ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ- ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ

Γ. ΒΙΖΥΗΝΟΣ ΤΟ ΑΜΑΡΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΜΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ- ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ Την προσωπικότητα του Βιζυηνού τη διαμορφώνουν: 1. Η φαναριώτική παιδεία του Η γλώσσα της αφήγησης= λόγια Θρησκευτικότητα Αίσθηση του μέτρου 2. Η ευρωπαϊκή του παιδεία Η γνωριμία με το έργο του Ίψεν, με το ψυχογραφικό- κοινωνικό μυθιστόρημα και οι σπουδές του στην Ψυχολογία τον οδηγούν στην Ψυχογραφία. = Μεταφέρει τη δράση από τον έξω κόσμο στον εσωτερικό. Από τις ευρωπαϊκές μπαλάντες αντλεί το δραματικό- συγκρουσιακό στοιχείο. 3. Η θρακιώτικη ύπαιθρος Το θρακιώτικο γλωσσικό ιδίωμα στα διαλογικά μέρη. Τα λαογραφικά στοιχεία στο έργο του. Έτσι παρότι η γλώσσα του είναι καθαρεύουσα ανήκει στη Δεύτερη Αθηναϊκή Σχολή. Α ΕΝΟΤΗΤΑ 1. Ο τίτλος: Αίνιγμα (ιστορία αστυνομική), προσωπική ιστορία (αυτοβιογραφία;) 2. Τα βασικά μοτίβα: Η προσήλωση της μητέρας στην Αννιώ Η χειροτέρευση της υγείας της Αννιώς. (το βασικότερο μοτίβο, γιατί προωθεί τη δράση και διαγράφει εναργέστερα τους χαρακτήρες). Η αγάπη της Αννιώς προς τα αδέρφια της. (κορυφαία σκηνή). 3. Η α παράγραφος: Οικογενειακή συγκέντρωση. Σύναξη ζωντανών νεκρών. Παρουσίαση βασικών προσώπων. Αρχίζουν να διαγράφονται οι πρώτες συγκρούσεις. 1

4. Ψυχογραφία Συμπεριφορά προσώπων: Μητέρα: Αδυναμία σε Αννιώ. Εγκατάλειψη αγοριών. (μόνη αδερφή, ασθενής). Εγκατάλειψη της συμβατικότητας μπροστά στο πρόβλημα. Γίνεται αποφασιστική και δυναμική. Προβάλλει έτσι μια εικόνα αταίριαστη μ αυτή της γυναίκας του 19 ου αιώνα. Πληρώνει το γιατρό αν και.= οι άνθρωποι επιδιώκουν να ακούν ότι τους ευχαριστεί. Συμβιβάζει τη θρησκεία με τη δεισιδαιμονία. (= σύγκρουση του θρησκευτικού αισθήματος με τη μητρική αγάπη). Ο άνθρωπος προσαρμόζει την ιδεολογία του σε ότι επιθυμεί. Αννιώ: Τα χαρακτηριστικά της από το κείμενο. Δίνει μάθημα ψυχολογίας στη μητέρα της. «Ωραιοτάτη η διείσδυση στο βάθος της ψυχής». Είναι ο κρίκος που συνδέει την οικογένεια. Η μητέρα τη διαλύει. Τα αδέρφια εμείς: Εγκαταλελειμμένα αλλά με γνώση της «αδεκάστου στοργής» της μητέρας. Εξηγούν την εγκατάλειψη. Συντελούν στην αύξηση των περιποιήσεων. Η ωριμότητά τους φαίνεται αταίριαστη για την ηλικία τους. 5. Ο χρόνος: Παρατατικός= διάρκεια, επαναληπτικότητα. Η αφήγηση= ευθύγραμμη, τείνει να γίνει συγχρονική με τα γεγονότα. 6. Η γλώσσα: Στην αφήγηση = θερμή καθαρεύουσα Στους διαλόγους: α. Κοντά στον καθημερινό λόγο. Καθαρεύουσα (= ευπρεπίζεται επί το καθαρότερον) Η γλώσσα των διαλόγων δίνει παραστατικότητα στο κείμενο και συμβάλλει στο ρεαλισμό της αφήγησης. (= ταιριάζει στα πρόσωπα που τη μιλούν και στην περίσταση) 7. Ο λαογραφικός χαρακτήρας: Λαϊκές αντιλήψεις για τις ανίατες ασθένειες. 8. Ο κοινωνικός και οικογενειακός ρόλος της γυναίκας. 9. Οι αντιθέσεις: Ενικός πληθυντικός, κορίτσι- αγόρια, νεκρός- ζωντανοί, πρόθεση- πράξη, γνώση- απορίες. Οριοθετούν τον προσδιορισμό του αμαρτήματος, καθορίζουν το νόημά του. 10. Η λειτουργικότητα της φράσης που σχετίζεται με την επιδείνωση της ασθένειας της Αννιώς. Επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Μετά την πρόταξή του ακολουθεί ένας νέος τρόπος αντιμετώπισης της ασθένειας από τη μητέρα. Επομένως προωθεί τη δράση και διαγράφει εναργέστερα τους χαρακτήρες. Λειτουργεί συνδετικά και μεταβατικά από προηγούμενη σε επόμενη υποενότητα. = συμβάλλει στη συνοχή του κειμένου και αποτελεί δομικό του στοιχείο. Προοικονομεί το θάνατο της Αννιώς. 11. Αφηγηματικές τεχνικές: i. Ο αφηγητής: είναι ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας= δραματοποιημένος, αλλά όχι πρωταγωνιστής. ii. Η εστίαση : εσωτερική, τείνει να γίνει συγχρονική με τα γεγονότα, με αποτέλεσμα να συμμεριζόμαστε τις ανησυχίες, τους φόβους και τις απορίες μιας παιδικής συνείδησης. Έχουμε την ίδια άγνοια με το μικρό Γιωργή. Αυτό εντείνει το ενδιαφέρον μας για την εξέλιξη της υπόθεσης και κάνει την ιστορία μας να μοιάζει αστυνομική. Παράλληλα είναι εμφανής η διάσταση ανάμεσα στον ώριμο αφηγητή και στην παιδική συνείδηση που προσλαμβάνει τα συμβάντα.(= διαπλοκή χρόνου ιστορίας με αφήγησης). 2

iii. Η οπτική γωνία: του μικρού Γιωργή iv. Αφήγηση v. Περιγραφή vi. Διάλογος vii. Χιούμορ viii. Ο χρόνος της αφήγησης Ως προς την τάξη ή τη σειρά: η αφήγηση ακολουθεί τη χρονική αλληλουχία των γεγονότων, είναι ευθύγραμμη. Διαπλοκή χρόνου ιστορίας με αφήγησης. Β ΕΝΟΤΗΤΑ 1. Η αλλαγή: του χώρου, του χρόνου και των πρωταγωνιστών. Ο χώρος: α: ο κλειστός συνδέεται με την αρρώστια, το θάνατο, την οδύνη. β: ο ανοιχτός, βοηθά το Γιωργή να ηρεμήσει και να σκεφτεί./ αποφορτίζει το βαρύ κλίμα. Ο χρόνος: Αόριστος= δείχνει τη μη επαναληπτικότητα των γεγονότων. Ο χρόνος της αφήγησης είναι ευθύγραμμος και διακόπτεται από αναδρομικές αφηγήσεις = σύνθεση του μοιρολογιού, νερό- αγίασμα. Οι πρωταγωνιστές: Ο αφηγητής δρα ως πρωταγωνιστής στο ένα δράμα που παίζεται ( στην εκκλησία περιγράφει τα δικά του συναισθήματα, αντιδράσεις και ιδέες) και είναι συμπρωταγωνιστής στο δεύτερο ( στο σπίτι). 2. Οι κυρίαρχες σκηνές: α: Η προσευχή της μητέρας στην εκκλησία ( κορυφαία). β: Η τελετουργία στο σπίτι. 3. Ψυχογραφία Της μητέρας: τυφλή και παθολογική αγάπη για την Αννιώ. Παράφρων. Γεμάτη ενοχές προς το Γιωργή. Του Γιωργή: βιώνει τη σύγκρουση ανάμεσα στην αγάπη για την Αννιώ και τη στέρηση της μητρικής στοργής= ενοχές. Αντέχει τη φρίκη της εκκλησίας. Μετά την προσευχή της μητέρας νοιώθει πανικό. ( από φόβο ότι θα εκπληρωθεί η ευχή και από την απόδειξη της «μη αδεκάστου στοργής» της μητέρας).νοιώθει θλίψη για το θάνατο της Αννιώς, όχι απελπισία. (φυσικός και αναμενόμενος γι αυτό και η περιγραφή είναι λιτή και χωρίς μελοδραματισμούς). 4. Λαογραφία: Μαγικά στοιχεία. Τελετουργικό ανακάλεμα της ψυχής του πεθαμένου προσφιλούς προσώπου. 5. Δραματικά στοιχεία: Κορύφωση του δράματος της Αννιώς= θάνατος Μετάβαση από τη διήγηση στη μίμηση. Προοικονομία του θανάτου (γι αυτό το τέλος είναι φυσικό και αναμενόμενο). Τραγικότητα της Αννιώς. Τραγική ειρωνεία. Σύγκρουση μάνας και Γιωργή 3

Σκηνικό 6. Αφηγηματικές τεχνικές: αφήγηση, περιγραφή, διάλογος, χρόνος της αφήγησης : o ως προς την τάξη ή τη σειρά: ευθύγραμμη που διακόπτεται από ανάδρομες αφηγήσεις, προσημάνσεις: ενθυμήθηκες την αμαρτία μου = στήνουν το αίνιγμα, εντείνουν την αγωνία, κεντρίζουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Έτσι η πλοκή γίνεται έντεχνη και η ιστορία αστυνομική. Γ ΕΝΟΤΗΤΑ 1. Ανατροπή του ψυχολογικού κλίματος της αφήγησης: από πένθος και στασιμότητα περνάμε στην ελπίδα και την ενεργητικότητα. 2. Οι σκηνές: Της υιοθεσίας (κυρίως της πρώτης) Της αυτοθυσίας της μητέρας στο ποτάμι = κορυφαία= Αποδεικνύει η μητέρα τη στοργή της και καθαίρεται. Ξανακερδίζει την εμπιστοσύνη του γιου της. Έτσι επέρχεται η ισορροπία στην ψυχή του και απαλλάσσεται από τις αγωνίες. 3. Τα χαρακτηριστικά της μητέρας: Μετά το θάνατο της Αννιώς σπάει και νέες κοινωνικές συμβάσεις. Ρεαλισμός, δύναμη, επιμονή και αυτοθυσία. 4. Λαογραφικά στοιχεία: Το έθιμο της υιοθεσίας. 5. Τα τρία επίπεδα χρόνου της ενότητας: Ο χρόνος της β υιοθεσίας. (σύγχρονη αφήγηση) Το επεισόδιο στο ποτάμι: Είναι προτερόχρονο ως προς την εξέλιξη της κύριας υπόθεσης ( ανάδρομη αφήγηση ). Ο χρόνος της συγγραφής: Είναι υστερότερος σε σχέση με τα αφηγούμενα. 6. Τεχνικές σύντμησης του πραγματικού χρόνου: Με παράλειψη μη σημαντικών γεγονότων Με επιτάχυνση = περιληπτική απόδοση, άλλων. 7. Ο χρόνος της αφήγησης επομένως: Ως προς τη σειρά η ευθύγραμμη αφήγηση διακόπτεται από ανάδρομες και πρόδρομες αφηγήσεις. Ως προς τη διάρκεια όταν λειτουργεί ή παράλειψη και η επιτάχυνση, ο χρόνος της αφήγησης είναι μικρότερος από το χρόνο της ιστορίας (ΧΑ<ΧΙ). 8. Ο αφηγητής: Συμμετέχει στα γεγονότα, εδώ ως αυτόπτης μάρτυρας, είναι δραματοποιημένος και η εστίασή του είναι εσωτερική. 4

Όταν γίνεται η δεύτερη υιοθεσία, αναδιηγείται τα γεγονότα ως παντογνώστης. Δ ΕΝΟΤΗΤΑ Η εμπλοκή του αφηγητή στα γεγονότα κινεί τη δράση, οδηγεί στη λύση. 1. Οι βασικές σκηνές: Η μητέρα ζητά πληροφορίες για τον ξενιτεμένο γιο Η σύγκρουση μητέρας- Γιωργή 2. Η ψυχογραφία της μητέρας: Α σκηνή: αγωνία, φόβος, ελπίδα, οργή, αμφιβολία= μεταπτώσεις λόγω της άγνοιας. Β σκηνή: απελπισία, θλίψη, παράπονο, οργή, τρυφερότητα. Στο τέλος καταρρέει, βγαίνουν στην επιφάνεια οι ενοχές, θέλει να αποκαλυφθεί, ίσως για να καθαρθεί. 3. Η ψυχογραφία του Γιωργή: Αισθήματα ενοχής απέναντι στη μητέρα «Πόσας πικρίας έμελλον.» Απογοήτευση από τη συμπεριφορά και την εμφάνιση της δεύτερης υιοθετημένης αδερφής. Εγωισμός: ζητά από τη μητέρα του να αποδείξει την αγάπη της. 4. το πρότυπο της ιδανικής γυναίκας: μέσα από το πρότυπο της ιδανικής αδερφής. 5. Δραματικά στοιχεία: Ο Γιωργής και η μητέρα =τραγικά πρόσωπα: 1) ο Γιωργής αγαπά τη μητέρα και την πληγώνει, 2) η μητέρα γνωρίζει ότι αναθρέφει μια ανάξια κόρη και την υποστηρίζει. Ο έντονος διάλογος όπου συγκρούονται δύο πρόσωπα, εξυπηρετεί την οικονομία του δράματος. Η σύγκρουση θα οδηγήσει στην κορύφωση. ( είναι λοιπόν απαραίτητος στην εξέλιξη της πλοκής). 6. Ο χρόνος της αφήγησης: Ως προς τη σειρά η γραμμική αφήγηση διακόπτεται από πρόδρομες αφηγήσεις. Ε ΕΝΟΤΗΤΑ 1. 2 σκηνές Ο θάνατος του πρώτου κοριτσιού (αμάρτημα ή δυστύχημα;) Η συνάντηση με τον Πατριάρχη. 2. Α σκηνή: εγκιβωτισμένη αφήγηση 5

Ο λόγος- απολογία της μητέρας ισοσταθμίζει το λόγο- κατηγορητήριο του αφηγητή και ερμηνεύει τις συμπεριφορές της. Το αίνιγμα εξηγείται= το διήγημα βαδίζει προς το τέλος του. Τα συναισθήματα του Γιωργή για την Αννιώ δίνονται μέσα από την οπτική γωνία της μητέρας (= ο αφηγητής στην αρχή του διηγήματος αποκρύπτει ή εξωραΐζει τα πραγματικά του συναισθήματα). Η επιβράδυνση (οι γαμήλιες τελετές) αποτελεί δραματικό στοιχείο και συμβάλλει στην ένταση της αγωνίας. 1. Η ψυχολογία της μητέρας: «Η συναίσθησις του αμαρτήματος (της πράξης όχι της πρόθεσης), η ηθική ανάγκη εξαγνίσεως ( που έρχεται μέσα από την τιμωρία), το αδύνατον της εξαγνίσεως = φρίκη και αμείλικτος κόλασις». 2. Το ρήμα κουράζομαι πριν από το αμάρτημα (= ατύχημα) επαναλαμβάνεται για να δείξει πως αυτή είναι η αιτία. 3. Τα εκφραστικά μέσα στη σκηνή της συνειδητοποίησης του θανάτου του βρέφους: Θαυμαστικά= έκπληξη, φόβος Ασύνδετο= αγωνία Ρήματα= σημασία στο καίριο, στο μη περιττό. Όλα μαζί δηλώνουν την αγωνία που συνοδεύεται από γρήγορες πράξεις. 4. Β σκηνή: η απόπειρα κάθαρσης είναι ατελέσφορη Η μητέρα: τραγικό πρόσωπο. Ο Θεός τη συγχωρεί, αυτή όμως όχι τον εαυτό της. Ο γιος : σιωπά. Δεν έχει επιχειρήματα. Το τέλος: δίνει λύση στο αίνιγμα που τέθηκε από τον τίτλο = η δομή λειτουργεί κυκλικά. Είναι λιτό χωρίς να φέρνει την κάθαρση. Καταλήγουμε σε αδιέξοδο. 6

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ Α. Αφηγηματικός τρόπος: μίμηση Β. Αφηγηματικές τεχνικές: 1) Αφήγηση σε α πρόσωπο: Το διήγημα έτσι γίνεται αληθοφανές, ειλικρινές, αποκτά πραγματολογική διάσταση (=ρεαλισμός). Ο αναγνώστης συμμετέχει συναισθηματικά ταυτιζόμενος με τον αφηγητή. 2) Περιγραφή: Η λειτουργικότητά της : α) συμπληρώνει τα κενά, β) στήνει γέφυρες ανάμεσα σε ανθρώπους και πράγματα, γ) δημιουργεί αντιθέσεις δ) εντείνει τις δραματικές καταστάσεις, ε) στήνει το σκηνικό. 3) Διάλογος: Οι διάλογοι είναι μικροί. Δίνουν πάντα το καίριο και μια πτυχή της ανθρώπινης ζωής. Ταιριάζουν στην προσωπικότητα αυτών που μιλούν, πράγμα που συμβάλλει στο ρεαλισμό της αφήγησης. 4) Εγκιβωτισμένη αφήγηση: εξηγεί το αίνιγμα. 5) Προσήμανση: εντείνει την αγωνία μας, συμβάλλει στο αίνιγμα 6) Προοικονομία 7) Σχόλια 8) Χιούμορ ειρωνεία. Εκτονώνει το βαρύ κλίμα της αφήγησης, σχολιάζει το ήθος των ανθρώπων, τις κοινωνικές συνθήκες, την ψυχολογία της μητέρας. 9) Ο αφηγητής: δραματοποιημένος ( ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας). 10) Η εστίαση: εσωτερική. Τείνει να γίνει συγχρονική με τα γεγονότα. (=συγχρονία). Κάθε φορά που συμβαίνει αυτό, παρακολουθούμε τα γεγονότα από την πλευρά του μικρού Γιωργή. Ο αφηγητής όπως και εμείς δεν ξέρει. Βρισκόμαστε στην ίδια πλάνη μ αυτόν, συμμετέχουμε στις ίδιες αγωνίες, νιώθουμε ανάλογα συναισθήματα. Είναι λοιπόν μια τεχνική απόκρυψης της αλήθειας που μεγαλώνει το αίνιγμα και κορυφώνει το ενδιαφέρον. Σε όλα τα παραπάνω συμβάλλει και η χρήση του ελεύθερου πλάγιου λόγου..όμως σε πολλά σημεία διακρίνουμε διάσταση ανάμεσα στον ώριμο αφηγητή και στον μικρό Γιωργή. 11) Η οπτική γωνία: άλλοτε του αφηγητή, άλλοτε της μητέρας. (δυαδική αφηγηματική δομή = μας προσφέρει δύο δυνατότητες εισόδου, άρα και κατανόησης, στο κείμενο. Από την οπτική γωνία του αφηγητή, η οποία και μεταβάλλεται, και από την οπτική γωνία της μητέρας, που παραμένει σταθερή). 12) Ο χρόνος : Της ιστορίας: 28 χρόνια Της αφήγησης 1) Ως προς τη σειρά: η ευθύγραμμη αφήγηση διακόπτεται από πρόδρομες και ανάδρομες αφηγήσεις. 2) Ως προς τη διάρκεια: ο ρυθμός της αφήγησης άλλοτε είναι αργός (= δραματική ένταση), και άλλοτε σύντομος = ΧΙ>ΧΑ ( παράλειψη, επιτάχυνση). Στους διαλόγους ο ΧΙ= ΧΑ Τα χρονικά επίπεδα- βαθμίδες στα οποία διαδραματίζονται τα γεγονότα γενικά είναι δύο: ο αφηγητής ως παιδί και ως ενήλικας. (Εκτός από την τρίτη ενότητα). Γ. Η αυτοβιογραφία και οι τεχνικές που τη στηρίζουν: Πρωτοπρόσωπη αφήγηση 7

Εσωτερική εστίαση Ο δραματοποιημένος αφηγητής Η κτητική αντωνυμία στον τίτλο Η ταύτιση των πραγματικών με τα μυθικά πρόσωπα. Ο ελεύθερος πλάγιος λόγος (= με την τεχνική αυτή η φωνή του αφηγητή μπλέκεται με τη φωνή του ήρωα και έτσι μπορούμε να οδηγηθούμε στην ταύτιση των δύο προσώπων). Δ. Τα δραματικά στοιχεία: το κείμενο έχει τη μορφή δράματος. Πλοκή, δράση, περιπέτεια Πρόσωπα, συγκρούσεις, κορύφωση, κάθαρση; Τραγικά πρόσωπα Εναλλαγή σκηνών Ισορροπία και μέτρο. Ε. Η γλώσσα χαρακτηρίζεται από ποικιλία: Καθαρεύουσα στην αφήγηση Δημοτική στους διαλόγους ( ή ευπρεπισμένη η γλώσσα του λαού) Κάθε φορά πάντως υπηρετεί το κείμενο. Το αποτέλεσμα είναι η παραστατικότητα, ο ρεαλισμός. ΣΤ. Το αστυνομικό πεζογράφημα υπηρετείται από: Τον τίτλο- αίνιγμα Την πλοκή, που στηρίζεται στην άγνοια Τις πρόωρες ενδείξεις που εντείνουν την αγωνία. Ζ. Το διήγημα είναι ηθογραφικό, ψυχογραφικό, ρεαλιστικό: Ηθογραφικό: ο ηθογράφος συγγραφέας του τέλους του 19 ου αιώνα αντλεί το αφηγηματικό του υλικό από τις κοινωνίες της ελληνικής υπαίθρου. Στο διήγημά μας είναι πολλά τα λαογραφικά στοιχεία. Όμως δεν είναι ο στόχος του συγγραφέα να τα προβάλλει. Λειτουργούν ως σκηνικό μέσα στο οποίο στήνεται η δράση. Σκιαγραφούν το κοινωνικό πλαίσιο που ως ένα βαθμό επιδρά στα δρώμενα. Ο στόχος του είναι η προβολή του δράματος του ανθρώπου που δε βρίσκει κάθαρση, καθώς κινείται από τη δύναμη του μοιραίου. Αυτό αποτελεί και το θέμα του διηγήματος. Ψυχογραφικό: Ο Βιζυηνός μεταφέρει τη δράση από τον έξω χώρο στην ψυχή του ανθρώπου. Ρεαλιστικό: o Ο ρεαλιστής λογοτέχνης δεν επιδιώκει να δώσει μια φωτογραφική αναπαράσταση της ζωής αλλά μια άποψή της, με ζωντάνια, πληρότητα και πειστικότητα. Ο βασικός ήρωας παρουσιάζεται ως τύπος ενός πολιτισμού, δεν είναι πιστή αντιγραφή ενός συγκεκριμένου ατόμου. Η τέχνη του λόγου δεν επιδιώκει να διηγηθεί γεγονότα πραγματικά, αλλά γεγονότα τα οποία θα μπορούσαν να συμβούν κατά το «εικός και αναγκαίον» Τα χαρακτηριστικά του ελληνικού ρεαλισμού αυτής της εποχής που συναντάμε στο κείμενο είναι: 1. Η αναπαράσταση της πραγματικότητας χωρίς ιδεαλιστικούς εξωραϊσμούς και η αληθοφάνεια. Έτσι: 8

κάθε αποτέλεσμα οφείλεται σε κάποιο αίτιο, Αυτό υπάρχει στο κείμενο. Μόνο που το αίτιο πρέπει να το ψάξουμε στο βάθος της ψυχής. Γι αυτό και πολλοί μίλησαν για ιδιότυπο ρεαλισμό του Βιζυηνού. Άλλα στοιχεία που κάνουν το κείμενο αληθοφανές: -Το πρώτο πρόσωπο της αφήγησης -Η γλώσσα των διαλόγων που ταιριάζει στα πρόσωπα που τη μιλούν. 2. Οι ήρωες αποτελούν ανθρώπινους τύπους, τύπους ενός συγκεκριμένου πολιτισμού. 3. Οι ήρωες ανήκουν στα κατώτερα λαϊκά στρώματα, είναι τα θύματα της κοινωνίας. 4. Η καταγραφή των ηθών και εθίμων της εποχής. Η. Ανάμεσα στο διήγημα και στο μυθιστόρημα: Βλ. σχολ. Βιβλίο σελ. 334, 335. Στο διήγημα η αφήγηση επικεντρώνεται σε ένα επεισόδιο. Εδώ ξεπερνούμε το μονοκεντρισμό του ενός επεισοδίου, αφού έχουμε πολλά. Στο διήγημα ο ιστορικός χρόνος της δράσης είναι μικρός. Εδώ ο χρόνος έχει διάρκεια, όπως στο μυθιστόρημα. Το διήγημα περιγράφει το δράμα τη στιγμή της κορύφωσής του. Εδώ μπλέκονται παράλληλα δράματα. Στο μυθιστόρημα έχουμε την αίσθηση μιας εξέλιξης, ενώ στο διήγημα μιας κατάληξης, ενός παροξυσμού. Εδώ η εξέλιξη δεν αποκλείει την κατάληξη, τον παροξυσμό. Επομένως ο κορμός της αφήγησης είναι μυθιστορηματικός, ενώ η έκβασή της, απροσδόκητη, είναι τυπικά διηγηματική, χωρίς επίλογο. Καμιά συνέχεια δε διαγράφεται ως πιθανή προοπτική. Το τέλος ορθώνεται σαν τοίχος. Ο χρόνος δεν έχει νόημα παραπέρα. Γι αυτό θεωρείται αναλυτικό διήγημα. ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ Ο νατουραλιστής πεζογράφος, όπως και ο ρεαλιστής, τείνει σε μια μιμητική απεικόνιση της πραγματικότητας και επιλέγει κοινά θέματα από την καθημερινή ζωή. Ο νατουραλιστής όμως μελετά την ηθική συμπεριφορά των προσώπων, για να δείξει ότι είναι δέσμιοι εξωτερικών δυνάμεων και εσωτερικών παρορμήσεων (μοιραίοι). Οι εξωτερικές δυνάμεις, φυσικές και κοινωνικές περιορίζουν την ελευθερία τους. Οι εσωτερικές παρορμήσεις (το γενετήσιο ένστικτο, η πείνα, η σκληρότητα και η μοχθηρία) αφαιρούν από τον άνθρωπο την ιδιότητα του λογικού όντος υποβιβάζοντάς τον στο επίπεδο του ζώου. Οι νατουραλιστές επίσης επιλέγουν προκλητικότερα θέματα και επιμένουν στην εξονυχιστική περιγραφή και στη φωτογραφική λεπτομέρεια. 9