1 واحد کار اول ابزارها و وسایل نقشه کشی

1 واحد کار اول ابزارها و وسایل نقشه کشی

تعمیرکاران برای نقشهخوانی و نقشهکشی 1 آموزه ها آن کاربرد و کشی نقشه وسایل توانايي كشي نقشه ميز روي آن نصب و كاغذ برش هندسي های شکل و استاندارد های خط کشیدن ميتوانيد: کار واحد اين يادگيري با شما - رفتاری هدفهای کنید. تعریف را نقشه ببرید. نام را نقشه انواع دهيد. توضيح را كشي نقشه كاغذ انواع دهيد. توضيح را كشي نقشه كاغذ برش وسايل را کشی درنقشه استفاده مورد چسبهای کاربرد کنید. بیان T خطكش و رسم تخته کشی نقشه میز دهید. توضیح ببريد. نام را كشي نقشه استانداردهاي A سری استاندارد كاغذهاي ابعاد ببريد. نام را دهيد. برش استاندارد ابعاد با را نقشهكشي كاغذ كنيد. نصب رسم تخته روي را نقشهكشي كاغذ ببريد. نام را نقشهكشي مدادهاي انواع كنيد. بيان را پاككن و تراش مداد انواع را چند بیضی دایره زاویه )خط هندسی شکلهای بکشید. را ) منتظم وجهی دهيد. توضيح را پرگار انواع و پرگار جعبه بکشید. را هم بر عمود و زی موا خطهای کنید. تقسیم بخش چند به را خط پاره كنيد. رسم را مايل خط کنید. تقسیم دلخواه اندازه به و رسم را زاویه دهيد توضيح را دایره و بیضی الگوهاي کنید. پیدا را دایره مرکز دهید. شرح را دايره تقسيم جدول کاربرد تقسیم جدول از کارگیری به با را آن و رسم را دایره کنید. تقسیم بخش چند به كنيد. رسم نقشهكشي الگوهاي با را بيضي بکشید. را منتظم ضلعی چند آموزش)ساعت( زمان نظری عملی 5/5 1/5 2

واحد کار اول - 1-1 نقشه و کاربرد آن مهندسين و طراحان برای ساخت سازه ایدههای خود را طراحی میکنند به طرحهايی که ايدههاي فني را نشان میدهند نقشه گفته میشود)شكل 1-1(. نقشه باید روشن بدون پیچیدگی و گنگی باشد. نقشه برای بیان پیامهای فنی بين مهندسين طراحان تولید کنندگان تكنسينها و کاربران به کار میرود هر كدام از آنها بنا به وظيفه و نقشهاي كه به او ارايه میشود كاری را روي قطعه یا سازه انجام ميدهند بنابر اين همه آنها بايد از نشانه های نقشه دریافت درست و يكساني داشته باشند. در برخي موارد سازه به صورت گروهی بين افراد از کشورهای گوناگون طراحی ساخت یا پیاده سازی میشود نقشه این طرح یا سازه بايد براي همه آنها که ممکن است زبان یکسانی نیز نداشته باشند به روشنی فهمیده شود بنابر این نقشه باید بر پایه استانداردهای پذیرفته شده کشیده شود استاندارد به کار رفته در نقشه در بخشی از آن نوشته می شود. استاندارد جهانی که بیشتر کشورها آن را پذیرفتهاند ایزو ( ISO ) نام دارد در ایران این استاندارد برای نقشه کشی به کار میرود. جدول 1-1 کشور نشانه استاندارد ایران ژاپن آلمان اروپا ISA ISIRI DIN CAS CE ASA تکنسین رشته ماشینهای کشاورزی باید با انواع گوناگون نقشهها آشنا بوده و دریافت درستی از این نقشهها و نشانههای فنی به کار رفته در آنها داشته باشد. دستهای از نقشهها نقشههای صنعتی است که برای تعمیرکاران کاربرد بیشتری دارد در اینجا برخی از انواع نقشههای صنعتی توضیح داده میشود. چین آمریکا - 1-2 انواع نقشه انواع نقشه از نظر ابعاد ( دو بعدی و سه بعدی ) نقشه از نظر ابعاد دارای دو نوع دو بعدي و سه بعدي است)شكل 1-1(. 3

تعمیرکاران برای نقشهخوانی و نقشهکشی بعدی دو نقشه یک نمونه الف- بعدی سه نقشه یک نمونه ب- 1-1 شكل نکته واحد در و است نظر مورد نقشه کلی شکل درک کار واحد این در شد. خواهد بیان نشانهها و خطها این مفهوم دیگر کارهای کاربرد نظر از نقشه انواع دستی نقشه و دست با ساده شکل به نخست را خود ایده طراحان از زیادی شمار هب میکشند. نقشهکشی ابزارهای دیگر و خطکش از بهرهگیری بدون بیشتر 1-2(. )شكل میگویند ) 1 اسکچ ( دستی نقشه نقشهای چنین نکته شود. رعایت اندازهها نسبت باید نقشههایی چنین در 1-2 شكل 1 -Sketch 4

اول کار واحد اجرایی نقشه تمام با اجرایی نقشه باید کار این برای ندارد کاربرد قطعه ساخت براي دستی نقشه رب افزون اجرایی نقشه در کشیدهشود. داریم نیاز آن به ساخت در که اندازههایی سطحی پرداخت خمکاری مانند ساخت عملیات نوع استاندارد نشانههایی با اندازهها 1-3(. )شكل میشوند داده نشان نیز حرارتی عملیات و اجرایی نقشه 1-3 شکل دارد. کاربرد کمتر کاران تعمیر و کشاورزی ماشینهای تکنسین برای نقشه این 1 ترکیبی نقشه آنها مونتاژ چگونگی و مكانيسمها يا دستگاه از هرقطعه جایگاه دادن نشان برای قطعات جنس موارد برخی در و قطعات نام نقشه این در ميشود. رسم ترکیبی نقشه به مکانیسم بستن یا کردن باز هنگام باید کاران تعمیر (. 1-4 میشود)شكل آورده نیز کنند. توجه نقشه در شده داده راهنماییهای و نشانهها 1-Assembly Drawings For Instraction Manual 5

نقشهکشی و نقشهخوانی برای تعمیرکاران شکل 1-4 شکل 1-4 نقشه گسترده )انفجاری ) اين نقشه اجزاي دستگاه يا قسمتي از آن را در حالت باز شده و در كنار هم نشان میدهد تا شکل کلی شمار قطعات و ترتیب جایگیری آنها نشان داده شود )شكل 1-5(. در اين نقشه هر قطعه شمارهای دارد که در جدولي ویژگیهای قطعه با آن شماره نشان داده ميشود. کاربرد نقشه گسترده بیشتر در کتابچههای راهنمای قطعات است. تعمیر کاران هنگام تعمیر ماشین قطعات مورد نیاز را از روی کتابچه راهنما سفارش میدهند. شکل 1-5 6

واحد کار اول نقشه اختصاری با افزایش قطعات یک دستگاه به ویژه در دستگاههای پیچیده شناسایی آن ها و عملکرد دستگاه دشوار میشود. نقشههای اختصاری برای بیان اصول کار و عمل کرد مکانیسم به کار میرود. در این نقشه هر قطعه با یک نشانه که شکل ساده شدهای از آن قطعه است نمایانده میشود )شکل 1-6(. 1 محور 10 2 اهرم جابجایی 9 2 صفحه کالچ 8 2 چرخ دنده حلزونی 7 2 چرخ دنده ماردم )حلزون( 6 تعداد نام شماره 2 ترمز کفشکی 5 3 چرخ دنده 4 6 یاتاقان)بلبرینگ( 3 2 پیوست االستیکی 2 2 موتور الکتریکی 1 تعداد نام شماره شکل 1-6 7

نقشهکشی و نقشهخوانی برای تعمیرکاران بررسي در كتابچه راهنماي یک تراکتور یا ماشين کشاورزی کاربرد برخی از انواع نقشهها را بررسي كنيد. - 1 3- کاغذ نقشهکشی و برش آن نقشه روي کاغذ یا در رایانه با نرم افزارهایی مانند Auto CAD کشیده میشود. نقشههای کار شده که در رایانه کشیده میشوند نیز برای به کارگیری 1-3-1- انواع كاغذ نقشه كشي روی کاغذ چاپ میشوند نقشه پس از طراحی باید به گونهای نگهداری شود که مهندسین و تکنسینهایی که با آن کار میکنند به آسانی به آن دسترسی داشته باشند. انواع گوناگون كاغذ مانند كاغذ سفيد كاغذ كالك براي رسم و چاپ نقشه مورد استفاده هستند در مراحل نخست آموزش نقشه كشي نيز كاغذ کاغذهای شطرنجی كاربرد دارد. کاغذهای شطرنجی : این نوع کاغذ بیشتر برای رسم نمودار به کار میرود. شکل 1-7 در نوعی از این کاغذ فاصله خط ها یک میلی متر است که به آن کاغذ میلی متر ی می گویند. نكته براي رسم نقشههاي با ارزش از كاغذهای خط دار ( مانند كاغذ شطرنجي( استفاده نمی شود. بررسی از هر دو كاغذ کالک و سفید یک برگ از هنرآموز خود بگیرید و آنها را از نظر شفافیت و ضخامت با هم مقايسه كنيد. 8

اول کار واحد كشي نقشه كاغذهاي ابعاد و نام - 1 3-2- باشد. استاندارد نقشه كاغذ ابعاد باید بکشید کاغذ روی را نقشه ميخواهيد اگر این است کشی نقشه برای استاندارد اندازههای از یکي ) 297 210 mm( اندازه بکشید. A4 کاغذ روی است بهتر را آموزشي نقشههاي میگویند A4 را اندازه اندازه 420( 297 mm( اندازه كنيد برابر دو پهنا طرف از را A4 اندازه اگر A5 استاندارد اندازه درازا از A4 كاغذ كردن نیم دو با و میآيد دست به A3 به نقشهکشی در استفاده مورد كاغذهاي ابعاد ايزو استاندارد میآيد.در دست به : است زير شرح اندازههاي از برخی 1-2 جدول کشی نقشه كاغذ استاندارد كاغذ برش - 1-3-2 متناسب باید که میشوند فروخته بزرگ اندازه در بیشتر نقشهکشی کاغذهای اندازه از بزرگتر نقشهکشی كاغذ بخواهید اگر شود بریده استاندارد اندازه به نقشه با کنید صاف را کاغذ لبههای بخواهید یا بب رید کوچکتر اندازه به را استاندارد معمولي قيچي ببرید. کار به را 1-8( )شكل برش دستگاه کار این برای ميتوانيد قیچی با خورده برش کاغذ لبه. نيست نقشهكشي كاغذ بريدن براي خوبی ابزار میشود. ناصاف متر( ابعاد)ميلي عرض طول كاغذ نام A0 1189 841 A1 841 594 A2 594 420 A3 420 297 A4 297 210 برش دستگاه با کاغذ برش كنيد. گذاري عالمت رنگ كم مداد با را کاغذ برش محل 1. برابر ثابت تیغه لبهی با دستکاه تيغه زير را كاغذ شده گذاري عالمت محل 2. داريد. نگه ثابت را كاغذ آن با است كاغذ نگهدارنده دارای دستگاه اگر کنید 1-8 شکل پایین به را برش دسته دیگر دست با و دارید نگه را کاغذ دست یک با شود. انجام برش تا دهيد حركت T خطكش و رسم تخته میز کشی: نقشه وسایل 1-4- Auto CAD مانند افزارهايي نرم با رايانه محيط در بیشتر نقشهكشی امروزه با نقشه باشد نقشه از کاغذی نسخه به نیاز اگر و میشود انجام 1-9( )شکل میشود. چاپ ) پالتر ( آن ویژه چاپگر 9

تعمیرکاران برای نقشهخوانی و نقشهکشی استفاده نقشهکشی ماشین و نقشهكشي ميز از نقشهكشي براي زیاد موارد در انجام رسم تخته روی یا رایانهای محیط در نقشهکشی آموزشی مراکز در میشود. به باشد محكم و صاف كامال بايد میشود رسم آن روي نقشه كه سطحي میشود. نکند. حركت نقشهكشي هنگام كه ای گونه Auto CAD افزار نرم محيط 1-9 شكل و راست سمت لبه که است صاف سطح با تختهاي تختهرسم : رسم تخته كار لبۀ لبهها اين به که است موازي هم به نسبت و راست كامال رسم تخته چپ 1-10(. )شكل دارد سانتيمتر 50 65 با برابر اندازهاي بیشتر تختهرسم میگويند. نکته كناري لبههاي و رسم تخته سطح شدن خراشيده و ديدن صدمه از کنید سعی میز و رسم تخته روی دقيق نقشه رسم امكان چون نماييد جلوگيري آن داشت. نخواهد وجود اند شده معیوب که نقشهکشی پایهدار رسم تخته 1-10 شكل رسم تخته كار لبه بر عمود و راست خط كشيدن براي : )تي( T خطكش است تيغه و سر قسمت دو داري خطكش اين میشود. برده کار به T خطكش لق تيغه و سر بين اتصال اگر دارد درجه 90 زاويه تيغه به نسبت خطكش سر که اين از برخي سر بود. نخواهد موازي میشود رسم تی کش خط با كه خطی شود امكان را گوناگون زواياي با خط رسم كه ) 1-11 )شكل است نقاله داراي خطكشها میكند. پذير 10

اول کار واحد T کش خط و رسم تخته 1-11- شكل های ابزار و پايه داراي و بزرگتر رسم تخته از كشي نقشه ميز كشي: نقشه ميز است. نقشه رسم براي دقيق كشي نقشه ميز شكل 1-12 آن کردن گونیا و رسم تخته روی کاغذ نصب - 1 5- روي را نظر مورد كاغذ بايد نقشهكشي ميز و رسم تخته روي نقشه کشیدن براي اي كاغذي است ممكن كه نواري چسب بهوسيله نقشهكشي كنيد.كاغذ نصب آنها میشود. ثابت رسم تخته روي باشد پالستيكي رسم تخته روي كشي نقشه كاغذ نصب روش راستا هم و رسم تخته باالیی لبه از پایینتر سانتيمتر چند را كاغذ بااليي. 1 لبه 1 دهید. قرار آن با رسمبچسبانيد. تخته روی را كاغذنقشهكشي چپ سمت گوشهبااليي چسبنواري با 2.2 باشد( T خطكش تيغه پهنای برابر 3 تا 2 به نزدیک پايين لبه از كاغذ فاصله ( 11

تعمیرکاران برای نقشهخوانی و نقشهکشی نكته نصب رسم تخته راست سمت لبه به نزديك را كاغذ هستيد دست چپ اگر كنيد. 1-13 شكل دادهايد تكيه رسم تخته چپ سمت لبه به را T خطكش سر كه حالي در 3. گونهای به را كاغذ راست گوشه كرده نزديك كاغذ بااليي لبه سمت به را T خطكش باشد. موازي T خطكش لبه با كاغذ بااليي لبه كه كنيد جابجا به 1-13 شکل مانند را كاغذ گوشههاي و كنيد صاف دست كف با را كاغذ 4. بزنيد. چسب ترتیب و كاغذ روي دست حركت مسير آن گوشههاي زدن چسب ترتيب نقاله و گونیا کش خط - 1 6- خطكش - 1-6-1 خطكشها این شدهايد. آشنا سانتيمتر 50 و 30 20 خطكش با این از پیش خطكشهاي میشوند. ساخته مدرج لبه دو یا یک با شفاف مواد و چوب جنس از بيشتر را چشم و هستند مناسبتر كار براي باشد شده نشانهگذاری تيره خط با كه شفاف كنند. نمي خسته درجه 45 گونیای الف- آن انواع و گونيا - 1 6-2- برخي و درجه 60 45 30 زاويه با خطهای کشیدن براي كشي نقشه در و 60-30 گونياي دو یا یک ميتوانيد باشند 15 عدد از مضربی که ديگر زاويههاي )شكل 1-14 (. ببرید کار به را درجه 45 نقاله 1-6-3- درجه و 360 180 كشي نقشه در رایج نقالههاي میشود. اندازهگیری نقاله با زاویه 1(. هستند)شكل 15-60-30 گونیای ب- 1-14 شكل درجه 180 نقاله 1-15 شكل 12

اول کار واحد كن پاك و تراش مداد كشي نقشه مدادهاي - 1 7- مدادها با آشنايي 1-7-1-1-16(. )شكل است ن کی مداد و معمولی مداد نقشهكشي مدادهاي رایج نوع دو اب آنها از گوناگونی دستههای و خط شکل چندین نقشهکشی استانداردهاي نظر از گوناگون مغزی با شده گفته مدادهاي دليل اين به دارند استاندارد ضخامت کرد. رسم دلخواه تیرگی و پهنا با خطهایی بتوان تا میشوند ساخته نرمی و قطر معمولی HB مداد الف است. ميليمتر 1 و /0 7 0/5 اندازههای از بیشتر و ثابت اتود هر مغزی اندازه آنها از 1-2 برخی جدول در كه است دسته چند ن کی و معمولي مدادهاي مغز نرمي است. شده داده نشان رنگ درجه تيرگي ها مداد رنگ و سختي درجه 1-2- جدول 0/5 ن ك با اتود ب- نقشه در رایج مدادهاي انواع 1-16 شكل كشي مداد درجه رسم و نوشتن نوشتن و زدن سايه كشي نقشه نرمتر شدهاند داده نشان B حرف با که چپ سمت مدادهاي مغز 1-2 جدول در مدادهايي آنها خالف بر میکند. رسم پهنتر و رنگتر پر خط نرم مغز با مداد است. میکشید. باريكتر خط و دارند سختتري مغز شدهاند داده نشان H حرف با كه براي دارند نرم خيلي مغز كه مدادهايي هستند. متوسط مدادهاي F و مدادهايHB میشوند. برده کار به زدن سايه و طراحي کارگاه در کار پهنا و بکشید خط شده مشخص مدادهاي با را CC و AA BB خطهای روی بسنجید. هم با را خطها تيرگي و 13

تعمیرکاران برای نقشهخوانی و نقشهکشی مداد درجه 2H A A HB B B B C C تراش مداد 1-7-2- میکشد با كه خطي و میشود خورده اندک اندک آن ن ك مداد با خطکشی هنگام کنید. تیز را آن باید شود خورده اندازه از بیش مداد ن ك اگر ميشود. پهنتر آرام آرام کمتر آن تراشیدن هنگام مداد ن ك و میتراشد بهتر را مداد دارد تيز تیغه که مدادتراشی میشکند. نکته ويژه به دارند شدن تيز به نياز معمولي مدادهاي مانند نيز اتود مدادهاي مغزيهاي دارند. تري کلفت مغزی كه مدادهايي مويي برس الگو كن پاك مداد 1 7-3- اب کار از پس که ببرید کار به پاككنهايي باید ناخواسته خطهای كردن پاك برای خطها دیگر به نزديك كه خطي يا گوشهها كردن پاك هنگام بماند. تمیز كار رویه آن )شكل نشوند پاک ناخواسته خطها دیگر تا میشود گرفته کار به ويژهای الگوهاي است.)1-18 تراش مداد -1- شكل 17 كن پاك الگوي الف برس ب- 1-18 شكل مدادهاي خطهای كردن پاك براي الستيكي نوع دو بر جنس نظر از كنها پاك مداد میشوند. ساخته جوهري يا مركبي خط كردن پاك براي پالستيكي و نرم 14

واحد کار اول - 1-8 کشیدن خط اکنون آشنايي شما با وسايل رایج نقشهكشي چنان است که میتوانيد برخي از خطهایی را كه در نقشه كشي بیشتر کاربرد دارند بکشید. 1 8-1- کشیدن خط افقي و عمودي. 1 كاغذ 1 نقشه كشي را روي تخته رسم نصب كنيد. 2 خطكش. 2 T را در حالي كه به لبه كار سمت چپ تخته رسم تكيه دادهايد با دست چپ نگه داريد )شكل 1-19(.. 3 مداد 3 مناسبی را بردارید و خطی را از سمت چپ به راست بكشيد. شكل 1-19 - نگه داشتن خط کش T. 4 هنگام 4 خطکشی مداد را نسبت به خطكش مانند شكل 1-15 نگه دارید و آن را به آرامي بين انگشتان خود بچرخانید تا پهنای خط همواره یکسان باشد)شكل 1-20 ( شکل 1-20 شكل 1-21 5 برايکشیدنچندخطهم 5. راستا خطكشT راباالياپايينبردهوخط را رسمكنيد. 15

تعمیرکاران برای نقشهخوانی و نقشهکشی مايل خط رسم - 1 8-2- گونيا دو يا يك و T کش خط از بايد كنيد رسم کج يا عمود خطی میخواهيد اگر ببرید. کار به 1-23 و 1-12 شكل مانند T خطكش و گونيا با قائم خط رسم 1-22- شكل کارگاه در کار T خطكش و گونيا با کج خط رسم 1-23- شكل وسط در نقطه يك از 1-23 شكل مانند و كنيد نصب رسم تخته روي را A4 كاغذ سانتیمتر 10 بلندی به گوناگون زوايههای با کج و عمودي افقي خطهای كاغذ بکشید. آنها کاربرد و الگو و پرگار با -آشنایی 1 9- تجهيزات و هستند دقيق نقشهكشي پرگارهاي کشید. الگو يا پرگار با توان می را دايره میشود. داده آنها همراه به نيز كاملي 16

واحد کار اول - 1-9-1 رسم دايره روش رسم دايره با پرگار 1. کانون دايره را روي كاغذ نشانهگذاری )+( بزنید. 2. پرگار را ببنديد بلندی دو شاخك آن را هم اندازه )يا ن ك سوزني 0/5 ميليمتر بلندتر( تنظيم كنيد. 3. دهانه پرگار را از روی خطكش اندازهدار به اندازه دلخواه )شعاع دايره( باز كنيد. براي اين كار ن ك مدادي پرگار را روي صفرخطكش و ن ك سوزني را روي عدد دلخواه بگذاريد. 1- پرگار براي رسم دايرههاي بزرگ 2- پرگار براي انتقال اندازه 3- پرگار رسم دايرههاي كوچك 4- پرگار فنري 5- پرگار صفر زن 4. براي بررسی اندازه دهانه ن ك مدادي را روي خطكش حول ن ك سوزني بچرخانيد. در اين وضعيت ن ك مدادي بايد روي عددي برابر با قطردايره قرار گيرد. 5. ن ك سوزني پرگار را در مركز دايره قرار دهيد. براي اين كار میتوانيد پرگار را به صورت مايل گرفته با كمك دست چپ ن ك آن را در مركز دايره قرار دهيد. 6. دسته پرگار را بين انگشتان شست و سبابه نگه داشته با زاويه حدود نزدیک به 15 درجه نسبت به محور قائم دور شاخه سوزني پرگار بچرخانيد. شكل 1-24 پرگار و الگو کار در کارگاه شکل 1-27 را در كاغذ A4 بکشید )اندازهها بر حسب ميليمتر داده شده است( شكل 1-25 شكل 1-26- رسم دايره با پرگار شکل 1-27 رسم چند دایره 17

نقشهکشی و نقشهخوانی برای تعمیرکاران اگر دايرههاي زيادي در نقشه باشد کاربرد الگوی دايره براي کشیدن آنها سرعت كار را بیشتر میکند. هر الگوي دايره چندین دايره با قطرهاي گوناگون دارد. امتداد دو قطر عمود دايره در كنار هر دایره کشیده شده و اندازه قطر دايره نیز نوشته شده است براي کشیدن دايره با الگو نخست اندازه و کانون دایره دلخواه را برگزیده با خط كم رنگ دو قطر از دایره را عمود برهم روي كاغذ بکشید سپس الگو را چنان قرار دهيد كه امتداد دو قطر دايره کشیده شدۀ الگو با خطهای کشیده شده روی هم بیافتد سپس دايره را با مداد پر رنگ بکشید. 1-9-2- الگوی بيضي براي کشیدن بيضي میتوانيد الگوي بيضي را به کار ببرید. روش کار با الگوی بيضي مانند الگوی دايره است. شكل 1-28 الگوي دايره - 1 10- اشكال و احجام هندسی براي چیرگی در نقشهکشی نخست بايد بتوانيد اشکال ساده هندسي رابه درستی بکشید. در اينجا روش کشیدن برخي از اين اشکال هندسي آموزش داده میشود. 1-1-10-1 پاره خط همانطور که میدانید از اتصال دو نقطه پاره خط ايجاد میشود در نقشه كشي الزم میشود يك پاره خط را به چند بخش تقسيم كنيد. تقسيم پاره خط با پرگار يكي از روشهاي تقسيم پاره خط به چند بخش برابر کاربرد پرگار است. در اين روش نخست باید اندازه پاره خط را بر تعداد بخشها تقسیم كنيد تا اندازه هر قطعه به دست آید سپس دهانه پرگار را برابر با اندازه به دست آمده باز كنيد و از دو انتها پاره خط را به بخش های برابر تقسیم کنید. کار در کارگاه پاره خطي به طول 7 سانتيمتر بکشید و با پرگار آن را به 10 بخش برابر تقسيم كنيد. راهنمايي : طرح را نخست كم رنگ بکشید به گونهای كه اگر خطوط را پاك كنيد اثري از آن روي کاغذ باقي نماند و بعد از تكميل شدن نقشه خطکشیده شده را پر رنگ كنيد. شكل 29-1- الگوي بيضي 1- در اين كتاب براي راحتي كاربرد به جاي پاره خط بیشتر كلمه خط به كار رفته است. 18

واحد کار اول 1-11-2- رسم عمود برخط d در نقطه معين M 1 نقطه. 1 فرضي M را روي خط d انتخاب كنيد. 2 از. 2 نقطه M دو كمان برابر MA و MB را از دو طرف نقطه M به خط d وارد كنيد. 3 دهانه 3. پرگار را به اندازه 1.5 برابر MA باز میكنيم کنید و دو كمان AC و AD را در دو طرف خط d به مركزيت A رسم كنيد. 4. 4 همين كار را يك بار ديگر از روی نقطه B انجام دهيد. 5 محل. 5 برخورد كمانها را با خطی راست به هم وصل كنيد تا در نقطه M خط عمود برخط d به دست آید. نکته اگر كاغذ نقشه كشي به درستي روي تخته رسم نصب شده باشد میتوانيد خط عمود بر يك خط را با خطكش T و گونيا به سرعت و آسانی انجام دهيد. الف ب شکل 1-30 رسم عمود بر خط با خط کش T و گونیا 1. خط d را با خطكش T رسم كنيد. 2. نقطه مورد نظر را روي خط d انتخاب كنيد. 3. خطكش T را كمي پايين تر از خط در حالي كه سر خطكش T به لبه كار تكيه داده شده قرار دهيد. 4. گونيا را روي خطكش T به گونهای بگذارید كه يك ضلع گونيا مماس با نقطه مورد نظر باشد. سپس خط d را عمود بر خط d در نقطه O رسم كنيد. ج 1-11-3- آشنايي با زاويه اگر دو خط همديگر را در يك نقطه قطع كنند چهار زاويه ايجاد ميشود. زاويه را بیشتر با يك حرف التين مانند α )آلفا( β )بتا( γ )گاما( يا حروف انگليسي مانند A B و... نشان میدهند. براي نشان دادن يك زاويه حروف گفته شده را با عالمت يا > مي آورند مانند. A<. واحد زاویه درنقشه كشي درجه ) D (و راديان )R( است. يك دايره 360 درجه یا 2 راديان π است. در نقشههايي كه با استاندارد ايزو کشیده میشوند یکای زاويه درجه با نشانه ) ( است. برای کشیدن زاویه میتوانید گونیا یا نقاله را به کار ببرید. شکل 1-31- واحد زاویه 19

نقشهکشی و نقشهخوانی برای تعمیرکاران کار در کارگاه شكل 1-32 را با گونيا و نقاله رسم كنيد. شکل 1-32 شكل 1-32 روش رسم نيمساز 1 براي. 1 به دست آوردن نيمساز زاويهO )الف( کمانی با شعاع دلخواه از رأس زاويه بکشید به گونه ای كه دو ضلع زاويه را در نقاط A وB قطع كند. 2 از. 2 نقاط A و B به شعاع دلخواه و یکسان دو کمان رسم كنيد كه همديگر را در نقطهM قطع كند. O 2 تقسيم خواهد O 1 و 3 خطي. 3 كه از OM میگذرد زاويه O را به دو زاويه برابر كرد. 1-11-4- تعيين کانون دايره 1 دو. 1 وتر AB وCD را روي دايره بکشید. شکل 1-33. 2 عمود 2 منصف وترها را تعيين كنيد.. 3 محل 3 برخورد عمود منصف وترها کانون دايره خواهد بود. شکل 1-34 20

واحد کار اول 1-11-5- تقسيم دايره تقسيم دايره به چهار بخش برابر: دو قطر دايره كه عمود بر هم هستند دایره را به چهار بخش هم اندازه تقسيم میكنند. تقسيم دايره به هشت قسمت مساوي. 1 دو 1 قطر از دايره را عمود بر هم رسم كنيد. 2 گونياي. 2 45 درجه نيمساز زاويه AOC وAOD را بکشید.. 3 نیمساز 3 رسم شده را از طرف دیگر نیز ادامه دهید تا دایره را در دو نقطه قطع کند.. 4 نقاط 4 به دست آمده دايره را به هشت قسمت برابر تقسيم میكند. تقسيم دايره به سه و شش قسمت برابر. 1 نخست 1 قطر قائم دايره را بکشید. شکل 1-35 2 از 2. محل برخورد قطر با دايره )نقطه A( كماني به شعاع دايره بکشید تا نقاط B وC به دست آيد. نقاط A و B وC دايره را به سه قسمت برابر تقسيم میكند. ب الف شكل 1-37 تقسیم دایره به شش بخش شکل 1-36. 1 براي 1 بخش بندی دايره به شش بخش برابر بايد يك بار ديگر از سوی باال )نقطه A( كماني برابر شعاع دايره بکشید)شكل 1-38(. 21

نقشهکشی و نقشهخوانی برای تعمیرکاران - 1 11-6- رسم خط مماس بر دايره در نقطهM بسیاری از موارد برای کشیدن یک شکل نیاز است خطی را بر دایره مماس کنید. روش کشیدن مماس بر دايره در نقطه دلخواه به روش زیر است )شكل 1-38( : 1 شعاع. 1 OM را رسم كنيد. 2 خط. 2 d را عمود بر پاره خط CM رسم كنيد. C 1 دايره در نقطه M مماس است. 3 خط. 3 d بر نكته شکل 1-38 خط مماس بر دايره در نقطه تماس با دايره بر شعاع دايره كه بر آن نقطه وارد میشود عمود است. A شکل 1-39 1-11-7- رسم چند ضلعي منتظم الف- رسم سه ضلعي منتظم ( مثلث متساوي االضالع ) 1- پاره خط AB را به اندازه ضلع مثلث دلخواه رسم كنيد. 2- دهانه پرگار را به اندازه AB باز كنيد. 3- از نقطهA و B كمان AC را رسم كنيد. 4- از نقطه برخورد دو كمان دو ضلع دیگر مثلث متساوی االضاع ABC را بکشید. برای رسم چند ضلعی منتظم با تعداد اضالع مورد نظر کافی است دایره ای را رسم کرده و پس از تقسیم دایره نقاط به دست آمده را به هم وصل کنید و در پایان دایره را پاک کنید. براي آگاهی بيشتر در باره روش رسم اشکال هندسي میتوانيد كتابهاي هندسه ترسيمي را بخوانید. B 22

اول کار واحد آزمون كنيد. تعريف را. 1 نقشه 1 بنويسيد. را كشي نقشه استانداردهاي از پيروي. 2 ضرورت 2 كرد تهی ه میتوان A4 كاغذ چند A2 كاغذ يك برش 3 از 3. ببرید. A4 اندازه به را A3 کاغذ 4 یک. 4 کنید. نصب رسم تخته روی را A4 5 کاغذ. 5 متر ميلي برحسب ابعاد ( كنيد رسم A4 كاغذ يك در را زير 6 نقشه. 6 است(. قسمت 7 12 به را آن سپس كنيد رسم سانتيمتر 8 شعاع به 7 دايرهاي. كنيد. تقسيم 23

واحد کار دوم 2 خطهای استاندارد و نوشتن روی نقشه

نقشهکشی و نقشهخوانی برای تعمیرکاران واحد کار دوم خطهای استاندارد و نوشتن روی نقشه توانايي ترسيم خطهای استاندارد و هندسي اندازهگيري هدفهای رفتاری- شما با يادگيري اين واحد کار ميتوانيد: انواع خط را توضیح دهید. انواع خط را در نقشه شناسایی کرده و بکشید. اندازهگيري طول در سیستم متريك و اینچی را اندازهگیری كنيد. مقياس را توضيح دهيد. مقياسهاي استاندارد نقشهكشي را بيان كنيد خط كش اشل و كاربرد آن را توضيح دهيد. خطوط را با یکاهاي متریک و اينچي اندازهگيري كنيد. يكاي طول در دستگاه یکاهاي اندازهگيري متريك و اينچي را تبديل كنيد. خط اندازهگذاری شده با مقياسهاي گوناگون را به مقیاس دلخواه تبدیل كنيد. جدول و کادر را رسم كنيد. روش جانمايي نقشه در كاغذ نقشهكشي را انجام دهيد. حروف و اعداد روي نقشه را بر پایه استانداردهاي نقشهكشي بنويسيد. زمان آموزش)ساعت( نظری عملی 4 1 26

واحد کار دوم 2-1- انواع خط در نقشه به شكل 2-1 نگاه کنید در این نقشه شما میتوانید نشانهها و خطهای گوناگونی را ببینید. هرچند این نقشه پیچیدگیهایی دارد ولی با یادگیری نشانههای نقشهکشی میتوانید چنین نقشههایی را به آسانی بخوانید. شكل 2-1- کاربرد نشانهها حروف و خطهای استاندارد در نقشه 2-1-1- انواع خط از نظر شكل کاربرد خطهای با شكل ضخامت و رنگ گوناگون برای ساده شدن نقشه انجام میشود. در اینجا برخی از انواع خطها توضیح داده میشود.. 1 خط 1 پر: اين خط براي نشان دادن دور ظاهري قطعه بهکار می رود. شکل 2-2. 2 خط 2 چين )خط نديد(: براي نشان دادن خطهایی كه در برابر ديد بیننده نباشد از خط چين بهکار میرود. شکل 2-3 27

تعمیرکاران برای نقشهخوانی و نقشهکشی کار به تقارن محور نمايش براي نازك نقطه و خط محور(: )خط نازك نقطه و خط.3 3 میرود. 2-4 شکل خط نمايش براي ) )4 نازك پر خط كمكي: خط يا نازك پر خط 4. 4 دستی خط و هاشور) 4c ( خط و رابط) 4b ( خط اندازهگذاري) 4a ( میرود. کار به قطعه از ناحیهای کردن جدا برای )5( 2-5 شکل باشد داشته پیچیدگیهایی نقشه از بخشی اگر : برش خط.5 5 در فرضی صورت به را قطعه بخش آن بیشتر دریافت برای محل )6( برش خط دهند می نشان شده داده برش وضعیت دهد. می نشان نقشه در را برش فرضی 2-6 شکل خط پهنای 2-1-2- ندارند. یکسانی پهنای ميروند كار به نقشه در كه خطهايي شد گفته كه گونه همان رتشیب پهنای با خطهای و ميشوند کشیده نازك خطهایی با بیشتر كوچك نقشههاي ايزو استاندارد در 1 خط گروههاي از برخي 2-2 جدول دارد. کاربرد و بزرگتر نقشههاي در ميدهد. نشان را بود. 0/3 و 0/5 0/8 1/2 گروه شامل قديمي خطهاي - 1 28

واحد کار دوم جدول 2-2 برخي از انواع خط استاندارد از نظر پهنا نكته در هر نقشه يك گروه خط بهکار برده میشود اين گروه بايد متناسب با اندازه كاغذ نقشهكشي باشد. براي كاغذ A4 گروه خط 0/7 مناسب است. در شكلهاي پيچيده تر در كاغذ A4 بهتر است گروه خط 0/5 را به کار ببرید 2-2- اعداد و حروف در هر نقشه برخی از خواستهها و دادهها صورت نوشته ارایه میشوند عناصر این نوشتهها باید استاندارد باشند. برای کشیدن نقشههای استاندارد الزم است نخست چگونگی نوشتن روی نقشه را کار کنید. براي نوشتن روی نقشه افزون بر مداد میتوانید برچسب الگوها و حتی برنامههای رایانهای مانند Auto CAD را به کار ببرید. شكل 2-7 نوشته روی نقشه )حروف و اعداد( 29

نقشهکشی و نقشهخوانی برای تعمیرکاران جدول 2-3- بلندی و فاصله حروف در نقشه برحسب a حرف مفهوم اندازه حرف مفهوم اندازه كمترين فاصله حروف و اعداد d پهناي خط انتخاب شده نقشه 1 14 h 2 10 h 6 10 h كمترين فاصله خطوط e كمترين فاصله كلمات 16 h 10 b 10h بلندي حروف كوتاه h بلندی حروف بزرگ 10 14 h c اندازه نوشته بايد با اندازه كاغذ نقشه متناسب باشند در شکل 2-8 و جدول 2-3 نخست بلندی حروف )h(1 برگزیده شده سپس دیگر اندازهها بر پایه آن تعیین میشود. شکل 2-8 اندازه حروف و اعداد کار در کارگاه با توجه به شکل 2-8 و جدول 2-3 متن زير را در يك برگ كاغذ شطرنجي) 1 ميليمتري( با خطی به پهنای 0/7 بنويسيد. AutoCAD -29-12-1390 2-3 یکای طول و تبدیل آنها در گذشته کمیت طول را با یکای متر و اجزای آن را مانند سانتي متر اندازهگيري کردهاید در برخي از كشورها افزون بر این یکا هنوزیکای اينچ )in( نيز به کار میرود امروزه هر دو یکای یاد شده در نقشهکشی یکاهای متریک رایج است. 30 براي آشنايي بیشتر با زاویه یکاهای متریک و اینچی يك خطكش را كه با یکای

واحد کار دوم سانتي متر و اينچ مدرج شده است برداريد و بکوشید اندازهای شكل 2-9 را که بر حسب سانتی متر است به اندازه اينچی تبدیل کنید. سپس اندازههای بدست آمده اینچی را در کنار اندازه پیشین بنویسید. شكل 2-9 چون برخی از نقشهها با اینچ اندازهگذاری میشوند بنابر این الزم است شما تبديل یکاهای طول را ياد بگيريد. برای این کار میتوانید از جدول 2-4 استفاده كنيد. مثال 2-1 ) 20 فوت چند اینچ و چند سانتیمتراست جدول 2-4 تبديل یکاها فوت اينچ متر سانتي متر متر 100 1 39 /37 0/28 سانتي متر 1 0/01 0/3937 0/0328 2/54 0/0254 1 1 12 اينچ 30/48 0/3048 12 1 فوت 100in 0 /0254 100in 54/2 cm in مثال 2-2( 100 اينچ چند متر وچند سانتيمتر است. m = 2/54 m in = 254cm 31

نقشهکشی و نقشهخوانی برای تعمیرکاران 2-4- مقياس 1 وخط كش تبديل مقياس )اشل( اجسام اندازههای گوناگونی دارند در برخی موارد بزرگی اجسام به اندازهای است که نمیتوانیم نقشه آنها را در اندازه واقعی بکشیم در این هنگام اندازه نقشه را باید کوچک تر یا بزرگتر بکشیم. برای نمونه هنگامی که ما نقشه يك كشور را در يك كاغذ A4 ميكشيم اندازه نقشه ممكن است 200000 مرتبه كوچكتر باشد در اين صورت در كنار نقشه عبارت 1:200000 = Sc نوشته ميشود و منظور اين است كه هر يك سانتیمتر در نقشه نشان دهنده 200000=200000 1 سانتيمتر يا 2 كيلومتر اندازه واقعی است. شکل 2-10 مقياسهاي استفاده شده در نقشه سه حالت كلي دارد. مقياس یکه: 1:1= Sc جسم در نقشه با اندازه واقعي کشیده ميشود. مقياس افزايشي: اگر جسم خيلي كوچك باشد نقشه آن را با اندازه بزرگتر از اندازه جسم کشیده ميشود.چند برابر شدن اندازه جسم در نقشه به اندازه جسم و بزرگی نقشهای که میکشیم بستگی دارد. Sc=2:1 5:1 10:1 20:1 50:1 منظور از = 2:1 Sc اینست که اندازهها در نقشه دو برابر اندازه جسم است. مقياس كاهشي: اگر اندازه جسم بزرگتر از آن باشد كه در نقشه کشیده شود نقشه آن را كوچكتر از اندازه جسم میکشند. Sc= 1:2 1:5 1:10 1:20 1:50 1:100 1:200 1:500 1:1000 نكته ممكن است نقشه يك جسم براي برخی کاربردها با مقياسهاي گوناگون کشیده شود. هنگام نقشهكشي با مقياسهاي افزايشي يا كاهشي باید اندازه جسم را به اندازه ترسيمي تبديل كنيد. يك روش ساده براي این کار کاربرد خط كش مقياس )اشل( است )شكل 2-6 (. شکل 2-11 1scale 32

واحد کار دوم 2-5- كادر)پیرابند( درکارگاه هنگام کار با نقشه به لبههاي كاغذ نقشهكشي بيشتر در معرض پاره شدن است به اين دليل بخشی از لبههاي كاغذ برای حاشيه و بخش میانی آن برای کشیدن نقشه در نظر گرفته می شود.خطي كه حاشيه را از جای نقشه جدا ميكند كادر یا پیرابند ناميده ميشود)شكل 2-1 (. از طرف دیگر چون بخشی از لبه كاغذ نقشهكشي براي بايگاني نقشه سوراخ میشود هنگام کشیدن کادر باید جایی نیز برای این بخش نگهداشت. شكل 2-12- اندازه كادر دركاغذ A4 پهنای خط كادر متناسب با پهنای خط اصلي نقشه و فاصله آن از لبه كاغذ بر پایه استاندارد برگزیده ميشود جدول 2-5 اين اندازهها را براي كاغذهاي نقشهكشي سريA داده است. جدول 2-5 A4 A3 A2 A1 A0 اندازه كاغذ 5 10 10 10 10 حاشيه برحسب mm 2-6- جدول نقشه هنگامی كه نقشهاي را میکشید باید برخي دادهها در باره نقشه را مانند مقياس تاريخ رسم 33

نقشهکشی و نقشهخوانی برای تعمیرکاران و... در پایین نقشه بنویسید. ویژگیها و استاندارد رسم يك جدول نمونه در شكل 2-13 نشان داده شده است. شكل 2-13 شكل 2-14 در نقشه می توان جدول را در چندین جای استاندارد رسم کرد. )شكل 2-15 (. شكل 2-15 جای استاندارد جدول الف ب 34

دوم کار واحد نقشهكشي وجانمايي نقشهكشي وكاغذ نقشه اندازه 2-7 -تناسب درست جای در را نقشه از بخشی هر است الزم بنابراين دارد مختلفي بخشهای نقشه يك باشد. خوانا نقشه تا کشید سنجیدهای و ميشود. گفته نقشه جايگزيني يا جانمايي نقشهكشي كاغذ در نقشه درست گزینش به که جسمی یا قطعه به نسبت نقشه اندازه باید باشد شده برگزیده پیش از کاغذ اندازه اگر اندازه و كادر نخست میتوانید آن از پس شود. بزرگتر یا کوچکتر میشود کشیده آن نقشه كنيد. تعيين را جدول درست جایگاه نقشه اندازه به توجه با برگزیده را نقشه کارگاه در کار بکشید. جدول و كادر با مقياس 2:1 همراه با A4 كاغذ در را شکل در شده داده قطعه رد اندازهها كه است معنی اين به 2:1 مقياس از منظور ميدانيد كه همانطور )راهنمايي است( واقعي اندازه برابر دو نقشه شكل 2-16 35

نقشهکشی و نقشهخوانی برای تعمیرکاران آزمون.1 1 اعداد زیر را به یکاهای متری یا اینچی تبدیل کنید. 12/7 اینچ 4 اینچ 54 میلیمتر 4 فوت 254 سانتیمتر 2. 2 دایره ای به قطر 10 سانتی متر بکشید سپس آن را به 8 بخش برابر تقسیم کنید. 3. 3 بررسی کنید اگر نقاط تقسیم دایره پرسش 3 را به هم وصل کنید طول اضالع چند ضلعی منتظم و زاویه راس آن چه اندازه ای خواهد بود. 4. 4 با ترکیبی از 12 مکعب مربع چند شکل هندسی ایجاد نمایید. 5. 5 نقشه شکل را با مقیاس کاهشی در کاغذ A4 رسم نمایید. 36