ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΕΩΣ ΡΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ

ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΗΛ.: 2610-996527, 996522 Τ/Ο. : 2610-996573 Η.Τ. : p.c.yannopoulos@upatras.gr; arblouts@upatras.gr ΙΣΤΟΣ: http://www.civil.upatras.gr ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΕΩΣ ΡΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ Αριστείδης Α. Μπλούτσος Διδάκτωρ και Παναγιώτης Χρ. Γιαννόπουλος Καθηγητής ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΠΑΤΡΑ ΙΟΥΝΙΟΣ 2014

2

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το Εργαστήριο Τεχνολογίας του Περιβάλλοντος του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών διαθέτει Σταθμό μετρήσεων ατμοσφαιρικών ρύπων και μετεωρολογικών παραμέτρων. Ο Διευθυντής του Εργαστηρίου και υπεύθυνος για το αντικείμενο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, Καθηγητής κ. Παναγιώτης Χρ. Γιαννόπουλος, λαμβάνοντας υπ όψιν την αναγκαιότητα για παρακολούθηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Πανεπιστημιούπολη Ρίου, εγκατέστησε σε κατάλληλη θέση του υπαίθριου χώρου και έθεσε σε λειτουργία τον Σταθμό του Εργαστηρίου προκειμένου να παρακολουθήσει την ατμοσφαιρική ρύπανση. Η εν λόγω αναγκαιότητα προέκυψε κατά την διάρκεια των συνεδριάσεων της Επιτροπής Περιβαλλοντολογικής Διαχείρισης του Πανεπιστημίου Πατρών υπό την προεδρία και τον συντονισμό του Καθηγητή κ. Γεωργίου Αγγελοπούλου, στην οποία ο κ. Γιαννόπουλος συμμετέχει ως μέλος και συντονιστής ομάδας εργασίας για την ατμοσφαιρική ρύπανση και μετεωρολογία. Προς τον σκοπόν αυτόν δημιουργήθηκε το αυτοχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα «Παρακολούθηση Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης Πανεπιστημιουπόλεως Ρίου Πατρών» από πιστώσεις ΤΣΜΕΔΕ του Εργαστηρίου Τεχνολογίας του Περιβάλλοντος. Η έναρξη λειτουργίας του προγράμματος έγινε τον Απρίλιο του 2012 και συνεχίζεται ακόμη. Η επεξεργασία των δεδομένων για τα έτη 2012-2013 και η σύνταξη της Τεχνικής Έκθεσης πραγματοποιήθηκαν από τον Δρα Πολιτικό Μηχανικό κ. Αριστείδη Α. Μπλούτσο και τον επιστημονικά υπεύθυνο του προγράμματος Καθηγητή κ. Παναγιώτη Χρ. Γιαννόπουλο, ο οποίος έχει και την ευθύνη λειτουργίας του Σταθμού και συλλογής των δεδομένων. Τέλος, στα πλαίσια της αγαστής συνεργασίας του Εργαστηρίου Τεχνολογίας του Περιβάλλοντος με το Εργαστήρο Υλικών και Μεταλλουργίας του Τμήματος Χημικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών, το Εργαστήρο Υλικών και Μεταλλουργίας διέθεσε τον αναλυτή οξειδίων του αζώτου και συμμετέχει στο εν λόγω πρόγραμμα. Επίσης, αναγνωρίζεται και η συμβολή του Εργαστηρίου Συγκοινωνιακών Έργων, το οποίο τελεί υπό την Διεύθυνση του Καθηγητή κ. Δημητρίου Θεοδωρακοπούλου, με το ποσό των 10.000,00 Ευρώ για την προμήθεια μονάδας του αναλυτή αεροσωματιδίων.

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ 7 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ 9 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 11 1.1. Πανεπιστημιούπολη Πατρών 11 1.2. Σταθμός Παρακολούθησης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης 12 1.3. Εξοπλισμός Σταθμού 14 2. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΙ ΡΥΠΟΙ 17 2.1. Μονοξείδιο του άνθρακα (CO) 17 2.2. Διοξείδιο του θείου (SO2) 17 2.3. Οξείδια του αζώτου (ΝΟx) 18 2.4. Αιωρούμενα Σωματίδια (PM10, PM2.5 και PM1) 18 2.5. Όζον (Ο3) 19 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ 20 3.1. Μέσες ημερήσιες τιμές συγκεντρώσεων ρύπων 20 3.2. Μεταβολή μέσων μηνιαίων συγκεντρώσεων ρύπων 29 3.3. Εβδομαδιαία μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων ρύπων 33 3.4. Ημερήσια μεταβολή μέσων ωριαίων συγκεντρώσεων ρύπων 36 4. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ 40 5. ΤΕΛΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 41 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι 43 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 43 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ 50 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΕΡΙ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΤΡΩΝ 50 II.1 Άρθρα σε περιοδικά 50 II.2 Συμμετοχή Εργαστηρίου Τεχνολογίας του Περιβάλλοντος σε συνέδρια 51

6

7 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 1. Χάρτης ευρύτερης περιοχής Πατρών. (Πηγή: http://www.ploigos.gr) Σχήμα 2. Χάρτης Πανεπιστημιουπόλεως Ρίου Πατρών. (Πηγή: http://www.ploigos.gr) Σχήμα 3. Σταθμός Παρακολούθησης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης: (α) Εξωτερική όψη και (β) Εσωτερικό Σταθμού Σχήμα 4. Εξοπλισμός βαθμονόμησης αυτομάτων αναλυτών αερίων ρύπων: (α) Μείκτης αερίων (β) Φιάλες προτύπων συγκεντρώσεων αερίων ρύπων Σχήμα 5. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων PM10 για το έτος 2012 Σχήμα 6. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων PM10 για το έτος 2013 Σχήμα 7. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων PM2.5 για το έτος 2012 Σχήμα 8. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων PM2.5 για το έτος 2013 Σχήμα 9. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων PM1 για το έτος 2012 Σχήμα 10. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων PM1 για το έτος 2013 Σχήμα 11. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων O3 για το έτος 2013 Σχήμα 12. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων ΝΟ για το έτος 2013 (από μέσες τιμές οκταώρου) Σχήμα 13. Μεταβολή μεγίστων ημερησίων συγκεντρώσεων ΝΟ 2013 (από μέγιστες τιμές οκταώρου) Σχήμα 14. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων ΝΟ2 2013 (από μέσες τιμές οκταώρου) Σχήμα 15. Μεταβολή μεγίστων ημερησίων συγκεντρώσεων ΝΟ2 2013 (από μέγιστες τιμές οκταώρου) Σχήμα 16. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων ΝΟx 2013 (από μέσες τιμές οκταώρου) Σχήμα 17. Μεταβολή μεγίστων ημερησίων συγκεντρώσεων ΝΟx 2013 (από μέγιστες τιμές οκταώρου) Σχήμα 18. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων CO για το έτος 2013 Σχήμα 19. Μεταβολή μέσων μηνιαίων συγκεντρώσεων PM1, PM2.5 και PM10 για το έτος 2012 Σχήμα 20. Μεταβολή μέσων μηνιαίων συγκεντρώσεων PM1, PM2.5 και PM10 για το έτος 2013 Σχήμα 21. Μεταβολή μέσων μηνιαίων συγκεντρώσεων Ο3 για το έτος 2013 Σχήμα 22. Μεταβολή μέσων μηνιαίων συγκεντρώσεων ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx για το έτος 2013 (από μέσες τιμές οκταώρου) Σχήμα 23. Μεταβολή μέσων μεγίστων μηνιαίων συγκεντρώσεων ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx για το έτος 2013 (από μέγιστες τιμές οκταώρου)

8 Σχήμα 24. Μεταβολή μέσων μηνιαίων συγκεντρώσεων CO για το έτος 2013 Σχήμα 25. Εβδομαδιαία μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων PM1, PM2.5 και PM10 για το έτος 2012 Σχήμα 26. Εβδομαδιαία μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων PM1, PM2.5 και PM10 για το έτος 2013 Σχήμα 27. Εβδομαδιαία μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων Ο3 για το έτος 2013 Σχήμα 28. Εβδομαδιαία μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx για το έτος 2013 (από μέσες τιμές οκταώρου) Σχήμα 29. Εβδομαδιαία μεταβολή μέσων μεγίστων ημερησίων συγκεντρώσεων ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx για το έτος 2013 (από μέγιστες τιμές οκταώρου) Σχήμα 30. Εβδομαδιαία μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων ρύπου CO για το έτος 2013 Σχήμα 31. Ημερήσια μεταβολή μέσων ωριαίων συγκεντρώσεων PM1, PM2.5 και PM10 για το έτος 2012 Σχήμα 32. Ημερήσια μεταβολή μέσων ωριαίων συγκεντρώσεων PM1, PM2.5 και PM10 για το έτος 2013 Σχήμα 33. Ημερήσια μεταβολή μέσων ωριαίων συγκεντρώσεων Ο3 για το έτος 2013 Σχήμα 34. Ημερήσια μεταβολή μέσων οκταώρων συγκεντρώσεων ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx για το έτος 2013 (από μέσες τιμές οκταώρου) Σχήμα 35. Ημερήσια μεταβολή μεγίστων οκταώρων συγκεντρώσεων ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx για το έτος 2013 (από μέγιστες τιμές οκταώρου) Σχήμα 36. Ημερήσια μεταβολή μεγίστων οκταώρων συγκεντρώσεων CO για το έτος 2013

9 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1. Αναλυτές ρύπων και μέθοδοι μέτρησης Πίνακας 2. Στατιστικά στοιχεία συγκεντρώσεων ατμοσφαιρικών ρύπων (μg m -3 ) Πίνακας 3. Τιμές ορίων των ατμοσφαιρικών ρύπων (μg m -3 ) και πλήθος υπερβάσεων (βάσει της Οδηγίας 2008/50/ΕΚ για τα έτη 2012-2013

10

11 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Πανεπιστημιούπολη Πατρών Το Πανεπιστήμιο Πατρών ιδρύθηκε με το Π.Δ. 4425 της 11ης Νοεμβρίου 1964 και από το 1968 εγκαταστάθηκε στην Πανεπιστημιούπολη Πατρών στην περιοχή του Ρίου Αχαΐας σε απόσταση 12 km ΒΒΑ από το κέντρο της πόλεως των Πατρών, στους πρόποδες του Παναχαϊκού Όρους (Σχήμα 1). Σήμερα διαθέτει 4 Σχολές: Θετικών Επιστημών, Πολυτεχνική, Επιστημών Υγείας και Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών καθώς και δύο ανεξάρτητα Τμήματα, Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οικονομικών Επιστημών, ήτοι σε σύνολο 23 τμήματα. Η Πανεπιστημιούπολη καταλαμβάνει έκταση 2,656 km 2 με 257.000 m 2 σε κτήρια, τα οποία είναι περισσότερα από 40 και - μεταξύ των άλλων - περιλαμβάνουν 131 αίθουσες διδασκαλίας και περισσότερα από 200 εργαστήρια, κεντρική βιβλιοθήκη, εκκλησία, μουσείο, συνεδριακό κέντρο, τράπεζα, βιβλιοπωλείο, κυλικεία, εστιατόρια, φοιτητικές εστίες, ερευνητικά ινστιτούτα, σπουδαστήρια, σχεδιαστήρια, χώρους κατασκευών και υπολογιστικά κέντρα. Ο αριθμός των Καθηγητών και Λεκτόρων ανέρχεται σε 750, του Διοικητικού προσωπικού σε 450, των φοιτητών σε 26.000 και των μεταπτυχιακών φοιτητών σε 2.000 περίπου. Επίσης, στo ΒΑ όριο της Πανεπιστημιουπόλεως είναι εγκατεστημένο και λειτουργεί το Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Πατρών. Στο Ν όριο, μεταξύ της Πανεπιστημιουπόλεως και του οικισμού Κάτω Καστριτσίου, έχουν εγκατασταθεί το Πανεπιστημιακό Γυμναστήριο και οι σχολικές μονάδες του Οργανισμού Σχολικών Κτηρίων και του Πρότυπου Πειραματικού Σχολείου Πανεπιστημίου Πατρών (νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο). Η Πανεπιστημιούπολη έχει εκτεταμένο δίκτυο υποδομών, χώρους πρασίνου και εγκατάσταση βιολογικού καθαρισμού. Το Εργαστήριο Τεχνολογίας του Περιβάλλοντος του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών έχει πραγματοποιήσει αρκετά προγράμματα παρακολούθησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην ευρύτερη περιοχή Πατρών. Από τον Απρίλιο του έτους 2012 και εντεύθεν, με πόρους του Εργαστηρίου, εγκαταστάθηκε και τέθηκε σε συνεχή λειτουργία ο Σταθμός παρακολούθησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης του Εργαστηρίου στον χώρο της Πανεπιστημιουπόλεως Ρίου Πατρών. Ο Σταθμός λειτουργεί υπό την εποπτεία του Διευθυντή του Εργαστηρίου, Καθηγητή κ. Παναγιώτη Χρ. Γιαννοπούλου.

12 Σχήμα 1. Χάρτης ευρύτερης περιοχής Πατρών.(Πηγή: http://www.ploigos.gr) Στην παρούσα Έκθεση περιέχεται η ανάλυση των καταγραφών των μετρήσεων του Σταθμού για την πρώτη διετία (2012-2013) της λειτουργίας του. 1.2 Σταθμός Παρακολούθησης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης Η ακριβής θέση εγκατάστασης του Σταθμού στην Πανεπιστημιούπολη Ρίου Πατρών δείχνεται στο Σχήμα 2. Ο Σταθμός βρίσκεται στον υπαίθριο χώρο στάθμευσης

13 Σχήμα 2. Χάρτης Πανεπιστημιουπόλεως Πατρών.(Πηγή: http://www.ploigos.gr) αυτοκινήτων δυτικά του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών (Γεωγραφικό Μήκος 21º47 22, Γεωγραφικό Πλάτος 38º17 22 και υψόμετρο 60,60 m από τη στάθμη της θάλασσας). Στην περιοχή εγκατάστασης του Σταθμού, τα εδάφη είναι σχεδόν επίπεδα με μέση κλίση 4-5% προ τα ΒΔ. Εκτός από τους ασφαλτοστρωμένους δρόμους, η ευρύτερη περιοχή είναι καλυμμένη από φυσικό χώμα με χαμηλή βλάστηση, θάμνους και ελαιόδεντρα και σποραδικώς δενδροστοιχίες κυρίως πεύκων. Ο Σταθμός απέχει περισσότερο από 15 m προς τα Δ από το τριώροφο κτήριο του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών, ενώ όλα τα υπόλοιπα κτήρια βρίσκονται σε αρκετά μεγαλύτερη απόσταση. Σε ακτίνα περίπου 0,7 km Β βρίσκεται η Ν.Ε.Ο. Κορίνθου Πατρών και στην ίδια κατεύθυνση σε απόσταση 2,2 km η πορθμειακή γραμμή Ρίου Αντιρρίου. Σε απόσταση

14 μεγαλύτερη των 2 km ΒΑ υπάρχει περιορισμένη βιομηχανική δραστηριότητα και στην ίδια κατεύθυνση, σε απόσταση 2-3 km, λειτουργεί η βιομηχανία παραγωγής τσιμέντου ΤΙΤΑΝ ΑΕ. Ο σταθμός είναι πανταχόθεν ελεύθερος εμποδίων. Η ατμοσφαιρική ρύπανση στην Πανεπιστημιούπολη προέρχεται από κλασσικές πηγές μιας περιαστικής-αγροτικής περιοχής, οι οποίες όμως αυξάνονται από τις εγκαταστάσεις κεντρικών θερμάνσεων κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου και πρόσθετες εκπομπές από τις προαναφερθείσες δραστηριότητες και βιομηχανίες. Ο Σταθμός δύναται να χαρακτηρισθεί ως «Περιαστικός Υποβάθρου». 1.3 Εξοπλισμός Σταθμού Ο Σταθμός Παρακολούθησης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στεγάζεται σε οικίσκο κατασκευασμένο από θερμομονωμένα πλευρικά τοιχώματα αλουμινίου (Σχήμα 3α), διαστάσεων Μ Π Υ (212 144 284 cm), ο οποίος εδράζεται στο πεζοδρόμιο από τσιμέντο. Στην οροφή του οικίσκου είναι εγκατεστημένος ένας μετεωρολογικός σταθμός για τη συλλογή δεδομένων θερμοκρασίας, υγρασίας, βαρομετρικής πίεσης, ταχύτητας και διεύθυνσης ανέμου. Ο εντός του οικίσκου χώρος διατηρείται σε σταθερή θερμοκρασία 20-25ºC μέσω κλιματισμού. Ο σταθμός είναι εξοπλισμένος με κατάλληλους αυτόματους αναλυτές (Σχήμα 3β) συνεχούς λειτουργίας για τη μέτρηση των Σχήμα 3. Σταθμός Παρακολούθησης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην Πανεπιστημιούπολη Πατρών. (α) Εξωτερική όψη και (β) Εσωτερικός χώρος.

15 ατμοσφαιρικών ρύπων αιωρουμένων σωματιδίων (PM10, PM2.5 και PM1), όζοντος (O3), οξειδίων του αζώτου (ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx), μονοξειδίου του άνθρακα (CO) και διοξειδίου του θείου (SO2). Οι αναλυτές είναι συνδεδεμένοι με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή του Σταθμού, όπου καταγράφονται οι στιγμιαίες μετρήσεις. Στη συνέχεια, κατόπιν στατιστικής επεξεργασίας αυτών των τιμών, προκύπτουν οι ωριαίες και ημερήσιες τιμές ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Στον Πίνακα 1 δίνεται ο τύπος κάθε αναλυτή και η μέθοδος μέτρησης που χρησιμοποιεί. Η βαθμονόμηση των αναλυτών γίνεται με τη χρήση ειδικού μείκτη αερίων (Sabio Instruments, Inc. Model 4010 Gas Dilution Calibrator και Sabio Instruments, Inc. Model 1001-Zero Air Source, Σχήμα 4), ο οποίος χρησιμοποιεί γνωστή συγκέντρωση προτύπων πυκνών μειγμάτων ατμοσφαιρικών ρύπων σε άζωτο από φιάλες πρότυπης συγκεντρώσεως και παρασκευάζει αραιό μείγμα αέρα γνωστής συγκέντρωσης ρύπου. Ο αέρας αυτός διαβιβάζεται στην είσοδο του αναλυτή προς βαθμονόμηση. Το Εργαστήριο διαθέτει τις εξής φιάλες προτύπων συγκεντρώσεων αερίων ρύπων: 1. Πρότυπη συγκέντρωση 10 ppm μονοξειδίου του άνθρακα (CO) 2. Πρότυπη συγκέντρωση 1000 ppm μονοξειδίου του άνθρακα (CO) 3. Πρότυπη συγκέντρωση 30 ppm διοξειδίου του θείου (SO2) 4. Πρότυπη συγκέντρωση 30 ppm μονοξειδίου του αζώτου (ΝΟ). 5. Πρότυπη συγκέντρωση 500 ppm μονοξειδίου του αζώτου (ΝΟ) 6. Πρότυπη συγκέντρωση 2 ppm μονοξειδίου του αζώτου (ΝΟ) Πίνακας 1. Αναλυτές ρύπων και μέθοδοι μέτρησης Ρύπος Αιωρούμενα σωματίδια (PM 10, PM 2.5 και PM 1) Διοξείδιο του θείου (SO 2) Μονοξείδιο του άνθρακα (CO) Όζον (O 3) Οξείδια του αζώτου (NO,ΝΟ 2 και ΝΟ x) Αναλυτής Grimm Aerosol Technik, Mobile Dust Monitor, Environ Check 180 Dasibi 4108-UV Fluorescence, Monitor Labs, 9830B Monitor Labs, 9810B Μέθοδος Μέτρησης Σκεδαζόμενο φώς laser Έναρξη λειτουργίας 07/04/2012, PM 10 & PM 2.5 07/09/2012, PM 1 Φθορισμομετρία 03/06/2013 Απορρόφηση στο Υπέρυθρο Απορρόφηση στο Υπεριώδες 11/03/2013 12/03/2013 ΗΟRΙΒΑ, APNA-370 Χημειοφωταύγεια 19/02/2013

16 Σχήμα 4. Εξοπλισμός βαθμονόμησης αυτομάτων αναλυτών αερίων ρύπων. (α) Μείκτης (β) Φιάλες προτύπων συγκεντρώσεων αερίων ρύπων.

2. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΙ ΡΥΠΟΙ 17 Οι ρύποι, οι οποίοι εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα, οφείλονται στην γενικότερη ανθρώπινη δραστηριότητα. Βάσει της προέλευσής τους διαχωρίζονται σε (α) πρωτογενείς ρύπους (PM, SO2, CO, NO), οι οποίοι προέρχονται απευθείας από τις πηγές ρύπανσης, και (β) δευτερογενείς ρύπους (O3, NO2), οι οποίοι σχηματίζονται στην ατμόσφαιρα μετά από χημικές αντιδράσεις ή φυσικές διεργασίες. 2.1 Μονοξείδιο του άνθρακα (CO) Το μονοξείδιο του άνθρακα είναι αέριο άχρωμο, άγευστο, άοσμο και αρκετά δηλητηριώδες. Παράγεται από την οξείδωση οργανικών ουσιών σε περιβάλλον με ανεπάρκεια οξυγόνου (ατελής καύση) και εκλύεται από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων, τις καμινάδες βιομηχανικών εγκαταστάσεων και τις πηγές θέρμανσης που χρησιμοποιούν ως καύσιμη ύλη το ξύλο. Το μονοξείδιο του άνθρακα δεν παρουσιάζεται να επιδρά αρνητικά επί των φυτικών οργανισμών και των υλικών, τουλάχιστον όσον αφορά τα σημερινά επίπεδα στην ατμόσφαιρα. Σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στον αερόβιο μεταβολισμό του ανθρώπου. Η παρατεταμένη έκθεση των ατόμων σε περιβάλλον με μονοξείδιο του άνθρακα, ακόμη και σε χαμηλές συγκεντρώσεις, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις υγείας, που μπορεί να είναι από ζαλάδες και πονοκεφάλους μέχρι και θάνατο. 2.2 Διοξείδιο του θείου (SO2) Το διοξείδιο του θείου είναι αέριο άχρωμο, άφλεκτο, μη εκρηκτικό με ερεθιστική οσμή σε υψηλές συγκεντρώσεις. Παράγεται από τις καύσεις στερών ή υγρών καυσίμων τα οποία περιέχουν θείο. Οι επιπτώσεις επί της ανθρώπινης υγείας εξαρτώνται από το επίπεδο συγκεντρώσεων και από το χρόνο εκθέσεως των ατόμων. Ο επιπτώσεις παρουσιάζονται κυρίως σε άτομα με αναπνευστικά προβλήματα. Το διοξείδιο του θείου επιδρά αρνητικά στη βλάστηση προκαλώντας αποχρωματισμό των φυτών και ζημιές στο φύλλωμά τους. Επίσης, προκαλεί μείωση της ορατότητας και αύξηση της οξύτητας των υδάτων των ποταμών και των λιμνών, μέσω της όξινης βροχής. Επί των υλικών, η παρουσία διοξειδίου του θείου σχετίζεται με τη διάβρωση του χάλυβα και άλλων μετάλλων και τη φθορά των οικοδομικών υλικών και ιδιαίτερα εκείνων που περιέχουν ανθρακικά, όπως το μάρμαρο, ο ασβεστόλιθος και το ασβεστοκονίαμα.

2.3 Οξείδια του αζώτου (ΝΟx) 18 Τα οξείδια του αζώτου είναι ανόργανες χημικές ενώσεις. Στα οξείδια του αζώτου περιλαμβάνονται οι ενώσεις της μορφής NOx, όπως το μονοξείδιο του αζώτου (NO), το διοξείδιο του αζώτου (ΝΟ2) και άλλες σπανιότερες ενώσεις. Για την ατμοσφαιρική ρύπανση, πρωταρχικής σημασίας είναι το μονοξείδιο του αζώτου και το διοξείδιο του αζώτου. Το μονοξείδιο του αζώτου είναι αέριο άχρωμο. Το διοξείδιο του αζώτου έχει καφεκίτρινο χρώμα. Τα οξείδια του αζώτου παράγονται από τη χημική αντίδραση του αζώτου με το οξυγόνο, η οποία συμβαίνει σε υψηλή θερμοκρασία όπως κατά την καύση πτητικών οργανικών ενώσεων μέσα σε καυστήρες. Στη φύση, το μονοξείδιο του αζώτου παράγεται από μικρόβια που βρίσκονται στο φυσικό χώμα και τα φυτά μέσω της διαδικασίας της απονιτροποίησης. Ανθρωπογενώς, παράγεται από τις καύσεις ορυκτών καυσίμων. Το διοξείδιο του αζώτου προέρχεται κυρίως από την οξείδωση του μονοξειδίου του αζώτου και δευτερευόντως από την καύση ορυκτών καυσίμων. Τα οξείδια του αζώτου προκαλούν σοβαρές επιπτώσεις στο οικοσύστημα προκαλώντας επιβράδυνση της ανάπτυξης των φυτικών οργανισμών. Όσον αφορά την ανθρώπινη υγεία, τα οξείδια του αζώτου προκαλούν βλάβες στο αναπνευστικό σύστημα. 2.4 Αιωρούμενα Σωματίδια (PM10, PM2.5 και PM1) Πρόκειται για μείγμα σωματιδίων, τα οποία βρίσκονται σε στερεή ή υγρή φάση, έχουν διάφορα μεγέθη και χημική σύσταση και αιωρούνται για μεγάλα χρονικά διαστήματα στον ατμοσφαιρικό αέρα. Μέχρι σήμερα, η μεγαλύτερη βαρύτητα έχει δοθεί στα σωματίδια με αεροδυναμική διάμετρο μικρότερη των 10 μm (PM10), γνωστά ως «εισπνεύσιμα σωματίδια (inhalable particles)» και σε εκείνα που έχουν αεροδυναμική διάμετρο μικρότερη των 2.5 μm (PM2.5), γνωστά ως «λεπτά σωματίδια (fine particles)» Η παρουσία των αιωρούμενων σωματιδίων (PM) οφείλεται σε φυσικές (αιωρούμενη σκόνη, σκόνη από Σαχάρα, θάλασσα, γύρη, ηφαιστειακή δραστηριότητα κτλ) και ανθρωπογενείς πηγές (βιομηχανία, αυτοκίνητα, πυρκαϊές κτλ). Η ύπαρξη των αιρούμενων σωματιδίων έχει επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου και γενικότερα στο περιβάλλον. Τα αποτελέσματα της έκθεσης σε αιωρούμενα σωματίδια μπορεί να είναι η εμφάνιση ή η επιδείνωση των καρδιαγγειακών και αναπνευστικών νοσημάτων. Οι επιδράσεις εξαρτώνται από το μέγεθος των σωματιδίων. Όσο περισσότερο λεπτόκοκκα

19 είναι τα αεροσωματίδια τόσο βαθύτερα εισχωρούν στο αναπνευστικό σύστημα και η συσχέτιση μεταξύ αεροσωματιδίων και θνησιμότητας γίνεται περισσότερο σημαντική. Το περιβάλλον επηρεάζεται σημαντικά από τα αιωρούμενα σωματίδια, τα οποία προκαλούν επιπτώσεις στην ορατότητα, το κλίμα και τη βλάστηση. Τέλος, η αεροσωματιδιακή ρύπανση επηρεάζει και τα οικοδομικά υλικά. 2.5 Όζον (Ο3) Το όζον είναι αέριο άχρωμο, το οποίο αποτελεί κύριο συστατικό του φωτοχημικού νέφους. Όμως, η ύπαρξή του στην στρατόσφαιρα είναι ασπίδα προστασίας, διότι απορροφά την επικίνδυνη υπεριώδη ακτινοβολία, η οποία είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος. Το όζον, ως δευτερογενής ρύπος, δεν εκπέμπεται άμεσα στην ατμόσφαιρα, αλλά παράγεται στην τροπόσφαιρα, είτε μέσω ηλεκτρικών εκκενώσεων (αστραπές, κεραυνούς κλπ.), είτε μέσω φωτοχημικών αντιδράσεων μεταξύ πτητικών οργανικών ενώσεων (υδρογονανθράκων κ.ά.), οξυγόνου και διοξειδίου του αζώτου, παρουσία ηλιακής ακτινοβολίας. Οι συγκεντρώσεις όζοντος στην τροπόσφαιρα παρουσιάζουν αύξηση κατά την θερινή περίοδο. Οι μεγάλες συγκεντρώσεις όζοντος προκαλούν δυσμενείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και το οικοσύστημα. Συγκεκριμένα, προκαλεί αναπνευστικά προβλήματα, βήχα, πόνο στο στήθος, ερεθισμό οφθαλμών και μύτης. Η παρουσία μεγάλων συγκεντρώσεων όζοντος προκαλεί σημαντικές ζημιές στα φυτά, μείωση της παραγωγικότητας στις αγροτικές καλλιέργειες και προβλήματα στη δασική βλάστηση.

3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ 20 Παρουσιάζονται υπό μορφή διαγραμμάτων οι επεξεργασμένες μετρήσεις των αιωρούμενων αεροσωματιδίων (PM10, PM2.5 και PM1), του όζοντος (Ο3), των οξειδίων του αζώτου (NO, NO2 και NOx) και του μονοξειδίου του άνθρακα (CO). Οι μετρήσεις για το διοξείδιο του θείου (SO2) έδωσαν πολύ χαμηλές τιμές και για αυτό το λόγο δεν κρίθηκε σκόπιμη η παρουσίαση σε διαγράμματα. Σημειώνεται ότι η επεξεργασία των αποτελεσμάτων των ρύπων PM, O3, CO και SO2 βασίστηκε στις τιμές που καταγράφονται από τους αυτόματους αναλυτές ανά 5 λεπτά της ώρας, ενώ η επεξεργασία των αποτελεσμάτων των NOx βασίστηκε στις καταγραφές του αναλυτή ανά οκτώ (8) ώρες. Στα διαγράμματα η αναφερόμενη ώρα αφορά στην τρέχουσα ώρα, ήτοι χειμερινή για την χειμερινή περίοδο και θερινή για την θερινή περίοδο. 3.1 Μέσες ημερήσιες τιμές συγκεντρώσεων ρύπων Στα Σχήματα 5 και 6 παρουσιάζεται η μεταβολή των μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων των αεροσωματιδίων PM10 για τα έτη 2012 και 2013, αντιστοίχως. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα PM10 συγκαταλλέγονται στους σημαντικούς ρύπους, φαίνεται ότι οι ημερήσιες τιμές είναι χαμηλότερες της οριακής τιμής των 50 μg m -3 (Οδηγία 2008/50/ΕΚ), η οποία υπερβαίνεται 4 φορές κατά τη διάρκεια του έτους 2012 και 7 φορές κατά τη διάρκεια του έτους 2013. Οι υπερβάσεις αυτές οφείλονται σε φυσικές δραστηριότητες, όπως μεταφερόμενη σκόνη από την Σαχάρα της Αφρικής και εκδήλωση πυρκαϊών στην ευρύτερη περιοχή (18 Ιουλίου 2012). Στα Σχήματα 7 και 8 παρουσιάζεται η μεταβολή των μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων των αεροσωματιδίων PM2.5 για τα έτη 2012 και 2013, αντιστοίχως. Οι ημερήσιες τιμές είναι χαμηλότερες της οριακής τιμής των 25 μg m -3 (Οδηγία 2008/50/ΕΚ), η οποία υπερβαίνεται 5 φορές κατά τη διάρκεια του έτους 2012 και 9 φορές κατά τη διάρκεια του έτους 2013. Αυτές οι υπερβάσεις, όπως και στην περίπτωση των PM10, οφείλονται επίσης στις ίδιες φυσικές δραστηριότητες. Η μεταβολή των μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων των αεροσωματιδίων PM1 για τα έτη 2012 και 2013 παρουσιάζεται στα Σχήματα 9 και 10, αντιστοίχως. Οι τιμές των συγκεντρώσεων είναι μικρότερες των 25 μg m -3 καθ όλη τη διάρκεια της δειγματοληψίας, χωρίς όμως να έχει θεσπιστεί κάποιο συγκεκριμένο όριο ή στόχος από την Πολιτεία ή την Ευρωπαϊκή Ένωση.

21 Σχήμα 5. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων PM10 για το έτος 2012 Σχήμα 6. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων PM10 για το έτος 2013

22 Σχήμα 7. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων PM2.5 για το έτος 2012 Σχήμα 8. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων PM2.5 για το έτος 2013

23 Σχήμα 9. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων PM1 για το έτος 2012 Σχήμα 10. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων PM1 για το έτος 2013

24 Στο Σχήμα 11 παρουσιάζεται η μεταβολή των μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων O3 για το έτος 2013. Ο υπολογισμός των ημερησίων τιμών πραγματοποιήθηκε λαμβάνοντας τον κυλιώμενο μέσο όρο οκταώρου. Κατά τη διάρκεια του έτους 2013 σημειώθηκαν 167 υπερβάσεις της οριακής τιμής 120 μg m -3, όταν αυτή δεν θα πρέπει να υπερβαίνεται περισσότερες από 25 φορές ανά ημερολογιακό έτος κατά μέσο όρο σε 3 χρόνια (Οδηγία 2008/50/ΕΚ). Στα Σχήματα 12, 14 και 16 παρουσιάζεται η μεταβολή των μέσων ημερησίων τιμών NO, NO2 και NOx, αντιστοίχως, για το έτος 2013. Οι μέσες τιμές έχουν προκύψει από τις μέσες τιμές οκταώρου που καταγράφηκαν από τον αντίστοιχο αναλυτή. Στα Σχήματα 13, 15 και 17 παρουσιάζεται η μεταβολή των μεγίστων ημερησίων τιμών NO, NO2 και NOx έτους 2013, αντιστοίχως, οι οποίες υπολογίστηκαν από τις μέγιστες τιμές οκταώρου. Οι μέσες ημερήσιες τιμές εμφανίζονται σε αρκετά χαμηλά επίπεδα, όπως επίσης και οι μέγιστες ημερήσιες τιμές (παρότι δεν έχουν θεσπιστεί οριακές τιμές για μέσες ημερήσιες συγκεντρώσεις), δείχνοντας ότι τα οξείδια του αζώτου δεν αποτελούν πρόβλημα για την Πανεπιστημιούπολη Πατρών. Στο Σχήμα 18 παρουσιάζεται η μεταβολή των μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων CO για το έτος 2013. Ο υπολογισμός των ημερησίων τιμών CO πραγματοποιήθηκε λαμβάνοντας τον κυλιώμενο μέσο όρο οκταώρου. Οι τιμές είναι σε αρκετά χαμηλά επίπεδα, πολύ χαμηλότερα της οριακής τιμής των 10 mg m -3 (Οδηγία 2008/50/ΕΚ). Δεν σημειώθηκε καμία υπέρβαση αυτής της τιμής.

25 Σχήμα 11. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων O3 για το έτος 2013 Σχήμα 12. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων ΝΟ για το έτος 2013 (από μέσες τιμές οκταώρου)

26 Σχήμα 13. Μεταβολή μεγίστων ημερησίων συγκεντρώσεων ΝΟ 2013 (από μέγιστες τιμές οκταώρου) Σχήμα 14. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων ΝΟ2 2013 (από μέσες τιμές οκταώρου)

27 Σχήμα 15. Μεταβολή μεγίστων ημερησίων συγκεντρώσεων ΝΟ2 2013 (από μέγιστες τιμές οκταώρου) Σχήμα 16. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων ΝΟx 2013 (από μέσες τιμές οκταώρου)

28 Σχήμα 17. Μεταβολή μεγίστων ημερησίων συγκεντρώσεων ΝΟx 2013 (από μέγιστες τιμές οκταώρου) Σχήμα 18. Μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων CΟ 2013 για το έτος 2013

29 3.2 Μεταβολή μέσων μηνιαίων συγκεντρώσεων ρύπων Στα Σχήματα 19 και 20 παρουσιάζεται η μηνιαία μεταβολή των τιμών των συγκεντρώσεων των αεροσωματιδίων PM10, PM2.5 και PM1 για τα έτη 2012 και 2013, αντιστοίχως. Η συμβολή των φυσικών πηγών (μεταφορά σκόνης από την Σαχάρα, πυρκαϊές, θαλάσσια αερολύματα κτλ.) έχει ως αποτέλεσμα τη μη εξαγωγή σαφούς συμπεράσματος για αυτή τη μεταβολή. Υψηλότερες τιμές του όζοντος (O3) παρουσιάζονται κατά την περίοδο από Μάρτιο έως και Αύγουστο, συγκριτικά με τους υπόλοιπους μήνες (Σχήμα 21). Αυτή η μεταβολή οφείλεται στις παραμέτρους που συντελούν στο σχηματισμό του όζοντος, όπως η ένταση και η διάρκεια της ηλιοφάνειας, η οποία μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια του έτους, και είναι αυξημένες την περίοδο Μάρτιο Αύγουστο. Στα Σχήματα 22 και 23 παρουσιάζονται οι μεταβολές των μέσων και των μέσων μεγίστων μηνιαίων, αντιστοίχως, συγκεντρώσεων των ρύπων ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx για το έτος 2013. Οι τιμές είναι αρκετά χαμηλότερες του ετησίου ορίου των 30 μg m -3 που έχει καθοριστεί για τα NOx, όσο αφορά την προστασία της βλάστησης (Οδηγία 2008/50/ΕΚ). Στο Σχήμα 24 παρουσιάζεται η μηνιαία μεταβολή των τιμών των συγκεντρώσεων CO για το έτος 2013. Οι τιμές του CO παρουσιάζουν μείωση τους θερινούς μήνες. Αυτή η συμπεριφορά οφείλεται στο γεγονός ότι η παρουσία του CO έγκειται στην κίνηση των οχημάτων, η οποία είναι περιορισμένη έως μηδενική (Αύγουστος) αυτή την περίοδο στην περιοχή της Πανεπιστημιουπόλεως Πατρών.

30 Σχήμα 19. Μεταβολή μέσων μηνιαίων συγκεντρώσεων PM10, PM2.5 και PM1 για το έτος 2012 Σχήμα 20. Μεταβολή μέσων μηνιαίων συγκεντρώσεων PM10, PM2.5 και PM1 για το έτος 2013

31 Σχήμα 21. Μεταβολή μέσων μηνιαίων συγκεντρώσεων Ο3 για το έτος 2013 Σχήμα 22. Μεταβολή μέσων μηνιαίων συγκεντρώσεων ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx για το έτος 2013 (από μέσες τιμές οκταώρου)

32 Σχήμα 23. Μεταβολή μέσων μεγίστων μηνιαίων συγκεντρώσεων ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx για το έτος 2013 (από μέγιστες τιμές οκταώρου) Σχήμα 24. Μεταβολή μέσων μηνιαίων συγκεντρώσεων CΟ για το έτος 2013

33 3.3 Εβδομαδιαία μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων ρύπων Στα Σχήματα 25 και 26 παρουσιάζεται η εβδομαδιαία μεταβολή των μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων των αεροσωματιδίων PM10, PM2.5 και PM1 για τα έτη 2012 και 2013, αντιστοίχως. Και για τα δύο έτη δεν παρουσιάζεται συγκεκριμένη μεταβολή ανάλογα με την ημέρα της εβδομάδας. Στο Σχήμα 27 παρουσιάζεται η εβδομαδιαία μεταβολή των μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων Ο3 για το έτος 2013. Εξαιτίας του τρόπου σχηματισμού του συγκεκριμένου ρύπου δικαιολογείται η σταθερότητα των συγκεντρώσεων που εμφανίζει καθόλη τη διάρκεια της εβδομάδας. Παρόμοια είναι και η συμπεριφορά της εβδομαδιαίας μεταβολής των μέσων και των μέσων μεγίστων ημερησίων συγκεντρώσεων των ρύπων ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx για το έτος 2013, όπως παρουσιάζεται στα Σχήματα 28 και 29, αντιστοίχως. Στο Σχήμα 30 παρουσιάζεται η εβδομαδιαία μεταβολή των μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων CO για το έτος 2013. Οι τιμές του CO κυμαίνονται σε αρκετά χαμηλά επίπεδα. Σχήμα 25. Εβδομαδιαία μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων PM10, PM2.5 και PM1 για το έτος 2012

34 Σχήμα 26. Εβδομαδιαία μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων PM10, PM2.5 και PM1 για το έτος 2013 Σχήμα 27. Εβδομαδιαία μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων Ο3 για το έτος 2013

35 Σχήμα 28. Εβδομαδιαία μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx για το έτος 2013 (από μέσες τιμές οκταώρου) Σχήμα 29. Εβδομαδιαία μεταβολή μέσων μεγίστων ημερησίων συγκεντρώσεων ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx για το έτος 2013 (από μέγιστες τιμές οκταώρου)

36 Σχήμα 30. Εβδομαδιαία μεταβολή μέσων ημερησίων συγκεντρώσεων CO για το έτος 2013 3.4 Ημερήσια μεταβολή μέσων ωριαίων συγκεντρώσεων ρύπων Σε αυτή την ενότητα παρουσιάζεται η ημερήσια μεταβολή των ρύπων, που μετρήθηκαν στην περιοχή της Πανεπιστημιούπολη Πατρών. Στα Σχήματα 31 και 32 παρουσιάζεται η μεταβολή των μέσων ωριαίων συγκεντρώσεων των αεροσωματιδιακών ρύπων PM10, PM2.5 και PM1 για τα έτη 2012 και 2013, αντιστοίχως. Αυξημένα επίπεδα εμφανίζονται τις πρωινές και απογευματινές ώρες τις ημέρας. Στο Σχήμα 33 παρουσιάζεται η ημερήσια μεταβολή των μέσων ωριαίων συγκεντρώσεων του Ο3 για το έτος 2013. Οι τιμές είναι χαμηλές τις πρώτες ώρες της ημέρα και αυξάνουν μετά τις 2 το μεσημέρι. Στα Σχήματα 34 και 35 παρουσιάζεται η μεταβολή των μέσων και μεγίστων οκταώρων συγκεντρώσεων, αντιστοίχως, των ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx για το έτος 2013. Τα επίπεδα των ρύπων είναι χαμηλά, παρουσιάζοντας τις μεγαλύτερες των τιμών τους κατά τη διάρκεια του οκαταώρου 08:00 έως 16:00. Στο Σχήμα 36 παρουσιάζεται η ημερήσια μεταβολή των μέσων ωριαίων συγκεντρώσεων CO για το έτος 2013.

37 Σχήμα 31. Ημερήσια μεταβολή μέσων ωριαίων συγκεντρώσεων PM10, PM2.5 και PM1 για το έτος 2012 Σχήμα 32. Ημερήσια μεταβολή μέσων ωριαίων συγκεντρώσεων PM10, PM2.5 και PM1 για το έτος 2013

38 Σχήμα 33. Ημερήσια μεταβολή μέσων ωριαίων συγκεντρώσεων Ο3 για το έτος 2013 Σχήμα 34. Ημερήσια μεταβολή μέσων οκταώρων συγκεντρώσεων ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx για το έτος 2013 (από μέσες τιμές οκταώρου)

39 Σχήμα 35. Ημερήσια μεταβολή μεγίστων οκταώρων συγκεντρώσεων ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx για το έτος 2013 (από μέγιστες τιμές οκταώρου) Σχήμα 36. Ημερήσια μεταβολή μέσων ωριαίων συγκεντρώσεων CO για το έτος 2013

40 4. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται συγκεντρωμένα στατιστικά στοιχεία για τους ρύπους PM10, PM2.5, PM1, Ο3, ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx κατά τα έτη 2012 και 2013 στην Πανεπιστημιούπολη Πατρών. Στο επάνω μέρος του Πίνακα 2 παρουσιάζονται τα στατιστικά στοιχεία των ημερησίων τιμών των ρύπων. Στο δεύτερο μέρος του Πίνακα 2 παρουσιάζονται τα στατιστικά στοιχεία των ωριαίων τιμών των ρύπων PM10, PM2.5 και PM1 και Ο3, καθώς και τα στατιστικά στοιχεία των οκταώρων τιμών των ρύπων ΝΟ, ΝΟ2 και ΝΟx. Πίνακας 2 Στατιστικά στοιχεία συγκεντρώσεων ρύπων (μg m -3 ) PM10 PM2.5 PM1 O3 CO NO NO2 NOx Χρονική Περίοδος Μετρήσεων 07/04 31/12/ 2012 2013 07/04 31/12/ 2012 2013 07/09 31/12/ 2012 2013 12/03 31/12/ 2013 11/03-31/12/ 2013 19/02 31/12/2013 Ημερήσιες Τιμές Ελάχιστη τιμή 0,7 1,4 0,6 1,0 0,4 0,7 20,8 0,8 0,0 0,0 0,0 Μέγιστη τιμή 91,3 98,7 50,8 42,5 21,7 23,9 149,9 420,3 3,2 16,2 18,0 Μέση τιμή 20,4 14,0 12,7 10,2 8,8 8,1 98,4 41,0 0,5 5,7 6,2 Διάμεσος 18,9 11,5 12,5 9,2 8,6 7,5 103,6 36,7 0,3 5,4 5,8 Τυπική απόκλιση 10,8 12,0 5,8 6,1 5,5 4,4 28,1 39,7 0,5 2,8 3,1 98% τιμών < από 45,9 53,5 27,5 26,1 21,2 20,1 145,4 119,7 1,9 12,0 13,6 Πληρότητα (%) 69,7 76,4 69,7 76,4 27,9 76,4 76,4 77,3 84,1 84,1 84,1 Ωριαίες Τιμές Τιμές Οκταώρου Ελάχιστη τιμή 0,2 0,3 0,2 0,38 0,0 0,2 11,5 1,9 0,0 0,0 0,0 Μέγιστη τιμή 386,5 368,1 157,0 143,9 58,0 53,0 176,9 327,8 8,1 31,0 33,7 Μέση τιμή 20,6 14,1 12,9 10,3 9,0 8,1 98,1 40,6 0,5 5,7 6,2 Διάμεσος 18,6 11,1 12,1 8,8 7,8 7,2 100,5 34,8 0,1 4,8 5,2 Τυπική απόκλιση 14,5 16,2 7,5 8,0 6,8 5,4 30,7 35,2 0,8 4,3 4,8 98% τιμών < από 53,1 52,6 31,1 29,8 27,1 22,7 151,0 136,3 3,1 17,0 19,0 Πληρότητα (%) 67,5 73,8 67,5 73,8 26,2 73,8 72,6 74,9 84,1 84,1 84,1

41 5. ΤΕΛΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η αξιολόγηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Πανεπιστημιούπολη Ρίου Πατρών βασίζεται στις τιμές συγκεντρώσεων ατμοσφαιρικών ρύπων που μετρήθηκαν από τον Σταθμό του Εργαστηρίου Τεχνολογίας του Περιβάλλοντος του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών, συγκρινόμενες με τα ισχύοντα όρια και τις οριακές τιμές (Πίνακας 3) βάσει της Οδηγίας 2008/50/ΕΚ. Πίνακας 3 Τιμές ορίων των ρύπων (μg m -3 ) και πλήθος υπερβάσεων (βάσει της Οδηγίας 2008/50/ΕΚ για τα έτη 2012-2013 Οριακή Τιμή (μg m -3 ) Πλήθος Υπερβάσεων PM 10 Μέση ημερήσια τιμή 50 4 (2012) Δεν πρέπει να υπερβαίνεται περισσότερο από 35 φορές ανά ημερολογιακό έτος 7 (2013) Μέση ετήσια τιμή 40 Μέση ετήσια τιμή (έναρξη ισχύος το 2015) PM 2.5 25 5 (2012) 9 (2013) Μέγιστος ημερήσιος μέσος όρος 8 ωρών 120 67 Δεν πρέπει να υπερβαίνεται περισσότερες από 25 φορές ανά ημερολογιακό έτος κατά μέσο όρο σε 3 χρόνια Όριο ενημέρωσης (Μέση ωριαία τιμή) 180 - Όριο συναγερμού (Μέση ωριαία τιμή) 240 - Μέση ωριαία τιμή Δεν πρέπει να υπερβαίνεται περισσότερες από 18 φορές ανά ημερολογιακό έτος Ο 3 NΟ 2 200 - Μέση ετήσια τιμή 40 - Όριο συναγερμού Ωριαία τιμή μεγαλύτερη από 400 - μg m -3 για 3 συνεχόμενες ώρες Μέση ετήσια τιμή (Για την προστασία της βλάστησης) NΟ x 30 - CO Μέγιστος ημερήσιος μέσος όρος 8 ωρών 10000 - Μέση ωριαία τιμή Δεν πρέπει να υπερβαίνεται περισσότερο από 24 φορές ανά ημερολογιακό έτος Μέση ημερήσια τιμή Δεν πρέπει να υπερβαίνεται περισσότερο από 3 φορές ανά ημερολογιακό έτος SO 2 350-125 -

42 Για το μονοξείδιο του άνθρακα (CO) και το διοξείδιο του θείου (SO2) οι τιμές που μετρήθηκαν ήταν αρκετά χαμηλές, δείχνοντας ότι οι εν λόγω ατμοσφαιρικοί ρύποι δεν αποτελούν πρόβλημα για την Πανεπιστημιούπολη Πατρών. Όσον αφορά τα αιωρούμενα σωματίδια PM10 και PM2.5, οι μέσες ημερήσιες συγκεντρώσεις υπερέβησαν 11 και 13 φορές, αντιστοίχως, τις θεσμοθετημένες οριακές τιμές, αν και το πλήθος των υπερβάσεων ήταν στα αποδεκτά όρια της Νομοθεσίας (Οδηγία 2008/50/ΕΚ). Τα επίπεδα των συγκεντρώσεων αιρούμενων σωματιδίων PM1 εμφανίζονται χαμηλά, χωρίς όμως να υπάρχει η αντίστοιχη εθνική ή Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Τα επίπεδα όζοντος (O3) είναι αυξημένα, καθώς σε λιγότερο από ένα έτος σημειώθηκαν 67 υπερβάσεις της οριακής τιμής με ανεκτό πλήθος υπερβάσεων τις 25 φορές ανά ημερολογιακό έτος κατά μέσο όρο σε 3 χρόνια. Πάντως, δεν σημειώθηκαν υπερβάσεις του ορίου ενημέρωσης και συναγερμού για το όζον. Τα επίπεδα των οξειδίων του αζώτου (NOx) ευρίσκοντο αρκετά χαμηλότερα από τα θεσμοθετιμένα όρια, μη αποτελώντας πρόβλημα για την ευρύτερη περιοχή Πανεπιστημιουπόλεως Πατρών.

43 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Παρατίθεται η Ελληνική Νομοθεσία που αφορά την ποιότητα της ατμόσφαιρας (http://www.ypeka.gr, http://www.airthess.gr): α) Γενικά για την Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Νόμος 1327/1983 (ΦΕΚ 21Α/07-02-1983) «Κύρωση και τροποποίηση της από 18 Ιουνίου 1982 Πράξεως Νομοθετικού Περιεχομένου: "Αντιμετώπιση εκτάκτων επεισοδίων ρύπανσης του περιβάλλοντος και ρύθμιση συναφών θεμάτων"». Νόμος 1650/1986 (ΦΕΚ160Α/18-10-1986) «Για την προστασία του περιβάλλοντος» όπως τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε μεταγενέστερα με το Νόμο 3010/2002 (ΦΕΚ 91Α/25-04-2002) «Εναρμόνιση του Νόμου 1650/1986 με τις οδηγίες 97/11 Ε.Ε. και 96/61 Ε.Ε., διαδικασία οριοθέτησης και ρυθμίσεις θεμάτων για τα υδατορέματα και άλλες διατάξεις». Νόμος 2503/1997 (ΦΕΚ 107Α/30-05-1997) «Διοίκηση, οργάνωση, στελέχωση της Περιφέρειας, ρύθμιση θεμάτων για την τοπική αυτοδιοίκηση άλλες διατάξεις». Νόμος 2647/1998 (ΦΕΚ 237Α/22-10-1998) «Μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στις Περιφέρειες και την Αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις». Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. 3277/209/2000, ΦΕΚ 180Β/17-02-2000) «Καθορισμός γενικών αρχών και αρμοδίων υπηρεσιών, για την εκτίμηση και τη διαχείριση της ποιότητας του αέρα του περιβάλλοντος». Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. Η.Π. 15393/2332/2002, ΦΕΚ 1022Β/05-04- 2002) «Κατάταξη δημοσίων και ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων σύμφωνα με το άρθρο 3 του Νόμου 1650/1986, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 του Νόμου 3010/02 (ΦΕΚ 91Α/25-04-2002)» και όπως τροποποιήθηκε από την Κοινή

44 Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α.145799/2005, ΦΕΚ 1002Α/18-07-2005) «Συμπλήρωση της υπ αριθμ. Η.Π.15393/2332/2002 (ΦΕΚ 1022Β/05-08-2002) Κατάταξη δημόσιων και ιδιωτικών έργων», και την Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α.126880/2007, ΦΕΚ 435Β/29-03-2007) «Συμπλήρωση της υπ αριθμ. Η.Π.15393/2332/2002 (ΦΕΚ 1022Β/05-08-2002) Κοινής Υπουργικής Απόφασης, Κατάταξη δημόσιων και ιδιωτικών έργων» Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. ΗΠ 11014/703/Φ104/2003, ΦΕΚ 332Β/20-03-2003) «Διαδικασία Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης και αξιολόγησης (ΠΠΕΑ) και Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΕΠΟ), σύμφωνα με το άρθρο 4 του Νόμου 1650/86 (ΦΕΚ160Α/18-10-1986), όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 2 του Ν.3010/2002 (ΦΕΚ 91Α/25-4-2002) Εναρμόνιση του Ν.1650/1986 με τις οδηγίες 97/11/ΕΕ και 96/61/Ε.Ε., διαδικασία οριοθέτησης και ρυθμίσεις θεμάτων για τα υδατορέματα και άλλες διατάξεις» β) Πρότυπα Ποιότητας Αέρα: Όζον (Ο3): Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. ΗΠ 38638/2016/2005,ΦΕΚ 1334Β/21-09-2005) «Οριακές και κατευθυντήριες τιμές για τις συγκεντρώσεις όζοντος στον ατμοσφαιρικό αέρα σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2002/3/ΕΚ "σχετικά με το όζον στον ατμοσφαιρικό αέρα" του Συμβουλίου της 12ης Φεβρουαρίου 2002 των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων». Διοξείδιο του θείου, οξείδια του αζώτου, αιωρούμενα σωματίδια και μόλυβδος: Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου (Π.Υ.Σ. 34/2002, ΦΕΚ 125Α/05-06-2002) «Οριακές και κατευθυντήριες τιμές ποιότητας της ατμόσφαιρας σε διοξείδιο του θείου, διοξείδιο του αζώτου και οξειδίων του αζώτου, σωματιδίων και μολύβδου» Βενζόλιο και μονοξείδιο του άνθρακα: Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. Η.Π. 9238/332/2004, ΦΕΚ 405Β/ 27-02-2004) «Οριακές και κατευθυντήριες τιμές ποιότητας της ατμόσφαιρας σε βενζόλιο και μονοξείδιο του άνθρακα» Αρσενικό, κάδμιο, υδράργυρος, νικέλιο και πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες: Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. Η.Π. 22306/1075/Ε103/2007,ΦΕΚ 920Β/08-06-2007) «Καθορισμός τιμών στόχων και

45 ορίων εκτίμησης των συγκεντρώσεων του αρσενικού, του καδμίου, του υδραργύρου, του νικελίου και των πολυκυκλικών αρωματικών υδρογονανθράκων στον ατμοσφαιρικό αέρα, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2004/107/ΕΚ "Σχετικά με το αρσενικό, το κάδμιο, τον υδράργυρο, το νικέλιο και τους πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες στον ατμοσφαιρικό αέρα" του Συμβουλίου της 15ης Δεκεμβρίου 2004 των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων». Οδηγία 2008/50/ΕΚ, για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και καθαρότερο αέρα για την Ευρώπη, η οποία συσσωματώνει την 96/62/EΚ και τις τρεις θυγατρικές της (1999/30/ΕΚ, 2000/69/ΕΚ και 2002/3/ΕΚ), όπως και την απόφαση 97/101/ΕΚ για την καθιέρωση διαδικασίας για την αμοιβαία ανταλλαγή πληροφοριών και δεδομένων ατμοσφαιρικής ρύπανσης από μεμονωμένους σταθμούς και δίκτυα. γ) Πρότυπα Εκπομπών: Αέριες εκπομπές από βιομηχανικές, βιοτεχνικές εγκαταστάσεις: Προεδρικό Διάταγμα (Π.Δ. 1180/1981, ΦΕΚ 293Α/06-10-1981) «Περί ρυθμίσεως θεμάτων αναγόμενων εις τα της ιδρύσεως και λειτουργίας βιομηχανικών, βιοτεχνικών, πάσης φύσεως μηχανολογικών εγκαταστάσεων και αποθηκών και της εκ τούτων διασφαλίσεως εν γένει» Εκπομπές πτητικών οργανικών ενώσεων: Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. Η.Π. 11641/1942/2002, ΦΕΚ 832Β/02-07-2002) «Μέτρα και όροι για τον περιορισμό των εκπομπών πτητικών οργανικών ενώσεων (ΠΟΕ) που οφείλονται στη χρήση οργανικών διαλυτών σε ορισμένες δραστηριό τητες και εγκαταστάσεις». Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. 437/2005/2006, ΦΕΚ 1641Β/08-11-2006) «Εναρμόνιση της Ελληνικής Νομοθεσίας προς την Οδηγία 2004/42/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Απριλίου 2004 όσον αφορά στον περιορισμό των εκπομπών πτητικών οργανικών ενώσεων που οφείλονται στη χρήση οργανικών διαλυτών σε χρώματα διακόσμησης και βερνίκια και σε προϊόντα επαναβαφής (επισκευαστικής βαφής) αυτοκινήτων και για την τροποποίηση της οδηγίας 1999/13/EΚ».

46 Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α.10245/713/1997, ΦΕΚ 311Β/16-04-1997) «Μέτρα και όροι για τον έλεγχο των πτητικών οργανικών ενώσεων (VOC) που προέρχονται από την αποθήκευση βενζίνης και τη διάθεση της από τις τερματικές εγκαταστάσεις στους σταθμούς διανομής καυσίμων». Οξύνιση, ευτροφισμός, πρόδρομες ενώσεις του όζοντος (Ο3): Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. 29459/1510/2005, ΦΕΚ 992Β/14-07-2005) «Καθορισμός εθνικών ανωτάτων ορίων εκπομπών για ορισμένους ατμοσφαιρικούς ρύπους σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2001/81/ΕΚ "σχετικά με εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών για ορισμένους ατμοσφαιρικούς ρύπους" του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2001.» Ουσίες που καταστρέφουν τη στοιβάδα του όζοντος: Κανονισμός ΕΚ 2037/2000 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 29ης Ιουνίου 2000 για τις ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος, με πεδίο εφαρμογής την παραγωγή, την εισαγωγή, την εξαγωγή, τη διάθεση στην αγορά, τη χρήση, την ανάκτηση, την ανακύκλωση, την ποιοτική αποκατάσταση και την καταστροφή των συγκεκριμένων ουσιών, την υποβολή στοιχείων σχετικά με τις ουσίες αυτές και τις εισαγωγές, τις εξαγωγές, τη διάθεση στην αγορά και τη χρήση προϊόντων και εξοπλισμού που περιέχουν τις συγκεκριμένες ουσίες. Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. Η.Π. 37411/1829/Ε103/2007, ΦΕΚ 1827Β/11-09-2007) «Καθορισμός αρμόδιων αρχών, μέτρων και διαδικασιών για την εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΚ) υπ αριθμ. 2037/2000 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 29ης Ιουνίου 2000 "για τις ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος", όπως τροποποιημένος ισχύει». Έμμονοι οργανικοί ρύποι: Νόμος 3447/2006 (ΦΕΚ 52Α/13-04-2006), «Κύρωση της Σύμβασης της Στοκχόλμης για τους έμμονους οργανικούς ρύπους (Persistent Organic Pollutants - POPs)». Αέρια θερμοκηπίου: Νόμος 3017/2002 (ΦΕΚ 117Α/30-05-2002) «Κύρωση του Πρωτοκόλλου του Κιότο στη Σύμβαση Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίματος»

47 Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου (Π.Υ.Σ. 5/2003, ΦΕΚ 58Α/05-03-2003) «Έγκριση Εθνικού Προγράμματος μείωσης εκπομπών αερίων φαινομένου θερμοκηπίου (2000-2010) σύμφωνα με το άρθρο 3 (παρ. 3) του Ν. 3017/2002 (ΦΕΚ Α 117).» Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. Η.Π. 54409/2632/2004, ΦΕΚ 1931Β/27-12- 2004) «Σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2003/87/ΕΚ "σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας και την τροποποίηση της οδηγίας 96/61/ΕΚ του Συμβουλίου" του Συμβουλίου της 13ης Οκτωβρίου 2003 και άλλες διατάξεις.» Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. Η.Π. 9267/468/2007, ΦΕΚ 286Β/02-03-2007) «Τροποποίηση της υπ αριθμ. 54409/2632/2004 κοινής υπουργικής απόφασης (Β 1931), σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2004/101/ΕΚ "για την τροποποίηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ σχετικά με την θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας, όσον αφορά τους μηχανισμούς έργων του Πρωτοκόλλου του Κιότο" του Συμβουλίου της 27ης Οκτωβρίου 2004». Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. 36028/1604/2006, ΦΕΚ 1216Β/01-09-2006) «Έγκριση Εθνικού Σχεδίου Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΕΣΚΔΕ) αερίων θερμοκηπίου περιόδου 2005 2007, σύμφωνα με το άρθρο 7 της υπ αριθμ. 54409/2632/2004 κοινής υπουργικής απόφασης «Σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2003/87/ΕΚ... κλπ» (Β 1931)» και σε συμμόρφωση με το άρθρο 11 (παρ. 1) της οδηγίας 2003/87/ΕΚ του Συμβουλίου της 31ης Δεκεμβρίου 2003». Εκπομπές από καύσεις ενέργεια: Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. Η.Π. 29457/1511/2005, ΦΕΚ 992Β/14-07-2005) «Καθορισμός μέτρων και όρων για τον περιορισμό των εκπομπών στην ατμόσφαιρα ορισμένων ρύπων που προέρχονται από μεγάλες εγκαταστάσεις καύσης, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2001/80/ΕΚ "για τον περιορισμό των εκπομπών στην ατμόσφαιρα ορισμένων ρύπων από μεγάλες εγκαταστάσεις", του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2001».

48 Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. 11294/1993, ΦΕΚ 264Β/15-04-1993) «Όροι λειτουργίας και επιτρεπόμενα όρια εκπομπών αερίων αποβλήτων από βιομηχανικούς λέβητες, ατμογεννήτριες, ελαιόθερμα και αερόθερμα που λειτουργούν με καύσιμο μαζούτ, ντήζελ ή αέριο» Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. 10315/1993, ΦΕΚ 369Β/24-05-1993) «Ρύθμιση θεμάτων σχετικών με τη λειτουργία των σταθερών εστιών καύσης για τη θέρμανση κτιρίων και νερού» Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α.11535/1993, ΦΕΚ 328Β/06-05-1993) «Επιτρεπόμενα είδη καυσίμων στις βιομηχανικές, βιοτεχνικές και συναφείς εγκαταστάσεις στους αποτεφρωτήρες νοσηλευτικών μονάδων και μέτρα για τις ανοικτές εστίες καύσης». δ) Αντιμετώπιση Επεισοδίου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης: Νόμος 1327/1983 (ΦΕΚ 21Α/07-02-1983) «Κύρωση και τροποποίηση της από 18 Ιουνίου 1982 Πράξεως Νομοθετικού Περιεχομένου: "Αντιμετώπιση εκτάκτων επεισοδίων ρύπανσης του περιβάλλοντος και ρύθμιση συναφών θεμάτων"». Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. 11824/1993, ΦΕΚ 369Β/24-05-1993) «Έκτακτα μέτρα για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην περιοχή της Πρωτεύουσας» ε) Πρόσβαση του Κοινού στην Περιβαλλοντική Πληροφορία: Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α. Η.Π. 11764/653/2006, ΦΕΚ 327Β/17-03-2006) «Πρόσβαση του κοινού στις δημόσιες αρχές για παροχή πληροφοριών σχετικά με το περιβάλλον, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2003/4/ΕΚ «για την πρόσβαση του κοινού σε περιβαλλοντικές πληροφορίες και για την κατάργηση της οδηγίας 90/313/ΕΟΚ» του Συμβουλίου. Αντικατάσταση της υπ αριθμ. 77921/1440/1995 κοινής υπουργικής απόφασης (Β 795)». Κανονισμός ΕΚ αριθ. 1367/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 6ης Σεπτεμβρίου 2006 για την εφαρμογή στα όργανα και τους οργανισμούς της Κοινότητας των διατάξεων της σύμβασης του Århus σχετικά με

49 την πρόσβαση στις πληροφορίες, τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα

50 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΑΤΡΩΝ Περιλαμβάνονται επιστημονικά άρθρα, τα οποία είναι δημοσιευμένα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά και διεθνή ή εθνικά Συνέδρια, καθώς και Τεχνικές Εκθέσεις ερευνητικών προγραμμάτων, και αναφέρονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση Πατρών. II.1 Άρθρα σε περιοδικά Danalatos D., S. Glavas and H. Kambezidis (1995), Atmospheric Nitric Acid Concentrations in a Mediterranean Site, Patras, Greece, Atm. Env. 29 (15) 1849-1852. Danalatos D. and S. Glavas (1996), Diurnal and Seasonal Variations of Surface Ozone in a Mediterranean Coastal Site, Patras, Greece, Sci. Tot. Env. 177, 291-301. Danalatos D. and S. Glavas (1999), Gas Phase Nitric Acid, Ammonia and Related Particulate Matter at a Mediterranean Coastal Site, Patras, Greece, Atm. Env. 33 3417-3425. Glavas S. and N. Moschonas (2002), Origin of Observed Acidic-Alkaline Rains in a Wet-Only Precipitation Study on a Mediterranean Coastal Site, Patras, Greece, Atm. Env. 36, 3089-3099. Yannopoulos P. C. and G. N. Skokaki (2003), Particulate and Sulfur Dioxide Concentration Measurements in Patras, Greece, J. Air & Waste Manage. Assoc. 53, 957-970. Riga-Karandinos, A.-N. and C. Saitanis (2005), Comparative Assessment of Ambient Air Quality in Two Typical Mediterranean Coastal Cities in Greece, Chemospere 59, 1125-1136. Papaefthymiou, H., & Anousis, J. (2006). Spatial variations in elemental deposition rates in Southern Greece: A two-city study. Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry, 270(2), 399-405. Skokaki G.N. and P. C. Yannopoulos (2006), Lead Levels in Airborne Particulates of Patras, Greece, and Trend Prediction, Fres. Env. Bulletin 15 (7) 588-595. YannopoulosP. C. (2007), Sulfur Dioxide Dispersion and Source Contribution to Receptors of Downtown Patras, Greece, Env Sci Pollut Res 14 (3) 172-175. Yannopoulos P. C. (2007), Spatial Concentration Distributions of Sulfur Dioxide and Nitrogen Oxides on Patras, Greece, in a Winter Period, Environ. Monit. Assess. 135, 163-180. Yannopoulos P. C. (2008), Long-Term Assessment of Airborne Particulate Concentrations in Patras, Greece, Fres. Env. Bulletin 17 (5) 608-616. Glavas S. D., P. Nikolakis, D. Ambatzoglou and N. Mihalopoulos (2008), Factors Affecting the Seasonal Variation of a Mass and Ionic Composition of PM2.5 at a Central Mediterranean Coastal Site, Atm. Env. 42, 5365-5373.

51 Maraziotis E., L. Sarotis, C. Marazioti and P. Marazioti (2008), Statistical Analysis of Inhalable (PM10) and Fine Particles (PM2.5) Concentrations in Urban Region of Patras, Greece, Global Nest Journal 10 (2), 123-131. Marazioti P., C. Marazioti, L. Sarotis and E. Maraziotis (2009), Air Quality Analysis and Modeling in Urban Region of Patras, Greece, Fres. Env. Bulletin 18 (1) 57-63. Marazioti C., C. Maramathas, P. Marazioti, and E. Maraziotis (2009), Multi-Element Composition of Airborne Matter in the Patras Urban Area, Greece, Fres. Env. Bulletin 18 (6) 960-967. Bloutsos A. A. and P. C. Yannopoulos (2011), Concentrations of Selected Toxic Elements in Airborne Particulates of Patras, Greece, Global Nest Journal 13 (2), 109-118. Pikridas M, A. Tasoglou, K. Florou and S. N. Pandis (2013), Characterization of the Origin of Fine Particulate Matter in a Medium Size Urban Area in the Mediterranean, Atm. Env. 80, 264-274. Yannopoulos P. C. (2014), A cost-effective methodology for spatial concentration distributions of urban air pollutants, Water, Air & Soil Pollution, DOI: 10.1007/s11270-014-1989-7 (in press). II.2 Συμμετοχή Εργαστηρίου Τεχνολογίας του Περιβάλλοντος σε συνέδρια Yannopoulos P.C., Galanou S. & Nathanael M. (1992). "Particulate Air Pollution in the Center of Patras", 1992 Annual Krikos Conference "Restoration and Protection of the Environment in the 1990s", Thessaloniki, Greece, Aug. 19-21, 1992, pp. 302-309. Yannopoulos P.C. & Amanatidis G.T. (1993). "Air Pollution Levels in Patras, Greece", Proceedings of ICEP-2: Environmental Pollution, B. Nath, L. Candela, L. Hens & J. P. Robinson (eds.), Barcelona, Spain, 28 September 1 October 1993, Vo.2, pp. 415-421, European Center for Pollution Research. Γιαννόπουλος Π.Χρ., Αμανατίδης Γ.Θ. & Κομπούγιας Κ. (1993). "Ημερήσια και Εποχική Μεταβολή Ατμοσφαιρικών Ρύπων στην Πάτρα", ΙΙΙ Συνέδριο Περιβαλλοντικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, Έκδοση: Θ. Λέκκας, 6-9 Σεπτεμβρίου 1993, Μυτιλήνη, σελ. 401-408. Γιαννόπουλος Π.Χρ. & Μαναριώτης I.Δ. (1994). "Αρχικές Μετρήσεις ph Βρoχoπτώσεωv στην Πάτρα", Πρακτικά 2oυ Πανελληνίου Συνεδρίου ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ, 29-30 Σεπτεμβρίου 1994, Θεσσαλονίκη, σελ. 217-224. Yannopoulos P.C. (1995). "Total Suspended Particle Levels in Patras, Greece, and their Correlation with Traffic", Air Pollution III-Volume 2: Air Pollution Engineering and Management, H. Power, N. Moussiopoulos, C.A. Brebbia (eds.), pp. 125-132, Computational Mechanics Publications, Southampton. Πρακτικά Ημερίδας "Περιβαλλοντικά Προβλήματα Περιοχής Δυτικής Ελλάδας", 7η Δεκεμβρίου 1995, Πάτρα, Τ.Ε.Ε./Τ.Δ.Ε., Επιμέλεια Έκδοσης: Π.Χρ. Γιαννόπουλος, Επίτομο, σελίδες 261. Yannopoulos P.C. (1996). "Effect of Patras Harbour on Down Town Air Pollution", Proceedings of the Int. Conference on "PROTECTION AND RES TORATION OF THE