρεία ΚΥΡΟΣ κ' ΥΙΟΣ εξετάζει την αγορά 300 νέων οδηγών δισκέτας για τους υπολογιστές της εκτιµώµενου κόστους 3,000,000 δραχµών. Η επένδυση θα αποφέρει καθαρά ετήσια κέρδη 800,000 δραχµών. Υπολογίζεται ότι θα πουληθούν στο τέλος του τρίτου χρόνου χρήσης τους για 2,100,000 δραχµές. Η απόσβεση θα υπολογιστεί σύµφωνα µε την ACRS για τριετή επένδυση. εν επιτρέπεται απόσβεση κατά τη διάρκεια του τρίτου χρόνου καθ ότι είναι το έτος πώλησής των εξαρτηµάτων. Η εταιρεία ΚΥΡΟΣ κ' ΥΙΟΣ ανήκει στην κατηγορία φορολογίας εισοδήµατος µε 45 τοις εκατό και απαιτεί 15 τοις εκατό ως ποσοστό επιστροφής των επενδύσεων µετά τους φόρους. Τα κέρδη του στοιχείου του ενεργητικού για το έτος πώλησης θα φορολογηθούν κατά το 40 τοις εκατό ως κανονικό εισόδηµα. Πρέπει η εταιρεία να πραγµατοποιήσει την επένδυση ; Υπολογίστε το εσωτερικό ποσό επιστροφής πριν τους φόρους (internal rate of return before taxes), µετά τους φόρους και την παρούσα καθαρή αξία µετά τους φόρους στο 15 τοις εκατό. Λύση Τα αποτελέσµατα των υπολογισµών του αναλυτή φαίνονται στον πίνακα 10-18. Οι υπολογισµοί του δευτέρου έτους χρίζουν σχολίων. Το 1,140,000 δραχµών απόσβεσης για τον χρόνο αυτό είναι 38 τοις εκατό της αρχικής επένδυσης των 3,000,000. Η αξία βιβλίου στο τέλος του δευτέρου χρόνου είναι 3,000,000 µείον την απόσβεση του 1,890,000 δραχµών, δηλαδή 1,110,000 δραχµές. Το φορολογητέο εισόδηµα είναι αρνητικό, - 340,000 δραχµές, γεγονός που υποδηλώνει ότι το ποσό αυτό µπορεί να αφαιρεθεί από τα καθαρά κέρδη που αποµένουν από τις λειτουργίες της ΚΥΡΟΣ κ ΥΙΟΣ. Πιστεύεται ότι τα 340,000 δραχµών θα υπερκαλυφθούν από τα καθαρά κέρδη ώστε να προκύψει το πλεόνασµα φόρου (tax advantage). Το πλεόνασµα φόρου είναι 153,000 δραχµές. 165
Φόρος εισοδήµατος και αποσβέσεις Έτος Ροή χρηµάτων(cf) (1) Απόσβεση Αξία (2) βιβλίου στο τέλος του έτους (3) Φορολογητέο Εισόδηµα (4)=(1)+(2) Πληρωµή Φόρου Εισοδήµατος (5)=(-0.45)(4) Ροή χρηµάτων(cf) µετά τους φόρους (6)=(1)+(5) 0-3.000.000-3.000.000 1 +800.000-750.000 2.250.000 +50.000-22.500 +777.500 2 +800.000-1.140.000 1.110.000-340.000 +153.000 +953.000 3 +800.000 0 1.100.000 +800.000-360.000 +440.000 3 +2.100.000 +396.000-178.200 +1.921.000 Πίνακας 10-18 Η επένδυση της ΚΥΡΟΣ και ΥΙΟΣ Κέρδη Στοιχείου του ενεργητικού = 2,100,000-1,110,000 = + 990,000 Φορολογήσιµο ποσό = Κέρδη Στοιχείου του ενεργητικού x 0.40=396,000 Τα κέρδη του στοιχείου του ενεργητικού είναι 990,000 δραχµές. Μόνο το 40 τοις εκατό αυτού είναι φορολογήσιµο, δηλαδή 396,000 δραχµές, όπως φαίνεται παραπάνω. Με 45 τοις εκατό φόρο, αυτό γίνεται 178,000 δραχµές. Το εσωτερικό ποσό επιστροφής πριν τους φόρους είναι : 0 = - 3,000,000 + 800,000(P/A, i*, 3) + 2,100,000(P/F, i*, 3) i* = 18.3%. Μετά τους φόρους είναι : 0 = - 3,000,000 + 777,500(P/F, i*, 1) + 953,000(P/F, i*, 2) + (440,000 + 1,921,800)(P/F, i*, 3) i* = 14.2% < 15 % NPV 15% = - 50,386 Η εταιρία δεν θα έπρεπε να αγοράσει τα εξαρτήµατα όπως έχουν προσφερθεί επειδή το ποσοστό επιστροφής της επένδυσης είναι µικρότερο του ζητούµενου 15 τοις εκατό. Στο παράδειγµα αυτό είδαµε πως δεν υπάρχει κάποια γενική σχέση µεταξύ του πριν και µετά τους φόρους ποσοστού επιστροφής. 10.15 Πίστωση φόρου επένδυσης (Investment Tax Credit) Με τον όρο αυτό περιγράφεται πως ένας φορολογούµενος µπορεί να αφαιρέσει κάποιο ποσοστό του πρώτου κόστους του στοιχείου του ενεργητικού(asset) από την πληρωµή των φόρων του για το χρόνο στον οποίο αποκτήθηκε το στοιχείο. Αυτό ισοδυναµεί µε µείωση του κόστους του στοιχείου του ενεργητικού κατά το ποσό της πίστωσης του φόρου επένδυσης. 166
Β. Μουστάκης- Γ. ούνιας 10.15.1 Παράδειγµα Ένα αγαθό (asset) µε πενταετή περίοδο απόσβεσης αγοράζεται στην τιµή των 250,000,000 δραχµών. Την στιγµή της αγοράς, ο νόµος επιτρέπει πίστωση επένδυσης 10 τοις εκατό. Επειδή όµως δεν θέλετε να µειώσετε την βάση υποτίµησης, εκλέγεται µειωµένη πίστωση επένδυσης ίση µε 8 τοις εκατό. Η εκλογή αυτή επιτρεπόταν για το φορολογικό έτος 1986. Τα ποσοστά υποτίµησης πενταετούς ιδιοκτησίας (property) θα επιτραπούν για το αρχικό ολικό κόστος του αγαθού. Ποιο θα είναι το αποτέλεσµα φόρου, δηλαδή η ροή χρηµάτων µετά τους φόρους, της αγοράς αυτής για την εταιρεία, υποθέτοντας ότι τα κέρδη και τα κόστη λειτουργίας που προέρχονται από το αγαθό δεν µπορούν να εξακριβωθούν επειδή αυτό είναι µια µονάδα από ένα γενικότερο σύστηµα παραγωγής; εν θα υπάρξει καθαρή αξία µεταπώλησης. Η εταιρεία ανήκει στην κατηγορία φορολογίας του 48 τοις εκατό. Λύση Η λύση φαίνεται στον πίνακα 10-19. Η πίστωση επένδυσης του 8 τοις εκατό των 250,000,000 δραχµών φαίνεται στη γραµµή 0 ως 20,000,000 δραχµές. Το αποτέλεσµα φόρου είναι η µείωση της τιµής σε 230,000,000 δραχµές. Επίσης φαίνονται τα ετήσια φορολογικά οφέλη. Έτος Ροή χρηµάτων(cf) Απόσβεση (1) (2) Φορολογητέο Εισόδηµα (3)=(1)+(2) Πληρωµή Φόρου Εισοδήµατος (4)=(-0.48)(3) Ροή χρηµάτων(cf) µετά τους φόρους (5)=(1)+(4) 0-250.000 +20.000-230.000 1-37.500-37.500 +18.000 +18.000 2-55.000-55.000 +26.400 +26.400 3-52.500-52.500 +25.200 +25.200 4-52.500-52.500 +25.200 +25.200 5-52.500-52.500 +25.200 +25.200 10.15.2 Παράδειγµα Πίνακας 10-19 Πίστωση Φόρου Επένδυσης σε Στοιχείο του Ενεργητικού Να προσδιορισθεί αν θάπρεπε να επιλεγεί οποιαδήποτε από τις παρακάτω αµοιβαία αποκλειόµενες λύσεις Α και Β. Το i* µε συνυπολογισµό φόρων είναι 8%. Και οι δύο λύσεις αφορούν την αγορά ενός γερανού µε δεκαετή περίοδο οικονοµικής ζωής. Σε κάθε περίπτωση θα εφαρµοσθεί η µέθοδος απόσβεσης βάσει του αθροίσµατος της σειράς των ετών ζωής. Να ληφθεί υπόψη ότι η φορολογία επί των καθαρών κερδών θα είναι ίση µε 45%. Επίσης τυχόν κέρδη (capital gain) λόγω υπερτίµησης της αξίας του φορτηγού (δηλ. του πάγιου στοιχείου) θα φορολογηθούν στο 40% του συνολικού τους µεγέθους σαν κανονικά καθαρά κέρδη κατά τον χρόνο που πραγµατοποιούνται. Για την απόσβεση θα υποτεθεί ότι η τελική αξία του κάθε φορτηγού είναι µηδέν. Αυτό παρά το 167
Φόρος εισοδήµατος και αποσβέσεις γεγονός ότι εκτιµάται ότι η τελική αξία µεταπώλησης του κάθε φορτηγού στο τέλος των δέκα χρόνων θα είναι µεγαλύτερη από το µηδέν. (Εφόσον µας παρέχεται η δυνατότητα µας συµφέρει να χρησιµοποιούµε µηδενική τελική τιµή για τον υπολογισµό της ετήσιας απόσβεσης).τα χρηµατοχρονοδιαγράµµατα (cash flows) χωρίς τον συνυπολογισµό φόρων είναι 5,000 2,500 = ÔÅË ÉÊ Ç Á Î ÉÁ 1 "Á " 10 27,500 7,000 4,000 = ÔÅË ÉÊ Ç Á Î ÉÁ 1 "Â" 10 33,000 (Το φορτηγό Β είναι µεγαλύτερο από το Α και εκτιµάται ότι θα συµβάλλει στην πραγµατοποίηση µεγαλύτερων καθαρών ετήσιων κερδών.) 168
Β. Μουστάκης- Γ. ούνιας (1) (2) (3) (4) (5) Χρόνος ΧΧΠΦ* Απόσβεση Φορ. Εισόδηµα Πλ. Φόρου (-.45) ΧΧΜΦ** 0-27,500-27,500 1 5,000-5,000 0 0 5,000 2 5,000-4,500 500-225 4,775 3 5,000-4,000 1,000-450 4,550 4 5,000-3,500 1,500-675 4,325 5 5,000-3,000 2,000 900 4,100 6 5,000-2,500 2,500-1,125 3,875 7 5,000-2,000 3,000. 3,650 8 5,000-1,500 3,500. 3,425 9 5,000-1,000 4,000-2,025 3,200 10 5,000-500 4,500 2,975 2,500 2,050 *ΧΧΠΦ = Χρηµατο-χρονοδιάγραµµα Πριν Φόρους (Before Taxes Cash-Flow - BTCF) **ΧΧΜΦ = Χρηµατοχρονοδιάγραµµα Μετά Φόρους (After Taxes Cash-Flow - ATCF) Σχετικά µε τον υπολογισµό των µεγεθών του παραπάνω πίνακα : Απόσβεση : [10(10 + 1)] / a = 55 a 10 = (1 / 55) * (27,500) = 500 a 9 = (2 / 55) * (27,500) = 2*α 10 = 1,000 a 5 = (6 / 55) * (27,500) = 3,000 Αλγεβρα Πράξεων : (κατά κολώνα) (3) = (1) + (2) : Προσοχή στο αρνητικό πρόσηµο των ποσών απόσβεσης (4) = (-.45) (3) (5) = (1) + (4) Υπολογισµός φόρου επί της υπεραξίας του κεφαλαίου : (2,500) * (.40) * (-0.45) = - 450 'Ετσι στο ΧΧΜΦ καταχωρείται το ποσό 2,500-450 = 2,050 Ο ΕΒΑ του ΧΧΜΦ υπολογίζεται από την εξίσωση : 169
Φόρος εισοδήµατος και αποσβέσεις PW = 0 ή 0 = -27,500 +5000(P/A, i, 10) -225(P/G, i, 10) + 2050(P/F, i, 10) Και προσεγγιστικά βρίσκουµε ότι ia = 8.97% i (%) PW 8 1,155 9-29.6 Αφού i Α =8.97 > 8 η Α ικανοποιεί το πρόβληµα. Θα εξετάσουµε την οριακή επένδυση Β - Α. Το ΧΧΜΦ του Β - Α υπολογίζεται µε τον ίδιο τρόπο. Πράγµατι, Πληρωµή Χρόνος ΧΧΠΦ Απόσβεση Φορολογητέο Φόρου ΧΧΜΦ y Εισόδηµα &-.45 0-5,500-5,500 1 2,000-1,000 1,000-450 1,550 2 2,000-900 1,100-495 1,505 3 2,000-800 1,200-540 1,460 4 2,000-700 1,300-585 1,415 5 2,000-600 1,400.1,370 6 2,000-500 1,500.1,325 7 2,000-400 1,600 1,280 8 2,000-300 1,700 1,235 9 2,000-200 1,800 1,190 10 2,000-100 1,900 1,145 1,500 1,230 Και i Β-Α = i = 23.3%. 'Αρα η Β πρέπει να επιλεγεί. Πράγµατι : PW = 0 ή -5500 + 1,550(P/A,i,10) -45(P/G,i,10) +1,230(P/F,i,10) = 0 i (%) PW 20 617.10 25-283.10 170
Β. Μουστάκης- Γ. ούνιας 10.16 Ανακεφαλαίωση Το σηµείο του κεφαλαίου που πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα είναι ότι ο φόρος εισοδήµατος αντιπροσωπεύει κόστος, κυρίως στις ανεπτυγµένες χώρες, που πρέπει να συνεκτιµηθεί στις οικονοµικές αποφάσεις. Το ποσό φόρου που ένας ιδιώτης ή µια επιχείρηση πληρώνει, εξαρτάται από την φορολογική κατηγορία στην οποία ανήκει ανάλογα µε το εισόδηµα. Μείωση του εισοδήµατος µειώνει την αξιοπιστία του φορολογούµενου. Οι δαπάνες µιας επιχείρησης εκπίπτουν της φορολογίας, όπως και η πληρωµή των τόκων και η απόσβεση. Το τελευταίο είναι σηµαντικό αφού συνδέεται µε επενδύσεις σε κεφάλαιο. Μεγάλες αποσβέσεις στα πρώτα χρόνια εµφανίζουν µειωµένα λογιστικά κέρδη. Το γεγονός αυτό δυσκολεύει πολλές φορές την πώληση των αποθεµάτων και µειώνει την δανειοληπτική ικανότητα του φορολογούµενου. Τα κέρδη και κόστη κατά τη διάθεση ενός στοιχείου του ενεργητικού είναι σηµαντικά διότι επηρεάζεται ο φόρος εισοδήµατος. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση της πίστωσης του φόρου επένδυσης. ιαφορετικές χώρες χρησιµοποιούν διαφορετικούς κανόνες για τον υπολογισµό του φόρου εισοδήµατος. Αυτοί οι κανόνες πρέπει να έχουν γίνει απολύτως κατανοητοί πριν γίνει η ανάλυση. 10.17 Προβλήµατα 10.1 Εξετάζεται η αγορά ενός συστήµατος αυτοµατοποίησης της παραγωγής. Το σύστηµα αποτελείται από δύο κύρια µέρη : (α) ένα σύνολο εργαλειοµηχανών και (β) ένα υπολογιστή µε το σχετικό software και περιφερειακά κοµµάτια. Συνολικά οι εργαλειοµηχανές θα στοιχίσουν 7 εκατ. δρχ. ενώ το υπολογιστικό σύστηµα θα στοιχίσει 5 εκατ. δρχ. Οι εργαλειοµηχανές θα αποσβεσθούν µε την µέθοδο του αθροίσµατος των ψηφίων των ετών ζωής για µια χρονική περίοδο 5 ετών µε µηδενική τελική αξία. Αντίστοιχα το υπολογιστικό σύστηµα θα αποσβεσθεί µε την µέθοδο της διπλάσιας µείωσης της αναπόσβεστης λογιστικής αξίας επίσης σε µια περίοδο 5 χρόνων. Υπολογίζεται ότι τα ετήσια οφέλη που θα προκύψουν από την εφαρµογή του συστήµατος θα είναι 4 εκατ. δρχ. Επίσης εκτιµάται ότι στο τέλος των 5 ετών η αξία των εργαλειοµηχανών θα είναι 2 εκατ. δρχ. και του υπολογιστικού συστήµατος 1 εκατ. ρχ Η εταιρεία που εξετάζει την παραπάνω επένδυση βρίσκεται στο 40% της φορολογικής κλίµακας, ενώ τυχόν κέρδη λόγω κεφαλαιουχικής υπεραξίας φορολογούνται στο 55% του µεγέθους τους σαν κανονικά κέρδη κατά τον χρόνο που πραγµατοποιούνται. (α) Υπολογίστε τον ΕΒΑ της εξεταζόµενης επένδυσης αφού συνυπολογισθούν οι σχετικοί φόροι. (β) Πώς κρίνετε την εξεταζόµενη επένδυση αν το i* της εταιρείας µε συνυπολογισµό φόρων είναι 10% 10.2 Στα πλαίσια της ανανέωσης του παραγωγικού εξοπλισµού του Τµήµατος Παραγωγής υπάρχουν δύο λύσεις, οι Α και Β, µε τα παρακάτω οικονοµικά στοιχεία : (,000) δρχ. 171
Φόρος εισοδήµατος και αποσβέσεις Α Β Αρχικό Κόστος 7,000 10,000 Οικονοµική Ζωή 5 χρόνια 10 χρόνια Ετήσιο Κόστος Συντήρησης 800 500 Η τελική αξία σε κάθε περίπτωση θεωρείται ότι είναι αµελητέα. Από το Λογιστήριο της Εταιρείας προετοιµάστηκε ο παρακάτω πίνακας σύγκρισης των δύο λύσεων µε δεδοµένο ότι το i* µε συνυπολογισµό φόρων είναι 12% : (,000) δρχ. Α Β Απόσβεση 1,400 1,000 Μέσος όρος Επιτοκίου 504 660 Ετήσιο Κόστος Συντήρησης 800 500 Συνολικό Ετήσιο Κόστος 2,704 2,160 Προτείνεται η αγορά ενός συστήµατος Β. Συµφωνείτε µε την παραπάνω ανάλυση Γιατί, γιατί όχι. Αν διαφωνείτε δώστε την δική σας λύση στο Πρόβληµα. 10.3 Εξετάζεται η επένδυση 10 εκατ. δρχ. για αγορά νέου εξοπλισµού. Εκτιµάται ότι η επένδυση αυτή θα συµβάλει άµεσα στην µείωση των λειτουργικών εξόδων κατά 3 εκατ. δρχ. τον χρονο για τα επόµενα 8 χρόνια. Ο εξοπλισµός θα αποσβεσθεί µε την µέθοδο της σταθερής απόδοσης σε µια περίοδο 8 χρόνων και χρησιµοποιώντας µηδενική τελική αξία. Επίσης εκτιµάται ότι η αξία του εξοπλισµού στο τέλος των οκτώ χρόνων θα είναι πράγµατι µηδενική. Ο συντελεστής φορολογίας είναι 48%. Υπολογίστε τον ΕΒΑ του χρηµατο-χρονοδιαγράµµατος µε συνυπολογισµό φόρων. Πώς κρίνετε την εξεταζόµενη επένδυση αν το i* µε συνυπολογισµό φόρων είναι 14%. 10.4 Υποθέστε ότι η χρησιµοποιούµενη µέθοδος απόσβεσης είναι αυτή του αθροίσµατος της σειράς των ετών ζωής. Υπολογίστε τον ΕΒΑ µε τα δεδοµένα της 'Ασκησης 10.3. 10.5 Αποδείξτε ότι η πλέον συµφέρουσα µέθοδος απόσβεσης είναι η της διπλάσιας µείωσης της αναπόσβεστης λογιστικής αξίας. 172