ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Μ.Ε. ΠΡΟΟΔΟΣ ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ 104 - ΚΑΛΛΙΘΕΑ ΤΗΛ.:210 9514517 ΑΙΓΑΙΟΥ 109 - ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ ΤΗΛ.:210 9355996 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ Α ΛΥΚΕΙΟΥ «ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ» Α. ΚΕΙΜΕΝΟ (ΒΙΒΛΙΟ 2, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2, 16-19) [16] Τοιούτων δὲ ὄντων Θηραμένης εἶπεν ἐν ἐκκλησίᾳ ὅτι εἰ βούλονται αὐτὸν πέμψαι παρὰ Λύσανδρον, εἰδὼς ἥξει Λακεδαιμονίους πότερον ἐξανδραποδίσασθαι τὴν πόλιν βουλόμενοι ἀντέχουσι περὶ τῶν τειχῶν ἢ πίστεως ἕνεκα. πεμφθεὶς δὲ διέτριβε παρὰ Λυσάνδρῳ τρεῖς μῆνας καὶ πλείω, ἐπιτηρῶν ὁπότε Ἀθηναῖοι ἔμελλον διὰ τὸ ἐπιλελοιπέναι τὸν σῖτον ἅπαντα ὅ τι τις λέγοι ὁμολογήσειν. [17] ἐπεὶ δὲ ἧκε τετάρτῳ μηνί, ἀπήγγειλεν ἐν ἐκκλησίᾳ ὅτι αὐτὸν Λύσανδρος τέως μὲν κατέχοι, εἶτα κελεύοι εἰς Λακεδαίμονα ἰέναι: οὐ γὰρ εἶναι κύριος ὧν ἐρωτῷτο ὑπ αὐτοῦ, ἀλλὰ τοὺς ἐφόρους. μετὰ ταῦτα ᾑρέθη πρεσβευτὴς εἰς Λακεδαίμονα αὐτοκράτωρ δέκατος αὐτός. [18] Λύσανδρος δὲ τοῖς ἐφόροις ἔπεμψεν ἀγγελοῦντα μετ ἄλλων Λακεδαιμονίων Ἀριστοτέλην, φυγάδα Ἀθηναῖον ὄντα, ὅτι ἀποκρίναιτο Θηραμένει ἐκείνους κυρίους εἶναι εἰρήνης καὶ πολέμου. [19] Θηραμένης δὲ καὶ οἱ ἄλλοι πρέσβεις ἐπεὶ ἦσαν ἐν Σελλασίᾳ, ἐρωτώμενοι δὲ ἐπὶ τίνι λόγῳ ἥκοιεν εἶπον ὅτι αὐτοκράτορες περὶ εἰρήνης, μετὰ ταῦτα οἱ ἔφοροι καλεῖν ἐκέλευον αὐτούς. ἐπεὶ δ ἧκον, ἐκκλησίαν ἐποίησαν, ἐν ᾗ ἀντέλεγον Κορίνθιοι καὶ Θηβαῖοι μάλιστα, πολλοὶ δὲ καὶ ἄλλοι τῶν Ἑλλήνων, μὴ σπένδεσθαι Ἀθηναίοις, ἀλλ ἐξαιρεῖν. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Β.1. Να μεταφραστεί το ακόλουθο απόσπασμα: «[16] Τοιούτων δὲ ὄντων Θηραμένης αὐτοκράτωρ δέκατος αὐτός.» Μονάδες 30 1
Β.2. Ποιος ο ρόλος του Θηραμένη στη συνθηκολόγηση μεταξύ Αθηναίων και Λακεδαιμονίων και πώς θα χαρακτηρίζατε το ήθος του, με βάση τις παραγράφους 16 17; Μονάδες 15 Β.3. Πώς έπραξαν οι Αθηναίοι μετά από όσα τους είπε ο Θηραμένης στη παράγραφο 17; Πώς εξηγείτε τη στάση τους; Μονάδες 8 Β.4. Να δικαιολογήσετε τη στάση που τηρούν στη συνέλευση οι Κορίνθιοι και οι Θηβαίοι απέναντι στους Αθηναίους. Β.5.α) Ποιες ιστορικές μορφές λειτούργησαν ως πρότυπα για τον Ξενοφώντα και για ποιους λόγους; Β.5.β) Να αναφέρετε σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται τα έργα του Ξενοφώντα και να κατονομάσετε δύο έργα από την κάθε κατηγορία; Γ. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Μονάδες 7 Γ.1. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: τὴν πόλιν: δοτική ενικού. τῶν τειχῶν: δοτική πληθυντικού. πίστεως: κλητική ενικού. μῆνας: ονομαστική ενικού. τὸν σῖτον: γενική πληθυντικού. ἅπαντα: αιτιατική πληθυντικού. τις: γενική ενικού. ταῦτα: ονομαστική ενικού. πρεσβευτής: κλητική πληθυντικού. αὐτοκράτωρ: κλητική ενικού. 2
Γ.2.α) Να γίνει χρονική αντικατάσταση των ακόλουθων ρηματικών τύπων: διέτριβε, ἀπήγγειλεν, εἶναι. Γ.2.β) Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση των ακόλουθων ρηματικών τύπων: εἶπεν, κατέχοι. Δ. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ Δ.1. Να γίνει συντακτική αναγνώριση στους ακόλουθους τύπους: ὄντων, περὶ τῶν τειχῶν, μηνί, ἰέναι, δέκατος. Μονάδες 3 Μονάδες 2 Δ.2. Να αναγνωριστούν πλήρως οι παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις και να δηλωθεί ο συντακτικός τους ρόλος: «ἐπεὶ δὲ ἧκε τετάρτῳ μηνί» «εἰ βούλονται αὐτὸν πέμψαι παρὰ Λύσανδρον» Ε. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ Ε.1. Να βρειτε με ποιες λέξεις του αρχαίου κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια οι ακόλουθες λέξεις: προστριβή εισαγγελέας έκλειψη ανομολόγητος διαπόμπευση παρατηρητικός. Μονάδες 6 Ε.2. Να γράψετε δύο (2) ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) στη νεοελληνική για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: εἶπεν, ἀντέχουσι. Μονάδες 4 ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! 3
ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Β1. Ενώ τα πράγµατα ήταν τέτοια, ο Θηραµένης είπε (πρότεινε) στη συνέλευση ότι, αν θέλουν να στείλουν αυτόν στο Λύσανδρο, θα γυρίσει γνωρίζοντας, οι Λακεδαιµόνιοι τι από τα δύο, επιµένουν σχετικά µε τα τείχη επειδή θέλουν να υποδουλώσουν την πόλη ή ως εγγύηση. Και αφού τον έστειλαν έµεινε κοντά στο Λύσανδρο για περισσότερο από τρεις µήνες καιροφυλακτώντας πότε οι Αθηναίοι επρόκειτο, εξαιτίας της έλλειψης όλων γενικά των τροφίµων, να δεχτούν οτιδήποτε θα τους πρότεινε κάποιος. Όταν επέστρεψε τον τέταρτο µήνα, ανακοίνωσε στη συνέλευση ότι ο Λύσανδρος τον κρατούσε ως τότε και έπειτα τον διέταξε να πάει στη Λακεδαίµονα, γιατί (έλεγε) ότι δεν ήταν υπεύθυνος για όσα τον ρωτούσε αυτός, αλλά οι έφοροι. Ύστερα απ αυτά εκλέχτηκε αυτός µαζί µε άλλους εννέα πρεσβευτής στη Λακεδαίµονα µε πλήρη εξουσία. Β.2. Ο Θηραµένης ήταν ικανός ρήτορας, πολιτικός και στρατηγός στην αρχαία Αθήνα Μετά την καταστροφή του αθηναϊκού στόλου στους Αιγός ποταμούς, ο ολιγαρχικός Θηραµένης πρότεινε στη συνέλευση του λαού να παίξει το ρόλο του µεσολαβητή στο Λύσανδρο (Θηραµένης εἶπεν ἐν ἐκκλησίᾳ ὅτι εἰ βούλονται αὐτὸν πέµψαι παρὰ Λύσανδρον). Υποστήριζε ότι θα έβγαζε τους Αθηναίους από το αδιέξοδό τους, αν πήγαινε στη Σπάρτη για να διερευνήσει τις προθέσεις των Σπαρτιατών. Η πρόταση αυτή δείχνει τις στενές σχέσεις του Θηραµένη µε την ολιγαρχική Σπάρτη. Έτσι, οι Αθηναίοι έστειλαν το Θηραµένη στη Σπάρτη για να επιτύχει τους πιο ευνοϊκούς για την Αθήνα όρους ειρήνης. Ο Θηραµένης όµως, παρέτεινε την παραµονή του κοντά στο Λύσανδρο σκόπιµα, καθώς θα είχαν εξαντληθεί οι Αθηναίοι από την πείνα και θα δεχόντουσαν αδιαµαρτύρητα οποιονδήποτε όρο των Λακεδαιµονίων. Όταν επέστρεψε στην Αθήνα, δικαιολογήθηκε λέγοντας, ότι ο Λύσανδρος τον κατακρατούσε τόσο καιρό κοντά του. Ο Θηραµένης ποτέ δεν επέδειξε πολιτική σταθερότητα και ηθική στάση. Σκέφθηκε πονηρά, δόλια και κακόβουλα για την πατρίδα του. Καθυστερούσε επίτηδες, για να εξαθλιώσει σωµατικά και ηθικά τους συµπολίτες του και να επιβάλει τις απόψεις του. Γενικά, θα λέγαµε ότι µε διπλωµατικό τρόπο κέρδισε την εύνοια των Λακεδαιµονίων αποβλέποντας και στο προσωπικό πολιτικό του όφελος. Β.3. Όταν επέστρεψε στην Αθήνα ο Θηραµένης και ανέφερε στους Αθηναίους ότι ο Λύσανδρος τον παρέπεµψε στους εφόρους για τη σύναψη της ειρήνης, οι λιµοκτονούντες Αθηναίοι διόρισαν το Θηραµένη αρχηγό µιας δεκαµελούς πρεσβείας µε απόλυτη δικαιοδοσία να συνάψει ειρήνη µε τους Λακεδαιµόνιους. Η στάση αυτή των Αθηναίων δείχνει ότι είχαν απόλυτη εµπιστοσύνη στον Θηραµένη, πίστευαν πραγµατικά ότι ο Θηραµένης θα τους υπερασπιζόταν στους Σπαρτιάτες και ότι θα διαπραγµατευόταν µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους όρους συνθηκολόγησης, δεδοµένης και της συµπάθειας που υπήρχε µεταξύ Θηραµένη και Λακεδαιµονίων.
Β.4. Στη συνέλευση των Πελοποννησίων, οι Θηβαίοι και οι Κορίνθιοι, χωρίς να είναι πρόθυµοι να διαπραγµατευτούν το οτιδήποτε, υποστήριξαν ότι οι Αθηναίοι πρέπει να καταστραφούν τελείως, γιατί τους θεωρούσαν υπεύθυνους για τις συµφορές των Ελλήνων, εξαιτίας του µακροχρόνιου εµφυλίου Πελοποννησιακού πολέµου. Η εχθρική στάση των Θηβαίων απέναντι στους Αθηναίους οφειλόταν στο γεγονός ότι τους θεωρούσαν ως αντιπάλους στην ηγεµονία της Στερεάς Ελλάδας. Και οι Κορίνθιοι από τη πλευρά τους, µισούσαν τους Αθηναίους, γιατί διέθεταν και εκείνοι ισχυρή ναυτική δύναµη και τους έβλεπαν πάντοτε ως άσπονδους αντιπάλους στο εµπόριο και στη θάλασσα. Β.5.α) ύο ιστορικές µορφές άσκησαν βαθύτατη επίδραση στην προσωπικότητα και στις ιδέες του Ξενοφώντα. Ο Σωκράτης µε το πρότυπο ζωής που πρόβαλε και ο Αγησίλαος µε τα ηγετικά του προσόντα και την απλότητα της συµπεριφοράς του. Β.5.β) εν είναι εύκολη ούτε η ειδολογική ούτε η χρονολογική κατάταξη των έργων του Ξενοφώντα. Η ευρύτητα και η ποικιλία των ενδιαφερόντων του φαίνεται στους τίτλους και τα θέµατα των έργων που έχουν διασωθεί. Τα έργα του διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: τα Ιστορικά έργα («Κύρου Ανάβασις», «Ελληνικά», «Αγησίλαος», «Κύρου Παιδεία»), τα Σωκρατικά («Απολογία Σωκράτους», Ἁποµνηµονεύµατα Σωκράτους», «Συµπόσιον») και τα ιδακτικά («Περί Ιππικής», «Ἱππαρχικός», «Ἱέρων»). Γ.1. τῇ πόλει τοῖς τείχεσι ὦ πίστι ὁ µήν τῶν σίτων ἅπαντας τινὸς τοῦτο ὦ πρέσβεις ὦ αὐτοκράτορ Γ.2.α. Ενεστώτας: διατρίβει, ἀπαγγέλλει, εἶναι Παρατατικός: διέτριβε, ἀπήγγελλε, - Μέλλοντας: διατρίψει, ἀπαγγελεῖ, ἔσεσθαι Αόριστος: διέτριψε, ἀπήγγειλε, γενέσθαι Παρακείµενος: διατέτριφε, ἀπήγγελκε, γεγονέναι/γεγενῆσθαι Υπερσυντέλικος: διετετρίφει, ἀπηγγέλκει, - Γ.2.β. Οριστική: εἶπεν, κατέχει Υποτακτική: εἴπῃ, κατέχῃ Ευκτική: εἴποι, κατέχοι
Προστακτική: εἰπέτω, κατεχέτω Απαρέµφατο: εἰπεῖν, κατέχειν Μετοχή: εἰπών - εἰποῦσα - εἰπόν, κατέχων - κατέχουσα - κατέχον.1. ὄντων: χρονική µετοχή, γενική απόλυτη περὶ τῶν τειχῶν: εµπρόθετος προσδιορισµός της αναφοράς µηνί: δοτική του χρόνου ἰέναι: αντικείµενο του ρήµατος κελεύοι, τελικό απαρέµφατο, ετεροπροσωπία δέκατος: επιρρηµατικό κατηγορούµενο της σειράς στο εννοούµενο υποκείµενο Θηραµένης..2. «ἐπεὶ δὲ ἧκε τετάρτῳ µηνί»: δευτερεύουσα επιρρηµατική χρονική πρόταση, εξαρτάται από το ρήµα της κύριας πρότασης ἀπήγγειλεν, εισάγεται µε τον χρονικό σύνδεσµο ἐπεὶ, εκφέρεται µε οριστική γιατί αναφέρεται σε πραγµατικό γεγονός, µε χρόνο παρατατικό γιατί αναφέρεται στο παρελθόν και λειτουργεί συντακτικά ως επιρρηµατικός προσδιορισµός του χρόνου. «εἰ βούλονται αὐτὸν πέµψαι παρὰ Λύσανδρον»: δευτερεύουσα επιρρηµατική υποθετική πρόταση, εξαρτάται από το ρήµα της κύριας εἶπεν, εισάγεται µε τον υποθετικό σύνδεσµο εἰ, εκφέρεται µε οριστική ενεστώτα και λειτουργεί συντακτικά ως επιρρηµατικός προσδιορισµός της προϋπόθεσης. Ε.1. προστριβή: διέτριβε εισαγγελέας: ἀπήγγειλεν έκλειψη: ἐπιλελοιπέναι ανοµολόγητος: ὁµολογήσειν διαπόµπευση: πέµψαι παρατηρητικός: ἐπιτηρών Ε.2. εἶπεν: λόγος, ρήτορας, επιλεκτικός, αντίρρηση ἀντέχουσι: κατοχή, σχήµα, σχεδόν, επίσχεση