Αφροδίτη Νικολαΐδου Η Αθήνα ως κινηματογραφικός χαρακτήρας: μια τυπολογία ρόλων στις αφηγήσεις του ελληνικού κινηματογράφου 1990-2010
«Η πόλη και ο κινηματογράφος» σαν πολυεδρικό ερευνητικό πεδίο Η πόλη στην ιστοριογραφία και θεωρία του κινηματογράφου Η πόλη στην πολιτισμική κριτική και η ιστορία του βλέμματος μέσα στην πόλη: από τους Benjamin και Kracauer και τη «δομική ομολογία πόλης, κινηματογράφου, νεωτερικότητας» στους Jameson, Bruno, Friedberg Η κινηματογραφική αίθουσα στην πόλη και το δίκτυο των κινηματογραφικών φεστιβάλ Κινηματογραφική παραγωγή μέσα στην πόλη: από την α-φιλμική, στην κινηματογραφημένη πόλη Η διασπορά του κινηματογραφικού μέσα στο αστικό: η εικόνα μέσα στην πόλη Αναπαραστάσεις (εικόνες) της πόλης στον κινηματογράφο
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ποιες αφηγηματικές λειτουργίες αποκτά η Αθήνα; Τι ρόλους παίζει και πότε; Τι μας αποκαλύπτει αυτό για την πόλη ως κατηγορία λόγου, για τους ιδεολογικούς λόγους για την πόλη που αναπαριστώνται στο αφήγημα; Ποιες είναι οι ενδείξεις της Αθήνας;
Η Αθήνα στο σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο: εξετάζοντας τις λειτουργίες μέσα στην αφήγηση Αφηγηματική ανάλυση με βάσει τους νέοφορμαλιστικούς όρους (αντλούν ορολογία από την ανάλυση των αφηγημάτων των Φορμαλιστών, του Genette και την δομική ανάλυση των αφηγημάτων που κάνει ο Barthes) Το σχήμα του A. Gardiès (1993) για τον χώρο: χώρος αντικείμενο, χώρος αποστολέας και χώρος παραλήπτης, χώρος σύμμαχος και αντίμαχος, χώρος υποκείμενο (π.χ. σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας)
Κάποιες γενικές παραδοχές για την Αθήνα στον σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο Η Αθήνα ως συμπρωταγωνίστρια (ταινία πόλης), η Αθήνα ως δευτερεύον ρόλος / η Αθήνα ως βοηθητικός ηθοποιός Ανάδειξη της ταινίας-πόλης την περίοδο 1998-2005 (πιθανώς έντονη επανεμφάνιση μετά το 2010;) Οι ταινίες πόλης είναι είτε μονόχωρα αφηγήματα είτε αφηγήματα περιπλάνησης. Νοητική χαρτογράφηση μέσα από την διήγηση Η Αθήνα παρουσιάζεται μέσα από μια ρητορική της αυθεντικότητας Αθήνα ίσον το κέντρο (μέχρι το 2005): από Μεταξουργείο, λ. Αλεξάνδρας, Σύνταγμα και Κουκάκι, Θησείο
Κλαις; Αλ. Βούλγαρης, 2003
Τέσσερις τύποι ρόλων για την Αθήνα με βάσει τις λειτουργίες (διανεμητικές και καταλύσεις) + η Αθήνα ως βοηθητικός ηθοποιός (ενδείξεις και πληροφορούντα)
Χώρος-αντικείμενο διεκδίκησης Παλιά μονοκατοικία Από την παλιά μονοκατοικία στις νέες χρήσεις της μοτίβο για τους ήρωες ή έναυσμα της πλοκής «παρελθοντικότητα», «νοσταλγία» «χώρος-καταφύγιο» vs αστικός τρόπος ζωής κρύβει μυστικά και αποκαλύψεις Εμμονή στα αντικείμενα διακόσμησης και λιγότερο στη χρήση και κατοίκηση Νέες χρήσεις της μονοκατοικίας στη διόρθωση (2007) και στη Στρέλλα (2009)
Χώρος-αντικείμενο διεκδίκησης Το διαμέρισμα η ανθρωπογεωγραφική διαστρωμάτωση της πολυκατοικίας συνεχίζει να χαρακτηρίζει τους ήρωες η στέγαση σε διαμέρισμα και τα προβλήματά της ως έναυσμα της πλοκής (Σώσε με, Κι αύριο μέρα είναι, 45 τετραγωνικά) διαστολή του διαμερίσματος (Σπιρτόκουτο)
Χώρος-αντικείμενο διεκδίκησης Η πλατεία Πλατεία: οι χαρακτήρες της πλατείας, ο χρόνος και χώρος της πλατείας Η δική τους vs η δική μας πλατεία Η περίκλειστη πλατεία (Κλειστοί δρόμοι) Η πλατεία χώρος κατοίκησης (Κλειστοί δρόμοι, διόρθωση) Η πλατεία ως «σταυροδρόμι ετεροτήτων και ταυτοτήτων» (Ακαδημία Πλάτωνος)
Η Αθήνα- αντίμαχος Τυποποιημένος ρόλος Η «σεκάνς αστικού μοντάζ» και η πόλη τέρας: θεματολογία, γραφιστικές και ρυθμικές σχέσεις ορίζουν το «υπόρρητο νόημα» της σεκάνς. Μορφολογία και συνθήκες ζωής ως θεματικά μοτίβα που καθυστερούν/εμποδίζουν τον στόχο του ήρωα: ποιότητα στέγασης, φυσική μορφολογία, κυκλοφοριακό, συνεχή έργα, κοινωνικές σχέσεις
Η Αθήνα-δέκτης Κεντρομόλες δυνάμεις της Αθήνας Μεταβολή του βλέμματος: από τον επαρχιώτη, στον μετανάστη, κι από τον αγνώστου ταυτότητας στον αποφυλακισμένο Υφολογικοί μηχανισμοί: από την «αντιληπτική υποκειμενικότητα» του ήρωα (point of view shot, point of audit) στην «αντικειμενική αφήγηση».
Η Αθήνα-σύμμαχος Χωρικά μοτίβα Σπίτια, απομονωμένα καφέ, Εθνικός κήπος, κρυμμένοι φυσικοί χώροι (ρυάκια), εγκαταλελειμμένα κτίρια Υφολογικοί μηχανισμοί Νοσταλγικό ύφος Συνθετικές εικόνες Παρωδία Μεταφορά-Προσωποποίηση
Νοσταλγικό ύφος (Πίσω πόρτα, Γ. Τσεμπερόπουλος)
Συνθετικές εικόνες (Αληθινή ζωή, Π. Κούτρας)
Παρωδία (Polaroid, A.Φραντζής)
Μεταφορά- (ή άλλα σχήματα λόγου) (Το όνειρο του σκύλου, Α. Φραντζής)
Η Αθήνα-βοηθητικός ηθοποιός; Α) Πλάνο-δείκτης και άλλοι ενδείκτες Ενδείξεις της Αθήνας: τοπόσημα/ μνημεία, γεωγραφική ιδιαιτεροτητα, ταράτσες, κορυφογραμμή, ανώνυμη αρχιτεκτονική, χώροι των media και της τέχνης. Δεν κινητοποιούν το αφήγημα Διακοσμούν ή τοποθετούν στο χώρο-πλάνα εδραίωσης Ρεαλιστικότητα-αληθοφάνεια (ρητό νόημα) Συμπυκνωμένη ερμηνεία της πόλης (υπόρρητο νόημα)
Πλάνο δείκτης
«Σκηνογραφία της επιτυχίας» (περίπου 1998/9-2006) Εσωτερικοί χώροι Υπερ-τοπικοί ή μη-εντοπισμένοι γεωγραφικά: υπερτοπικά εστιατόρια, γυμναστήρια, κέντρα διασκέδασης Η διαφημιστική εικόνα στο χώρο ή ο χώρος ως διαφημιστική εικόνα βλ. τη χρήση που κάνει ο Ν. Σεβαστάκης, Η Κοινότοπη χώρα, Αθήνα: Σαββάλας, 2004, σ. 84
Η «σκηνογραφία της επιτυχίας» στην ταινία Ο καλύτερός μου φίλος (Λ. Λαζόπουλος, Γ. Λάνθιμος)