ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Σχετικά με την πρόταση για ένα ενιαίο νόμο δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών Α. ΕΠΙ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ Το σχέδιο νόμου για έναν ενιαίο νόμο δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών ρυθμίζει, σύμφωνα με το ενωσιακό κεκτημένο και τις διεθνώς παραδεδεγμένες βέλτιστες πρακτικές: 1. τις διαδικασίες σύναψης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων έργων προμηθειών και υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των αντίστοιχων συμβάσεων που συνάπτονται στους τομείς του πόσιμου ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και ταχυδρομικών υπηρεσιών, 2. την παροχή έννομης προστασίας κατά το στάδιο σύναψης των εν λόγω συμβάσεων, 3. την διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου συντονισμού, ελέγχου και εποπτείας του τομέα των δημοσίων συμβάσεων στην Ελλάδα. Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις επιτυγχάνονται: 1. Η απλούστευση, ο εξορθολογισµός και η ενοποίηση της κύριας νοµοθεσίας περί δηµοσίων συµβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, 2. ο εξορθολογισµός των διοικητικών δοµών και διαδικασιών στις δηµόσιες συµβάσεις για την επίτευξη επιθυµητών αποτελεσµάτων σε όρους αποτελεσµατικότητας και αποδοτικότητας και 3. η επιτάχυνση και επαύξηση της αποτελεσματικότης του συστήματος παροχής έννομης προστασίας κατά την σύναψη δημοσίων συμβάσεων. Β. ΕΠΙ ΤΩΝ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΩΝ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ 1. Ενοποίηση: Το ΣΝΔΣ ρυθμίζει με ενιαίο τρόπο όλες τις μορφές δημοσίων συμβάσεων από οποιοδήποτε είδος αναθετουσών αρχών, τόσο στον κλασικό τομέα όσο και σε αυτόν των οργανισμών κοινής ωφέλειας. Οι τεχνικές λεπτομέρειες ρυθμίζονται: (α) με δευτερογενή νομοθεσία (προεδρικά διατάγματα, υπουργικές αποφάσεις) ή (β) με τυποποιημένα έγγραφα του διαγωνισμού. Οφέλη: Ενοποίηση per se είναι το κύριο μέτρο απλούστευσης. Η ενιαία ρύθμιση όλων των τύπων συμβάσεων, ανεξάρτητα από τη μορφή της αναθέτουσας αρχής ή τη μορφή της σύμβασης, εξασφαλίζει την ασφάλεια δικαίου και την σαφήνεια. Αυτό θα τονώσει την ευρύτερη συμμετοχή [1]
στις διαδικασίες ανάθεσης (κυρίως από ξένους οικονομικούς φορείς) και τη μείωση των διοικητικών εμποδίων (από την άποψη των νομικών εξόδων) 2. Ενιαίο σύστημα δημοσιότητας και της ενημέρωσης: Το ΣΝΔΣ ορίζει το Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ) ως το μοναδικό υποχρεωτικό σημείο δημοσιότητας όλων των δημοσίων συμβάσεων σε εθνικό επίπεδο (πλέον δημοσίευση στην ΕΕΕΕ, όπου είναι απαραίτητο, σύμφωνα με το ενωσιακό δίκαιο ) και καταργεί όλη την λοιπή υποχρεωτική δημοσιότητα στον εθνικό τύπο (η επιπλέον δημοσίευση σε εθελοντική βάση παραμένει δυνατή). Οφέλη: Η δημιουργία μίας μοναδικής πύλης δημοσιότητας προκηρύξεων δημοσίων συμβάσεων σε εθνικό επίπεδο θα διασφαλίσει υψηλό βαθμό διαφάνειας, επαρκή δημοσιότητα και θα παράσχει στις επιχειρήσεις ένα εύχρηστο εργαλείο για την αναζήτηση επιχειρηματικών ευκαιριών που προσφέρονται στο δημόσιο τομέα. Τα παραπάνω οφέλη της νέας λειτουργίας του ΚΗΜΔΗΣ, σε συνδυαςμό με την κατάργηση όλων των λοιπών υποχρεωτικών δημοσιεύσεων στον εθνικό τύπο (η επιπλέον δημοσίευση σε εθελοντική βάση παραμένει δυνατή) θα μειώσει το κόστος των συναλλαγών (το κόστος δημοσιότητας σήμερα καλύπτεται από τον ανάδοχο) και τις παρατυπίες που συχνά προκαλούνται από την μη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις δημοσιότητας. Η χρήση ενός ενιαίου συστήματος δημοσιότητας των δημοσίων συμβάσεων και των διαδικασιών δημοσίων συμβάσεων θα συμβάλει στη δημιουργία μιας ενιαίας ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων των δημόσιων συμβάσεων και θα χρησιμεύσει ως το βασικό μέσο για την εξαγωγή αξιόπιστων στατιστικών στοιχείων. 3. Περιορισμός των αποδεικτικών στοιχείων που απαιτούνται για τη συμμετοχή: Οι προσφέροντες υποχρεούνται, για να αποδεικνύουν την προσωπική τους κατάσταση, τα επαγγελματικά προσόντα, τη τεχνική ικανότητα και την οικονομική κατάσταση, να υποβάλουν μόνο μια δήλωση που να βεβαιώνει ότι πληρούν τα κριτήρια επιλογής. Η δήλωση υπέχει θέση υπεύθυνης δήλωσης και χρονολογείται σύμφωνα με την ημερομηνία υποβολής της προσφοράς ή της εκδήλωσης ενδιαφέροντος. Έτσι, η δήλωση αναφέρεται στην κατάσταση του προσφέροντα κατά τη στιγμή της υποβολής της προσφοράς. Επιπλέον, δεν απαιτείται το γνήσιο της υπογραφής. Τέλος, ένας οικονομικός φορέας, μπορεί να χρησιμοποιήσει μια υπεύθυνη δήλωση την οποία είχε υποβάλλει στην αναθέτουσα αρχή κατά τη διάρκεια μιας προηγούμενης διαδικασίας σύναψης συμβάσης, εφ 'όσον οι πληροφορίες και δηλώσεις της αρχικής δήλωσης εξακολουθούν να ισχύουν. Η μορφή και τα υποχρεωτικά πεδία της δήλωσης θα εγκριθούν από την ΕΑΑΔΗΣΥ η οποία θα υιοθετήσει ένα "ενιαίο πρότυπο έντυπο συμμετοχής". Έτσι, σε όλες τις διαδικασίες ανάθεσης, τα μέρη θα χρησιμοποιήσουν την ίδια δήλωση, μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο τις πιθανότητες για παρατυπίες και λάθη. [2]
Το σύνολο των αποδεικτικών στοιχείων σχετικά με την τεκμηρίωση της προσωπικής κατάστασης, των επαγγελματικών προσόντων, της τεχνικής ικανότητας και την οικονομικής επιφάνειας παρέχεται μόνο απο τον οριστικό ανάδοχο. Οφέλη: Το ΣΝΔΣ καθιερώνει ένα μηχανισμό για την απλοποίηση της συμμετοχής στις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων μέσω της μείωσης του όγκου των αποδεικτικών στοιχείων που απαιτούνται κατά την αρχική φάση. Αυτή η προσέγγιση θα ευνοήσει τη συμμετοχή μεγαλύτερου αριθμού οικονομικών φορέων, θα συνεισφέρει στη μείωση των διοικητικών βαρών, αφού μόνο ο ανάδοχος θα παρέχει το σύνολο των αποδεικτικών στοιχείων που αποδεικνύουν την προσωπική του κατάστασης, τα επαγγελματικά του προσόντα, την τεχνική του ικανότητα και την οικονομική του επιφάνεια. Επιπλέον, η απλοποίηση αυτή θα επιτρέψει τη μείωση των προθεσμιών, θα συμβάλει στη μείωση της γραφειοκρατίας και θα επιτρέψει την ανακατανομή των περιορισμένων ανθρώπινων πόρων των αναθετουσών αρχών σε άλλα καθήκοντα υψηλότερης προτεραιότητας. 4. Στήριξη στις δυνατότητες τρίτων / μέλη κοινοπραξιών: Οι κανόνες σχετικά με την στήριξη στις ικανότητες τρίτων μερών ή μελών μιας κοινοπραξίας, καθορίζουν λεπτομερώς τις συνθήκες υπό τις οποίες ο υποψήφιος ή προσφέρων μπορεί να στηρίζεται στις δυνατότητες τρίτων με σκοπό να αποδείξει ότι πληροί τις ελάχιστες απαιτήσεις όσον αφορά την τεχνική ικανότητα ή οικονομική κατάσταση των κριτηρίων (προ)επιλογής. Οι σχετικές διατάξεις είναι σύμφωνες με τις αντίστοιχες διατάξεις των οδηγιών της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις και έχουν λάβει υπόψη τη διατύπωση των νέων οδηγιών που πρόκειται σύντομα να υιοθετήσει η ΕΕ. Οφέλη: Η σαφήνεια όσον αφορά τη διευκόλυνση της χρήσης των δυνατοτήτων τρίτων μερών ή την κατανομή των ικανοτήτων μεταξύ των οικονομικών φορέων κοινοπραξιών, θα ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ τους και να επιτρέψει στις ΜΜΕ να εισέλθουν στην αγορά, είτε σε δευτεροβάθμιο επίπεδο (κυρίως ως υπεργολάβοι ) είτε μέσω μιας κοινής προσφοράς. 5. Ευελιξία στις εγγυήσεις: Η εγγύηση συμμετοχής καθίσταται οι προαιρετική, ενώ για όλους τους τύπους εγγυήσεων έχουν οριστεί μέγιστες ποσοστιαίες τιμές. Το μέτρο αυτό θα επιτρέψει στις αναθέτουσες αρχές να ζητούν, όταν κριθεί απαραίτητο, τις απαραίτητες εγγυήσεις, ανάλογα με το είδος, το αντικείμενο, την αξία, τους κινδύνους και τους ειδικότερους όρους της σύμβασης. Για λόγους προώθησης της χρήσης των συμφωνιών-πλαίσιο, επιτρέπεται να απαιτείται εγγύηση συμμετοχής για την υποβολή προσφοράς σε μια διαδικασία ανάθεσης για τη σύναψη συμφωνίας - πλαίσιο. Οφέλη: Η ευελιξία και η αναλογική προσέγγιση κατά τον καθορισμό των απαιτούμενων εγγυήσεων, θα επιτρέψει στις αναθέτουσες αρχές να προσαρμόσουν τις ιδιαίτερες απαιτήσεις τους σχετικά με τις εγγυήσεις, στις ιδιαιτερότητες μιας διαδικασίας σύναψης συμβάσης ή σε αυτές ορισμένων κατηγοριών διαδικασιών σύναψης συμβάσεων. Η αναλογική απαίτηση εγγυήσεων θα επιτρέψει μια ευρύτερη συμμετοχή οικονομικών φορέων, ιδίως ΜΜΕ, και θα μειώσει τα έξοδα [3]
συμμετοχής στις διαδικασίες, με αποτέλεσμα να προκύψουν καλύτερες τιμές για την αναθέτουσα αρχή. 6. Ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις: Οι διατάξεις του ΣΝΔΣ για την ίδρυση και τη λειτουργία του ΕΣΗΔΗΣ σε συνδυασμό με μια ενημερωμένη έκδοση της δευτερογενούς νομοθεσίας που θα εκδοθεί όταν τεθεί σε ισχύ το ΣΝΔΣ, καθιερώνουν μια σταθερή νομική βάση για την ηλεκτρονική διεξαγωγή διαδικασιών ανάθεσης. Οφέλη: Η πλήρης ανάπτυξη της λειτουργίας του ΕΣΗΔΗΣ, σε συνδυασμό με τη λειτουργία του ΚΗΜΔΗΣ, θα απλοποιήσει σημαντικά τη διαδικασία υποβολής προσφορών, θα μειώσει τη γραφειοκρατία, θα ανακουφίσει ανθρώπινο δυναμικό, θα μείωσει τα διοικητικά βάρη και τα κόστη συναλλαγής. Αυτό θα οδηγήσει σε αύξηση του ανταγωνισμού, καλύτερη σχέση ποιότητας τιμής και δημιουργία νέων επιχειρηματικών ευκαιριών, ιδίως για τις ΜΜΕ. 7. Σύμπτυξη των σταδίων αποσφράγισης και αξιολόγησης των προσφορών: Τα διάφορα στάδια για την αποσφράγιση των προσφορών και την αξιολόγησή τους μειώνονται σε 2 στάδια: α) αξιολόγηση των δικαιολογητικών συμμετοχής και των τεχνικών προσφορών και β) αξιολόγηση των οικονομικών προσφορών / δικαιολογητικά κατακύρωσης. Με τον τρόπο αυτό εκδίδονται 2 μόνον αποφάσεις, οι οποίες μπορούν να προσβληθούν από τους προσφέροντες. Στην απλοποιημένη διαδικασία ανάθεσης συμβάσεων χαμηλής αξίας, το άνοιγμα των προσφορών και η διαδικασία αξιολόγησης μπορούν να γίνουν σε μια συνεδρίαση, με αποτέλεσμα την έκδοση μίας προσβλητέας πράξης. Οφέλη: Η διάρθρωση του ανοίγματος των προσφορών και της αξιολόγησης σε 2 διακριτά στάδια ή σε ένα στάδιο στην απλοποιημένη διαδικασία επιτρέπει την ταχύτερη διεξαγωγή της αντίστοιχης φάσης της διαδικασίας ανάθεσης, εξοικονομώντας έτσι χρόνο. Πρόσθετη εξοικονόμηση σε σχέση με το χρόνο επιτυγχάνεται με τη μείωση του αριθμού των προσβλητέων πράξεων σε μόνον 2 ή 1 απόφαση. 8. Διόρθωση ήσσονος σημασίας παραλείψεων ή λαθών στην προσφορά: Σε περίπτωση που η αναθέτουσα αρχή διαπιστώσει την ύπαρξη λαθών ή παραλείψεων μικρής σημασίας κατά το άνοιγμα των προσφορών ή κατά τη διαδικασία αξιολόγησης, υποχρεούται, προτού απορρίψει την προσφορά, να επιτρέψει στον προσφέροντα να διορθώσει τα λάθη αυτά εντός μικρής προθεσμίας, προσκομίζοντας όλες τις κατάλληλες αποδείξεις. Ουσιώδεις τροποποιήσεις ή αλλαγές της προσφοράς δεν επιτρέπονται. Οφέλη: Η δυνατότητα διόρθωσης επουσιωδών ελλείψεων των στοιχείων της προσφοράς εισάγεται με σκοπό τον περιορισμό των περιπτώσεως απόρριψης προσφορών για λόγω ήσσονος σημασίας τυπικών λαθών, τα οποία συνήθως αποδίδονται σε ασαφείς όρους των τευχών δημοπράτησης ή σε προφανείς παραλείψεις εκ μέρους των προσφερόντων/υποψηφίων. Το ΣΝΔΣ θέτει μια προκαθορισμένη διαδικασία που διευκολύνει τη θεραπεία τέτοιου είδους λαθών από [4]
τους προσφέροντες, ενώ παράλληλα συμμορφώνεται με τις αρχές της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης. 9. Προκαταρκτικές διαβουλεύσεις με την αγορά: Το ΣΝΔΣ προβλέπει ότι οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να διεξάγουν προκαταρκτικές διαβουλεύσεις με την Αγορά πριν από την έναρξη μιας διαδικασίας ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων με σκοπό τον ακριβή καθορισμό των αναγκών τους, τον προσδιορισμό των τεχνικών προδιαγραφών και τη διαμόρφωση των όρων και προϋποθέσεων για την ανάθεση και την εκτέλεση της σύμβασης στα έγγραφα του διαγωνισμού. Επιπλέον, το ΣΝΔΣ θέτει το πλαίσιο για τη διεξαγωγή τέτοιων διαβουλεύσεων κατά τρόπο δομημένο και διαφανή. Οφέλη: Οι ειδικές αυτές διατάξεις εισάγονται για πρώτη φορά στο κανονιστικό πλαίσιο και επιτρέπουν στις αναθέτουσες αρχές να ενημερώνουν τους οικονομικούς φορείς για τα σχέδια και τις απαιτήσεις τους, να καθησυχάζουν τις αντιδράσεις της αγοράς στις σχετικές διαδικασίες ανάθεσης, ενώ εισάγονται διατάξεις που διασφαλίζουν τις αρχές της ίσης μεταχείρισης και της μη διάκρισης των οικονομικών φορέων. Επιπλέον, ο διάλογος με την Αγορά μπορεί να αποβεί πολύ χρήσιμος, σε περιπτώσεις που οι αναθέτουσες αρχές δεν μπορούν να προσδιορίσουν τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους ή να εκτιμήσουν τι προσφέρει η αφορά από άποψη τεχνικών λύσεων. Ο αποτελεσματικός σχεδιασμός αναμένεται να μεγιστοποιήσει την αποδοτικότητα του συστήματος των δημοσίων συμβάσεων. 10. Τυποποίηση εγγράφων του διαγωνισμού: Το ΣΝΔΣ προδίδει στην ΕΑΑΔΗΣΥ την εξουσία να εκδίδει πρότυπα έγγραφα διαγωνισμού και συμβάσεων υποχρεωτικού χαρακτήρα. Οφέλη: Η τυποποίηση των εγγράφων του διαγωνισμού και της σύμβασης αναμένεται να απλοποιήσει σημαντικά τόσο την προετοιμασία της διαδικασίας από τις αναθέτουσες αρχές, όσο και τη συμμετοχή των προσφερόντων στη διαδικασία ανάθεσης που ακολουθεί, καθώς τα ειδικότερα στοιχεία της διαδικασίας θα ορίζονται κατά τρόπο σαφή εκ των προτέρων στα πρότυπα έγγραφα του διαγωνισμού. Επιπλέον, επιτυγχάνεται και μείωση των προθεσμιών, επιταχύνοντας έτσι τη διαδικασία ανάθεσης. Τέλος, η τυποποίηση των εγγράφων του διαγωνισμού θα διασφαλίσει τη συμμόρφωση με το ενωσιακό και εθνικό δίκαιο δημοσίων συμβάσεων και θα περιορίσει τις προσφυγές κατά των διακηρύξεων, επιτυγχάνοντας με τον τρόπο αυτό πρόσθετη εξοικονόμηση χρόνου για την ανάθεση των δημοσίων συμβάσεων. 11. Πιστοποίηση στελεχών δημοσίων συμβάσεων: Το ΣΝΔΣ προβλέπει την πιστοποίηση υπαλλήλων των αναθετουσών αρχών που εμπλέκονται στις διαδικασίες ωρίμανσης, ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων μέσω ειδικών προγραμμάτων που θα σχεδιάζει και θα εκτελεί το ΙΝΕΠ σε συνεργασία με την ΕΑΑΔΗΣΥ. Οφέλη: Η δια βίου κατάρτιση και πιστοποίηση των στελεχών των αναθετουσών αρχών που ασχολούνται με τις δημόσιες συμβάσεις θα αυξήσει την αποδοτικότητα των δράσεων που [5]
καλούνται τα στελέχη αυτά να υλοποιήσουν και θα συνεισφέρει στον περιορισμμό των παραβιάσεων της νομοθεσίας κατά τις διαδικασίες σύναψης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων, αλλά και στην επίτευξη της βέλτιστης σχέσης τιμής / ποιότητας κατά την ετκέλεση του προγράμματος δημοσίων συμβάσεων. 12. Ανεξάρτητο όργανο προσφυγών: Το ΣΝΔΣ προβλέπει την εκδίκαση των διοιητικών προσφυγών από ανεξάρτητο όργανο εξοπλισμένο με αυξημένες εγγυήσεις ανεξαρτησίας Οφέλη: Η παροχή έννομης προστασίας κατά το προσυμβατικό στάδιο από ανεξάρτητο όργανο που θα συγκροτείται από καταρτισμένους και έμπειρους εμπειρογνώμονες θα βελτίωσει την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα του συστήματος έννομης προστασίας και θα ελαφρύνει το φόρτο των δικαστηρίων. Η αποτελεσματική λειτουργία του συστήματος έννομης προστασίας θα διασφαλίσει την ορθή εφαμογή των κανόνων περί δημοσίων συμβάσεων. Αθήνα, 20 Δεκεμβρίου 2013 O Συντονιστής της Ομάδας Νομοθετικής Μεταρρύθμισης Σπύρος Παναγόπουλος LLM Δικηγόρος procurementlawyer@gmail.com [6]