Χάρτης του Νομού Μαγνησίας Διπλωματική Εργασία

ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ & ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΠΣ «ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ & ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ» ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ : ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Χάρτης του Νομού Μαγνησίας Διπλωματική Εργασία ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΖΩΓΡΑΦΟΠΟΥΛΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΠΟΥΤΟΥΡΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ -2- ABSTRACT - 3 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ - 4-1. ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΧΑΡΤΗ - 6-1.1. Γεωμετρική Υποδομή του Χάρτη - 6-1.2. Το βασικό ψηφιακό υπόβαθρο - 7-1.3 Αρχικά Δεδομένα - 9-1.4. Τα διοικητικά όρια - 14-1.5. Τα όρια των Οικισμών - 15-1.6. Τα δίκτυα μεταφοράς - 17-1.7. Απεικόνιση Θεματικών Πληροφοριών - 19-2. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΤΟΥ ΧΑΡΤΗ - 21-3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - 28 - - 29-1

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αντικείμενο της διπλωματικής εργασίας, η οποία εκπονήθηκε στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Τεχνικές και Μέθοδοι στην Ανάλυση, Σχεδίαση και Διαχείριση του Χώρου», στη κατεύθυνση «Χαρτογραφική Παραγωγή & Γεωγραφική Ανάλυση», αποτέλεσε η σύνταξη χάρτη γενικής χρήσης του Νομού Μαγνησίας σε κλίμακα 1:100.000. Η σύνταξη του χάρτη, αποτελεί τη συνέχεια της σύνταξης των χαρτών των Περιφερειών Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, Κεντρικής Μακεδονίας, Δυτικής Μακεδονίας και Ηπείρου σε κλίμακα 1:270.000, καθώς και σειράς χαρτών Νομών της Ελλάδας σε κλίμακα 1:100.000 και Επαρχιών της Κύπρου σε κλίμακα 1:75.000, στα πλαίσια ερευνητικών προγραμμάτων και διπλωματικών εργασιών και διατριβών στον Τομέα Κτηματολογίου Φωτογραμμετρίας και Χαρτογραφίας του ΤΑΤΜ-ΑΠΘ. Ο συγκεκριμένος χάρτης του Ν. Μαγνησίας, έχει σαν βασικό σκοπό, την απόδοση, εκτός από τις άλλες γεωμετρικές πληροφορίες, των διοικητικών ορίων του νομού, δηλαδή των Καλλικρατικών Δήμων, καθώς και των ορίων όλων των οικισμών, όπως αυτοί καταγράφονται στους χάρτες της ΓΥΣ. Οι οικισμοί που καταγράφονται στο χάρτη αποτελούν τους οικισμούς απογραφής του νομού το 2001, σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή. Η ενημέρωση και η απόδοση του οδικού δικτύου με τα σημερινά δεδομένα καθώς και η απόδοση των περιοχών ιδιαίτερης περιβαλλοντικής σημασίας όπως του Δικτύου Νatura 2000 αποτέλεσαν βασικό στοιχείο του χάρτη. Στον χάρτη κλίμακας 1:100.000, αποδίδονται θεματικές πληροφορίες περιβαλλοντικού και τουριστικού ενδιαφέροντος καθώς και στοιχεία που αναδεικνύουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του νομού Μαγνησίας. Σε αυτό το τεύχος, που συνοδεύει το χάρτη, περιγράφονται τα στάδια της διαδικασίας σύνταξης του χάρτη του νομού Μαγνησίας, από τη συλλογή στοιχείων μέχρι την τελική εκτύπωση. Επιπλέον, αναφέρονται τα προβλήματα που αντιμετωπίστηκαν και τέλος τα συμπεράσματα που προκύπτουν από το σύνολο της διπλωματικής εργασίας. 2

ABSTRACT The objective of the thesis, which was conducted as a part of the Masters degree program Techniques and Methods on analysis, planning and land management in the direction of Cartographic Production and Geographic Analysis, was the construction of a map for the Magnesia Prefecture in scale of 1:100.000, for general use. The map is constructed, based on other maps produced in the Department of Cadaste, Photogrammetry and Cartography of Faculty of Rural and Surveying Engineering, AUTh in the frame of research programs and other diploma theses, such as the maps of the regions of East Macedonia and Thrace, Central Macedonia, West Macedonia and Epirus in scale 1:270000, maps of Greece s prefectures in scale 1:100000 and maps of Cyprus provinces in scale 1:75000. The basic aim of the map, apart from providing basic geometric data, is the presentation of administration boundaries, Kallikratian and Kapodistian municipalities and the boundaries of all villages-settlements, as they are recorded in the Hellenic Military Geographical Service and appeared on the orthophotomaps of "Ktimatologio A.E.". The villages presented on the map are based on the official recordings of the National Statistical Service of Greece for the year 2001. The updating and attribution of the road network, as well as the rendering of areas of special interest, like the Natura network were crucial elements of the map. Moreover, the map provides thematic information of environmental and tourist interest, which highlight the special characteristics of the region. In this volume, accompanying the map, the various stages of the construction of the map are presented, from the collection of the data until the final print. Moreover, the problems encountered in the process are reported followed by all the results obtained from the thesis. 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην εποχή των εικόνων και της πληροφορίας ο χάρτης αποτελεί ένα από σημαντικότερα εργαλεία για την διαχείριση, κωδικοποίηση και επεξεργασία των δεδομένων που καθορίζουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο τοποθετείται και ο ίδιος ο άνθρωπος δηλαδή τον χώρο στον οποίο εξελίσσεται. Στην Ελλάδα η χαρτογραφική παραγωγή για αρκετά χρόνια πραγματοποιόταν μόνο από κρατικούς φορείς. Οι βασικές κρατικές υπηρεσίες που συντάσσουν χάρτες είναι η Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού (Γ.Υ.Σ.), ο Οργανισμός Κτηματολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδας (ΟΚΧΕ), η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛ.ΣΤΑΤ), η Υδρογραφική Υπηρεσία Πολεμικού Ναυτικού, Το Ινστιτούτο Γεωλογικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) και το Ιδρυμα Δασικών Ερευνών (ΙΔΕ). Οι παραπάνω φορείς συντάσσουν τοπογραφικούς και θεματικούς χάρτες όλων των κλιμάκων. Τα τελευταία χρόνια χάρτες και από τον ιδιωτικό τομέα. Ο σύγχρονος χάρτης απευθύνεται όχι μόνο σε εξειδικευμένους χρήστες αλλά κυρίως στο ευρύ κοινό. Οι χάρτες σήμερα έχουν σκοπό να ενημερώσουν το χρήστη για τη μορφή του χώρου αλλά και για φαινόμενα που εξελίσσονται σε αυτόν. Έτσι, ο χάρτης χρησιμοποιείται πλέον για εκπαιδευτικούς, ιστορικούς, πολιτικούς, πολιτιστικούς, τουριστικούς και άλλους σκοπούς. Η εξέλιξη της τεχνολογίας βοήθησε στη δημιουργία ψηφιακών χαρτών και οδήγησε στην εύκολη και άμεση πρόσβαση των χρηστών σε ψηφιακούς χάρτες μέσω του διαδικτύου και των εφαρμογών που τις υποστηρίζουν. Πλέον, μέσω της τεχνολογίας, δίδεται η δυνατότητα στο χρήστη να έχει εύκολη πρόσβαση σε ψηφιακούς χάρτες και χαρτογραφικά δεδομένα μέσω της χρήσης του κινητού τηλεφώνου, του ηλεκτρονικού υπολογιστή, των συστημάτων πλοήγησης και άλλων σύγχρονων μέσων. Η εξέλιξη και η διάδοση των παραπάνω μέσων γίνεται με αρκετά γρήγορους ρυθμούς και συνεχώς δημιουργούνται νέες ανάγκες και προοπτικές. Ωστόσο, η σύνταξη ενός χάρτη είτε αυτός είναι σε αναλογική ή ψηφιακή μορφή είναι μία επιστημονική διαδικασία και απαιτεί συστήματα διασφάλισης της αξιοπιστίας, ακρίβειας, και ορθότητας του παραγόμενου χάρτη. 4

Για την σύνταξη του χάρτη της Μαγνησίας χρησιμοποιήθηκαν 16 χάρτες κλίμακας 1:50.000 της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού (Γ.Υ.Σ.) στους οποίους εμπεριέχεται ο νομός. Η προβολή τους είναι η Εγκάρσια Μερκατορική Προβολή, όπως εφαρμόζεται στο σύστημα U.T.M. Η κλίμακα 1:50.000 των χαρτών αυτών είναι κατάλληλη για τη δημιουργία παράγωγου χάρτη κλίμακας 1:100.000. Επίσης χρησιμοποιήθηκε το ψηφιακό χαρτογραφικό υπόβαθρο της Εθνικής Υποδομής Γεωχωρικών Πληροφοριών (Ε.Υ.ΓΕ.Π) και η διαδικτυακή υπηρεσία θέασης σε ορθοφωτογραφίες για το σύνολο της χώρας και πλήρως ορθοανηγμένες ορθοφωτογραφίες για αστικές / δομημένες περιοχές της χώρας η οποία παρέχεται από την «Κτηματολόγιο Α.Ε.». Οι πηγές των θεματικών δεδομένων ήταν το ψηφιακό χαρτογραφικό υπόβαθρο της Εθνικής Υποδομής Γεωχωρικών Πληροφοριών (Ε.Υ.ΓΕ.Π) καθώς και χάρτες ιδιωτικών φορέων του εμπορίου. Παρακάτω περιγράφεται και αναλύεται η διαδικασία που ακολουθήθηκε με σκοπό τη σύνταξη του χάρτη του νομού Μαγνησίας σε κλίμακα 1.100.000. Η διαδικασία χωρίζεται σε 2 βασικά μέρη: Το πρώτο αφορά τη συλλογή, επεξεργασία και ενημέρωση των αρχικών δεδομένων με σκοπό τη δημιουργία της διανυσματικής βάσης του χάρτη σε χαρτογραφικό περιβάλλον και το δεύτερο αναφέρεται στην επεξεργασία του ψηφιακού μοντέλου του χάρτη, την επεξεργασία των πληροφοριών και την τελική σύνθεση και εκτύπωση του χάρτη κλίμακας 1:100.000. Τέλος παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας. Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω για την ανάθεση του θέματος και την παρακολούθηση της εργασίας την κ. Χρυσούλα Μπούτουρα, καθηγήτρια του Τμήματος Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών του Α.Π.Θ καθώς και την κ. Αγγελική Τσορλίνη, διδάκτορα του Τμήματος Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Α.Π.Θ. για την πολύτιμη βοήθειά της. 5

1. ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΧΑΡΤΗ 1.1. Γεωμετρική Υποδομή του Χάρτη. Το προβολικό σύστημα που χρησιμοποιήθηκε για την σύνταξη του χάρτη, ήταν αυτό της εγκάρσιας Μερκατορικής Προβολής μιας ζώνης, με Κεντρικό Μεσημβρινό αυτόν των 24 μοιρών, με γεωδαιτικό Datum το Παγκόσμιο Γεωκεντρικό σύστημα WGS 84. Ο χάρτης έγινε σε κλίμακα 1:100.000. Η κλίμακα αυτή κρίθηκε κατάλληλη για το είδος των πληροφοριών που επρόκειτο να απεικονιστούν στο χάρτη σε σχέση με το μέγεθος και το σχήμα του νομού αλλά και τον τρόπο εκτύπωσης. Η εκτύπωση του χάρτη έγινε σε δύο φύλλα διαστάσεων 100cm x 75cm με επικαλυπτόμενο τμήμα 40cm, ενώ αναλυτικότερα παρουσιάζεται η τελική μορφοποίηση και εκτύπωση του χάρτη στο Κεφ. 2 «Επεξεργασία και τελική σχεδίαση του χάρτη». 6

1.2. Το βασικό ψηφιακό υπόβαθρο Για τη σύνταξη του χάρτη χρησιμοποιήθηκαν ως υπόβαθρο, οι δεκαέξι χάρτες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού (Γ.Υ.Σ.) κλίμακας 1:50.000 που καλύπτουν το νομό και τη γύρω περιοχή. Οι χάρτες ψηφιοποιήθηκαν και ενημερώθηκαν από τα διανυσματικά ψηφιακά αρχεία, τα οποία παρέχονται δωρεάν από την Εθνική Υποδομή Γεωχωρικών Πληροφοριών (Ε.Υ.ΓΕ.Π.), από την ιστοσελίδα (http://geodata.gov.gr) και πιστοποιήθηκαν και ελέγχθηκαν από την υπηρεσία θέασης σε πλήρως ορθοανηγμένες αεροφωτογραφίες της ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Α.Ε. Η χωρική ανάλυση των ορθοφωτογραφιών είναι 20cm για τις αστικές περιοχές της χώρας και 50cm για το υπόλοιπο της χώρας. Οι λήψεις των αεροφωτογραφιών έγιναν την περίοδο 2007 έως 2009 και είναι δυνατή η πρόσβαση σε αυτές μέσω της υπηρεσίας WMS (Web Map Service) της ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Α.Ε. (http://gis.ktimanet.gr/wms/wmsopen/wmsserver.aspx). Το σύστημα αναφοράς των χαρτών της ΓΥΣ ήταν το Ευρωπαϊκό (UTM- ED50) των διανυσματικών δεδομένων ήταν το Ελληνικό Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς 1987 (Ε.Γ.Σ.Α. 87) και της υπηρεσίας θέασης ορθοφωτογραφιών το Παγκόσμιο Σύστημα Αναφοράς WGS84. Παρακάτω δίδονται τα διανυσματικά αρχεία και οι ορθοφωτογραφίες που χρησιμοποιήθηκαν για την σύνταξη του χάρτη καθώς και ο φορέας που παρέχει τα δεδομένα. Συγκεκριμένα χρησιμοποιήθηκαν: Όρια Νομού Τα όρια του νομού παρέχονται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή. Όρια Καλλικρατικών δήμων Τα όρια των Καλλικρατικών δήμων παρέχονται από τον Οργανισμό Κτηματολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδας. Όρια ΟΤΑ (Καποδιστριακών Δήμων) Τα όρια ΟΤΑ (Καποδιστριακών Δήμων παρέχονται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή και από τον Οργανισμό Κτηματολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδας. Λίμνες Οι λίμνες παρέχονται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. 7

Δίκτυο ποταμών ρεμάτων, υδρογραφικό δίκτυο παρέχονται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Το δίκτυο NATURA 2000 και προστατευόμενες περιοχές παρέχονται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Καταφύγια άγριας ζωής, εθνικά πάρκα, αισθητικά δάση παρέχονται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Σιδηροδρομικό Δίκτυο Το σιδηροδρομικό δίκτυο παρέχεται από το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη Οικισμοί Οι Οικισμοί της χώρας όπως χρησιμοποιούνται από την ΕΛ.ΣΤΑΤ. για λόγους απογραφής. Ορθοφωτογραφίες μέσω WMS (Web Map Service) εξυπηρετητή για την ευρύτερη περιοχή του νομού Μαγνησίας που παρέχονται από την «Κτηματολόγιο Α.Ε.» (εικόνα 1) Εικόνα 1. Ορθοφωτογραφία μέσω WMS της Κτηματολόγιο Α.Ε. Tα παραπάνω διανυσματικά δεδομένα τα οποία ήταν στο Ελληνικό Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς 1987 (Ε.Γ.Σ.Α.87) μετασχηματίστηκαν στο Παγκόσμιο Σύστημα Αναφοράς WGS84 ώστε να είναι δυνατός ο έλεγχος και η ενημέρωσή τους από τις ορθοφωτογραφίες της «Κτηματολόγιο Α.Ε.». 8

1.3. Αρχικά Δεδομένα Για την δημιουργία του χάρτη, χρησιμοποιήθηκαν, σε συνδυασμό με το ψηφιακό χαρτογραφικό υπόβαθρο της Εθνικής Υποδομής Γεωχωρικών Πληροφοριών (Ε.Υ.ΓΕ.Π), δεκαέξι χάρτες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού (Γ.Υ.Σ.) κλίμακας 1:50.000 που καλύπτουν το νομό και τη γύρω περιοχή (Εικόνα 2). Οι χάρτες αυτοί περιγράφουν του Ελληνικό χώρο και η κλίμακά τους είναι κατάλληλη για να αποτελέσουν την πρωτογενή βάση για σύνταξη χάρτη 1:100.000. Η προβολή τους είναι η Εγκάρσια Μερκατορική Προβολή 6 μοιρών, όπως εφαρμόζεται στο σύστημα U.T.M. Εικόνα 2. Χάρτες της ΓΥΣ κλίμακας 1:50.000 που καλύπτουν το Ν. Μαγνησίας Το προβολικό σύστημα των χαρτών της Γ.Υ.Σ. κλίμακας 1:50.000 (Εικόνα 3) είναι η Εγκάρσια Μερκατορική προβολή με γεωδαιτικό Datum το ED50 και ελλειψοειδές το Διεθνές του Hayford. Οι χάρτες Γ.Υ.Σ. γεωαναφέρθηκαν στο παραπάνω σύστημα με βάση ψηφιακό χαρτογραφικό κάνναβο που κάλυπτε την ευρύτερη περιοχή του νομού 9

Μαγνησίας στο ίδιο προβολικό σύστημα. Τα αποτελέσματα της γεωαναφοράς των χαρτών ήταν ικανοποιητικά γιατί οι αποκλίσεις ήταν μικρότερες των 30 μέτρων που είναι, περίπου, η ελάχιστη ανεκτή γραφική ακρίβεια του παράγωγου χάρτη 1:100.000. Εικόνα 3. Χάρτης της ΓΥΣ κλίμακας 1:50.000, το φύλλο του Βόλου. Τα διανυσματικά δεδομένα της Εθνικής Υποδομής Γεωχωρικών Πληροφοριών που αφορούσαν τις λίμνες, τους ποταμούς και το υδρογραφικό δίκτυο μετασχηματίστηκαν από το Ελληνικό Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς Ε.Γ.Σ.Α. 87 στο προβολικό σύστημα των χαρτών της Γ.Υ.Σ. ώστε να ενημερωθούν και να συμπληρωθούν. Από τους χάρτες της Γ.Υ.Σ. ψηφιοποιήθηκε η ακτογραμμή, τα ρέματα του νομού Μαγνησίας και λήφθηκαν όλες οι απαραίτητες πληροφορίες που αφορούσαν την θέση και την ονοματολογία των: Νησιών Ακρωτηρίων 10

Κόλπων Όρμων Διαύλων Για την άντληση θεματικών πληροφοριών χρησιμοποιήθηκαν οι παρακάτω χάρτες του εμπορίου (ιδιωτικών φορέων) (Εικόνα 4): Οδικός - Τουριστικός Χάρτης του νομού Μαγνησίας κλίμακας 1:200.000 των εκδόσεων «Όραμα» σε αναλογική μορφή (Εικόνα 4) Οδικός - Τουριστικός Χάρτης του Πηλίου κλίμακας 1:100.000 των εκδόσεων «Όραμα» σε αναλογική μορφή Περιηγητικός & Πεζοπορικός Χάρτης της Σκιάθου κλίμακας 1:25.000, εκδόσεων «Ανάβασης» σε αναλογική μορφή Πεζοπορικός Χάρτης της Αλοννήσου κλίμακας 1:25.000, εκδόσεων «Ανάβασης» σε αναλογική μορφή Πεζοπορικός Χάρτης της Σκοπέλου κλίμακας 1:25.000, εκδόσεων «Ανάβασης» σε αναλογική μορφή Χάρτης του Βόρειου Πήλιου Μαυροβουνίου κλίμακας 1:50.000, εκδόσεων «Ανάβασης» σε ψηφιακή μορφή Χάρτης του Νοτίου Πηλίου, κλίμακας 1:50.000, εκδόσεων «Ανάβασης» σε ψηφιακή μορφή Χάρτης Θεσσαλίας, κλίμακας 1.250.000, εκδόσεων «Ανάβασης» σε ψηφιακή μορφή 11

Εικόνα 4. Χάρτες που χρησιμοποιήθηκαν για την άντληση θεματικών πληροφοριών Επίσης χρησιμοποιήθηκε ένας χάρτης της Πολεοδομικής Υπηρεσίας του Δήμου Βόλου (Εικόνα 5), ο οποίος γεωαναφέρθηκε χρησιμοποιώντας ως σημεία ελέγχου σημεία της ακτογραμμής. Στο χάρτη αυτό εμφανίζονται τα διοικητικά όρια του Δήμου Βόλου και της ευρύτερης περιοχής. Ο χάρτης γεωαναφέρθηκε στην εγκάρσια Μερκατορική Προβολή μιας ζώνης, με Κεντρικό Μεσημβρινό αυτόν των 24 μοιρών και γεωδαιτικό Datum, το Παγκόσμιο Γεωκεντρικό σύστημα WGS 84. Εικόνα 5. Χάρτης της Πολεοδομικής Υπηρεσίας του Δήμου Βόλου. 12

Τέλος χρησιμοποιήθηκε ένας χάρτης καταγραφής σπηλαίων του Ν. Μαγνησίας (Εικόνα 6), ο οποίος συντάχθηκε από ομάδα εργασίας του ΤΕΕ Μαγνησίας. Ο χάρτης γεωαναφέρθηκε στην εγκάρσια Μερκατορική Προβολή μιας ζώνης, με Κεντρικό Μεσημβρινό αυτόν των 24 μοιρών και γεωδαιτικό Datum το Παγκόσμιο Γεωκεντρικό σύστημα WGS 84. Εικόνα 6. Χάρτης καταγραφής σπηλαίων του Ν. Μαγνησίας Όλα τα παραπάνω ψηφιακά δεδομένα σε μορφή vector και raster μετασχηματίστηκαν ή γεωαναφέρθηκαν σε ένα κοινό προβολικό σύστημα, την εγκάρσια Μερκατορική Προβολή μιας ζώνης, με Κεντρικό Μεσημβρινό αυτόν των 24 μοιρών και γεωδαιτικό Datum το Παγκόσμιο Γεωκεντρικό σύστημα WGS 84, ώστε να έχουν όλα το ίδιο σύστημα αναφοράς και να μπορούν να συνδυασθούν με τις ορθοφωτογραφίες της «Κτηματολόγιο Α.Ε.». Το προβολικό αυτό σύστημα χρησιμοποιήθηκε και για την σύνταξη του χάρτη κλίμακας 1:100.000 του νομού Μαγνησίας που ήταν το αντικείμενο της διπλωματικής εργασίας. 13

1.4. Τα διοικητικά όρια Στο χάρτη απεικονίζονται τα όρια των Καποδιστριακών δήμων που είχαν δημιουργηθεί με τη συνένωση των ορίων των παλαιών Δήμων και κοινοτήτων. Tα όρια αυτά δίνονται σε διανυσματική μορφή από την Ελληνική Στατιστική Αρχή και από τον Οργανισμό Κτηματολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδας. Κατά την εισαγωγή των διανυσματικών αρχείων των Καποδιστριακών δήμων στο χάρτη παρατηρήθηκαν σε ορισμένες περιοχές μεγάλες αποκλίσεις (Εικόνα 7) μεταξύ των ορίων που δίνονταν από τους δύο φορείς. Οι αποκλίσεις αυτές ήταν αρκετά μεγάλες για να θεωρηθούν αμελητέες για τον χάρτη κλίμακας 1:100.000 το νομού Μαγνησίας. Για την επίλυση του παραπάνω προβλήματος χρησιμοποιήθηκε ο χάρτης της Πολεοδομικής Υπηρεσίας του Δήμου Βόλου στον οποίο απεικονίζονταν τα όρια των Καποδιστριακών δήμων (σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα). Τελικά απεικονίστηκαν τα όρια των Καποδιστριακών δήμων του Οργανισμού Κτηματολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδας τα οποία διορθώθηκαν με βάση τον χάρτη της Πολεοδομικής Υπηρεσίας του Δήμου Βόλου. Εικόνα 7. Διαφορές στα όρια των Καποδιστριακών Δήμων όπως αποτυπώνονται από τον ΟΚΧΕ (μπλε) και από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (κόκκινο). Κάθε Καποδιστριακός δήμος έλαβε ένα αύξοντα αριθμό κοντά στην πρωτεύουσα του και απεικονίσθηκε στο υπόμνημα του χάρτη. Τα όρια των δήμων του Καλλικράτη λήφθηκαν σε διανυσματική μορφή από τον Οργανισμό Κτηματολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδας. 14

1.5. Τα όρια των Οικισμών Βασικό στόχο της διπλωματικής εργασίας αποτέλεσε η σωστή απόδοση των ορίων των οικισμών. Τα όρια των οικισμών ψηφιοποιήθηκαν από τις ορθοφωτογραφίες, μέσω του WMS (Web Map Service) της ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Α.Ε., για τον νομό Μαγνησίας και την ευρύτερη περιοχή. Οι λήψεις των αεροφωτογραφιών αυτών έγιναν την περίοδο 2007 έως 2009 και αποτελούν έγκυρη και ενημερωμένη πηγή, ώστε να αποδοθεί η σημερινή κατάσταση των ορίων των οικισμών με έγκυρο τρόπο. Βοηθητικά στοιχεία για τον ορισμό της θέσης των οικισμών αποτέλεσαν οι χάρτες της Γ.Υ.Σ. κλίμακας 1:50.000 καθώς και το αρχείο που παρέχεται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή για τη θέση των οικισμών όπως χρησιμοποιούνται από την αυτή για λόγους απογραφής. Όλοι οι οικισμοί αποδόθηκαν με επιφανειακά σύμβολα. Σύμφωνα με τα πληθυσμιακά στοιχεία της απογραφής του 2001 από την ΕΛ. ΣΤΑΤ. και μετά από ανάλυση των μεγεθών των οικισμών του νομού Μαγνησίας και των γύρω περιοχών οι οικισμοί κατηγοριοποιήθηκαν σε έξι κατηγορίες : 1. 0 κάτοικοι 2. 1 2000 κάτοικοι 3. 2001 5000 κάτοικοι 4. 5001 10000 κάτοικοι 5. 10001 50000 κάτοικοι 6. 50001 100000 κάτοικοι Ξεχωριστή κατηγορία αποτέλεσαν οι οικισμοί με μηδενικό πληθυσμό και οι οικισμοί που απογράφονται σε άλλους οικισμούς. Η απόδοση των μεγεθών των οικισμών έγινε με διαφορετική διαβάθμιση χρώματος για κάθε τάξη. Η έδρα κάθε Καποδιστριακού δήμου αποδόθηκε με πιο έντονη γραμματοσειρά και η έδρα κάθε Καλλικρατικού Δήμου με έντονη και υπογραμμισμένη γραμματοσειρά (Εικόνα 8). 15

Εικόνα 8. Κατηγορίες οικισμών στο νέο χάρτη του Ν. Μαγνησίας. 16

1.6. Τα δίκτυα μεταφοράς Το οδικό δίκτυο, βασικό δυναμικό στοιχείο κατά τη σύνταξη και ενημέρωση ενός χάρτη, ψηφιοποιήθηκε αρχικά από τους χάρτες της Γ.Υ.Σ. Επειδή τα τελευταία χρόνια το οδικό δίκτυο έχει μεταβληθεί αρκετά, κυρίως σε επίπεδο χωματόδρομων, κρίθηκε αναγκαία η ενημέρωση του. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκαν οι ορθοφωτογραφίες, μέσω του WMS (Web Map Service) εξυπηρετητή, που παρέχονται από την Κτηματολόγιο Α.Ε. Οι φωτοληψίες της Κτηματολόγιο Α.Ε. είναι αρκετά πρόσφατες ώστε να ενημερωθεί επαρκώς ο χάρτης του Ν. Μαγνησίας. Το οδικό δίκτυο κατηγοριοποιήθηκε σε πέντε βασικές κατηγορίες (Εικόνα 9) ως εξής: 1. εθνική οδός 2. κεντρικός ασφαλτόδρομος 3. ασφαλτόδρομος 4. περιφερειακή οδός 5. χωματόδρομος Εικόνα 9. Κατηγορίες του οδικού δικτύου στο νέο χάρτη του Ν. Μαγνησίας 17

Το σιδηροδρομικό δίκτυο της περιοχής δεν παρουσιάζει μεταβολές τα τελευταία χρόνια. Το διανυσματικό αρχείο που παρέχεται από το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη για το σιδηροδρομικό δίκτυο της Ελλάδας αφού μετασχηματίστηκε στο Παγκόσμιο Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς WGS84, ελέγχθηκε χρησιμοποιώντας τις ορθοφωτογραφίες της Κτηματολογίου Α.Ε. Επίσης από τις παραπάνω ορθοφωτογραφίες ψηφιοποιήθηκε και η ιστορική σιδηροδρομική γραμμή που συνδέει τον οικισμό «Άνω Λεχώνια» με τον οικισμό των «Μηλεών» και η οποία χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα για λόγους αναψυχής. 18

1.7. Απεικόνιση Θεματικών Πληροφοριών Ο χάρτης, εκτός από τα γεωμετρικά του χαρακτηριστικά ενημερώθηκε και με θεματικά στοιχεία που απεικονίζουν σημεία και τοποθεσίες ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Τα στοιχεία αυτά, τα οποία αποδόθηκαν με σημειακά γραμμικά - επιφανειακά σύμβολα, και βρίσκονται στην περιοχή μελέτης είναι τα εξής : οι μονές τα κάστρα και οι πύργοι οι αρχαιολογικοί χώροι τα σπήλαια τα μουσεία οι χαρακτηρισμένοι παραδοσιακοί οικισμοί τα αεροδρόμια οι σιδηροδρομικοί σταθμοί τα πανεπιστήμια οι περιοχές «Natura 2000» τα εθνικά πάρκα και ο ερευνητικός σταθμός θαλάσσιου πάρκου τα αισθητικά δάση τα καταφύγια άγριας ζωής οι περιοχές πεζοπορίας τα χιονοδρομικά κέντρα τα ορειβατικά καταφύγια τα στάδια οι βιομηχανικές περιοχές τα φράγματα τα λιμάνια Συμπληρώθηκαν επίσης τα ονόματα των ποταμών και των κύριων ρεμάτων, ακρωτηρίων, κόλπων, διαύλων, όρμων, λιμνών, όρων του Νομού Μαγνησίας σύμφωνα με τις χαρτογραφικές αρχές σχεδίασης (Εικόνα 10-11). 19

Εικόνα 10. Θεματικά δεδομένα στο νέο χάρτη του Ν. Μαγνησίας Εικόνα 11. Θεματικά δεδομένα στην περιοχή του Πηλίου, στο νέο χάρτη του Ν. Μαγνησίας 20

2. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΤΟΥ ΧΑΡΤΗ Το τελικό ψηφιακό υπόβαθρο που προέκυψε ακολουθώντας την διαδικασία που περιγράφηκε παραπάνω χρειάστηκε περαιτέρω επεξεργασία ώστε ο χάρτης να αποκτήσει την τελική του μορφή. Τα στοιχεία του χάρτη τακτοποιήθηκαν σύμφωνα με τους κανόνες της χαρτογραφίας, χωρίσθηκαν σε επίπεδα (layers) και έλαβαν χρώματα και υφές ανάλογα με την πληροφορία που απεικόνιζαν. Τα σύμβολα που χρησιμοποιήθηκαν, το υπόμνημα του χάρτη (Εικόνα 15) καθώς και η πλαισίωσή του, ακολουθούν τις προδιαγραφές που είχαν χρησιμοποιηθεί για την σύνταξη των χαρτών των Περιφερειών Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, Κεντρικής Μακεδονίας Δυτικής Μακεδονίας και Ηπείρου, καθώς και σειράς χαρτών Νομών της Ελλάδας, στα πλαίσια ερευνητικών προγραμμάτων και Διπλωματικών εργασιών και διατριβών στον Τομέα Κτηματολογίου Φωτογραμμετρίας και Χαρτογραφίας του ΤΑΤΜ-ΑΠΘ. Η τοποθέτηση των συμβόλων, ώστε να είναι εμφανή και να μην αλληλεπικαλύπτονται στις περιοχές όπου είχαμε μεγάλη συγκέντρωση πληροφορίας, επιλύθηκε επιλέγοντας το κατάλληλο μέγεθος σχήμα και θέση τους. Επίσης, χρησιμοποιήθηκαν κατάλληλες σε μορφή και μέγεθος γραμματοσειρές, λαμβάνοντας υπόψη την κλίμακα του χάρτη, το είδος και την πυκνότητα της πληροφορίας και ακολουθώντας πάντα τις αρχές της χαρτογραφίας. Το σχήμα του Ν. Μαγνησίας και η επιθυμητή κλίμακα του χάρτη 1:100.000 οδήγησαν στην επιλογή εκτύπωσης του χάρτη σε δύο φύλλα διαστάσεων 100cm x 75cm (Εικόνα 12, Εικόνα 13, Εικόνα 14) με κοινή επικαλυπτόμενη περιοχή 40cm η οποία αντιστοιχεί με 40km του Ν. Μαγνησίας. 21

Εικόνα 12. Τα δύο φύλλα χάρτη και η κοινή επικαλυπτόμενη περιοχή Εικόνα 13. Το πρώτο φύλλο χάρτη του Ν. Μαγνησίας 22

Εικόνα 14. Τ0 δεύτερο φύλλο χάρτη του Ν. Μαγνησίας Οι χάρτες περιλαμβάνουν χάρτη οδηγό (Εικόνα 17), βορά, αριθμητική και γραφική κλίμακα, πληροφορίες που αφορούν την γεωμετρική υποδομή, το χαρτογραφικό κάνναβο (Εικόνα 16), κατάλογο των Καλλικρατικών και Καποδιστριακών Δήμων καθώς και αναλυτική περιγραφή των συμβόλων που χρησιμοποιούνται κατά περίπτωση (Εικόνα 15). Στον χάρτη του Ν. Μαγνησίας όλα τα παραπάνω στοιχεία τοποθετήθηκαν στην κοινή επικαλυπτόμενη περιοχή των δύο φύλλων εκτύπωσης του χάρτη. 23

Εικόνα 15. Υπόμνημα του νέου χάρτη του Ν. Μαγνησίας Εικόνα 16. Βορράς, αριθμητική και γραφική κλίμακα, πληροφορίες που αφορούν την γεωμετρική υποδομή του χάρτη. Εικόνα 17. Χάρτης οδηγός. 24

Στο τελικό στάδιο προστέθηκαν στον χάρτη οι ισουψείς καμπύλες που καλύπτουν τον νομό Μαγνησίας, με ισοδιάσταση 50 μέτρα, και ο χάρτης πήρε την τελική του μορφή. Λεπτομέρειες του χάρτη παρουσιάζονται στις εικόνες 18, 19 και 20, ενώ η τελική μορφή των δύο φύλλων στις εικόνες 21 και 22. Εικόνα 18. Ο Βόλος και η ευρύτερη περιοχή του Πηλίου στον χάρτη του Ν. Μαγνησίας. Εικόνα 19. Η ευρύτερη περιοχή του Αλμυρού στον χάρτη του Ν. Μαγνησίας. 25

Εικόνα 20. Η Σκόπελος στον χάρτη του Ν. Μαγνησίας. Εικόνα 21. Το πρώτο φύλλο του χάρτη του Ν. Μαγνησίας. 26

Εικόνα 22. Το δεύτερο φύλλο του χάρτη του Ν. Μαγνησίας. 27

3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στη σημερινή εποχή η ταχύτητα και τα μέσα διάδοσης της πληροφορίας έχουν πολλαπλασιαστεί σε σχέση με το παρελθόν. Πλέον η πρόσβαση σε χαρτογραφικά δεδομένα είναι πολύ πιο εύκολη καθώς παρέχονται τόσο από κρατικούς φορείς όσο και από ιδιωτικούς. Η εξέλιξη της πληροφορικής και της τεχνολογίας έχει δώσει την δυνατότητα γρήγορης επεξεργασίας μεγάλου όγκου χωρικών δεδομένων. Τα ειδικά λογισμικά τα οποία αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια παρέχουν την δυνατότητα σύνταξης χαρτών με πολύ ταχύτερους ρυθμούς. Η ενημέρωση και ο έλεγχος των δεδομένων μπορεί να γίνεται μέσω συνδυασμού τους, μετασχηματισμών και επεξεργασίας τους, είτε αυτά προέρχονται από πρωτογενείς παρατηρήσεις, είτε από πρωτογενείς χάρτες, είτε από πρόσφατες αεροφωτογραφίες και δορυφορικές εικόνες, Ιδιαίτερη προσοχή όμως πρέπει να δίδεται στην ακρίβεια και αξιοπιστία της πληροφορίας που παρέχεται από τον κάθε αρμόδιο φορέα. Ο έλεγχος και η ενημέρωση των χαρτογραφικών δεδομένων μπορεί να γίνει συγκρίνοντας και αντιπαραθέτοντας κοινά δεδομένα που παρέχονται από διάφορους φορείς μέσω τον σύγχρονων λογισμικών. Η πρόσβαση τόσο στα χαρτογραφικά δεδομένα όσο και στα μέσα σύνταξης χαρτών μπορεί να είναι πιο εύκολη και γρήγορη σε σχέση με το παρελθόν, ωστόσο πρέπει να γίνεται από ειδικούς του χώρου σύμφωνα με τις αρχές της χαρτογραφικής επιστήμης, ώστε να παράγεται ένα άρτιο χαρτογραφικό αποτέλεσμα. Η τήρηση των αρχών της χαρτογραφίας, είναι αυτό εξάλλου που καθιστά ένα χάρτη αξιόπιστο με τον οποίο επικοινωνεί ο χρήστης. Συνεπώς, η παραγωγή των σύγχρονων χαρτών που απευθύνονται τόσο στον απλό όσο και στον εξειδικευμένο χρήστη πρέπει να γίνεται από ειδικούς επιστήμονες οι οποίοι γνωρίζοντας τις χαρτογραφικές αρχές και τις σύγχρονες μεθόδους και τεχνικές μπορούν να αξιοποιούν και να αξιολογούν με ορθό τρόπο όλη τη διαθέσιμη πληροφορία. 28

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΥΣ, Χάρτες Γενικής Χρήσης 1:50.000, 1970-1990, Αθήνα ΕΣΥΕ, Πίνακες Απογραφής Πληθυσμού 2001. Λιβιεράτος Ε., 1988. Γενική Χαρτογραφία και στοιχεία Θεματικής Χαρτογραφίας. Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη. Λιβιεράτος Ε. και Φωτίου Α., 2000. Γεωμετρική Γεωδαισία και Δίκτυα. Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη Λιβιεράτος Ε., Χ. Μπούτουρα, Χ. Καλτσίκης, Κ. Παπαδόπουλος, 2002. Χάρτης Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης κλίμακας 1:270.000. Θεσσαλονίκη Λιβιεράτος Ε., Χ. Μπούτουρα, Χ. Καλτσίκης, Κ. Παπαδόπουλος, 2002. Χάρτης Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας κλίμακας 1:270.000. Θεσσαλονίκη Λιβιεράτος Ε., Χ. Μπούτουρα, Χ. Καλτσίκης, Κ. Παπαδόπουλος, 2002. Χάρτης Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας κλίμακας 1:270.000. Θεσσαλονίκη Λιβιεράτος Ε., 2007 (1998). 25 Αιώνες χαρτογραφίας και χαρτών. Μια περιήγηση από τους Ίωνες στον Πτολεµαίο και τον Ρήγα, Θεσσαλονίκη: Ζήτη Μπούτουρα Χ., 2002. Παραγωγή και Χρήση Χαρτών. Πανεπιστημιακές Σημειώσεις. Μπούτουρα Χ., 2000. Αυτοματοποιημένος Χάρτης του Ανάγλυφου στην Περιοχή της Θεσσαλονίκης. Πρακτικά 6ου Εθνικού Συνεδρίου Χαρτογραφίας. Αθήνα. Τομέας ΚΦΧ-ΤΑΤΜ ΑΠΘ, Χάρτες: Περιφέρειας Ηπείρου κλίμακας 1:270.000, Νομών Καβάλας, Ξάνθης, Κιλκίς, Καστοριάς, Κοζάνης κλίμακας 1:100.000, και Επαρχιών Πάφου και Λεμεσού κλίμακας 1:75.000, Επίβλεψη: Χρυσούλα Μπούτουρα, Επιμέλεια: Αγγελική Τσορλίνη, 2004-2011, Θεσσαλονίκη Διαδικτυακές πηγές http://cartography.web.auth.gr http://geodata.gov.gr http://gis.ktimanet.gr/wms/wmsopen/wmsserver.aspx 29