ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΓΕΝΙΚΑ 1. Τα πλήρη στοιχεία του υπόψη βιβλίου, καθώς και το εξώφυλλο αυτού, φαίνονται ως κάτωθι: ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Τα Ελληνικά Ακροβατικά Σμήνη 1954-1968 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ: Παναγιώτης - Βαρδής Παπαδάκης Υποπτέραρχος (Ι) ε.α. ΙΣΤΟΡΙΚΗ - ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Τριανταφυλλιά Καισάρου - Πανταζοπούλου Ιστορικός ΕΚΔΟΤΗΣ: Μουσείο Ιστορίας ΠΑ ΤΟΠΟΣ - ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ: Αθήνα - Νοέμβριος 2012 (ISBN 978-960-9778-00-8 / σελίδες: 212) 2. Η ανωτέρω έκδοση βασίζεται σε αρχειακό υλικό του Μουσείου Ιστορίας ΠΑ, καθώς και σε έντυπο υλικό και στοιχεία που δόθηκαν από τους: Υποπτεράρχους (Ι) ε.α. Ηλία Τσαμουσόπουλο, Νικόλαο Πατήρη (Ακροβατικά Σμήνη F-86E) και Ταξιάρχους (Ι) ε.α. Ιωάννη Στυλιανάκη, Εμμανουήλ Παπαδημητρόπουλο, Σταύρο Φιρφιλιώνη (Ακροβατικό Σμήνος F-84G). ΣΚΟΠΟΣ 3. Σκοπός της μονογραφίας αυτής είναι η εξιστόρηση και καταγραφή των απαράμιλλων κατορθωμάτων και υψηλών διακρίσεων που επέτυχαν τα Ακροβατικά Σμήνη, που μεσουράνησαν στην περίοδο 1954-1968, ώστε ο φωτεινός λυχνοστάτης θάρρους και δύναμης που δομήθηκε από τα πληρώματα εκείνα, να παραμείνει άσβεστος για να εξακολουθεί, μέσα από τις χρυσές δέλτους της ιστορίας, να ανυψώνει, όπως τότε, όχι μόνο το ηθικό του στρατεύματος, αλλά ευρύτερα να εμφυσά εθνική υπερηφάνεια στο κοινωνικό σύνολο.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ - 2-4. Το πόνημα αρχικά περιλαμβάνει την κατάθεση ψυχής που κάνει στο Προλογικό του Σημείωμα ο Αντιπτέραρχος (Ι) ε.α. Κων/νος Χατζηλάκος (βετεράνος του Β Παγκοσμίου Πολέμου), το οποίο είναι μια ζώσα ιστορική μαρτυρία για την ακτινογραφία της διαδρομής, του χαρακτήρα και του ήθους των βασικών πρωταγωνιστών της εν λόγω δράσης. Ιδιαίτερα δε, πρέπει να τονιστεί αυτολεξεί ένα σημείο αυτού του σημειώματος: «Όταν διάβασα το βιβλίο, το είδα σαν αφιέρωμα στις μεγάλες αξίες της ζωής, στην τόλμη, στην ψυχική δύναμη, στην υπευθυνότητα, στην αυτοπειθαρχία και πιο πολύ στην αμοιβαία, στην απόλυτη εμπιστοσύνη που προϋποθέτει αγάπη, γιατί αυτή δένει μια ακροβατική ομάδα». 5. Μπαίνοντας στο κύριο μέρος του βιβλίου, το Κεφάλαιο Α («Acroteam - Καρέ των Άσων» / 1953-1958) καταγίνεται με τη συγκρότηση του 1 ου Ακροβατικού Σμήνους με 4 αεροσκάφη (αφη) F-84G, στο αεροδρόμιο της Λάρισας, με εμπνευστή τον Επγό (Ι) Κων/νο Κόκκα (Διοικητή της 337 Μοίρας Διώξεως / Βομβαρδισμού). Οι εξασκήσεις στους ακροβατικούς ελιγμούς γίνονταν παράλληλα με το ημερήσιο βεβαρημένο πτητικό πρόγραμμα της Μοίρας. Σχετικά με τις πρώτες πτήσεις του Σμήνους, ο Επγός αφηγείται: «Ο καθένας από τους συνεργάτες μου δεν έκανε τίποτε άλλο, επί αρκετό καιρό, από το να παίρνει τη θέση του στο σχηματισμό και να κοιτάζει χωρίς διακοπή ένα ορισμένο σημείο πάνω στο δικό μου αφος, ώστε, με βάση το σημείο αυτό, να κρατά το δικό του αφος σε απόσταση ενός μέτρου. Καταλαβαίνετε λοιπόν, τι κακό μπορεί να συμβεί, εάν δεν τηρηθεί με απόλυτη ακρίβεια η μικρή αυτή απόσταση, κατά την ώρα των ακροβατικών ελιγμών, με ταχύτητα 600 μιλίων περίπου την ώρα». Η πρώτη επίσημη επίδειξη στον ελληνικό ουρανό έγινε στη Λάρισα το Μάιο του 1954, ενώπιον του ΥΕΘΑ. Η εμφάνιση ήταν εντυπωσιακή και το Σμήνος καθιερώθηκε οριστικά. Έκτοτε, έλαβε μέρος σε πολλές επιδείξεις, στο εσωτερικό και εξωτερικό, όπου το συνόδευαν άριστα διεθνή σχόλια και ανάλογες στικτές διακρίσεις. Ενδεικτικά αναφέρεται αυτή της 07/07/1957 στο Μιλάνο, όπου σε εορταστική εκδήλωση της Ιταλίας, έλαβαν μέρος τα Ακροβατικά Σμήνη όλων των κρατών - μελών του ΝΑΤΟ. Το δικό μας πρώτευσε και ανακηρύχθηκε, προς δόξα της Ελλάδος, ως το καλύτερο Ακροβατικό Σμήνος της Συμμαχίας. Στην επιτυχημένη πορεία του, από δημοσιογραφικής πλευράς, του δίνονταν διάφοροι διθυραμβικοί τίτλοι, με κυριότερο τον τίτλο «Καρέ των Άσων, συνοδευτικό της ονομασίας του «Acroteam». 6. Το εύφημο αυτό Σμήνος, 5 χρόνια μετά την ίδρυσή του, έμελλε να παραδώσει τη σκυτάλη στο νεοσυγκροτηθέν διάδοχο Ακροβατικό Σμήνος με νεώτερα αφη τύπου F-86E, που σηματοδότησε κι αυτό με τη σειρά του, μια καινούρια σειρά τιμής και δόξας για την ΠΑ και κατ επέκταση για τη χώρα μας, καθώς ο αναγνώστης διαπιστώνει στο Κεφάλαιο Β («Acroteam» / 1957-1960). Το νέο Ακροβατικό Σμήνος, με Αρχηγό τον Σγό (Ι) Ηλία Τσαμουσόπουλο και με την επωνυμία «Acroteam», σύνθεσης 7 αφών,
- 3 - απεδείχθη επάξιος συνεχιστής των επιτυχιών του προηγούμενου. Όλες τις επιδείξεις χαρακτήριζε η τελειότητα, αποσπώντας κάθε φορά τον θαυμασμό του κοινού και αυτόν των κορυφαίων ηγετών της Ευρώπης και του ΝΑΤΟ, ιδίως μάλιστα όταν καθιέρωσε σε παγκόσμια πρωτοτυπία την ομαδική απογείωση - προσγείωση 7 αφών (εξώφυλλο), αποκτώντας φήμη τρανή, ανά τον κόσμο. Ενδεικτικά αναφέρεται η 13 η Ιουλίου 1959, όταν σε επίδειξη Ακροβατικών Σμηνών των Αεροποριών του ΝΑΤΟ, στο Μόναχο της Δυτικής Γερμανίας, τα Ακροβατικά Σμήνη, λόγω της χαμηλής βάσης νεφών, έκαναν ελιγμούς περιστροφών μόνο στο οριζόντιο επίπεδο, ενώ το Ελληνικό Ακροβατικό Σμήνος πρωτοτύπησε, εκτελώντας και ανακύκλωση (κίνηση στο κάθετο επίπεδο), όπου εισήλθε στα νέφη, κόβοντας την ανάσα όλων, καθώς έμειναν με το διερώτημα πως θα έβγαινε ο σχηματισμός από τα σύννεφα. Τελικά ο σχηματισμός βγήκε συγκροτημένος, όπως είχε μπει, με ζητωκραυγές και χειροκροτήματα 350.000 θεατών και όλοι οι επαΐοντες αναγνώρισαν την αξιοσύνη και υπεροχή του «Acroteam», που έκανε κάτι που δεν έχει γίνει από άλλους, ακόμα και μέχρι σήμερα. 7. Προς τα τέλη του 1960, μία νέα περίοδος για το Ακροβατικό Σμήνος ξεκινάει, με τον ίδιο τύπο αφών, αλλά με νέο Αρχηγό, το Σγό (Ι) Ανδρέα Φραγκοπανάγο, και με καινούρια ονομασία, όπως εξιστορεί το Κεφάλαιο Γ («Ελληνική Φλόγα» / 1960-1965). Οι επιδείξεις της «Ελληνικής Φλόγας» στο εξωτερικό και εσωτερικό συνεχίστηκαν με αδιάπτωτη επιτυχία και σωρηδόν διακρίσεις για τις υψηλές - μοναδικές επιδόσεις, όπως στην Αθήνα το 1962 προς τιμή του Προέδρου της Ιταλίας Senni και το 1963 στη Θεσσαλονίκη προς τιμή του Στρατηγού De Gaulle. Όμως, το Μάρτιο του 1965, το θρυλικό Σμήνος των F-86E τερμάτισε την ένδοξη δραστηριότητά του, λόγω απόσυρσης των υπόψη αφών, και αντικατάστασης αυτών από νέα αφη τύπου F-5A. 8. Στο Κεφάλαιο Δ («Νέα Ελληνική Φλόγα» / 1967-1968) που ακολουθεί, διαβάζουμε ότι με την ολοκλήρωση παραλαβής των F-5A (1967), η ΠΑ ανέθεσε εκ νέου στο Σγό (Ι) Α. Φραγκοπανάγο να συγκροτήσει το 4 ο Ακροβατικό Σμήνος με τα νέα αφη. Πράγματι, τον Σεπτέμβριο του 1967, το νέο Ακροβατικό Σμήνος κατέστη επιχειρησιακό και καθόλα έτοιμο για συμμετοχή σε επιδείξεις με την ονομασία «Νέα Ελληνική Φλόγα», σύνθεσης 5 αφών. Ωστόσο, οι επίσης άριστες πρώτες επιδείξεις που ακολούθησαν, ήταν επάλληλες με την περίοδο κρίσης που ανέκυψε στις σχέσεις Ελλάδος - Τουρκίας και ασφαλώς λόγω ευνόητων εθνικών προτεραιοτήτων, υπαγορεύτηκε η ανάγκη τερματισμού της λειτουργίας του Σμήνους το Μάρτιο 1968. ΣΧΟΛΙΑ - ΑΠΟΨΕΙΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 9. Τα 4 Ακροβατικά Σμήνη αρίθμησαν αισίως 15 ολόκληρα χρόνια λειτουργίας, μαζί με την ανεπανάληπτη σε παγκόσμιο επίπεδο επισήμανση, άξια θαυμασμού, ότι δεν έγινε κανένα αεροπορικό ατύχημα, σε σύνολο 10.000 εξόδων πτήσεως, χάρις στους άριστους πιλότους, άμα και τεχνικούς που εξυπηρετούσαν τα αφη, καθώς επίσης και
- 4 - στο υψηλό ηθικό του προσωπικού που καλλιέργησαν οι ηγεσίες της Πολεμικής Αεροπορίας, για την οποία έκτοτε, οσάκις η ελληνική κοινωνία αναφέρεται σε αυτήν, την αποκαλεί με το προσωνύμιο που η αρχαία ελληνική γραμματεία της χρησιδάνεισε, ήτοι το ομηρικό «αιχμή του δόρατος», ένα προσωνύμιο που ονοματίζει κατά τον καλύτερο τρόπο την αεροπορική ισχύ. 10. Οι εθνικές όμως διακρίσεις δεν σταμάτησαν στο κλείσιμο της περιόδου των Ακροβατικών Σμηνών, αλλά συνεχίζονται διαχρονικά μέχρι σήμερα. Όλως ενδεικτικώς αναφέρεται μία εξ αυτών, όταν το 2008 στη Nevada των ΗΠΑ, η ΠΑ έλαβε μέρος (για πρώτη φορά) με 5 αφη F-16 Block 52+, στην κορυφαία αεροπορική και πλέον ρεαλιστική άσκηση με πολύ υψηλό βαθμό επικινδυνότητας, με την επωνυμία «Red Flag». Σε αυτήν εκπαιδεύονται πιλότοι της USAF και συμμαχικών χωρών σε συνθήκες που προσομοιώνουν το περιβάλλον πραγματικών επιχειρήσεων. Εκεί, η φιλοσοφία των «χειριστών Aggressors» είναι να «αναζητούν μόνο την επιτυχία» και η όλη ατμόσφαιρα είναι διαποτισμένη από ανταγωνισμό και πλήρη επαγγελματισμό. Σε αυτό το περιβάλλον, το ελληνικό προσωπικό άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις με αρκετές και σημαντικές επιτυχίες, όπως «καταρρίψεις» αμερικανικών αφών, που είχε κατά την εκτέλεση των επιμέρους αποστολών. Το επίτευγμα όμως αυτό, μαζί με άλλα, είναι αντικείμενα που θα πραγματευτεί μελλοντικά κάποιος άλλος συγγραφέας. 11. Τέτοιες δύσκολες ώρες που περνάει η πατρίδα, το να γνωρίζουν οι Έλληνες ότι υπάρχουν οι Ένοπλες Δυνάμεις που αποδεικνύουν διαρκώς την πρωτιά τους στα δύσκολα, έχει ξεχωριστή σημασία. Το βιβλίο αυτό, που είναι μία πολύ σημαντική πηγή της αεροπορικής μας ιστορίας, αποτελεί απαραίτητο απόκτημα και βοήθημα για αναγνώστες που ενδιαφέρονται να πληροφορηθούν ένα εξαίρετο κομμάτι αυτής, το οποίο είναι ένας από τους «καθρέπτες» της ιστορικής προσφοράς των Ελλήνων αεροπόρων και του προσωπικού εδάφους που τους υποστήριζε. Σμήναρχος (Ι) Αθανάσιος Μπινιάρης ΥΠΕΘΑ/ΓΔΑΕΕ Τμηματάρχης Προβολής και Ελέγχου Διακίνησης Αμυντικού Υλικού
- 5 - Η παρούσα βιβλιοπαρουσίαση αποτέλεσε ατομική του εργασία στην Σχολή Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ) κατά την διάρκεια της 66 ης ΕΣ Κανονικής Φοίτησης (Σεπτέμβριος 2013 - Ιούνιος 2014) και το εν λόγω βιβλίο προσέφερε, ΤΙΜΗΣ ΕΝΕΚΕΝ, στην Βιβλιοθήκη της οικείας Σχολής.