ΚΑΤΑΔΙΚΟΣ Κ. ΘΕΟΤΟΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ Α ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

Transcript

1 ΚΑΤΑΔΙΚΟΣ Κ. ΘΕΟΤΟΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ Α ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Το έργο αποτελεί μία ηθογραφική ψυχογραφία με κοινωνικό περιεχόμενο. Οι ήρωες του μας θυμίζουν ήρωες από τα έργα του Τολστόι (Πόλεμος και Ειρήνη αγροτικές εργασίες) και του Ντοστογιέφσκι (αλτρουϊστική στάση του Αλιόσα στους Αδερφούς Καραμαζώφ). Η εποχή χρόνος αποτελέι την εισαγωγή του βιβλίου Μάρτης = άνοιξη όπου επικρατεί μία ζωντάνια και μια γοργότητα και κίνηση στα στοιχεία της φύσης. Ο τόπος δεν αναφερεται με σιγουριά, αλλά πιθανολογούμε ότι είναι η κερκυραϊκή ύπαιθρος. Μέσα από ζωντανές, λεπτομερείς και παραστατικές εικόνες περιγράφονται οι αγροτικές ασχολίες των απλών καθημερινών ανθρώπων της υπαίθρου, με έμφαση στο όργωμα με την βοήθεια ενός ζευγαριού βοδιών, την σπορά καλαμποκιού και το ξεχορτάριασμα καθάρισμα του οργωμένου χώματος με την χρήση αξινών και τσαπών. Οι εργασίες αυτές δείχνουν τον μόχθο, τον κάματο,την έντονη δουλειά, την βιοπάλη, την σκληρότητα και την τραχύτητα της αγροτικής ζωής σε αντιδιαστολή προς τους πλούσιους κατοίκους της πόλης (κοινωνικός προβληματισμός του συγγραφέα) και αποτελούν ηθογραφική σκιαγράφηση της καθημερινότητας των ηρώων της ιστορίας.

2 Στο απόσπασμα υπάρχουν οι έννοιες του ερωτικού πάθους (του Πέππονα και του Τουρκόγιαννου για την Μαργαρίτα), του ηθικού διλλήματος (οι ήρωες άγονται και φέρονται από τα πάθη τους και έχουν την ευθύνη των πράξεών τους) και της τιμής ντροπής καθως το κοινωνικό γίγνεσθαι, τα ήθη, τα έθιμα και οι άγραφοι νόμοι της περιοχής και εποχής καθορίζουν τις πράξεις αλλά και τα πάθη των ηρώων. Μας παρουσιάζονται δύο ηθικές στάσεις βιοθεωρίες, όπου και διέπουν όλο το έργο: από τη μιά μεριά συναντούμε τις αξίες της καλοσύνης, της ανιδιοτελούς προσφοράς, του σεβασμού προς τον συνάνθρωπο, της αγάπης, της ηθικής ανάτασης και της εσωτερικής γαλήνης (εκπρόσωπος αυτής της στάσης ο Τουρκόγιαννος) από την άλλη μεριά παρουσιάζεται η στυγνή εξουσιαστική δύναμη, η σκοπιμότητα και η συμφεροντολογία, με κύριο εκπρόσωπο τον Πέππονα, ο οποίος δεν υποχωρεί σε κανένα φυσικό ή ηθικό εμπόδιο και με έπαρση και υστεροβουλία σκέφτεται να βλάψει τον συνάνθρωπό του για να πετύχει τους δόλιους σκοπούς του (με αυτόν τον τρόπο διαπράττει ύβρι). Χαρακτηρισμοί προσώπων ηρώων Αράθυμος: ένας απλός χωριάτης, ήσυχος οικογενειάρχης, ψυχοπονιάρης με τα ζώα του, καμαρώνει το βιός του, το χωράφι του («ιερή» σχέση με την γη και τα ζώα καθώς από αυτά εξαρτάται η επιβίωσή του), αφελής (δεν υποπτεύεται την γυναίκα του την Μαργαρίτα) και ευκολόπιστος.

3 Μαργαρίτα: πρόκειται για την «μοιραία» γυναίκα που η εξωτερική της ομορφιά και τα θέλγητρά της της προσδίδουν μία έπαρση και την οδηγούν στο να εκμεταλλεύεται τον αντρικό πληθυσμό για να πετύχει τους σκοπούς και τις επιδιώξεις της. Διακατέχεται από το πάθος της για τον Πέππονα, ζηλεύει την πιθανή παρουσία μιας άλλης γυναίκας στο πλευρό του και αντιδρά σαν κακομαθημένο παιδί, καταφεύγει σε απειλές και εκφοβισμούς, γεγονός που σηματδοτεί την κενότητα της, αγανακτεί με το ενδιαφέρον του Τουρκόγιαννου και παράλληλα είναι ευθυνόφοβη και υποτάσσεται στις επιταγές του κοινωνικού γίγνεσθαι και στους άγραφους νόμους του, όταν φοβισμένη για την καταστροφή της τιμής και της φήμης της ιδίας και των παιδιών της επιλέγει να κρατήσει την σχέση της με τον Πέππονα κρυφή και να υποταχθεί στον κοινωνικό περιορισμό και έλεγχο. Πέππονας: διακατέχεται από το ερωτικό πάθος του για την Μαργαρίτα, κάτι που θολώνει την λογική του κρίση και του δημιουργεί έντονες συναισθηματικές μεταπτώσεις και εγωπάθεια. Είναι όμορφος και εντυπωσιακός εξωτερικά, αλλά δεν φαίνεται να έχει κανένα ηθικό φραγμό στο να βλάψει τον Αράθυμο κλείνοντάς τον φυλακή μόνο και μόνο για να έχει την Μαργαρίτα ολοδική του. Αυτές οι απειλές δείχνουν μια εξουσιαστική διάθεση από μέρους του και τον κάνουν να υπερβάλλει και να προσβάλλει τους άγραφους νόμους (ύβρις).

4 Τουρκόγιαννος: ο καλοκάγαθος, απλός, όχι ιδιαίτερα εντυπωσιακός εξωτερικά χωρικός με την αγνή ψυχή που διέπεται από καλοσύνη, αγνότητα, αθωότητα, εσωτερική γαλήνη και ηρεμία. Έχει ανεπτυγμένο το θρησκευτικό αίσθημα (κάνει το σταυρό του για να πάρει δύναμη). Αγαπά τα ζώα με τα οποία εργάζεται, τα φροντίζει με στοργή και καρτερία, έχει σοφία στις σκέψεις του και ευφυία ώστε να κατανοήσει ότι η παρουσία του Πέππονα γύρω από την Μαργαρίτα είναι καταστροφική και εγκυμονεί κινδύνους. Ανησυχεί για την Μαργαρίτα και την αγαπάει με εναν απλό, βαθύ,ουσιαστικό, αρχέτυπο τρόπο που δίνει νόημα στη ζωή του. Η καλοκαρδοσύνη του και η απλότητα της ζωής του τον κάνουν γραφική φιγούρα ανάμεσα στην κακία και μοχθηρία του Πέππονα και την διπροσωπία και τις ύπουλες σκέψεις της Μαργαρίτας. Γλώσσα: δημοτική, απλή, καθημερινή γλώσσα με πολλούς κερκυραϊκούς ιδιωματισμούς που προσδίδουν ποικιλία, γοργότητα και ζωντάνια στο κείμενο. Ύφος: ζωντανό, γλαφυρό, ρεαλιστικό και παραστατικό, με την χρήση λεπτομερών και ζωντανών εικόνων, ο τόνος είναι λιτός και φυσικός. Ο λόγος αρκετά συχνά είναι μακροπερίοδος και υπάρχει εναλλαγή ανάμεσα στην παρατακτική και την υποτακτική σύνδεση καθώς και ανάμεσα στο ασύνδετο και πολυσύνδετο σχήμα, γεγονός που εμβαθύνει στις ιδέες, σηματδοτεί

5 πυκνότητα και μεστότητα νοημάτων και οδηγεί την ιστορία σε γρήγορους ρυθμούς. Ο αφηγητής ειναι εξωτερικός ετεροδιηγητικός, γράφει σε 3 ο πρόσωπο, έχει μηδενική εστίαση και δείχνει να είναι παντογνώστης. Οι αφηγηματικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται είναι ο διάλογος (φυσικές και γρήγορες εναλλαγές στην ιστορία), η αφήγηση της καθημερινότητας των αγροτών στους κάμπους και η λεπτομερής περιγραφή των προσώπων της ιστορίας. Παράλληλα, τα γεγονότα παρουσιάζονται με γραμμική αλληλουχία (διαδοχικά το ένα μετά το άλλο, όπως συμβαίνουν στο παρόν με την σειρά).