ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗΘ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ

Δ Λ Λ Ζ Ν Η Κ Ζ Γ Ζ Μ Ο Κ Ρ Α Σ Η Α ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΔΧΣΔΡΗΚΧΝ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗΘ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΣΔΛΔΥΧΝ ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα Ζ ΓΖΜΟΗΑ ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑ ΚΑΗ Ζ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΑ ΣΖ ΣΟΤΡΚΗΑ Δπηβιέπωλ : Παπαθωλζηαληίλνπ Νηθόιανο πνπδάζηξηα : αξάθε Άξηεκηο ΑΘΖΝΑ 2008

Ζ ΓΖΜΟΗΑ ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑ ΚΑΗ Ζ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΑ ΣΖ ΣΟΤΡΚΗΑ 1

ΠΔΡΗΛΖΦΖ Αληηθείκελν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε κειέηε ηεο δεκφζηαο επηθνηλσλίαο θαη ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο ηεο Σνπξθίαο. ην πξψην θεθάιαην ηεο εξγαζίαο κειεηάηαη ε Γεληθή Γξακκαηεία Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο ηεο Σνπξθίαο, σο ν βαζηθφο θνξέαο δεκφζηαο επηθνηλσλίαο ηεο ρψξαο, θαη παξνπζηάδνληαη ε δνκή, ε ιεηηνπξγία θαη νη αξκνδηφηεηεο ηνπ θνξέα απηνχ. ην δεχηεξν θεθάιαην ηεο εξγαζίαο κειεηψληαη θαηαξρήλ ε έλλνηα ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο, νη βαζηθέο αξρέο ηεο ηνπξθηθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη νη θχξηεο παξάκεηξνη ηεο ηνπξθηθήο δεκφζηαο δηπισκαηίαο. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη νη βαζηθνί θνξείο ηεο ηνπξθηθήο δεκφζηαο δηπισκαηίαο, δειαδή ην Τπνπξγείν Δμσηεξηθψλ, νη Αθφινπζνη Σχπνπ, ην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ θαη Σνπξηζκνχ, ην Τθππνπξγείν Δμσηεξηθνχ Δκπνξίνπ, ε Τπεξεζία Γηεζλνχο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο (ΣΗΚΑ), ην ηξαηεγηθφ Πιάλν ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο γηα ηελ πεξίνδν 2009 2013 θαη ηέινο, νη ηδησηηθέο πξσηνβνπιίεο ηεο ηνπξθηθήο δεκφζηαο δηπισκαηίαο. ABSTRACT The subject of this essay is Turkey s public communication and public diplomacy. In chapter one of the essay we focus on the main instrument of Turkey s public communication, namely the Directorate General of Press and Information and we present the structure, the function and the competences of this institution. In chapter two of the essay we analyze the notion of public diplomacy, the principals of the Turkish foreign policy and the main objectives of the Turkish public diplomacy. Furthermore we present the main instruments of Turkish public diplomacy, namely the Minister of Foreign Affairs, the Ministry of Culture and Tourism, the Undersecretariat of the Prime Ministry for Foreign Trade, the Turkish International Cooperation and Development Agency (TIKA), the Strategic Plan 2009-2013 of the Directorate General of Press and Information and, finally, the private initiatives on Turkish public diplomacy. 2

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟ... 5 ΚΔΦΑΛΑΗΟ Α...7 Ζ ΓΖΜΟΗΑ ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑ ΣΖ ΣΟΤΡΚΗΑ... 7 1. ΔΗΑΓΧΓΖ 7 2. ΓΔΝΗΚΖ ΓΡΑΜΜΑΣΔΗΑ ΣΤΠΟΤ ΚΑΗ ΔΝΖΜΔΡΧΖ... 9 Η. Απνζηνιή... 9 ΗΗ. Οξγαλσηηθή δνκή... 10 ΗΗΗ. Σνπξθηθά Μέζα Δλεκέξσζεο... 11 ΗV. Ξέλα Μέζα Δλεκέξσζεο... 14 1. Αδειοδοηήζειρ - διαπιζηεύζειρ... 14 α. Γηαπίζηεπζε θαη έθδνζε Γεκνζηνγξαθηθήο Σαπηφηεηαο... 14 β. Παξνρή άδεηαο ζε αιινδαπνχο γηα επηζηεκνληθή έξεπλα, αξραηνινγηθέο εθζθαθέο θαη γχξηζκα ηαηληψλ ζην έδαθνο ηεο Σνπξθίαο... 14 γ. Φνξνινγηθέο δηεπθνιχλζεηο ζε μέλα ΜΜΔ θαη μέλνπο αληαπνθξηηέο πνπ δνπιεχνπλ κφληκα ζηελ Σνπξθία... 15 2. Επιζκόπηζη ξένος ηύπος καθημεπινέρ και πεπιοδικέρ εκδόζειρ... 15 3. ΓΡΑΦΔΗΟ ΣΤΠΟΤ ΣΟΤ ΠΡΧΘΤΠΟΤΡΓΟΤ... 17 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΡΗΣΗΚΖ ΔΠΗΚΟΠΖΖ... 17 ΚΔΦΑΛΑΗΟ Β... 20 Ζ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΑ ΣΖ ΣΟΤΡΚΗΑ... 20 3

1. Ζ ΔΝΝΟΗΑ ΣΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΑ... 20 2. Ζ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΚΑΣΑΣΑΖ ΣΖ ΣΟΤΡΚΗΑ ΚΑΗ Ζ ΔΞΧΣΔΡΗΚΖ ΣΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ...22 Η. Οη εζσηεξηθνί παξάγνληεο δηακφξθσζεο ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο... 22 ΗΗ. Οη ζρέζεηο ηεο Σνπξθίαο κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε... 26 3. ΣΟΥΟΗ, ΦΟΡΔΗ ΚΑΗ ΓΡΑΔΗ ΣΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΑ ΣΖ ΣΟΤΡΚΗΑ...29 Η. ΒΑΗΚOI ΣΟΥΟΗ ΣΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΑ ΣΖ ΣΟΤΡΚΗΑ. 29 ΗΗ. Ζ ΤΕΖΣΖΖ ΓΗΑ ΣΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΑ ΣΖΝ ΣΟΤΡΚΗΑ... 32 ΗΗΗ. Ζ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΑ ΣΖ ΣΟΤΡΚΗΑ :ΦΟΡΔΗ ΚΑΗ ΓΡΑΔΗ36 α. ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΔΞΧΣΔΡΗΚΧΝ... 36 β. ΤΜΒΟΤΛΟΗ - ΑΚΟΛΟΤΘΟΗ ΣΤΠΟΤ... 38 γ. ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΠΟΛΗΣΗΜΟΤ ΚΑΗ ΣΟΤΡΗΜΟΤ... 39 δ. ΤΦΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΔΞΧΣΔΡΗΚΟΤ ΔΜΠΟΡΗΟΤ... 40 ε. ΤΠΖΡΔΗΑ ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΝΔΡΓΑΗΑ ΚΑΗ ΑΝΑΠΣΤΞΖ (TIKA)... 41 ζη. ΓΔΝΗΚΖ ΓΡΑΜΜΑΣΔΗΑ ΣΤΠΟΤ ΚΑΗ ΔΝΖΜΔΡΧΖ: ΣΡΑΣΖΓΗΚΟ ΠΛΑΝΟ 2009 2013... 44 δ. ΗΓΗΧΣΗΚΔ ΠΡΧΣΟΒΟΤΛΗΔ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΑ... 47 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΡΗΣΗΚΖ ΔΠΗΚΟΠΖΖ... 49 ΔΠΗΛΟΓΟ... 52 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 54 ΓΗΑΓΗΚΣΤΑΚΟΗ ΣΟΠΟΗ... 57 4

ΠΡΟΛΟΓΟ Αληηθείκελν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε εμέηαζε ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίνλ ε Σνπξθία έρεη δνκήζεη θαη αλαπηχζζεη ηε δεκφζηα επηθνηλσλία θαη ηε δεκφζηα δηπισκαηία ηεο. Όηαλ ιέκε δεκφζηα επηθνηλσλία ελλννχκε ηνπο θνξείο θαη ηηο ππεξεζίεο κέζσ ηνλ νπνίσλ ην ηνπξθηθφ θξάηνο θξνληίδεη γηα ηε ζπγθέληξσζε, ηελ επεμεξγαζία θαη ηελ θαηάιιειε δηάρπζε πξνο ην εγρψξην θνηλφ θαη ηα ΜΜΔ ηεο πιεξνθνξίαο πνπ παξάγεηαη θαζεκεξηλά ζρεηηθά κε ηε ρψξα, ηελ θπβέξλεζε, ηνπο ζεζκνχο θαη θάζε πιεπξά ηεο εζσηεξηθήο θαη δηεζλνχο πνιηηηθήο, νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο δσήο. Αληίζεηα, κε ηνλ φξν δεκφζηα δηπισκαηία ελλννχκε ηηο κεζφδνπο θαη ηνπο θνξείο ηεο δεκφζηαο επηθνηλσλίαο, πνπ ζηνρεχεη ζε εθηφο Σνπξθίαο θνηλά, ζηνπο πνιίηεο δειαδή είηε ησλ ρσξψλ κε ηηο νπνίεο ε Σνπξθία επηζπκεί ζηελφηεξνπο πνιηηηθνχο ή νηθνλνκηθνχο δεζκνχο, είηε ησλ ρσξψλ ζηηο νπνίεο ε Σνπξθία είλαη δέθηεο αξλεηηθήο ζπκπεξηθνξάο θαη πξνζπαζεί κε πνηθίινπο ηξφπνπο λα βειηηψζεη ηε δεκφζηα εηθφλα ηεο. Έλαπζκα γηα ηελ παξνχζα εξγαζία ζηάζεθε θαηαξρήλ ην γεγνλφο φηη ε Σνπξθία βξίζθεηαη εδψ θαη αξθεηά ρξφληα ζε κηα δηαξθή πξνζπάζεηα πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθψλ κεηαξξπζκίζεσλ κε δπηηθά πξφηππα, κε θχξην ζηφρν ηνπιάρηζηνλ ηελ ηειεπηαία δεθαεηία - ηελ έληαμε ηεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηελ ζπκκεηνρή ηεο ζην εγρείξεκα ηεο νηθνλνκηθήο θαη πνιηηηθήο νινθιήξσζεο πνπ είλαη ζε εμέιημε εδψ θαη ρξφληα ζηελ Δπξψπε. Οη αξρηθέο επηθπιάμεηο πνιιψλ θπβεξλήζεσλ θαη πνιηηψλ ηεο ΔΔ απέλαληη ζηελ έληαμε ηεο Σνπξθίαο, κε επηρεηξήκαηα πνπ θπκαίλνληαη απφ ηελ αζηαζή πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο Σνπξθίαο, κέρξη ηηο αδχλακεο δεκνθξαηηθέο δνκέο ηεο θαη ηνπο ηζρπξνχο δεζκνχο ηεο κε ην Ηζιάκ, ππαγνξεχνπλ κηα ζεηξά πξσηνβνπιηψλ, νη νπνίεο αλάινγα κε ηνλ εληνλφηεξν ή πην ραιαξφ επξσπατθφ πξνζαλαηνιηζκφ ηεο εθάζηνηε ηνπξθηθήο θπβέξλεζεο ζηφρν έρνπλ θπξίσο ηελ αιιαγή ηεο δεκφζηαο εηθφλαο ηεο ρψξαο πξνο ηα εμσηεξηθά θνηλά, δειαδή ηνπο θνξείο ιήςεο απνθάζεσλ θαη ηελ θνηλή γλψκε ησλ ρσξψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά θαη παξάιιεια πξνο ηηο παξαπάλσ πξσηνβνπιίεο, ε ρψξα ζηξέθεη ην βιέκκα ηεο θαη πξνο ηνπο εμ αλαηνιψλ γείηνλέο ηεο, αλαζεξκαίλνληαο ηηο δηπισκαηηθέο θαη νηθνλνκηθέο ηεο επαθέο κε ρψξεο φπσο ην Ηζξαήι θαη ηε πξία, κε ηηο νπνίεο παιηφηεξα είρε ηεηακέλεο ζρέζεηο, ζε κηα 5

πξνζπάζεηα λα επαλαπξνζδηνξίζεη ηνλ ξφιν ηεο ζηε Μέζε Αλαηνιή, κεηά ην ηέινο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ θαη ηελ αιιαγή ηεο γεσζηξαηεγηθήο ηεο ζεκαζίαο ζηελ πεξηνρή. Οη παξαπάλσ πξνηεξαηφηεηεο ηεο ηνπξθηθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο απαηηνχλ αλακθηζβήηεηα ηελ θαζνξηζηηθή ζπλδξνκή πξνεγκέλσλ ππεξεζηψλ δεκφζηαο επηθνηλσλίαο θαη δηπισκαηίαο, ζε κηα επνρή πνπ ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ hard power έρεη αξρίζεη λα ακθηζβεηείηαη κπξνζηά ζηα βαζχηεξα θαη κνληκφηεξα απνηειέζκαηα ησλ ηερληθψλ ηεο ήπηαο δηπισκαηίαο. Λίγνπο κήλεο κεηά ηελ επίζεκε αλαθνίλσζε απφ ηελ ηνπξθηθή θπβέξλεζε νηη ε δεκφζηα δηπισκαηία πεξηιακβάλεηαη πιένλ ζηηο βαζηθέο πξνηεξαηφηεηέο ηεο θαη κε αθνξκή ηε δεκνζίεπζε ηνπ ηξαηεγηθνχ ρεδηαζκνχ γηα ηελ πεξίνδν 2009-2013 απφ ηε ηνπξθηθή Γεληθή Γξακκαηεία Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο, πνπ εθδφζεθε κφιηο ηνλ Ηνχιην ηνπ ηξέρνληνο έηνπο, ζα πξνζπαζήζνπκε φζν απηφ είλαη δπλαηφλ ιφγσ ηεο πεξηνξηζκέλεο βηβιηνγξαθίαο πνπ ππάξρεη γηα ην ζέκα απηφ, ηνπ ιηγνζηνχ ρξφλνπ πνπ παξαρσξήζεθε απφ ηελ Δζληθή ρνιή Γεκφζηαο Γηνίθεζεο γηα ηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο θαη ησλ δπζρεξεηψλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ αλάγθε κεηάθξαζεο εθηελψλ ηνπξθηθψλ θεηκέλσλ λα πξνζεγγίζνπκε ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο θνξείο θαη ηα πην πξφζθαηα εγρεηξήκαηα δεκφζηαο επηθνηλσλίαο θαη δηπισκαηίαο ηεο γεηηνληθήο καο ρψξαο. 6

ΚΔΦΑΛΑΗΟ Α Ζ ΓΖΜΟΗΑ ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑ ΣΖ ΣΟΤΡΚΗΑ 1. ΔΗΑΓΧΓΖ Γηραζκέλε αλάκεζα ζηε Γχζε θαη ηελ Αλαηνιή θαη κε εθξεθηηθέο πνιηηηθέο, νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο αληηθάζεηο ζην εζσηεξηθφ ηεο ε Σνπξθία είλαη κηα ρψξα κε ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά σο πξνο ηηο δνκέο, ηνπο ζεζκνχο θαη ηελ γεληθή πνιηηεηαθή ηεο νξγάλσζε, ηδηφηεηεο πνπ ηελ θαηαηάζζνπλ νπζηαζηηθά θάπνπ αλάκεζα ζηηο δεκνθξαηίεο δπηηθνχ ηχπνπ θαη ηα απνιπηαξρηθά θαζεζηψηα ηνπ ηξίηνπ θφζκνπ 1. Απφγνλνο ηεο κεγάιεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο, ην ζχγρξνλν ηνπξθηθφ θξάηνο αλαδχζεθε ζε γεληθέο γξακκέο κέζα απφ ηε πλζήθε ηεο Λσδάλλεο ην 1923 θαη ρξσζηάεη ζε κεγάιν βαζκφ ηελ έζησ θαη βίαηε ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο εθδπηηθνπνίεζή (westernization) ηνπ ζηηο ζαξξαιέεο κεηαξξπζκηζηηθέο πξνζπάζεηεο ηνπ Kemal Atatürk, ν νπνίνο ήηαλ ν ηδξπηήο ηεο ζχγρξνλεο Σνπξθίαο θαη δηεηέιεζε Πξφεδξνο ηεο Σνπξθηθήο Γεκνθξαηίαο απφ ην 1923 έσο ην 1938. χκθσλα κε ην χληαγκα ηεο Σνπξθίαο, ην πνιίηεπκά ηεο είλαη ε θνηλνβνπιεπηηθή δεκνθξαηία, βαζηζκέλε ζην δεκνθξαηηθφ, θνζκηθφ θαη θνηλσληθφ θξάηνο δηθαίνπ πξνο ππεξάζπηζε ηνπ θνηλνχ θαινχ, ηεο εζληθήο αιιειεγγχεο θαη ηζφηεηαο, ηεο ππεξάζπηζεο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ηνπ θεκαιηθνχ εζληθηζκνχ. Με εθινγέο πνπ γίλνληαη θάζε ηέζζεξα ρξφληα εθιέγνληαη νη 550 βνπιεπηέο ηεο Μεγάιεο Σνπξθηθήο Δζλνζπλέιεπζεο, νη νπνίνη κε ηε ζεηξά ηνπο εθιέγνπλ θάζε 7 ρξφληα ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο, ελψ κε κηα δηαδηθαζία πνπ νκνηάδεη πνιχ ζε απηή ησλ δηεξεπλεηηθψλ εληνιψλ ζρεκαηίδεηαη θάζε θνξά ε θπβέξλεζε πνπ πξέπεη λα έρεη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο Βνπιήο. Οπιηζκέλε κε έλα χληαγκα πνπ ζηα ηππηθά ηνπ ηνπιάρηζηνλ ραξαθηεξηζηηθά δηαζέηεη νξηζκέλνπο ζεζκνχο θνηλνβνπιεπηηθήο δεκνθξαηίαο, ην πνιίηεπκα ηεο Σνπξθίαο πάζρεη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα απφ ρσινχο δεκνθξαηηθνχο ζεζκνχο, ζπρλά πξαμηθνπήκαηα απφ ηνλ ηξαηφ θαη δηάρπην απηαξρηζκφ, έληνλα ζπγθεληξσηηθή δηνηθεηηθή δνκή θαη ζνβαξή ππνβάζκηζε ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ. 1 Φνπληεδάθε Πελειφπε, Το ηοςπκικό πολίηεςμα :Το σωλό δημοκπαηικό ππόηςπο και οι θεζπιζμένερ παπεκκλίζειρ ηος, εθδ. Αλη. άθθνπια, Αζήλα 2002, ζει 23 7

Ζ παξνπζία ηνπ ηξαηνχ, σο ζεκαηνθχιαθα ησλ αξρψλ ηνπ θεκαιηζκνχ, έρεη ζθξαγίζεη ηε ζπληαγκαηηθή ηζηνξία ηεο ρψξαο, κε ηξία πξαμηθνπήκαηα, έληνλν παξεκβαηηζκφ ζην έξγν ησλ εθιεγκέλσλ αληηπξνζψπσλ θαη επξεία ζπκκεηνρή ζην ζρεδηαζκφ θαη ηελ πινπνίεζε θξαηηθψλ πνιηηηθψλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ε ελδπλάκσζε ηνπ πνιηηηθνχ Ηζιάκ ηα ηειεπηαία ρξφληα, έηζη φπσο εθθξάδεηαη αθφκα θαη κέζα απφ ηα απνηειέζκαηα ησλ εθινγψλ κε ηελ Πξσζππνπξγία ηνπ κεηξηνπαζή ηζιακηζηή Σαγίπ Δξληνγάλ, απνηειεί κία αδηακθηζβήηεηε πξαγκαηηθφηεηα, πνπ έξρεηαη λα πξνζηεζεί ζηηο εζσηεξηθέο αληηθάζεηο ηεο Σνπξθίαο θαη λα επεξεάζεη ζε κεγάιν βαζκφ ηε ζρέζε ηεο πνιηηηθήο εγεζίαο κε ην ζηξαηφ, ην βαζκφ ηεο θπβεξλεηηθήο ζηαζεξφηεηαο (ε απεηιή ζηξαηησηηθνχ πξαμηθνπήκαηνο είλαη κηα πηζαλφηεηα πνπ δελ έρεη εθιείςεη ζηα πνιηηηθά πξάγκαηα ηεο ρψξαο) θαη ην ζρεδηαζκφ ησλ θξαηηθψλ πνιηηηθψλ. Μέζα ζε απηφ ην θιίκα ζπγθεληξσηηζκνχ, κεησκέλεο εκπηζηνζχλεο κεηαμχ ηνπ ζηξαηνχ θαη ησλ ηζιακηζηψλ πνιηηηθψλ θαη απηαξρηθψλ θξαηηθψλ πξαθηηθψλ, ζπγθξνηνχληαη θαη ιεηηνπξγνχλ νη θνξείο άζθεζεο δεκφζηαο επηθνηλσλίαο θαη αλαπηχζζνληαη νη επηθνηλσληαθέο ζηξαηεγηθέο ηεο ρψξαο, κε βαζηθφ άμνλα ηηο ππεξεζίεο ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο. 8

2. ΓΔΝΗΚΖ ΓΡΑΜΜΑΣΔΗΑ ΣΤΠΟΤ ΚΑΗ ΔΝΖΜΔΡΧΖ Η. Απνζηνιή Ο βαζηθφο θνξέαο δεκφζηαο επηθνηλσλίαο ηνπ ηνπξθηθνχ θξάηνπο είλαη ε Γεληθή Γξακκαηεία Σύπνπ θαη Δλεκέξωζεο (Basin Yayin ve Enformasyon Genel Müdürlügü ή BYEGM), ε νπνία ππάγεηαη ζην Γξαθείν ηνπ Πξσζππνπξγνχ. Ζ ππεξεζία απηή ηδξχζεθε ην 1920, είλαη έλαο απφ ηνπο πξψηνπο θπβεξλεηηθνχο ζεζκνχο πνπ ζπζηάζεθαλ θαη ζπλδεφηαλ αξρηθά θαη κε ηελ Μεγάιε Σνπξθηθή Δζλνζπλέιεπζε θαη κε ην Τπνπξγηθφ πκβνχιην. Όπσο επηζεκαίλεη θαη ν ίδηνο ν Αηαηνχξθ, ζην πξννίκην ηνπ λφκνπ πνπ ζπλέζηεζε ηελ Γεληθή Γξακκαηεία Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο, ε ππεξεζία απηή απνηειεί έλαλ νξγαληζκφ πνιηηηθψλ θαη ηδεψλ, πνπ ήξζε νπζηαζηηθά λα θαιχςεη ην θελφ ζηελ ππεξάζπηζε ηνπ εζληθνχ ζπκθέξνληνο ηεο Σνπξθίαο κέζα απφ ηελ νξγαλσκέλε θαη ζπζηεκαηηθή ιήςε, επεμεξγαζία θαη δηαθίλεζε ηεο δεκφζηαο πιεξνθφξεζεο, ζηα πξφηππα ησλ πεξηζζφηεξσλ επξσπατθψλ θξαηψλ εθείλεο ηεο επνρήο. Κεληξηθή απνζηνιή ηεο ππεξεζίαο απηήο ήηαλ θαηά ηελ άπνςε ηνπ Αηαηνχξθ ε έθδνζε δεκνζηεπκάησλ πνπ ζα εμππεξεηνχλ ηνπο εζληθνχο ζηφρνπο, ν εμνλπρηζηηθφο έιεγρνο ηνπ μέλνπ Σχπνπ κε ζθνπφ ηελ θαηαλφεζε ηεο ξνήο ησλ εηδήζεσλ θαη, ηέινο, ε επηκέιεηα εθδφζεσλ θαη δεκνζηεπκάησλ πξνο ηνλ ηνπξθηθφ ιαφ κε ζηφρν ηελ παξαγσγή ελφηεηαο ηδεψλ θαη αληηιήςεσλ ηθαλψλ λα ζπλεηζθέξνπλ ζεηηθά ζηελ δεκηνπξγία εζληθήο ηαπηφηεηαο γηα ηελ Σνπξθία 2. Ζ Γεληθή Γξακκαηεία Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο, ε νπνία άιιαμε πνιιέο νλνκαζίεο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ρξφλσλ, απέθηεζε ηνλ δηθφ ηεο Οξγαληζκφ κε Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα ηνπ 1984, βάζεη ηνπ νπνίνπ νη αξκνδηφηεηεο ηεο είλαη νη αθφινπζεο 3 : 1. Να ζπλεηζθέξεη ζηηο πνιηηηθέο πνπ αθνξνχλ ηελ πξνψζεζε ηνπ θξάηνπο θαη ζηηο ζηξαηεγηθέο πνπ εθαξκφδνληαη απφ ηελ θπβέξλεζε πξνο απηφλ ηνλ ζθνπφ. 2. Να παξέρεη αθξηβή θαη έγθαηξε ελεκέξσζε ζην θνηλφ θαη ζηηο αξκφδηεο θξαηηθέο αξρέο θαη ππεξεζίεο. 2 Office of the Prime Minister Directorate General of Press and Information, About Us (http://www.byegm.gov.tr/basin-yayin/functions.htm). 3 Basin Yayin ve Enformasyon Genel Müdürlügü, Stratejik Plan 2009 2013, ζει. 16 (www.sp.gov.tr/documents/planlar/basinyayinveenformasyongenelmudurlugusp0913.pdf ). 9

3. Να θξνληίδεη θαη λα πηζηνπνηεί ηελ απνηειεζκαηηθή κεηαθνξά ησλ θπβεξλεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ππεξεζηψλ ζην εζσηεξηθφ, αιιά θαη ζην δηεζλέο θνηλφ, κε ζηφρν ηε δεκηνπξγία κηαο δξαζηήξηαο θαη ζπκκεηνρηθήο θνηλήο γλψκεο. 4. Να θαιιηεξγεί θαη λα αλαπηχζζεη ζρέζεηο κε ηα εγρψξηα θαη μέλα ΜΜΔ θαη λα ιακβάλεη απνηειεζκαηηθά κέηξα γηα ηε δηεπθφιπλζε ηερληθή ππνζηήξημε ησλ εξγαζηαθψλ ηνπο ζπλζεθψλ θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο. 5. Να παξαθνινπζεί θαη λα εληνπίδεη ηηο πξνπαγαλδηζηηθέο ελέξγεηεο θαηά ηεο Σνπξθίαο, λα ζπλεξγάδεηαη κε δεκφζηνπο θαη ηδησηηθνχο θνξείο πξνο απηφλ ην ζθνπφ θαη λα ιακβάλεη ηα απαξαίηεηα κέηξα. 6. Να αλαιακβάλεη δξάζεηο γηα ηε δεκφζηα πξνβνιή ηεο Σνπξθίαο θαη λα ζπλεξγάδεηαη επ απηνχ κε δεκφζηνπο θνξείο θαη ηδξχκαηα, ηδησηηθνχο θνξείο, επαγγεικαηηθέο ελψζεηο θαη θνξείο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. 7. Να ζπκκεηέρεη ζε δξαζηεξηφηεηεο γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ζπκθεξφλησλ ηεο Σνπξθίαο ζην εμσηεξηθφ. 8. Να επηκειείηαη κέζσ ηεο παξνρήο πιεξνθνξηψλ θαη ηεο αλάιεςεο δξαζηεξηνηήησλ ηελ ππνζηήξημε ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηεο Σνπξθίαο ζπλεξγαδφκελε επ απηνχ κε ην Τπνπξγείν Δμσηεξηθψλ. ΗΗ. Οξγαλωηηθή δνκή Οξγαλσηηθά ε Γεληθή Γξακκαηεία Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο ηεο Σνπξθίαο απνηειείηαη θαηαξρήλ απφ ην Γξαθείν ηνπ Γεληθνχ Γηεπζπληή θαη ηα Γξαθεία ησλ δχν Αλαπιεξσηψλ Γηεπζπληψλ. ηε ζπλέρεηα ππάξρεη ε Κεληξηθή Τπεξεζία, πνπ πεξηιακβάλεη ην Σκήκα Δλεκέξσζεο, ην Σκήκα Σχπνπ θαη Δθδφζεσλ, ην Σκήκα Πιεξνθφξεζεο ηνπ θνηλνχ ζρεηηθά κε ηηο αξκνδηφηεηεο θαη ηνλ ξφιν ηεο ζπγθεθξηκέλεο ππεξεζίαο θαζψο θαη κία αξθεηά ελεκεξσκέλε βηβιηνζήθε. ηελ πκβνπιεπηηθή Τπεξεζία πεξηιακβάλνληαη ην Ννκηθφ Σκήκα θαη ην Σκήκα ηξαηεγηθήο Αλάπηπμεο. Σέινο ζηηο βνεζεηηθέο ππεξεζίεο πεξηιακβάλνληαη ε Γξακκαηεία Πξνζσπηθνχ, ε Γξακκαηεία Γηνίθεζεο θαη Οηθνλνκηθψλ θαη ην Ννκηθφ Σκήκα ηεο Γξακκαηείαο 4. Ζ ηνπξθηθή Γεληθή Γξακκαηεία Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο δηαζέηεη επηά (7) επαξρηαθά γξαθεία ζηηο πφιεηο Άδαλα, Αηηάιεηα, Δξδεξνχκ, Νηηγηαξκπαθίξ, Κσλζηαληηλνχπνιε, κχξλε θαη Σξαπεδνχληα, θαζψο θαη 22 Γξαθεία Δμσηεξηθνχ, 4 Basin Yayin ve Enformasyon Genel Müdürlügü, Stratejik Plan 2009 2013, ζει. 17 10

θπξίσο ζηηο ηνπξθνκαληθέο ρψξεο πνπ πξνέθπςαλ κεηά ηε δηάιπζε ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο, ζε ρψξεο κεηαλαζηεπηηθνχο πξννξηζκνχο γηα ηνπο Σνχξθνπο πνιίηεο, θαζψο θαη ζε γεηηνληθέο ρψξεο ηεο Μέζεο Αλαηνιήο 5. πγθεθξηκέλα γξαθεία εμσηεξηθνχ ηεο ηνπξθηθήο Γεληθήο Γξακκαηείαο Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο βξίζθνληαη ζηηο ρψξεο Καδαθζηάλ, Σνπξθκεληζηάλ, Αδεξκπατηδάλ, Παθηζηάλ, Αίγππην, Λίβαλν, ανπδηθή Αξαβία, Ηξάλ, Οπδκπεθηζηάλ, βφξεηα Κχπξν, Διιάδα, Γεξκαλία, Διβεηία, Βέιγην, Μεγάιε Βξεηαλία, Ρσζία, ΖΠΑ, Γαιιία, Ηηαιία, Απζηξία, Ηαπσλία, θαζψο θαη ζηνλ Οξγαληζκφ Ζλσκέλσλ Δζλψλ. ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε θαη ην Νηηγηάξκπαθηξ ιεηηνπξγνχλ Γηεζλή Κέληξα Σχπνπ (International Press Center), ελψ ελ νςεη γεγνλφησλ κεγάιεο ζεκαζίαο θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπο (φπσο π.ρ. ζηηο εθινγέο) κε ηελ επηκέιεηα ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο ζηήλνληαη θέληξα ηχπνπ πξνο δηεπθφιπλζε ησλ Σνχξθσλ θαη μέλσλ αληαπνθξηηψλ πνπ θαιχπηνπλ ην γεγνλφο. Οη δξαζηεξηφηεηεο ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο, ε ηξνθνδφηεζή ηεο κε εηδήζεηο θαη ην πιεξνθνξηαθφ πιηθφ πνπ δηαρεηξίδεηαη βαζίδνληαη θπξίσο ζηα εγρψξηα θαη ηα μέλα Μέζα Δλεκέξσζεο. Σα Γξαθεία θαη νη Τπεξεζίεο ηεο δηαρεηξίδνληαη θαζεκεξηλά έλαλ φγθν απφ πεξίπνπ 5.000 εηδήζεηο απφ ηνπξθηθά θαη μέλα ξαδηφθσλα θαη ηειενπηηθά θαλάιηα, 40 εθεκεξίδεο, 200 δηαδηθηπαθέο ζειίδεο θαη 25 εγρψξηα θαη μέλα πξαθηνξεία Σχπνπ ζε ελλέα γιψζζεο. Οη ππεξεζίεο ηεο ιεηηνπξγνχλ 13 ψξεο ηελ εκέξα, εθηφο απφ εηδηθέο πεξηπηψζεηο (π.ρ. γεγνλφηα ζην Ηξάθ, ζεηζκφο, ζηξαηησηηθέο θξίζεηο θ.ι.π.), φπνπ ππάξρεη ιεηηνπξγία ζε 24σξε βάζε. ΗΗΗ. Σνπξθηθά Μέζα Δλεκέξωζεο Όζνλ αθνξά ηα εγρψξηα Μέζα, πάληα ζηα πιαίζηα ησλ αξρψλ πνπ ππαγνξεχεη ν Νφκνο πεξί Σχπνπ πνπ ςεθίζηεθε ην 2004 θαη νη δηαηάμεηο γηα ηε ιεηηνπξγία ησλ επηρεηξήζεσλ ΜΜΔ θαη ηελ απφθηεζε ηεο επίζεκεο δεκνζηνγξαθηθήο ηδηφηεηαο, βαζηθή αξκνδηφηεηα ησλ Γξαθείσλ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο είλαη ε θαζεκεξηλή απνδειηίσζε ηνπ εκεξήζηνπ ηνπξθηθνχ Σχπνπ θαη ε πξσηλή έθδνζε κηαο επίζεκεο επηζθφπεζεο ηεο πνιηηηθήο θαη νηθνλνκηθήο επηθαηξφηεηαο ζηε 5 Office of the Prime Minister Directorate General of Press and Information, Foreign Offices (http://www.byegm.gov.tr/basin-yayin/teskilat/dyurt-e.htm) 11

ρψξα, φπσο παξνπζηάδεηαη ζηνλ ηνπξθηθφ Σχπν (Turkish Press Review), κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζε εηδήζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο ρψξαο 6. Σα δειηία απηά απνζηέιινληαη ζηε ζπλέρεηα ζην Γξαθείν ηνπ Πξνέδξνπ, ζην Γξαθείν ηνπ Πξσζππνπξγνχ, ζηελ εγεζία ησλ Δλφπισλ Γπλάκεσλ, ζην πκβνχιην Δζληθήο Αζθάιεηαο θαη ζε δηάθνξνπο άιινπο αλψηαηνπο αμησκαηνχρνπο ηνπ θξάηνπο 7. Δπίζεο ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηφδνπο θαη αλάινγα κε ηηο απαηηήζεηο ηεο επηθαηξφηεηαο εηνηκάδνληαη ζεκαηηθέο επηζθνπήζεηο Σχπνπ, ελψ ζηελ επίζεκε ηζηνζειίδα ηεο ππεξεζίαο παξνπζηάδνληαη αλαθνξέο ζηα ζέκαηα ηεο πνιηηηθήο δνκήο ηεο ρψξαο, ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, ηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο πνιηηηθήο, ηεο ηνπξθηθήο νηθνλνκίαο θαη ηνπ εμσηεξηθνχ εκπνξίνπ, ησλ ξαδηνηειενπηηθψλ κέζσλ, ηνπ Σχπνπ θαη ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ, ηεο ηνπξθηθήο κνπζηθήο θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, θαζψο θαη ηνπ δεηήκαηνο ηεο Κχπξνπ 8. Σέινο ζηνλ ειεθηξνληθφ νδεγφ Σχπνπ πνπ παξέρεηαη ζηελ επίζεκε ηζηνζειίδα ηεο ππεξεζίαο ππάξρνπλ πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ηελ γεληθή εηθφλα ηεο ρψξαο, ηελ ζπληαγκαηηθή θαη πνιηηηθή νξγάλσζή ηεο, ηηο επηρεηξήζεηο ΜΜΔ, ηηο πξεζβείεο θαη ηα πξνμελεία ηεο Σνπξθίαο ζην εμσηεξηθφ θαζψο θαη ηνπο δηεζλείο νξγαληζκνχο κε ηνπο νπνίνπο ζπλεξγάδεηαη 9. Όπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, ζεκαληηθφ θνκκάηη ηεο δξάζεο ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο απνηεινχλ νη έληππεο ή ειεθηξνληθέο εθδφζεηο ηεο, ζηηο νπνίεο πεξηιακβάλνληαη ζπλνπηηθά ελεκεξσηηθά θείκελα γηα κία πην ζπλνιηθή εηθφλα ηεο ηνπξθηθήο επηθαηξφηεηαο φζνλ αθνξά ηηο εζσηεξηθέο εμειίμεηο, ηηο δηεζλείο ζρέζεηο, ηελ νηθνλνκία, ηηο επηρεηξήζεηο, ηελ ελέξγεηα, ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηνλ ηνπξηζκφ, παξέρνληαο παξάιιεια πεγέο γηα πεξαηηέξσ πιεξνθφξεζε ζε γεληθφηεξα ή εηδηθφηεξα ζέκαηα. Ζ κεληαία έθδνζε AYIN TARIHI πεξηιακβάλεη ηηο ζεκαληηθφηεξεο νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο εμειίμεηο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζηελ Σνπξθία θάζε κήλα, έηζη φπσο απνηππψλνληαη ζηα ΜΜΔ. ηφρνο ηελ έθδνζεο απηήο είλαη λα 6 BYEGM- Turkish Press Review (http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/chr/). 7 Basin Yayin ve Enformasyon Genel Müdürlügü, Stratejik Plan 2009 2013, ζει. 18 8 BYEGM References (http://www.byegm.gov.tr/references/references.htm) 9 BYEGM Press Guide (http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/kitaplar/pressguides/pressguide2005/pressguide.htm). 12

παξέρεη ζε δεκνζηνγξάθνπο, ηζηνξηθνχο θαη άιινπο κειεηεηέο κία νξγαλσκέλε πεγή πιεξνθφξεζεο ζρεηηθά κε ηα γεγνλφηα θάζε κήλα κε απιφ θαη ζχληνκν ηξφπν 10. Ζ έθδνζε ANADOLU YA HABERLER παξνπζηάδεη ζχληνκα ηηο ζεκαληηθφηεξεο εθ ησλ εηδήζεσλ πνπ κεηαδίδνληαη θαζεκεξηλά απφ ην εηδεζενγξαθηθφ πξαθηνξείν ANADOLU ελψ ε έθδνζε ΑΝΑDOLU NUN SESI απνηειεί ηελ κεληαία εθεκεξίδα πνπ εθδίδεηαη απφ ζπληαθηηθή επηηξνπή κε επηθεθαιήο ππάιιειν ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο θαη αζρνιείηαη κε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ γεληθή πνιηηηθή θαηάζηαζε ζηελ Σνπξθία, ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε, ηελ εθπαίδεπζε, ηελ ηέρλε θαη ηνλ αζιεηηζκφ, αιιά θαη κε δεηήκαηα γηα ηελ νηθνλνκία, ηηο επηρεηξήζεηο, ηνλ αγξνηηθφ θαη ηνλ θηελνηξνθηθφ ηνκέα 11. Σν δηαδηθηπαθφ πεξηνδηθφ NEWSPOT είλαη έλα είδνο forum ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο ζηελ νπνία ζπκκεηέρνπλ θξαηηθνί αμησκαηνχρνη θαη άλζξσπνη ηνπ εθδνηηθνχ ρψξνπ, πνιηηηθνί, αληηπξφζσπνη ησλ ΜΜΔ, παλεπηζηεκηαθέο βηβιηνζήθεο θαη παλεπηζηεκηαθνί θαζεγεηέο, παλεπηζηεκηαθά ηκήκαηα ηνπξθηθήο ινγνηερλίαο θαη γιψζζαο, εξεπλεηέο θαη ηδξχκαηα πνπ αζρνινχληαη κε ηελ Σνπξθία, δήκνη ηεο ρψξαο, νκνγελείο, δηπισκαηηθέο απνζηνιέο ηεο ρψξαο ζην εμσηεξηθφ, δηεζλή ηλζηηηνχηα θ.α 12. Σέινο, ζηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο γηα άλνηγκα ηνπ πεδίνπ ηεο δεκφζηαο επηθνηλσλίαο ζηνλ Σχπν νιφθιεξεο ηεο ρψξαο, ε Γεληθή Γξακκαηεία Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο δηνξγαλψλεη θάζε ρξφλν ζε δηάθνξεο επαξρηαθέο πφιεηο εθπαηδεπηηθά επηκνξθσηηθά ζεκηλάξηα γηα ηνλ επαξρηαθφ Σχπν, κε ζπκκεηνρή αμησκαηνχρσλ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο, δεκνζηνγξάθσλ θαη επηρεηξεκαηηθψλ παξαγφλησλ 13. 10 BYEGM- Ayin Tarihi (http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/ayintarihi/ayintarihi.htm). 11 BYEGM- Anadolu ya Haberler (http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/anadoluyahaberleryeni/). 12 BYEGM Newspot (http://newspot.byegm.gov.tr/2008/august/index.htm). 13 BYEGM- Yerel Medya Eğitim Semineri (http://www.byegm.gov.tr/seminerler/seminer.htm). 13

ΗV. Ξέλα Μέζα Δλεκέξωζεο 1. Αδεηνδνηήζεηο - δηαπηζηεύζεηο Όζνλ αθνξά ηα μέλα ΜΜΔ θαη ηνπο αληαπνθξηηέο ηνπο ζηελ Σνπξθία ε Γξακκαηεία έρεη ηελ αξκνδηφηεηα ηεο εθαξκνγήο θαη ηήξεζεο ηεο ζρεηηθήο λνκνζεζίαο πνπ νξίδεη ηηο πξνυπνζέζεηο θαη ηνπο φξνπο παξνρήο αδεηψλ ζηνπο μέλνπο αληαπνθξηηέο γηα ηελ άζθεζε ηνπ επαγγέικαηφο ηνπο. Οη ζρεηηθέο δηαδηθαζίεο αδεηνδφηεζεο πνπ πξνβιέπνληαη είλαη νη αθφινπζεο 14 : α. Γηαπίζηεπζε θαη έθδνζε Γεκνζηνγξαθηθήο Σαπηόηεηαο Όια νη εξγαδφκελνη ζε μέλα ΜΜΔ πνπ εξγάδνληαη ζηελ Σνπξθία ζε κφληκε βάζε ππνρξενχληαη λα ππνβάινπλ αίηεζε ζηε Γεληθή Γξακκαηεία Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο πξνο δηαπίζηεπζή ηνπο. Αηηνχληεο γηα κφληκε δηαπίζηεπζε ζεσξνχληαη νη εξγαδφκελνη ησλ μέλσλ Μέζσλ πνπ δηαζέηνπλ βίδα θαη πξφθεηηαη λα απαζρνιεζνχλ ζηελ Σνπξθία πάλσ απφ ηξεηο κήλεο. Ο δηαπηζηεπκέλνο δεκνζηνγξάθνο παξαιακβάλεη κηα δεκνζηνγξαθηθή ηαπηφηεηα, ε νπνία αλαλεψλεηαη ζηελ αξρή θάζε εκεξνινγηαθνχ έηνπο. Αίηεζε γηα πξνζσξηλή δηαπίζηεπζε ππνβάιινπλ πξνο ηε Γξακκαηεία νη δεκνζηνγξάθνη πνπ πξφθεηηαη λα εξγαζζνχλ ζηε ρψξα ιηγφηεξν απφ ηξεηο κήλεο. β. Παξνρή άδεηαο ζε αιινδαπνύο γηα επηζηεκνληθή έξεπλα, αξραηνινγηθέο εθζθαθέο θαη γύξηζκα ηαηληώλ ζην έδαθνο ηεο Σνπξθίαο Ζ Γεληθή Γξακκαηεία Σχπνπ θαη Δπηθνηλσλίαο απφ θνηλνχ κε ην Τπνπξγείν Δμσηεξηθψλ ηεο Σνπξθίαο είλαη αξκφδηνη γηα ηελ παξνρή άδεηαο πξνο αιινδαπνχο δεκνζηνγξάθνπο θαη ΜΜΔ γηα ηελ άζθεζε ησλ παξαπάλσ δξαζηεξηνηήησλ ζην έδαθνο ηεο Σνπξθίαο. ε θάζε πεξίπησζε ε Γεληθή Γξακκαηεία είλαη αξκφδηα γηα ηελ παξνρή θάζε είδνπο δηεπθνιχλζεσλ πξνο ηα μέλα ΜΜΔ πξνθεηκέλνπ λα ζπιιέμνπλ πιεξνθνξηαθφ πιηθφ, λα παξαθνινπζνχλ ηελ επηθαηξφηεηα, λα δηεμάγνπλ ζπλεληεχμεηο, λα ιακβάλνπλ θσηνγξαθίεο, λα θάλνπλ ερνγξαθήζεηο θαη λα θηλεκαηνγξαθνχλ ζε δεκφζηνπο ρψξνπο, ελψ εθφζνλ θξίλεηαη απαξαίηεην ε 14 BYEGM Foreign Press (http://www.byegm.gov.tr/yabancibasin/foreignpress/foreignpress.htm) 14

Γξακκαηεία κπνξεί λα αλαιάβεη ηελ δεκηνπξγία κφληκσλ ή πξνζσξηλψλ θέληξσλ Σχπνπ γηα ηελ θαιχηεξε εμππεξέηεζε ησλ μέλσλ αληαπνθξηηψλ. γ. Φνξνινγηθέο δηεπθνιύλζεηο ζε μέλα ΜΜΔ θαη μέλνπο αληαπνθξηηέο πνπ δνπιεύνπλ κόληκα ζηελ Σνπξθία Τπφ ηε επνπηεία ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο ην ηνπξθηθφ θξάηνο παξέρεη ζηα μέλα ΜΜΔ θαη ηνπο κφληκνπο αληαπνθξηηέο ηνπο ζηε Σνπξθία θνξναπαιιαγή γηα ηνλ εμνπιηζκφ ηεο δνπιεηάο ηνπο, έπηπια θαη είδε ζπηηηνχ, απηνθίλεηα θαη άιια είδε κεηαθνξάο πνπ θέξνπλ καδί ηνπο θαηά ηελ εγθαηάζηαζή ηνπο ζηε ρψξα, ζηέιλνπλ εθ ησλ πξνηέξσλ ή παξαιακβάλνπλ κεηά ηελ εγθαηάζηαζή ηνπο. Παξφκνηεο δηεπθνιχλζεηο παξέρνληαη θαη ζε δεκνζηνγξάθνπο θαη ΜΜΔ πνπ έξρνληαη γηα πξνζσξηλή απαζρφιεζε ζηε ρψξα. 2. Δπηζθόπεζε μέλνπ ηύπνπ θαζεκεξηλέο θαη πεξηνδηθέο εθδόζεηο ηηο αξκνδηφηεηεο ηεο Γξακκαηείαο εκπίπηεη παξάιιεια ε θαζεκεξηλή επηζθφπεζε ηνπ μέλνπ Σχπνπ θαη ε ζπλνπηηθή θαηαγξαθή ησλ ζεκαληηθφηεξσλ εηδήζεσλ είηε ηνπξθηθνχ είηε επξχηεξνπ δηεζλνχο ελδηαθέξνληνο ζε έλα δειηίν πνπ δεκνζηεχεηαη θαζεκεξηλά ζηελ επίζεκε ηζηνζειίδα ηεο 15. Σν ίδην ζπκβαίλεη ζε θαζεκεξηλή θαη κεληαία βάζε φζνλ αθνξά δεηήκαηα ζρεηηθά κε ηηο ζρέζεηο ηεο Σνπξθίαο κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε 16, φπσο απηά παξνπζηάδνληαη ζηα μέλα δεκνζηνγξαθηθά κέζα, ελψ ζε εηδηθή έθδνζε ηεο Γξακκαηείαο απνηππψλνληαη νη πξψηεο εηδήζεηο ζηα θαζεκεξηλά δειηία κεγάισλ δηεζλψλ ηειενπηηθψλ θαλαιηψλ (κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε ειιεληθή ΔΡΣ) 17. Καη απηά ηα δειηία, φπσο θαη ε αληίζηνηρε απνδειηίσζε ηνπ ηνπξθηθνχ Σχπνπ απνζηέιινληαη άκεζα ζην Γξαθείν ηνπ Πξνέδξνπ, ζην Γξαθείν ηνπ Πξσζππνπξγνχ, ζηελ εγεζία ησλ Δλφπισλ Γπλάκεσλ, ζην πκβνχιην Δζληθήο Αζθάιεηαο θαη ζε δηάθνξνπο άιινπο αλψηαηνπο αμησκαηνχρνπο ηνπ θξάηνπο. 15 BYEGM- Dış Basından Haber Başlıkları (http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/disbasinbaslik/). 16 BYEGM- Dış Basında Türkiye-AB İlişkileri (http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/trabgunluk/) 17 BYEGM- Dünya Televizyonlarından Haber Başlıkları (http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/tv/). 15

Υαξαθηεξηζηηθφ, δε, ηεο ζεκαζίαο πνπ δίλεη ε Σνπξθία ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο Μέζεο Αλαηνιήο είλαη ην γεγνλφο φηη ζε δεθαπελζήκεξε ζπλήζσο βάζε εθδίδεηαη κία ζπλνπηηθή θαηαγξαθή ησλ εηδήζεσλ πνπ αθνξνχλ ζηηο εμειίμεηο ζην Ηξάθ, φπσο παξνπζηάδνληαη ζηα κεγάια ΜΜΔ ησλ ΖΠΑ, ηεο Δπξψπεο θαη ηεο Αζίαο 18. Αμίδεη επίζεο λα ζεκεησζεί νηη ζηηο πεξηζζφηεξεο απφ ηηο αλσηέξσ αλαθνξέο πνπ εηνηκάδνληαη απφ ηα αξκφδηα Γξαθεία ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ πάληα εηδήζεηο απφ εθεκεξίδεο θαη ηειενπηηθά θαλάιηα ηεο Κχπξνπ θαη ηεο Διιάδαο ζρεηηθά είηε κε ηελ πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ δχν ρσξψλ είηε κε ηα δεηήκαηα ηξηβήο (π.ρ. Κχπξνο, Αηγαίν, Δπξσπατθή Έλσζε) ζηηο ζρέζεηο ηνπο κε ηελ Σνπξθία. ε εηήζηα βάζε εθδίδεηαη απφ ηε Γεληθή Γξακκαηεία Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο ε επίζεκε επηζθφπεζε ηνπ μέλνπ Σχπνπ ζρεηηθά κε ηηο αλαθνξέο ηνπ ζε ηνπξθηθά δεηήκαηα. Πξφθεηηαη γηα κία έθδνζε ζηελ νπνία εμεηάδεηαη ε ζπρλφηεηα ησλ αλαθνξψλ απφ ηα μέλα ΜΜΔ (πξνεμάξρνπζα ζέζε θαηέρεη ε έθζεζε γηα ηα ειιεληθά ΜΜΔ), ζρεηηθά κε ηηο ζρέζεηο ηεο Σνπξθίαο κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ηηο πνιηηηθέο εμειίμεηο, ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, ηελ νηθνλνκία, ηνλ ηνπξηζκφ, ηελ πεηξειατθή αγνξά, ηελ άκπλα, ηελ ηξνκνθξαηία, ηελ ηνπξθηθή νκνγέλεηα, ην θνπξδηθφ δήηεκα, ην Κππξηαθφ θαη ηηο ζρέζεηο ηεο Σνπξθίαο κε ηελ Αξκελία, ηελ Διιάδα, ηα Βαιθάληα, ηε Μέζε Αλαηνιή, ηελ Αζία γεληθφηεξα, ηηο ΖΠΑ, ην Ηξάθ θαη ην Ηξάλ 19. Σν πιηθφ ζπγθεληξψλεηαη απφ ηνπο χκβνπινπο Σχπνπ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο, ηα μέλα πξαθηνξεία εηδήζεσλ, ηα μέλα ηειενπηηθά θαλάιηα, ηνπο ξαδηνθσληθνχο ζηαζκνχο, ηα δειηία ηχπνπ ησλ μέλσλ Τπνπξγείσλ Δμσηεξηθψλ θαη ην δηαδίθηπν. Οη εθζέζεηο απηέο πεξηιακβάλνπλ αλαιπηηθή παξνπζίαζε ηεο ζπρλφηεηαο ησλ αλσηέξσ εηδήζεσλ ζε εκεξήζην θαη πεξηνδηθφ Σχπν, ελψ εληνπίδνληαη επίζεο ηα ΜΜΔ, ηα πξαθηνξεία θαη νη δεκνζηνγξάθνη πνπ θάλνπλ ζπρλφηεξε αλαθνξά ζε ηνπξθηθά ζέκαηα, αιιά θαη απφ πνηεο πεγέο (π.ρ πξαθηνξεία Σχπνπ, εθεκεξίδεο, ηειεφξαζε θιπ) πξνέξρεηαη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ εηδήζεσλ ζρεηηθά κε ηνπξθηθνχ ελδηαθέξνληνο ζέκαηα. Υαξαθηεξηζηηθά λα αλαθέξνπκε εδψ φηη ζηελ ζρεηηθή έθζεζε ηνπ 2006 πξνθχπηεη φηη ε Διιάδα βξίζθεηαη ζηελ πέκπηε ζέζε ησλ ρσξψλ πνπ πξνβάιινπλ κέζα απφ ηα ΜΜΔ ηνπξθηθνχ ελδηαθέξνληνο ζέκαηα, ελψ ζηηο πξψηεο ζέζεηο βξίζθνληαη ηα ΜΜΔ 18 BYEGM - Dış Basında Irak (http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/bultenler/disbasindairakyeni/db-irak.htm) 19 BYEGM- Özel Bültenler (http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/bultenler/ozelbultenler.htm) 16

ηεο βφξεηαο Κχπξνπ, νη ρψξεο πέξημ ηνπ Πεξζηθνχ Κφιπνπ, ε Αξκελία, ε Γεξκαλία θαη ην Ηξάλ 20. 3. ΓΡΑΦΔΗΟ ΣΤΠΟΤ ΣΟΤ ΠΡΧΘΤΠΟΤΡΓΟΤ Δθηφο απφ ηηο ππεξεζίεο ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο, ζηνλ ηνκέα ηεο δεκφζηαο επηθνηλσλίαο ξφιν παίδεη θαη ην Γξαθείν Σχπνπ ηνπ Πξσζππνπξγνχ 21, ην νπνίν ζηεγάδεηαη ζε μερσξηζηφ θηήξην θαη έρεη αξκνδηφηεηα γηα ηε δηνξγάλσζε ζπλεληεχμεσλ Σχπνπ θαη ηελ επηκέιεηα ησλ Γειηίσλ Σχπνπ εθ κέξνπο ηνπ Πξσζππνπξγνχ, ησλ παλεζληθψλ δηαγγεικάησλ, ησλ επίζεκσλ δηαςεχζεσλ (θπξίσο ζρεηηθά κε δεκνζηεχκαηα εθεκεξίδσλ), ησλ επίζεκσλ κελπκάησλ ηνπ Πξσζππνπξγνχ θαη γεληθά φιεο ηεο επηθνηλσληαθήο ηαθηηθήο ηνπ Πξσζππνπξγνχ. Σέινο, έρεη θαη ηελ αξκνδηφηεηα δηαπίζηεπζεο ησλ δεκνζηνγξάθσλ θαη αληαπνθξηηψλ πνπ θαιχπηνπλ ην ξεπνξηάδ γηα ηελ Πξσζππνπξγία. 20 BYEGM - 2006 Yilli Dis Basin Degerlendirmesi, Genel Değerlendirme http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/bultenler/2006degerlendirme/1-a.htm 21 Başbakanlik Basin Merkezi (http://www.bbm.gov.tr/). 17

ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΡΗΣΗΚΖ ΔΠΗΚΟΠΖΖ πκπεξαζκαηηθά απηφ πνπ κπνξνχκε λα επηζεκάλνπκο είλαη φηη ε Σνπξθία ζηνλ ηνκέα ηεο δεκφζηαο επηθνηλσλίαο δηαζέηεη έλα νξγαλσηηθφ πξφηππν πνπ αθνινπζεί ζηελά ην ειιεληθφ παξάδεηγκα, απέρνληαο σο εθ ηνχηνπ πνιχ απφ ην παξάδεηγκα ησλ πεξηζζνηέξσλ δπηηθψλ ρσξψλ, ζηηο νπνίεο ν ηνκέαο ηεο δεκφζηαο επηθνηλσλίαο αλήθεη ζηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ. Όπσο θαη ζηελ Διιάδα έηζη θαη ζηελ Σνπξθία ε Γεληθή Γξακκαηεία Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο δηαζέηεη κηα απηνηέιεηα ζε ζρέζε κε ην Τπνπξγείν Δμσηεξηθψλ, ππάγεηαη ζην Γξαθείν ηνπ Πξσζππνπξγνχ θαη δηαζέηεη Αθφινπζνπο Σχπνπ, νη νπνίνη ππεξεηνχλ ζε ηνπξθηθέο Πξεζβείεο ηνπ εμσηεξηθνχ κε ηελ βαζηθή επζχλε λα ζπκβάιινπλ ζηε δηεζλή πξνβνιή ηεο ρψξαο. Απηφ σζηφζν πνπ δηαθνξνπνηεί ηε ιεηηνπξγία ηεο ηνπξθηθήο Γεληθήο Γξακκαηείαο Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο απφ ηελ αληίζηνηρε ειιεληθή, είλαη ην γεγνλφο φηη ηα ιηγνζηά ηκήκαηα ππεξεζίεο ηνπ θνξέα απηνχ, κε ην πιήζνο αξκνδηνηήησλ πνπ έρνπλ (νπζηαζηηθά φιεο νη αξκνδηφηεηεο ηεο ηνπξθηθήο ΓΓ Σχπνπ θαη Δπηθνηλσλίαο αζθνχληαη απφ ην Σκήκα Δλεκέξσζεο θαη ην Σκήκα Σχπνπ θαη Δθδφζεσλ), ζε ζπλδπαζκφ κε ηα ζνβαξά πξνβιήκαηα πνπ ππάξρνπλ ζηελ ειεπζεξία ηνπ Σχπνπ θαη ηελ ειεχζεξε δηάδνζε ηδεψλ θαη πιεξνθνξηψλ ζηε ρψξα, θαζηζηνχλ ην ηνπξθηθφ παξάδεηγκα δεκφζηαο επηθνηλσλίαο εμφρσο ζπγθεληξσηηθφ θαη απζηεξά ειεγρφκελν απφ ηελ πνιηηηθή εγεζία, σο εθ ηνχηνπ αλαδχεηαη πιεζψξα εξσηεκαηηθψλ σο πξνο ην θαηά πφζν ππεξεηεί ηηο αξρέο ηεο δεκνθξαηίαο. Απφ ηελ γεληθή επηζθφπεζε ησλ θαζεθφλησλ πνπ δηεθπεξαηψλεη θαζεκεξηλά ε Γεληθή Γξακκαηεία Σχπνπ θαη Δλεκέξσζεο ηεο Σνπξθίαο απηά πνπ, θαηά ηελ άπνςε ηεο γξάθνπζαο, παξνπζηάδνπλ ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ, είλαη ηα αθφινπζα: α) Ζ θαζεκεξηλή επηζθφπεζε εζσηεξηθνχ θαη δηεζλνχο Σχπνπ δηαβηβάδεηαη απφ ηηο αξκφδηεο ππεξεζίεο ηεο ΓΓ εθηφο απφ ηελ πνιηηηθή εγεζία θαη ζηελ εγεζία ηνπ ηξαηνχ, γεγνλφο πνπ θαηαδεηθλχεη ηελ έληνλε επηξξνή ηνπ ηξαηνχ ζην πνιηηηθφ ζχζηεκα ηεο ρψξαο θαη ηελ πνιππινθφηεηα ηνπ ηξφπνπ ιήςεο απνθάζεσλ. β) Σν δεχηεξν αμηνκλεκφλεπην ζηνηρείν είλαη ε ζπζηεκαηηθφηεηα θαη ε κεγάιε αλαιπηηθφηεηα ζηελ θαηαγξαθή θαη επεμεξγαζία ησλ ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε κειέηε ησλ δηεζλψλ Μέζσλ πνπ αζρνινχληαη κε ηελ Σνπξθία, θπξίσο κε ηελ πνξεία ησλ εληαμηαθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ κε ηελ ΔΔ, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη ηελ ηεξάζηηα ζεκαζία πνπ έρεη γηα ηελ επηθνηλσληαθή 18

ζηξαηεγηθή ηεο Σνπξθίαο ε δηεζλήο θνηλή γλψκε, ηελ νπνία πξνζπαζεί λα πξνζεγγίζεη φζν ην δπλαηφλ πην ιεπηνκεξψο, πξνθεηκέλνπ λα ζρεδηάζεη ηηο πεξαηηέξσ δξάζεηο ηεο 22. γ) Δληχπσζε πξνθαιεί, ηέινο, ην γεγνλφο νηη νη έληππεο θαη ειεθηξνληθέο εθδφζεηο ηεο ΓΓ, ζηα πιαίζηα ελφο εθ ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο πνπ είλαη ε ζπκβνιή ζηε δεκηνπξγία εληαίαο εζληθήο ηαπηφηεηαο, θαιχπηνπλ κε πνιχ ζπζηεκαηηθφ ηξφπν έλα επξχηαην θάζκα ζεκάησλ, απφ πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο εμειίμεηο, κέρξη δεηήκαηα πνιηηηζκνχ θαη ηέρλεο, παξάγνληαο ζηελ νπζία έλα πνιχ ζπκπαγέο θαη ιεπηνκεξεηαθφ πιεξνθνξηαθφ πιηθφ έηνηκν πξνο ρξήζε ηφζν απφ ηνπο θξαηηθνχο κεραληζκνχο νκνγελνπνίεζεο ηεο ζπιινγηθήο ηαπηφηεηαο ησλ Σνχξθσλ πνιηηψλ, φζν θαη απφ ηνπο μέλνπο κειεηεηέο ή εξεπλεηέο, πνπ αξθνχληαη ζηελ επίζεκε εθδνρή γηα ηελ θαζεκεξηλφηεηα ζηελ Σνπξθία, πξνζδίδνληαο θαη απηφλ ηνλ ηξφπν θαη έλαλ ζαθή ηδενινγηθφ ξφιν ζηελ Γεληθή Γξακκαηεία Σχπνπ, πνπ θαηά ηελ άπνςε ηεο γξάθνπζαο δελ αξκφδεη ζε θνξείο δεκφζηαο επηθνηλσλίαο. 22 Aydin Mustafa, Determinants of Turkish Foreign Policy: Historical Framework and Traditional Input ζει. 181 ζην Seventy Five Years of the Turkish Republic επηκ. Sylvia Kedourie εθδ. Franc Cass, London 19

ΚΔΦΑΛΑΗΟ Β Ζ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΑ ΣΖ ΣΟΤΡΚΗΑ 1. Ζ ΔΝΝΟΗΑ ΣΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΑ Ο φξνο δεκφζηα δηπισκαηία δελ είλαη λένο. Δκθαλίζηεθε ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 60 κε αθνξκή ηε δξάζε ηεο United States Information Agency, θαη αλαθέξεηαη ζηε δηεζλή επηθνηλσλία κηαο ρψξαο, φρη κε ηηο εγεζίεο ησλ άιισλ ρσξψλ, φπσο ζπκβαίλεη ζηελ πεξίπησζε ηεο παξαδνζηαθήο δηπισκαηίαο, αιιά απεπζείαο κε ηνπο μέλνπο πνιίηεο θαη ηε δηεζλή θνηλή γλψκε. χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ πνπ δηαηππψζεθε ην 1965 απφ ην Murrow Center for Public Diplomacy, έλα απφ ηα πξψηα ηδξχκαηα πνπ κειέηεζαλ απηφλ ηνλ αλαδπφκελν ηνκέα, ε δεκφζηα δηπισκαηία «...αλαθέξεηαη ζηελ επηξξνή πνπ έρνπλ νη δεκφζηεο ζπκπεξηθνξέο ζηελ ζχιιεςε θαη εθηέιεζε δξάζεσλ εμσηεξηθήο πνιηηηθήο. Πεξηιακβάλεη φςεηο ησλ δηεζλψλ ζρέζεσλ πέξα απφ ηελ παξαδνζηαθή δηπισκαηία, φπσο ηνλ επεξεαζκφ ηεο θνηλήο γλψκεο μέλσλ ρσξψλ, ηελ αιιεινδηάδξαζε ηδησηηθψλ νκάδσλ θαη ζπκθεξφλησλ ζε κία ρψξα κε απηά ησλ άιισλ ρσξψλ, ηελ θαηαγξαθή ηεο επίδξαζεο ησλ δηεζλψλ ζρέζεσλ ζηελ πνιηηηθή, ηελ επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ επαγγεικαηηψλ ησλ δηεζλψλ ζρέζεσλ, ησλ δηπισκαηψλ θαη ησλ μέλσλ αληαπνθξηηψλ ζε κηα δηαδηθαζία δηαπνιηηηζηηθήο επαθήο. Κεληξηθή έλλνηα ζηε δεκφζηα δηπισκαηία είλαη ε δηαζπλνξηαθή ξνή πιεξνθνξίαο θαη ηδεψλ» 23. ήκεξα ε δεκφζηα δηπισκαηία πεξηιακβάλεη φιεο απηέο ηηο δξάζεηο, (απφ πνιηηηζηηθά θαη εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα κέρξη δηαθίλεζε πιεξνθνξηψλ θαη νπηηθναθνπζηηθέο παξαγσγέο) πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ πξνψζεζε ηνπ εζληθνχ ζπκθέξνληνο κίαο ρψξαο κέζα απφ ηελ ακνηβαία θαηαλφεζε, ηελ πιεξνθφξεζε θαη ηνλ επεξεαζκφ ησλ μέλσλ θνηλψλ, κε ζπλεξγαζία δεκφζησλ, αιιά θαη κε θπβεξλεηηθψλ θνξέσλ 24. ε αληηδηαζηνιή κε ηα κέζα ηεο παξαδνζηαθήο δηπισκαηίαο, ε δεκφζηα δηπισκαηία εκπίπηεη ζηνλ φξν ηεο «ήπηαο δχλακεο» (soft power) 25, ζέηεη σο πξναπαηηνχκελν ηελ αξρή φηη ε ζπδήηεζε θαη ε ακνηβαία θαηαλφεζε είλαη θνκβηθφο παξάγνληαο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο κηαο ρψξαο θαη 23 USC Center on Public Diplomacy, http://www.publicdiplomacy.org/1.htm#defined 24 Riordan Shaun, The new Diplomacy, Polity Press, 2003, ζει. 127 25 Nye Joseph S., Soft Power, The Means to success in World Politics, Public Affairs, 2004, ζει. 5 επ. 20

πεξηγξάθεη κηα δηαδηθαζία ζε δχν ζηάδηα: ε έλα πξψην επίπεδν πξέπεη λα δηακνξθσζεί ην κήλπκα πνπ ε ρψξα ζέιεη λα κεηαδψζεη ζηα θνηλά ηνπ εμσηεξηθνχ θαη ζηε ζπλέρεηα πξέπεη λα ηεζνχλ ζε εθαξκνγή νη θαηάιιειεο ηερληθέο πεηζνχο - αλάινγα κε ην θνηλφ ζην νπνίν απεπζχλεηαη - θαη ηα θαηάιιεια εξγαιεία εξκελείαο θαη αλάιπζεο ησλ αληηδξάζεσλ ηνπ θνηλνχ απέλαληη ζηα κελχκαηα πνπ δέρεηαη 26. Σα ηειεπηαία ρξφληα, θπξίσο κεηά ηα γεγνλφηα ηεο 11 εο επηεκβξίνπ 2001 ζηηο ΖΠΑ θαη ηελ ηξαγηθή αδπλακία πνπ παξνπζίαζαλ νη ακεξηθαληθέο θπβεξλήζεηο λα πείζνπλ ηα δηεζλή θνηλά γηα ην δίθαην ηεο βίαηεο αληίδξαζήο ηνπο ζηελ αχμεζε ηνπ κνπζνπικαληθνχ εμηξεκηζκνχ, ε ζπδήηεζε γηα ηελ δεκφζηα δηπισκαηία θαη ηα νθέιε απφ ηελ απνηειεζκαηηθή άζθεζή ηεο αλνίγεη κε λένπο φξνπο ζε φιν θαη πεξηζζφηεξεο ρψξεο, εηδηθά κεηά ηελ επαλάζηαζε πνπ επέθεξε ζηε καδηθή επηθνηλσλία ην δηαδίθηπν 27. Ζ παξαπάλσ ζπδήηεζε, θπξίσο ζην βαζκφ πνπ αλαδεηά ηξφπνπο πξνψζεζεο ησλ απφςεσλ κηαο ρψξαο ζε ακθηιεγφκελα ζέκαηα θαη δξάζεηο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, δείρλεη λα αθνξά άκεζα θαη ηελ Σνπξθία, ηεο νπνίαο ηα θιέγνληα δεηήκαηα εμσηεξηθήο πνιηηηθήο εγείξνπλ ζπρλά αληηθξνπφκελεο απφςεηο απφ ηε δηεζλή θνηλή γλψκε. Απφ ηελ επεηζνδηαθή κέρξη ζηηγκήο πξνζπάζεηά ηεο γηα έληαμε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, κέρξη ηηο ζπρλέο θαηαγγειίεο πνπ δέρεηαη γηα ην ειιεηκκαηηθφ δεκνθξαηηθφ ηεο πνιίηεπκα θαη ηε δηεζλή θαηαθξαπγή πνπ εγείξεη ζπρλά ν ηξφπνο πνπ ρεηξίδεηαη ην Κππξηαθφ θαη ην Κνπξδηθφ δήηεκα, ε Σνπξθία θαίλεηαη πξαγκαηηθά λα έρεη κεγάιε αλάγθε κηαο ζπγθξνηεκέλεο θαη απνηειεζκαηηθήο ζηξαηεγηθήο δεκφζηαο δηπισκαηίαο. 26 ν.π. 27 Melissen Jan, Wielding soft power: The new public diplomacy, Netherlands Institute of International Relations, May 2005 (http://www.clingendael.nl/publications/2005/20050500_cdsp_paper_diplomacy_2_melissen.pdf) 21

2. Ζ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΚΑΣΑΣΑΖ ΣΖ ΣΟΤΡΚΗΑ ΚΑΗ Ζ ΔΞΧΣΔΡΗΚΖ ΣΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ Η. Οη εζωηεξηθνί παξάγνληεο δηακόξθωζεο ηεο εμωηεξηθήο πνιηηηθήο Έλα πιήζνο ηδηνηήησλ θαη μερσξηζηψλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαζηζηνχλ δχζθνιε, φπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, ηελ ηνπνζέηεζε ηεο Σνπξθίαο ζε κία ζαθή θαηεγνξία πνιηηηθήο, νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο νξγάλσζεο, γεγνλφο πνπ απνηππψλεηαη μεθάζαξα θαη ζηελ εμσηεξηθή ηεο πνιηηηθή. Πεξίπνπ ην 97% ηνπ εδάθνπο ηεο ρψξαο βξίζθεηαη ζηελ Αζία, σζηφζν ε ειίη ηεο ρψξαο θαηά θαλφλα πξνζπαζεί λα ζπκπεξηιάβεη ηελ Σνπξθία ζηηο Δπξσπατθέο ρψξεο, ην 98% πεξίπνπ ηεο πιεζπζκνχ ηεο είλαη κνπζνπικάλνη, ε ζχγρξνλε Σνπξθία σζηφζν είλαη απφ μεθάζαξε πνιηηηθή επηινγή απφ ηελ ίδξπζή ηεο θαη κεηά έλα θνζκηθφ (secular) θξάηνο, αθνινπζψληαο κηα αξθεηά δηαθνξεηηθή πνιηηηθή εμέιημε ζε ζρέζε κε απηή ησλ ππνινίπσλ ακηγψο ηζιακηθψλ θξαηψλ, ελψ ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ, είλαη παξαπάλσ απφ εκθαλείο νη βαζηέο επηξξνέο ηεο Αλαηνιήο, ηελ ίδηα ζηηγκή πνπ ε ρψξα ιακβάλεη κέξνο ζρεδφλ ζε φια ηα πνιηηηζηηθά γεγνλφηα ηεο Δπξψπεο. Όια απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά, εθηφο απφ δείθηεο ησλ εθξεθηηθψλ αληηθάζεσλ πνπ θξχβεη ε ρψξα ζην εζσηεξηθφ ηεο, απνδεηθλχνπλ θαη ηε δπζθνιία ζαθνχο θαηάηαμήο ηεο ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ηνπηθή θαη πνιηηηζκηθή θαηεγνξία. Απφ ηελ απαξρή ηεο ζπγθξφηεζεο ηνπ ζχγρξνλνπ ηνπξθηθνχ θξάηνπο, ε εμσηεξηθή ηνπ πνιηηηθή επεξεάζηεθε θαηαιπηηθά απφ ην ηδενινγηθφ πιαίζην ηνπ θεκαιηζκνχ 28, βαζηθνί ππιψλεο ηνπ νπνίνπ είλαη ε ίδξπζε θαη δηαηήξεζε ελφο εζληθνχ θξάηνπο κε πιήξε αλεμαξηεζία ζηε βάζε ελφο ζχγρξνλνπ ηνπξθηθνχ εζληθηζκνχ, ε πξνψζεζε ηεο Σνπξθίαο ζην επίπεδν ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ πάληα ζηα πιαίζηα ησλ αξρψλ ηνπ θεκαιηζκνχ, θαη, ηέινο, ε πηνζέηεζε εηξεληθψλ κέζσλ ζηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή 29. Ζ ζαθήο επηινγή ηνπ Αηαηνχξθ γηα εθδπηηθνπνίεζε ηεο Σνπξθίαο εθθξάζηεθε θαη ζηελ εμσηεξηθή ηνπ πνιηηηθή, κέζα απφ ηελ πξνζπάζεηα θαιιηέξγεηαο δηπισκαηηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ δεζκψλ κε ηε Γχζε, θαη πιήξνπο νξηνζέηεζεο απέλαληη ζηα ζενθξαηηθά θαζεζηψηα ηεο Αλαηνιήο. 28 Aydin Mustafa, ν.π. ζει. 170 29 ν.π. ζει.171 22

Ζ πνιηηηθή απηή, κε θχξην ππνζηεξηθηή θαη εθθξαζηή ηεο ηνλ ηξαηφ, πνπ αλέιαβε κεηά ην ζάλαην ηνπ Κεκάι ην ξφιν ηνπ ζεκαηνθχιαθα ηεο ηδενινγηθήο θαη πνιηηηθήο θιεξνλνκηάο ηνπ, ζπλερίζηεθε θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ, ζηνλ νπνίνλ ε Σνπξθία επέιεμε λα παξακείλεη νπδέηεξε, ζπληαζζφκελε κε ηνπο ζπκκάρνπο κφλν φηαλ πιένλ ην απνηέιεζκα είρε θξηζεί θαη ν πφιεκνο ηειείσλε. Σελ ίδηα παζεηηθή ζηάζε επέιεμε θαη ζε φιε ηε δηάξθεηα ηνπ Φπρξνχ πνιέκνπ, αθνινπζψληαο ηελ αξρή ηνπ Αηαηνχξθ «εηξήλε ζην εζσηεξηθφ, εηξήλε ζην εμσηεξηθφ», επηθεληξψλνληαο ζηελ εζσηεξηθή αλάπηπμε θαη απνθεχγνληαο, ζην κέηξν ηνπ δπλαηνχ, εληάζεηο ζηηο εμσηεξηθέο ηεο ζρέζεηο. Ζ παζεηηθή απηή ζηάζε άιιαμε ζεκαληηθά γηα πξψηε θνξά φηαλ ε Σνπξθία ζηνλ Πφιεκν ηνπ Κφιπνπ ην 1991 ηάρζεθε ελεξγά ζην πιεπξφ ησλ ακεξηθαλψλ, θαη ν ηφηε Πξφεδξνο ηεο Σνπξγθνχη Οδάι δήισζε νηη ε Σνπξθία πξέπεη λα εγθαηαιείςεη ηελ πξφηεξε παζεηηθή ζηάζε ηεο θαη λα αζθήζεη κηα πην δξαζηήξηα εμσηεξηθή πνιηηηθή 30. Απφ ηελ επνρή Οδάι θαη κεηά ε Σνπξθία αθνινχζεζε κία πην επηζεηηθή εμσηεξηθή πνιηηηθή, νη αηηίεο ηεο νπνίαο είλαη γηα θάπνηνπο κειεηεηέο πνιχ ζπγθεθξηκέλεο: Απφ ην 1980 θαη κεηά ε Σνπξθία πξνέβε ζε νηθνλνκηθέο κεηαξξπζκίζεηο γηα ην άλνηγκά ηεο ζηελ ειεχζεξε νηθνλνκία, γεγνλφο πνπ πξνθάιεζε κία ζρεηηθή ζπζζψξεπζε πινχηνπ ζε νξηζκέλα θνηλσληθά ζηξψκαηα θαη αλάπηπμε ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ ηεο ρψξαο, γεγνλφο πνπ νδήγεζε ηελ ηνπξθηθή ειίη ζηνλ ζαθή δηαρσξηζκφ ηεο απφ ηηο γεηηνληθέο ηεο ηξηηνθνζκηθέο ρψξεο θαη ζηελ αλάπηπμε εμσηεξηθήο πνιηηηθήο βαζηζκέλεο ζηελ εμσζηξέθεηα θαη ηελ απηνπεπνίζεζε 31. Παξάιιεια ε Σνπξθία πξνρψξεζε ζε κηα μέθξελε θνχξζα εμνπιηζηηθψλ αγνξψλ θαη θαηέζηε κηα ρψξα κε έλα πνιχ ηζρπξφ θαη ζχγρξνλν ακπληηθφ νπινζηάζην, ηελ ίδηα ζηηγκή πνπ νη γεηηνληθέο ηεο ρψξεο ( θπξίσο ε Ρσζία θαη ε πξία) πέξαζαλ ηε δεθαεηία ηνπ 1990 κηα πεξίνδν παξαθκήο (ηα ηειεπηαία ρξφληα ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ ε πξία είρε ζηελέο εκπνξηθέο ζρέζεηο κε ηελ νβηεηηθή Έλσζε θαη ε δηάιπζε ηεο ηειεπηαίαο ηελ ζηέξεζε απφ έλαλ ζεκαληηθφ πξνκεζεπηή νπιηθψλ ζπζηεκάησλ). Λίγν αξγφηεξα δε, απειεπζεξσκέλε απφ ηελ ηζρπξή πίεζε ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ ε Σνπξθία ζα πξνρσξήζεη ζηελ απνθαηάζηαζε ησλ ζρέζεσλ ηεο κε ηε πξία θαη ζηε βειηίσζε ησλ ζρέζεψλ ηεο κε ην Ηζξαήι, δεκηνπξγψληαο έλα πην θηιηθφ δηεζλέο 30 Makovsky Alan, The new activism in Turkish Foreign Policy, SAIS Review Vol. 19 Wint/Spr 1999, ζει. 92 31 ν.π. ζει. 92 επ. 23

γεηηνληθφ πεξηβάιινλ γηα ηελ ίδηα θαη ηξνθνδνηψληαο αληίζηνηρα κηα πην εμσζηξεθή εμσηεξηθή πνιηηηθή 32. Απφ ηα κέζα πεξίπνπ ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 θαη ελψ ε δεκνθξαηία βξηζθφηαλ αθφκα ζε δνθηκαζία αλαξξψλνληαο κεηά απφ έλα αθφκε ζηξαηησηηθφ πξαμηθφπεκα, άξρηζε λα παξαηεξείηαη κηα απμαλφκελε επηξξνή ησλ ηζιακηθψλ νκάδσλ ζηελ ηνπξθηθή πνιηηηθή ζθελή. Ζ έληνλε αζηηθνπνίεζε, πνπ πξνθάιεζε κεγάιεο κεηαθηλήζεηο πιεζπζκνχ, ε άκβιπλζε ηνπ αλαιθαβεηηζκνχ, ε ηερλνινγηθή πξφνδνο θαη θπξίσο ην θνηλσληθφ ράζκα κεηαμχ θησρψλ θαη πινπζίσλ θαη ε κεγάιε πνιηηηθή δπζαξέζθεηα πνπ πξνθάιεζε ε ξαγδαία νηθνλνκηθή θηιειεπζεξνπνίεζε ηεο θπβέξλεζεο Οδάι, έδσζε ηελ επθαηξία ζε ηζιακηθέο νκάδεο λα δηαδψζνπλ ηηο πεπνηζήζεηο θαη ηελ θνπιηνχξα ηνπο ζε κεγάιε θιίκαθα. Σν ξεχκα απηφ ζε ζπλδπαζκφ κε ην γεγνλφο φηη ην πνιηηηθφ Ηζιάκ έδσζε θσλή -θαη πνιιέο θνξέο αθφκα θαη πξαθηηθή βνήζεηα- ζηηο πην αδχλακεο νκάδεο ηνπ πιεζπζκνχ, ππνθαζηζηψληαο νπζηαζηηθά ην θξάηνο, ζπλεηέιεζε ζηελ κεγάιε αχμεζε ηεο επηξξνήο ηνπ Ηζιάκ ζηνλ πιεζπζκφ θαη ζηελ απμαλφκελε πφισζε ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ηζιακηζηψλ θαη ηξαηνχ 33. Απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 ε κεγάιε επηξξνή ησλ ηζιακηζηψλ ζηελ ηνπξθηθή θνηλσλία απνηππψζεθε πιένλ θαη εθινγηθά, θαζψο κε εμαίξεζε ην δηάζηεκα απφ ην 1997, πνπ ε θπβέξλεζε Δξκπαθάλ εμσζήζεθε ζε παξαίηεζε (κεηά ην βεινχδηλν πξαμηθφπεκα ηνπ ηξαηνχ), κέρξη ην 2002, ηα ηζιακηθά θφκκαηα ζεκεηψλνπλ έθηνηε εθινγηθέο επηηπρίεο- εθπιήμεηο γηα ηελ αζηηθή ηάμε ηεο ρψξαο, πνπ βιέπεη ηηο ηζιακηθέο δπλάκεηο λα εμαπιψλνληαη πιένλ θαη ζηα κεγάια αζηηθά θέληξα 34. Σν 2002 ε εθζπγρξνληζηηθή πηέξπγα ηνπ ηζιακηθνχ θηλήκαηνο, ην Λεπθφ Κφκκα ηνπ Σαγίπ Δξληνγάλ πξνθάιεζε πξαγκαηηθά πνιηηηθφ ζεηζκφ κε ηελ θαζαξή επηθξάηεζή ηνπ ζηηο εθινγέο θαη ζήκαλε ηελ απαξρή κηαο πξσηφγλσξεο, αιιά θαη εχζξαπζηεο ηζνξξνπίαο ζηηο ζρέζεηο ζπλχπαξμεο ηνπ ζηξαηνχ κε ηελ ηζιακηθή πνιηηηθή εγεζία ηεο ρψξαο. ε αληίζεζε κε ηελ θπβέξλεζε Δξκπαθάλ, πνπ πηνζέηεζε ζπρλά έλαλ αληηδπηηθφ θαη θηιντζιακηθφ ιφγν, ε θπβέξλεζε Δξληνγάλ θαίλεηαη λα αλνίγεη δχν βαζηθά κέησπα ζην πεδίν ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο: Απφ ηε κία πιεπξά εξγάδεηαη γηα ηε βειηίσζε ησλ ζρέζεσλ ηεο Σνπξθίαο κε ηνλ αξαβηθφ θφζκν θαη ηελ αλαβάζκηζε 32 Larrabee Stephen Turkey rediscovers the Middle East Foreign Affairs, July Aug. 2007, vol. 86, ζει. 103 33 Lewis Bernanrd Η ανάδςζη ηηρ ζύγσπονηρ Τοςπκία, εθδ. Παπαδήζεο, Αζήλα 2001 2002, ζει. 372 34 Φνπληεδάθε Πελειφπε, ν.π. ζει 175 24

ηνπ ξφινπ ηεο ζηε Μέζε Αλαηνιή θαη ηηο ηνπξθνκαληθέο ρψξεο, ελψ απφ ηελ άιιε πιεπξά - αλ θαη ζηνλ δεχηεξν πφιεκν ζην Ηξάθ ην 2003 αξλήζεθε λα ζπλδξάκεη ηνλ ακεξηθαληθφ ζηξαηφ- θαίλεηαη λα επηδηψθεη ηελ ελίζρπζε ησλ δεζκψλ ηεο Σνπξθίαο κε ηε Γχζε θαη θπξίσο ηελ Δπξψπε, ηελ ίδηα ζηηγκή πνπ πξνζπαζεί κε κεηαξξπζκίζεηο λα πεξηνξίζεη ην ξφιν ηνπ ζηξαηνχ ηφζν ζηελ άζθεζε ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο φζν θαη ζηνλ έιεγρν ηεο πνιηηηθήο θαηάζηαζεο ζηε ρψξα γεληθφηεξα 35. ην ζεκείν απηφ λα επηζεκάλνπκε νηη ν ηξαηφο αζθεί ηελ επηξξνή ηνπ ζηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή κέζα απφ ην Δζληθφ πκβνχιην Αζθαιείαο, έλα φξγαλν ζπγθξνηνχκελν θαηά ην ήκηζπ απφ πνιίηεο θαη θαηά ην ήκηζπ απφ ζηξαηησηηθνχο 36. Σηο πεξηφδνπο πνπ ε πνιηηηθή εγεζία εκθαλίδεηαη αδχλακε θαη ε θπβέξλεζε δελ είλαη ζηαζεξή ν ηξαηφο αλαδεηθλχεηαη σο ν θπξίαξρνο παξάγνληαο ζηαζεξφηεηαο, κε απνηέιεζκα πνιχ ζπρλά θαη παξά ηελ αληίζεηε βνχιεζε ελφο ηκήκαηνο ηεο πνιηηηθήο εγεζίαο, κία δξάζε εμσηεξηθήο πνιηηηθήο πνπ έρεη ηε ζηήξημε ηνπ ηξαηνχ λα έρεη πνιιέο πηζαλφηεηεο λα εθαξκνζηεί, ελψ κία δξάζε πνπ δελ έρεη ηε ζηήξημε ηνπ ηξαηνχ λα κελ πξνηηκάηαη ηειηθά 37. Ζ κεγάιε επηξξνή ηνπ ηξαηνχ ζηελ άζθεζε ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη ε πίζηε ηνπ ζηε δηαηήξεζε ηνπ θνζκηθνχ ραξαθηήξα ηνπ θξάηνπο απνδεηθλχεηαη απφ ην γεγνλφο φηη ην 1997 ην Δζληθφ πκβνχιην Αζθαιείαο ζρεδφλ ππνρξέσζε ηελ θπβέξλεζε Δξκπαθάλ (νδεγψληαο ηελ ηειηθά ζηελ παξαίηεζε) λα πηνζεηήζεη 18 κέηξα, πξνθεηκέλνπ λα απνηξαπεί κέζα απφ ηελ ελδπλάκσζε ηνπ πνιηηηθνχ Ηζιάκ, θάζε παξέθθιηζε απφ ην θνζκηθφ (secular) θεκαιηθφ θξάηνο θαη ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή, πνπ αληαπνθξίλεηαη ζε κηα ηέηνηα ηαπηφηεηα 38. Όζνλ αθνξά ηε ζηάζε ηνπ ηξαηνχ απέλαληη ζηηο κεηαξξπζκίζεηο πνπ έρεη πξνσζήζεη ν Δξληνγάλ ζηελ θαηεχζπλζε ηεο πνιηηηθήο πξνζέγγηζεο κε ηε Γχζε θαη 35 Schmid Dorothée, Europe Turquie: En attendant l heure, Revue du Marché cνmmun et de l Union européenne, n. 481, Septembre 2004, ζει. 493 494. Αλ θαη πνιινί είλαη απηνί πνπ ηζρπξίδνληαη νηη ε θπβέξλεζε Δξληνγάλ θαη ν ίδηνο πξνζσπηθά δελ επηζπκεί θαηά βάζνο ηελ έληαμε ζηελ ΔΔ, αιιά ρξεζηκνπνηεί ηε Βνπιή θαη κε ην πξφζρεκα ησλ κεηαξξπζκίζεσλ γηα ηε ζπκκφξθσζε ηεο Σνπξθίαο κε ηηο απαηηήζεηο ηεο ΔΔ, ζηελ νπζία πξνσζεί ηελ απνδπλάκσζε ηνπ ζηξαηνχ θαη ηελ αιινίσζε ηνπ θνζκηθνχ ραξαθηήξα ηνπ θξάηνπο (βι Καηζνχδαο Γεκήηξεο Μηα δηρνηνκεκέλε πνιηηηθή θαη θνηλσλία, ζει. 25-26, Διιεληθφ Κέληξν Δπξσπατθψλ Μειεηψλ θαη Δξεπλψλ, Βήκα Ηδεψλ Φάθειινο Διιάδα/Σνπξθία, επηέκβξηνο 2008). 36 Karabelias Gerassimos The evolution of Civil Militery Relations in Post War Turkey, 1980-1995 ζει. 132 ζην Seventy Five Years of the Turkish Republic, ν.π. 37 Makovsky Alan, o.π.ζει. 100 38 Yavuz M. Hakan, Turkish Identity and Foreign Policy in Flux: The rise of Neo Ottomanism, Critique, Spring 1998, ζει. 20 25

ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, απηή είλαη δηραζκέλε. Απφ ηε κία πιεπξά ππάξρνπλ ζηξαηησηηθνί πνπ ζπκθσλνχλ κε ηηο κεηαξξπζκίζεηο θαη ηηο ζηεξίδνπλ, γηαηί αληηιακβάλνληαη φηη ν πνιηηηθφο έιεγρνο επί ηνπ ηξαηνχ είλαη θξίζηκεο ζεκαζίαο γηα ηελ πξφνδν ησλ εληαμηαθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά θαηψηεξνη θπξίσο αμησκαηηθνί αληηζηέθνληαη ζε ηέηνηεο κεηαξξπζκίζεηο ζεσξψληαο φηη πεξηνξίδνπλ πνιχ ην ξφιν ηνπ ηξαηνχ θαη εληζρχνπλ ηελ πνιηηηθή δχλακε ησλ ηζιακηζηψλ 39. ΗΗ. Οη ζρέζεηο ηεο Σνπξθίαο κε ηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Σν πην ζεκαληηθφ θεθάιαην ζηελ κεηαξξπζκηζηηθή πνξεία ηεο Σνπξθίαο πξνο κηα δεκνθξαηία δπηηθνχ ηχπνπ θαη ζηηο ζρέζεηο ηεο ζπλνιηθά κε ηελ Δπξψπε, απνηειεί αλακθηζβήηεηα ε καθξφρξνλε πξνζπάζεηα έληαμήο ηεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Ζ ζρεηηθή ππνςεθηφηεηα ππεβιήζε γηα πξψηε θνξά ζηελ ΔΟΚ ην 1987, αιιά κφιηο ην 1999 ζηε ζχλνδν ηνπ Διζίλθη αλαγλσξίζηεθε ζηελ Σνπξθία ε ηδηφηεηα ηεο ππνςήθηαο πξνο έληαμε ρψξαο, ππφ ηελ πξνυπφζεζε νηη ζα πιεξνί ηα θξηηήξηα ηεο Κνπεγράγεο. Σν 2001 ηεο αλαγλσξίζηεθε ην θαζεζηψο ζπλδεδεκέλεο ρψξαο κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ελψ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Αζήλαο ην 2003 δήισζε φηη ε Σνπξθία έρεη θάλεη ζεκαληηθή πξφνδν ζηελ θάιπςε ησλ απαηηνχκελσλ θξηηεξίσλ γηα ηελ έληαμή ηεο ζηελ ΔΔ. Ζ Σνπξθία είρε έθηνηε ηελ επθαηξία λα ζπκκεηέρεη ζε θνηλνηηθά πξνγξάκκαηα θαη νξγαληζκνχο θαη ζε ζπλεδξηάζεηο κεηαμχ ππνςήθησλ θξαηψλ θαη ηεο Έλσζεο ζηα πιαίζηα ηεο δηαδηθαζίαο πξνζρψξεζεο. Σνλ Γεθέκβξην 2004, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην δέρηεθε λα αξρίζνπλ δηαπξαγκαηεχζεηο κε ηελ Σνπξθία γηα ηελ πξνζρψξεζή ηεο ζηελ ΔΔ, αιιά ηφληζε φηη ε έθβαζε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ ζα εμαξηεζεί απφ ηελ πξφνδν πνπ ζα ζεκεηψζεη ε Σνπξθία φζνλ αθνξά ηελ πξνεηνηκαζία ηεο γηα ηελ πξνζρψξεζε, ε νπνία ζα κεηξάηαη, κεηαμχ άιισλ, ζε ζρέζε κε ηελ εθαξκνγή ηεο εηαηξηθήο ζρέζεο πξνζρψξεζεο, ε νπνία ζα αλαζεσξείηαη ηαθηηθά 40. Μεηά ηελ έληαμε, σζηφζν, ηεο Κχπξνπ ζηελ ΔΔ θαη ηελ άξλεζε ηεο Σνπξθίαο λα αλαγλσξίζεη ηε Γεκνθξαηία ηεο Κχπξνπ θαη λα αλνίμεη ηα ιηκάληα θαη ηα αεξνδξφκηά ηεο ζηνπο Διιελνθχπξηνπο, ε ΔΔ απνθάζηζε ην 2006 λα αλαζηείιεη 39 Phillips David L, Turkey s Dreams of Accession, Foreign Affairs, Sep./Oct. 2004, ζει. 92-93. 40 Απφθαζε 2008/157, EE L 51 26

σο πξνο θάπνηα θεθάιαηα ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο κε ηελ Σνπξθία, εθθξάδνληαο ζε θάπνην βαζκφ θαη έλα ηκήκα ηεο θνηλήο γλψκεο θαη ηεο πνιηηηθήο εγεζίαο πνιιψλ ρσξψλ ηεο ΔΔ, πνπ αληηκεησπίδνπλ δηζηαθηηθά ηελ πεξαηηέξσ δηεχξπλζε ηεο ΔΔ θαη κάιηζηα κε ηελ γεκάηε αληηθάζεηο Σνπξθία 41. ην ελδηάκεζν δηάζηεκα θαη αληαπνθξηλφκελε νπζηαζηηθά ζηηο πηέζεηο ηεο Δπξψπεο ε Σνπξθία πξνψζεζε κία ζεηξά κέηξσλ γηα ηνλ εθδεκνθξαηηζκφ ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο, θπξίσο φζνλ αθνξά ηελ άξζε ησλ ηζρπξψλ πεξηνξηζκψλ πνπ ίζρπαλ κέρξη πξφζθαηα ζρεηηθά κε ηνλ Σχπν θαη ηελ ειεπζεξία ηνπ ιφγνπ. ην πιαίζην απηφ ε Σνπξθία επηθχξσζε ηα Πξσηνθφιια 6 θαη 13 ηεο Δπξσπατθήο χκβαζεο ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ, θαηαξγψληαο ηελ ζαλαηηθή πνηλή θαη πηνζεηψληαο κέηξα γηα ηελ αλεμαξηεζία ηεο δηθαηνζχλεο, ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ βαζαληζηεξίσλ απφ ηηο αξρέο θαη ηε κεηαξξχζκηζε ηνπ ζσθξνληζηηθνχ ζπζηήκαηνο. Σαπηφρξνλα ππήξμαλ πξνζπάζεηεο γηα άκβιπλζε ησλ απζηεξψλ θξηηεξίσλ ηεο ηξνκνθξαηηθήο θαη αληεζληθήο ζπκπεξηθνξάο, πνπ απεηέιεζε πνιιέο θνξέο πξφζρεκα γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο ειεπζεξίαο ηνπ ιφγνπ, ν Πνηληθφο Κψδηθαο θαη ν Κψδηθαο Πνηληθήο Γηαδηθαζίαο ηξνπνπνηήζεθαλ, ελψ ειήθζεζαλ θαη λνκνζεηηθά κέηξα πεξηνξηζκνχ ηεο αζηπλνκηθήο απζαηξεζίαο. Όζνλ αθνξά ην Κνπξδηθφ δήηεκα, ςεθίζηεθαλ λφκνη γηα ηε δηδαζθαιία ηεο θνπξδηθήο γιψζζαο θαη ηελ ιεηηνπξγία θνπξδηθψλ ΜΜΔ, παξάιιεια κε ηελ απνλνκή ακλεζηίαο ζε νξηζκέλνπο εκπιεθφκελνπο ζην έλνπιν θνπξδηθφ θίλεκα 42. Αληίζηνηρα ζηνλ νηθνλνκηθφ ηνκέα πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο δηακφξθσζεο κηαο ιεηηνπξγηθήο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο ε Σνπξθία έιαβε κέηξα γηα κείσζε ηνπ πιεζσξηζκνχ θαη ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο, ηε δηαηήξεζε ρακειψλ επηηνθίσλ, πεξηνξηζκφ ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα θαη αχμεζε ηνπ ξπζκνχ αλάπηπμεο 43. Απηή ηε ζηηγκή ην κέιινλ ηεο Σνπξθίαο φζνλ αθνξά ηελ έληαμή ηεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε είλαη βξαδχ θαη αβέβαην, γεγνλφο ην νπνίν ηξνθνδνηεί ζπρλά ηελ ζπδήηεζε γηα ην θαηά πφζνλ ε ελδεδεηγκέλε ζρέζε ηεο Σνπξθίαο κε ηελ Δπξψπε είλαη απηή ηεο έληαμεο ζηελ ΔΔ ή ηεο δηαηήξεζεο θάπνηνπ άιινπ είδνπο πξνλνκηαθήο ή εηδηθήο ζχλδεζεο κε απηήλ. ε θάζε πεξίπησζε απηφ πνπ πξέπεη λα επηζεκαλζεί είλαη φηη ε πξφζεζε ηεο Σνπξθίαο λα πξνζεγγίζεη ηε Γχζε θαη ηελ ΔΔ απνηειεί πιένλ 41 Yakemtchouk Romain, La Turquie: L adhésion à l Union Européenne en question?, Revue du Marché cνmmun et de l Union européenne, n. 508, Mai 2007, ζει. 294 επ. 42 Phillips David L, ν.π., ζει. 94 43 ν.π. ζει. 95 27