Αστροφωτογράφηση Άρης Μυλωνάς Ερασιτέχνης Αστρονόµος
Οι κυριότεροι τρόποι αστροφωτογράφησης:! 1. Με σταθερό τρίποδο (fixed tripod)! 2. Με το σώµα της µηχανής να εδράζεται στον κορµό και πάνω από το τηλεσκόπιο (piggyback)! 3. Με το σώµα της µηχανής στην κύρια εστία του τηλεσκοπίου (prime focus)! 4. Με το σώµα της µηχανής στην κύρια εστία ενώ παράλληλα διορθώνουµε την κίνηση του τηλεσκοπίου, (guided prime focus).! 5. Με θετική προβολή, χρησιµοποιώντας προσοφθάλµιο (positive-eyepiece-projection)! 6. Με αρνητική προβολή χρησιµοποιώντας barlow-lens (negative projection)
Οι σηµειώσεις είναι απαραίτητες όπως στον επόµενο πίνακα: ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΤΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ! Αντικείµενο.! Ηµερ/νία..! Ώρα! Τρόπος..! Ορατότητα...! Νο φωτ/φίας! Τύπος Φιλµ.! ASA.! Χρόνος έκθεσης..! Πρόσθετα στοιχεία..
FIXED TRIPOD Μερικά από τα αντικείµενα ή αστρονοµικά φαινόµενα που µπορούµε να φωτογραφίσουµε µε την µέθοδο fixed tripod είναι:! α) Βροχή µετεωριτών.! β) Λαµπρoί κοµήτες.! γ) Αστερισµοί.! δ) Star trails.! ε) Πολικό σέλας.! στ) Σύνοδοι Πλανητών.! ζ) Σύνθετα σκηνικά κατά το λυκόφωςλυκαυγές.! η) Τεχνητοί δορυφόροι.! θ) Εκλείψεις Ηλίου, Σελήνης.! ι) Κηλίδες Ηλίου.! κ) Πορτρέτα Σελήνης.
PIGGYBACK! Όταν χρησιµοποιούµε αργό φιλµ µε µικρό κόκκο (π.χ. 100 ASA) µπορούµε να αποτυπώνουµε εικόνες τ ουρανού µε µεγαλύτερη ανάλυση. Η ανάγκη για περισσότερη πληροφορία µας οδηγεί σε εκθέσεις µεγάλης χρονικής διάρκειας. Με την µέθοδο piggyback το επιτυγχάνουµε. Προσαρµόζοντας την φωτογραφική µηχανή µε τον φακό της πάνω στο τηλεσκόπιο. Εκµεταλλευόµενοι τον αστροστάτη του διατηρούµε το πεδίο φωτογράφησης σχετικά ακίνητο. Παράλληλα κάνουµε τις απαραίτητες διορθώσεις αν απαιτείται. Αν ο τηλεφακός έχει µεγάλο εστιακό µήκος ή αν φωτογραφίζουµε για µεγάλο χρονικό διάστηµα (π.χ. 30 λεπτά), τότε ο προσανατολισµός θα πρέπει να είναι όσο πιο ακριβής γίνεται.
PRIME FOCUS! Ο πιο απλός τρόπος να φωτογραφίσουµε µέσα από τηλεσκόπιο είναι να χρησιµοποιήσουµε το ίδιο το τηλεσκόπιο σαν τηλεφακό. Τοποθετούµε την µηχανή µας στην κύρια εστία και δεν χρησιµοποιούµε προσοφθάλµιο (π.χ. η περιφέρεια της Σελήνης ή του Ηλίου αποτυπώνεται ολόκληρη, µέσα από τηλεσκόπιο µεσαίου εστιακού λόγου f/6-f/8)
GUIDED PRIME FOCUS! Απαραίτητα εξαρτήµατα για αυτόν τον τρόπο, είναι ένα από τα δύο οπτικά βοηθήµατα:! α) Σύστηµα off-axis guider.! β) ιόπτρα µεγάλου εστιακού λόγου (guidedscope). Τοποθετείται παράλληλα µε το τηλεσκόπιο.
POSITIVE (EYEPIECE) PROJECTION! Η εικόνα, που καταγράφεται στο φιλµ κατά την φωτογράφηση στην κύρια εστία του τηλεσκοπίου, για ορισµένα αντικείµενα είναι µικρή και ανίκανη να µας δώσει λεπτοµερή πληροφορία. Έτσι για να φωτογραφίσουµε πλανήτες, κρατήρες στη Σελήνη και κηλίδες του Ηλίου πρέπει να στραφούµε στην τεχνική της φωτογράφησης θετικής προβολής µέσα από προσοφθάλµιο. Απαραίτητο εξάρτηµα για αυτή την µέθοδο είναι το tele-extender που ενώνει το τηλεσκόπιο µε τη φωτογραφική µηχανή και παράλληλα συγκρατεί το προσοφθάλµιο σε σταθερή απόσταση από το φιλµ. Όταν φωτογραφίζουµε πλανήτες θα πρέπει να είµαστε πολύ αυστηροί και να ακολουθούµε κατά γράµµα την τεχνική που απαιτείται
NEGATIVE PROJECTION (BARLOW LENS)! Μια µέση λύση µεταξύ της φωτογράφησης στην κύρια εστία του τηλεσκοπίου(prime focus) και της φωτογράφηση της θετικής προβολής (eyepiece projection), είναι η αρνητική προβολή, χρησιµοποιώντας απαραίτητα το αποκλίνων σύστηµα φακών barlow lens. Με αυτόν τον τρόπο αυξάνουµε την µεγέθυνση. Για παράδειγµα το 2Χ barlow lens θα διπλασιάσει το εστιακό µήκος του τηλεσκοπίου δηµιουργώντας µεγαλύτερο είδωλο.
ΦΙΛΜ! Επιλέγουµε ένα λεπτόκοκκο (αργό) ή χονδρόκοκκο (γρήγορο) φιλµ συναρτήσει του χρόνου έκθεσης. Όµως, όσο κερδίζουµε σε χρόνο τόσο χάνουµε σε λεπτοµέρεια µιας και το γρήγορο φιλµ έχει µεγαλύτερο κόκκο, µειώνοντας έτσι την «πληροφορία» που παίρνουµε.! Χρησιµοποιούµε τόσο αργό φιλµ, άρα λεπτόκοκκο, όσο η λαµπρότητα του αντικειµένου µας επιτρέπει.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ! Ρυθµιστής χρόνου έκθεσης- Ταχύτητα κλείστρου «Β» ή «T».! Ανταλλακτική οθόνη εστίασης.! υνατότητα αλλαγής συστήµατος σκοπεύσεως.! ιακόπτης αποµόνωσηςκλειδώµατος καθρέπτη. Χρονοδιακόπτης αυτοφωτογράφησης.
Αεροσκάφος προσγειώνεται στο αεροδρόµιο τω ν Αθηνών. Ο τηλεφακός 1000mm καταδεικνύει µε δραµατικό τρόπο την ταλάντωση του καθρέπτη της φωτ. µηχανής λίγο µετά την έναρξη της έκθεσης. Το πλάτος της ταλάντωσης φθίνει µε το χρόνο. Έκθεση 24 δευτ/πτα.(f/8),100asa.
ΜΕΓΙΣΤΗ ΧΡΟΝΙΚΗ ΙΑΡΚΕΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΠΡΟΣ ΑΠΟΦΥΓΗ: SKY FOG 400 ASA f/ratio ΠΑ ΡΝΩΝΑΣ/ΤΑΫΓΕΤΟΣ ΚΙΘΑΙΡΩΝΑΣ ΠΕΝΤΕΛ Η f/1.4 3 min 2 min ½ min f/1.7 4 min 3 min 1 min f/2 6 min 4 min 1 min f/2.8 12 min 8 min 2 min f/3.5 18 min 12 min 3 min f/4 24 min 16 min 4 min f/5.6 50 min 30 min 8 min f/8 120 min 80 min 20 min f/11.3 260 min 170 min 45 min f/16 540 min 340 min 80 min
Στον επόµενο πίνακα, παρουσιάζεται ο µέγιστος χρόνος έκθεσης για την αποφυγή star trail και δηλώνεται το εύρος της περιοχής του ουρανού που καταγράφεται στο φιλµ σε συνάρτηση µε την εστιακή απόσταση του φωτογραφικού φακού. Εστιακό Μήκος Φακού (mm) 18 24 28 35 Απόκλιση του Αστρικού Πεδίου (Σε Μοίρες) 0 +/-30 +/-45 +/-60 +/-75 55 65 80 110 220 40 50 60 85 160 35 40 50 75 140 30 33 40 60 110 50 20 23 28 40 75 75 100 135 150 200 300 400 13 15 18 25 50 10 12 14 20 40 7.5 8.5 11 15 30 6.5 7.5 9 13 25 5.0 5.5 7 10 20 3.3 3.8 4.7 6.5 13 2.5 3.0 3.5 5.0 10 ^Αυτήηστήληγιαµέσες τιµές ^Use this column if you do not know the declination.
α) έναν αστερισµό π.χ. τον Ωρίωνα όπως τον διακρίνουµε µε γυµνό µάτι ή β) την φαινόµενη κίνηση των αστεριών (startrail) λόγω της περιστροφής της Γης ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ ΥΛΙΚΑ! 1.- Φωτογραφική µηχανή manual που να διαθέτη και ταχύτητα Β. (π.χ. Nikon: F, F2, F2A, FM, FM2, F3, FM10, FM3A // Cannon: F1 // Olympus: OM-1, OM-2, OM-3, OM-4T// Pentax: K 1000, LX, MX // Yashica: FX3 Super2000 // Zenith: 12XP).! 2.- Μπαταρίες για την φωτ. µηχανή λιθίου ή αργύρου (π.χ. SR-44). Σηµ.: Οι αλκαλικές µπαταρίες (όπως π.χ. LR-44) είναι ακατάλληλες για περιβάλλον µε χαµηλή θερµοκρασία.! 3.- Φακό 50mm f/1,4 ή 50mm f/1,8 ή 50mm f/2.! 4.- Φιλµ ή slide 1600 ASA. Το καλύτερο slide για αστροφωτογράφηση είναι το Kodak Ektachrome E200, το οποίο σε αυτή την περίπτωση το εµφανίζουµε +3 stop.! 5.- Τρίποδο για την φωτ. µηχανή.! 6.- Ντεκλασέρ (για να διατηρήσουµε την ταχύτητα Β).
ΕΚΤΕΛΕΣΗ! 1.- Φορτώνουµε το φιλµ (αρνητικό ή slide) στην µηχανή και προωθούµε το φιλµ 4-5 στάσεις (κλικ) για σιγουριά. Παράλληλα βεβαιωνόµαστε ότι έχουµε φρέσκιες µπαταρίες στην φωτ. µηχανή.! 2.- Ταξιδεύουµε σε αποµακρυσµένη σκοτεινή περιοχή µακριά από την φωτορύπανση της πόλης. Τοποθεσίες κοντά στην Αθήνα χωρίς να είναι οι ιδανικότερες είναι οι κάτωθι: α) Πάρνηθα: όπου µπορούµε να σκοπεύσουµε προς τον δυτικό ουρανό (είναι σχετικά σκοτεινά). β) Κιθαιρώνας: είναι η καλύτερη και η πιο κοντινή τοποθεσία από την Αθήνα (µόλις 67 χιλιόµετρα).! 3.- Στερεώνουµε την φωτ. µηχανή στο τρίποδο, τοποθετούµε το ντεκλασέρ και θέτουµε στη µηχανή ταχύτητα Β.! 4.- Βρίσκουµε που είναι η καλύτερη εστία για τ αστέρια (είναι κάπου κοντά στην ένδειξη άπειρο πάνω στον φακό).! 5.- Σκοπεύουµε έναν «ζωηρό» αστερισµό (π.χ. τον Ωρίωνα) και τον θέτουµε στο κάδρο µας! 6.- Α)Αφού επανελέγξουµε την σωστή εστία και την ταχύτητα Β, θέτουµε το µεγαλύτερο διάφραγµα δηλαδή το µικρότερο νούµερο του φακού π.χ. f/1,4 και «πυροδοτούµε» µε το ντεκλασέρ και εκθέτουµε 25 δευτερόλεπτα για να καταγράψουµε την φιγούρα του αστερισµού µε τα αστέρια του σχεδόν ακίνητα, ή Β) Αφού επανελέγξουµε την σωστή εστία και την ταχύτητα Β, θέτουµε το διάφραγµα του φακού στο f/16 (δηλαδή µικραίνουµε το διάφραγµα), και διατηρούµε την έκθεση για τα επόµενα 60 λεπτά περίπου. Έτσι θα καταγράψουµε τα ίχνη των άστρων, (startrails).! 7.- Αφού λοιπόν παρέλθει ο χρόνος των 25 δευτερολέπτων ή των 60 λεπτών διακόπτουµε την έκθεση από το ντεκλασέρ.! 8.- Εµφανίζουµε το φιλµ. Αν έχουµε χρησιµοποιήσει το Kodak Ektachrome E200, δεν ξεχνάµε πως πρέπει να εµφανιστεί +3 stop. (Το ζητάµε στο φωτογραφείο).
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! Η επιτυχία θα εξαρτηθεί µόνο από τον παράγοντα του πολύ σκοτεινού ουρανού. Οποιαδήποτε άλλη απόπειρα κοντά σε περιοχή µε φωτορύπανση είναι ανώφελη.! Θυµηθείτε, όσα πιο πολλά αστέρια βλέπετε εσείς τόσα καταγράφει και η φωτογραφική µηχανή σας!
Αστροφωτογράφηση Άρης Μυλωνάς Ερασιτέχνης Αστρονόµος