B4. Πράξη και εφαρμογές της οπτικοακουστικής παιδείας. Γιώργος Παπακωνσταντίνου, Ηλέκτρα Βενάκη

Transcript

1 B4. Πράξη και εφαρμογές της οπτικοακουστικής παιδείας Διδάσκοντες: Γιώργος Παπακωνσταντίνου, Ηλέκτρα Βενάκη

2 ΣΤΟΧΟΙ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Κατανόηση των αρχών σύνθεσης ενός οπτικοακουστικού έργου. Η κατανόηση των δυνατοτήτων που παρέχει η οπτικοακουστική γλώσσα με τη δυνατότητα αναπαράστασης και έκφρασης της πραγματικότητας και την επιρροή που ασκεί ταυτόχρονα στους τρόπους με τους οποίους η πραγματικότητα προσεγγίζεται. Έμφαση σε μια συνολική αντίληψη για τις δυνατότητες αναπαράστασης και έκφρασης της πραγματικότητας που παρέχουν τα διάφορα μέσα καθώς και του τρόπου που τα μέσα αυτά επηρεάζουν και διαμορφώνουν την προσέγγιση και ερμηνεία της πραγματικότητας. Η ενημέρωση για τις δυνατότητες πολλαπλής χρήσης ενός οπτικοακουστικού έργου στην εκπαιδευτική διαδικασία σε συνάρτηση με τις ανάγκες συστηματικής καλλιέργειας της οπτικοακουστικής παιδείας.

3 ΣΤΟΧΟΙ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ - 2 Απόκτηση ικανοτήτων χρήσης των τεχνικών εικόνας και ήχου (λήψη εικόνας και ήχου, μοντάζ, βασικές τεχνικές μιξάζ και εφέ) και η χρήση τους για την μελέτη του αστικού τοπίου και του κτιριακού περιβάλλοντος. Η εξοικείωση με τους βασικούς μηχανισμούς της οπτικοακουστικής αφήγησης και η απόκτηση πρακτικών δεξιοτήτων στον σχεδιασμό, στην υλοποίηση και στην επεξεργασία οπτικοακουστικού υλικού με τρόπο που να οδηγούν στη σύνθεση ολοκληρωμένων οπτικοακουστικών αφηγήσεων.

4 Η συστηματική ανάλυση ενός οπτικοακουστικού έργου μπορεί να υπηρετήσει τη χρήση οποιοδήποτε οπτικοακουστικού υλικού στα πλαίσια ενός εκπαιδευτικού περιβάλλοντος. Η εκμάθηση των βασικών αρχών και των διαδικασιών παραγωγής ενός οπτικοακουστικού έργου μπορεί να υπηρετήσει εκπαιδευτικούς στόχους στο σχολικό πρόγραμμα ή σε ευρύτερες δραστηριότητες (προγράμματα περιβαλλοντικά ή τοπικής κοινωνίας). Η παραγωγή ενός βίντεο από τους ίδιους τους μαθητές με την καθοδήγηση του διδάσκοντα συμβάλλει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και δραστηριοτήτων καθώς και στην καλύτερη κατανόηση ενός θέματος. Έφόσον μάλιστα οι δράσεις αυτές ενταχθούν σ ένα συστηματικό πλαίσιο παρέμβασης, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις παράλληλης καλλιέργειας της οπτικοακουστικής παιδείας.

5 ΔΟΜΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Κάθε μάθημα αποτελείται από τρεις ενότητες: α) Θεωρία β) Προβολή και ανάλυση οπτικοακουστικού υλικού γ) Παρουσίαση, επεξεργασία και σχολιασμός φοιτητικών εργασιών

6 ΒΑΣΙΚΈΣ ΘΈΜΑΤΙΚΈΣ ΈΝΟΤΗΤΈΣ Έξέλιξη οπτικοακουστικής γλώσσας στη σύγχρονη εποχή. Τεκμηρίωση της πραγματικότητας. Οραση/ακοή και αντιληπτική διαδικασία. Σχέση αντιληπτικής διαδικασίας και εκπαιδευτικών και πολιτισμικών δεδομένων. Έικόνα και πραγματικότητα - ήχος και πραγματικότητα. Η έννοια της οπτικοακουστικής παιδείας και οι βασικές κατευθύνσεις συστηματικής καλλιέργειας και ένταξής της στις διάφορες βαθμίδες της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Μοντέλα σχεδιασμού, παραγωγής και εκπαιδευτικής χρήσης του βίντεο με αναφορές στη χρήση υπάρχοντος υλικού και στον σχεδιασμό και στην παραγωγή βίντεο από τους διδασκόμενους.

7 Συνθετικές αρχές για την εικόνα και το κάδρο. Χρήση του βίντεο ως μέσου αυτοπαρατήρησης, εκπαίδευσης και ανεξάρτητης έκφρασης. Έικονογραφημένο σενάριο (storyboard). Κωδικοποιημένη τεχνική περιγραφή των βασικών χαρακτηριστικών ενός οπτικοακουστικού έργου με τη χρήση εικόνων και σχολίων. Το μοντάζ ως βασικό εργαλείο παραγωγής νοήματος. Μοντάζ και ντεκουπάζ. Ο ήχος ως δομικό στοιχείο της αφήγησης. Βασικές αρχές τεχνικής επεξεργασίας εικόνας και ήχου.

8 ΑΣΚΗΣΈΙΣ Ασκηση παρατήρησης με κειμενική περιγραφή (ατομική) Έικονογραφική απόδοση των βασικών χαρακτηριστικών της κειμενικής περιγραφής (ατομική) Έπιλογή από μια λίστα ταινιών, για τη συγγραφή ενός μικρού κειμένου (έως 10 σελίδες) για τα στοιχεία που περιέχει (αφηγηματικά, αισθητικά και τεχνικά) ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Τελική άσκηση (ομαδική ή ατομική: Δημιουργία ενός μικρού βίντεο (5-10 περίπου λεπτών), με θέμα που επιλέγει η ομάδα ανάλογα με τα ενδιαφέροντά και το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Παρουσίαση του βίντεο στη διάρκεια της εξεταστικής περιόδου. Συστηματική παρακολούθηση/αξιολόγηση/βελτίωση στην τάξη όλων των σταδίων κατασκευής (από την αρχική ιδέα στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση) της τελικής άσκησης.

9 ΈΝΔΈΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bordwell, D., Thompson, K., Έισαγωγή στην Τέχνη του Κινηματογράφου, Μορφωτικό Ιδρυμα Έθνικής Τραπέζης, 2004 Deleuze, Gilles, Κινηματογράφος Ι: Η εικόνα-κίνηση, Νήσος, 2009 Deleuze, Gilles, Κινηματογράφος ΙΙ: Η χρονοεικόνα, Νήσος, 2010 Stam Robert, Έισαγωγή στην θεωρία του κινηματογράφου, Πατάκη, 2006 Chion, Michel, Ο ήχος στον κινηματογράφο, Πατάκη, 2010 Burch, Noel, Πράξη του κινηματογράφου, Παϊρίδη Bazin, André, Τι είναι ο κινηματογράφος, Τόμος Ι, Αιγόκερως, 1988 Bazin, André, Τι είναι ο κινηματογράφος, Τόμος ΙΙ, Αιγόκερως, 1989 Pinel, Vincent, Το μοντάζ, Πατάκη, 2013 Altman, Rick, Sound Theory Sound Practice, Νέα Υόρκη, Routledge, 1992 Weis, Elisabeth - Belton, John, Film Sound: Theory and Practice, Columbia University Press, 1985

10 ΈΝΔΈΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bordwell, D., Thompson, K., Έισαγωγή στην Τέχνη του Κινηματογράφου, Μορφωτικό Ιδρυμα Έθνικής Τραπέζης, 2004

11 Η εικόνα-κίνηση, Gilles Deleuze μετάφραση: Μιχάλης Μάτσας, επιμέλεια: Κική Καψαμπέλη Νήσος, 2009

12 Η χρονοεικόνα, Gilles Deleuze μετάφραση: Μιχάλης Μάτσας, επιμέλεια: Κική Καψαμπέλη Νήσος, 2010

13 Ντοκιμαντέρ, μια άλλη πραγματικότητα Θεωρητικά κείμενα για την ταυτότητα του ντοκιμαντέρ στον 21ο αιώνα Συλλογικό έργο, επιμέλεια: Έιρήνη Στάθη, Γιάννης Σκοπετέας Αιγόκερως, 2009

14 10 κείμενα για το ντοκιμαντέρ Έύα Στεφανή, Έκδόσεις Πατάκη, 2007

15 Η ΔΙΑΛΈΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΒΛΈΠΈΙΝ. Ο ΒΑΛΤΈΡ ΜΠΈΝΓΙΑΜΙΝ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΈΔΙΟ ΈΡΓΑΣΙΑΣ ΠΈΡΙ ΣΤΟΩΝ, ΙΤΈ-ΠΑΝΈΠΙΣΤΗΜΙΑΚΈΣ ΈΚΔΟΣΈΙΣ ΚΡΗΤΗΣ, 2009

16 Χατζηνικολάου, Νίκος, Νοήματα της εικόνας : Μελέτες ιστορίας και θεωρίας της τέχνης /Ρέθυμνο :Πανεπιστημιακές Έκδόσεις Κρήτης, 2001

17 Gombrich, Ernst Hans. Το χρονικό της τέχνης / E. H. Gombrich μετάφραση Λίνα Κάσδαγλη. - Αθήνα : Μορφωτικό Ιδρυμα Έθνικής Τραπέζης, 1998

18 Ιστορία των αισθητικών θεωριών, Από την κλασική αρχαιότητα μέχρι σήμερα, Monroe C. Beardsley, μετάφραση: Δημοσθένης Κούρτοβικ, Παύλος Χριστοδουλίδης, Νεφέλη, 1989

19 Περί φωτογραφίας, Susan Sontag, μετάφραση: Ηρακλής Παπαϊωάννου, Φωτογράφος, 1993

20 ΞΑΝΘΑΚΗΣ Αλκης, Ιστορία της φωτογραφικής αισθητικής, Αιγόκερως, Αθήνα 1993

21 ΤΈΛΟΣ ;

22 ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ - Η ΤΈΧΝΗ ΤΗΣ ΈΞΑΠΑΤΗΣΗΣ Ο κινηματογράφος είναι μια αναπαραστατική τέχνη, αλλά συγχρόνως είναι η τέχνη της εξαπάτησης και έχει κάνει τέχνη την εξαπάτηση, την ψευδαίσθηση, την αυταπάτη. Η ερώτηση που θέτουν πάντα οι αναπαραστατικές τέχνες είναι: που βρίσκεται η πραγματικότητα. Ο Γκιγιώμ Απολιναίρ θεωρεί την πραγματικότητα της όρασης αλλά και της σύλληψης (conception) μια πραγματική δημιουργία και όχι μίμηση. O Ορσον Ουέλς στο F for Fake, (Orson Welles, 1974), αναρωτιέται συνεχώς αν η εξαπάτηση είναι δομικό στοιχείο του οπτικοακουστικού αφηγήματος, ή της τέχνης του κινηματογράφου.

23 ΚΑΔΡΟ ΠΛΑΝΟ - ΜΟΝΤΑΖ Το Κάδρο ορίζει το τι περιέχει μια εικόνα (κάθε στιγμή). Το κάδρο αποτελεί οριοθέτηση. Και η οθόνη αποτελεί το έσχατο όριο. Έκεί όπου ένα γενικό πλάνο με πολλή πληροφορία κατακτά τον ίδιο χώρο με ένα ποτήρι γάλα σε κοντινό. Κάθε καδράρισμα αποκαλύπτει έναν εκτός κάδρου χώρο. Το εκτός πεδίου παραπέμπει σε ό,τι δεν βλέπουμε ούτε ακούμε (?) αν και είναι απολύτως παρόν. Το κάδρο προσδιορίζει εντέλει ένα εκτός πεδίου, είτε με τη μορφή ενός ευρύτερου συνόλου που το προεκτείνει, είτε με τη μορφή ενός όλου που το ενσωματώνει.

24 ΚΑΔΡΟ ΠΛΑΝΟ - ΜΟΝΤΑΖ Το πλάνο (shot/ take, plan) είναι η μικρότερη οπτικοακουστική ενότητα με συνέχεια στο χώρο και στο χρόνο. Eίναι ο προσδιορισμός της κίνησης που αναπτύσσεται μέσα στο κλειστό σύστημα, μεταξύ στοιχείων ή μερών του συνόλου. Το πλάνο είναι η εικόνα-κίνηση και καθορίζεται από το ντεκουπάζ. Πως αλλάζει συνεχώς η οπτική γωνία ανάλογα με την κίνηση της μηχανής. Πως αλλάζουν οι συσχετισμοί ανάλογα με την κίνηση των στοιχείων μέσα στο κάδρο. Η λήψη και το πλάνο είναι το ίδιο αλλά με άλλη αρχή και τέλος.

25 ΚΑΔΡΟ ΠΛΑΝΟ - ΜΟΝΤΑΖ Το μοντάζ στην κινηματογραφική τέχνη δεν είναι απλώς η διαδικασία συγκόλλησης των πλάνων που απαρτίζουν μια ταινία, αλλά η διαδικασία πράξης νοήματος και συγκίνησης μέσω της αφήγησης -με εικόνες και ήχουςκαι του ρυθμού. Η χρήση κυρίως του ψηφιακού ήχου στον κινηματογράφο έδωσε τη δυνατότητα στους δημιουργούς να τον χρησιμοποιούν αφηγηματικά, εφαρμόζοντας νέους κανόνες και αλλάζοντας τη γραμματική της κινηματογραφικής γλώσσας. Η διαδικασία του μοντάζ δεν είναι απλώς μια υπόθεση τεχνικών επινοήσεων αλλά μια διαδικασία σύνταξης νοήματος μέσω της κινούμενης εικόνας και του ήχου, η οποία απασχόλησε και απασχολεί σκηνοθέτες και θεωρητικούς ως προς τις απεριόριστες σχεδόν δυνατότητες της στη δημιουργία του συνολικού υφολογικού συστήματος μιας ταινίας.