88 ªµƒπ 2007 ANAXAITI H/INTERCEPTION. Toυ Αχιλλέα Ζάλου

Το Πολεµικό Ναυτικό στο τέλος της δεκαετίας του 60 έλαβε µία πρωτοποριακή απόφαση. Ήταν το πρώτο Ναυτικό παγκοσµίως που εισήγαγε στο οπλοστάσιο του το Κ/B ΕΧΟCET MM38 µέσω του προγράµµατος ναυπήγησης των τεσσάρων πυραυλάκατων τύπου ''COMBAΤΤΑΝΤΕ ΙΙ" (Κονίδης, Μπάτσης, Αρλιώτης και Άννινος) στα ναυπηγεία CMN του Χερβούργου στη Γαλλία. Το Ναυτικό συνέχισε να εξοπλίζει, µε τα Κ/Β ΕΧΟCET, τις πυραυλακάτους της ιοίκησης Ταχέων Σκαφών και τις επόµενες δεκαετίες έως τις ηµέρες µας, µε τον εξοπλισµό των Super Vita µε το ΕΧΟCET MM40. Toυ Αχιλλέα Ζάλου 88 ªµƒπ 2007 ANAXAITI H/INTERCEPTION

à π Εκτόξευση πυραύλου αέρος-επιφανείας τύπου Exocet AM 39 πρώτης γενιάς από την καταπακτή οπλισµού αεροσκάφους ναυτικής συνεργασίας τύπου Atlantique 2 της Γαλλικής Ναυτικής Αεροπορίας. Τα προβλήµατα που παρουσιάστηκαν σε σχέση µε την αποτυχία των κεφαλών των πυραύλων πρώτης γενιάς να εκρήγνυνται αµέσως µετά την πρόσκρουσή τους στο στόχο, επιλύθηκαν πλήρως στους αεροµεταφερόµενους Exocet δεύτερης γενιάς AM39 Block II, οι οποίοι αποκτήθηκαν από την Πολεµική Αεροπορία πριν από δέκα περίπου χρόνια. (Φωτ: MBDA) Χαρακτηριστικά, πολεµική δράση και τακτικές προσβολών στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον T Y º X æ S T U V W Την απόλυτα επιτυχή επιλογή του Πολεµικού Ναυτικού υιοθέτησε και η Πολεµική Αεροπορία µε την αγορά των ΕΧΟCET AM39, την έκδοση αέρος επιφάνειας του βλήµατος MM38 για τα πρώτα Mirage 2000. Σε αυτό το άρθρο ακολουθεί µια σύντοµη παρουσίαση των δυνατοτήτων των βληµάτων ΕΧΟCET AM39 και γίνεται αναφορά στη πρώτη πολεµική τους δράση στον πόλεµο των Falkland και στον περσικό κόλπο. Επίσης αναλύεται ο τρόπος µε τον οποίο θα χρησιµοποιηθούν τα ΕΧΟCET από την Πολεµική Αεροπορία σε συνεργασία µε το Πολεµικό Ναυτικό στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον, στα πλαίσια της διακλαδικότητας των Ενόπλων υνάµεων. [ Περιγραφή και χαρακτηριστικά EXOCET ΑM39 Το EXOCET ΑM39 είναι ένα υποηχητικό βλήµα, αυτόνοµης κατεύθυνσης, µε δυνατότητα πτήσης σε πολύ χαµηλό ύψος από την επιφάνεια της θάλασσας (sea skimming fire and forget missile). Έχει µήκος 4,69µ., µέγιστη διάµετρο 34,8 εκατ., άνοιγµα πτερυγίων 1,135µ. και το συνολικό του βάρος ανέρχεται στα 670χλγ. Το βλήµα εισήλθε στην υπηρεσία το 1979 και οι πρώτοι φορείς ήταν τα αεροσκάφη του Γαλλικού Ναυτικού Super-Etendard και Atlantic ATL 2. Κύρια αποστολή όλων των βληµάτων EXOCET είναι η προσβολή στόχων επιφανείας. Τυπικός στόχος είναι ένα πλοίο µεγέθους φρεγάτας µήκους 100-120µ., ενώ ο µικρότερος στόχος που µπορεί να προσβληθεί είναι πλοίο µεγέθους πυραυλακάτου ή κανονιοφόρου µήκους 50µ. Το EXOCET ΑM39, ξεκινώντας από το ρύγχος και καταλήγοντας στην ουρά του, διαχωρίζεται σε τέσσερα διαφορετικά τµήµατα: Το τµήµα κατεύθυνσης (Guidance section) Την κεφαλή µάχης (Warhead) Τον προωθητικό κινητήρα και τον κινητήρα πορείας (booster and sustainer motors) Τους µηχανισµούς πηδαλίων Το τµήµα κατεύθυνσης περιλαµβάνει τον αισθητήρα του βλήµατος (ADAC - AutoDirecteur ACtif), ένα ραδιο-υψόµετρο, δύο γυροσκόπια (οριζόντιο και κάθετο) και τους απαραίτητους ηλεκτρονικούς µηχανισµούς για την παραγωγή εντολών προς τα πηδάλια. Ο αισθητήρας του βλήµατος είναι ένα ψηφιακό µονοπαλµικό ραντάρ εγκλωβισµού, το οποίο εκπέµπει στην «X» µπάντα συχνοτήτων. Το βλήµα, µέχρι την ενεργοποίηση του ραντάρ του, κινείται αδρανειακά προς το στόχο βάσει των στοιχείων που έχει λάβει από το αεροσκάφος. Το ραντάρ, µε την ενεργοποίηση του, λειτουργεί σε mode έρευνας σε έναν προκαθορισµένο από τον χείριστη τοµέα. Μετά τον εντοπισµό του στόχου, µεταπίπτει σε mode εγκλωβισµού και παρέχει στοιχεία για την κατεύθυνση του βλή- µατος. Για την καταστροφή του στόχου, το EXOCET ΑM39 είναι εφοδιασµένο, µε µία χαραγµένου περιβλήµατος κεφαλή µάχης, συνολικού βάρους 165 κιλών. Η κεφαλή µάχης διαθέτει δύο πυροσωλήνες, έναν προσεγγίσεως και έναν προσκρούσεως. Ο πυροσωλήνας προσεγγίσεως ενεργοποιείται όταν λάβει εντολή µηδενικής απόστασης του στόχου από την κεφαλή αυτοκατευθύνσεως. Ο πυροσωλήνας προσκρούσεως ενεργοποιείται µε µία µικρή χρονική καθυστέρηση µετά την είσοδο του βλήµατος στο στόχο µε σκοπό η έκρηξη να λάβει χώρα εντός αυτού. Η πρόωση του βλήµατος πραγµατοποιείται µέσω δύο κινητήρων στερεών καυσίµων: του προωθητικού κινητήρα (booster engine) ο οποίος ενεργοποιείται µε την εκτόξευση του βλήµατος, η καύση του διαρκεί ANAXAITI H/INTERCEPTION ªµƒπ 2007 89

2sec και δίνει στο βλήµα την αρχική του ταχύτητα του κινητήρα σταθερής ώσης (sustainer engine) ο οποίος ενεργοποιείται µετά τον προωθητικό και η καύση του διαρκεί περίπου 150sec. Η ταχύτητα πτήσης είναι 0,93mach και η ακτίνα κυµαίνεται από 65 χλµ. έως 70 χλµ., αναλόγως του ύψους άφεσης και της ταχύτητας του αεροσκάφους. [ Φάσεις πτήσης Το βλήµα µπορεί να εκτοξευθεί από µεσαίο ή χαµηλό ύψος και η πτήση του χωρίζεται σε έξι φάσεις. Κατά την πρώτη φάση, η οποία διαρκεί περί τα 20sec, το βλήµα ακολουθεί καθοδική πορεία µε σταθερή κάθετη ταχύτητα µέχρι τα 30µ. Σε αυτή τη φάση το βλήµα εκτελεί όλους τους προβλεπόµενους ελέγχους στους µηχανισµούς του. Κατά την δεύτερη φάση, κινείται ώστε να λάβει ένα προκαθορισµένο ύψος πτήσης το οποίο κυµαίνεται από τρία έως εννέα µέτρα. Όταν βρεθεί σε αυτό το ύψος, η πτήση προς το στόχο εκτελείται αδρανειακά βάσει των δεδοµένων που έχει λάβει από το αεροσκάφος. Η αδρανειακή πτήση επιτυγχάνεται µε τη χρήση του ραδιοϋψοµέτρου και των δύο γυροσκοπίων που διαθέτει. Η τρίτη φάση ξεκινά πριν την ενεργοποίηση του αισθητήρα του βλήµατος και σε αυτή το βλήµα κινείται ανοδικά σε ένα προεπιλεγµένο µεγαλύτερο ύψος ώστε να βελτιώσει το οπτικό του πεδίο για να µπορέσει να εντοπίσει το στόχο. Αφού το βλήµα φτάσει στο επιθυµητό ύψος, ενεργοποιείται το ραντάρ του, το οποίο ερευνά στον προεπιλεγµένο από τον πιλότο τοµέα, για τον εντοπισµό του στόχου. Όταν αυτό επιτευχθεί, ακολουθεί η τέταρτη φάση της πτήσης κατά την οποία το βλήµα κινείται σε πολύ χαµηλά ύψη από τη θάλασσα (sea skimming flight) τα οποία επιλέγονται αυτόµατα Φόρτωση εκπαιδευτικού ΑΜ39 σε µαχητικό Mirage 2000EGM της 331 Μοίρας. Η φωτογραφία αυτή έχει παρθεί το 1999 στην 114 Πτέρυγα Μάχης στην Τανάγρα, όταν πλέον το βλήµα είχε ενταχθεί πλήρως σε υπηρεσία. Κάποιες σκέψεις που είχαν προηγηθεί για την απόδοση του ρόλου ναυτικής κρούσης στα παλιότερα Mirage F 1CG µε την προσθήκη ενός INS στα αεροσκάφη αυτά, δεν προχώρησαν ποτέ. (Φωτ:.Θ. Στεργίου) ανάλογα µε την κατάσταση θαλάσσης. Στην πέµπτη φάση, το βλήµα αναρριχείται και αρχίζουν οι τελικοί ελιγµοί του για την αποφυγή πυρών από όπλα εγγύς αντιβληµατικής προστασίας (CIWS Close In Weapon Systems). Κατά την έκτη και τελευταία φάση λαµβάνει καθοδική πορεία προς το στόχο µε σκοπό την πρόσκρουση όσο πιο κοντά στην ίσαλο του πλοίου. [ Πολεµική δράση των EXOCET AM39 Ο πόλεµος των EXOCET AM39 στα νησιά Falkland Το ιστορικό της βύθισης του Type 42 HMS Sheffield από ένα EXOCET AM39. Τα βλήµατα EXOCET AM39 έγιναν διάσηµα παγκοσµίως το 1982, κατά τη διάρκεια του πολέµου των νησιών Falkland, όταν τα αεροσκάφη του Ναυτικού της Αργεντινής Super Etendard τα χρησι- µοποίησαν στις επιθέσεις τους εναντίον της βρετανικής αρµάδας που είχε προσεγγίσει για την ανακατάληψη των νήσων. Η πρώτη απώλεια των Βρετανών από βλήµα EXOCET ήρθε στις 4 Μαΐου, δύο µόλις ηµέρες µετά τη βύθιση του αργεντινού θωρηκτού Belgrano. Τρία αντιτορπιλικά type 42, τα HMS Sheffield, HMS Glasgow και HMS Yarmouth, είχαν διαταχθεί να κινηθούν µπροστά από την κύρια ναυτική δύναµη που περιελάµβανε τα δύο αε- 90 ªµƒπ 2007 ANAXAITI H/INTERCEPTION

à π Αεροσκάφος SEM (Super Etendard Modernise) του Γαλλικού Ναυτικού µε έναν ΑΜ 39 στον δεξιό πτερυγικό φορέα. Τα SEM µπορούν να µεταφέρουν έναν µόνο Exocet, σε αντίθεση µε τα Mirage 2000 και Rafale. ροπλανοφόρα, HMS Invincible και HMS Hermes. Σκοπός τους ήταν να παρέχουν έγκαιρη προειδοποίηση στη ναυτική δύναµη µε εντοπισµούς εχθρικών αεροσκαφών. Τα τρία αντιτορπιλικά type 42 ανιχνεύθηκαν από ένα αεροσκάφος ναυτικής συνεργασίας (MPA - Maritime Patrol Aircraft) P-2 Neptune του Αργεντινού Ναυτικού το οποίο εκτελούσε περιπολία στην περιοχή. Στη συνέχεια, δύο αεροσκάφη Dassault Super Étendards, εξοπλισµένα µε ένα βλήµα EXOCET AM39 το καθένα, απογειώθηκαν από τη βάση τους στο Rio Grande, προς αναζήτηση των αντιτορπιλικών. Τα Super Étendards ανεφοδιαστήκαν εν πτήση από αεροσκάφος της Αργεντινής Πολεµικής Αεροπορίας KC- 130H Hercules και κινήθηκαν πετώντας σε χαµηλό ύψος προς την τελευταία θέση των αντιτορπιλικών. Πενήντα µίλια πριν, αναρριχήθηκαν σε µεγαλύτερο ύψος και εντόπισαν τα θύµατα τους. Κατά την πρώτη αναρρίχησή τους, τα Super Étendards εντοπίστηκαν από το ραντάρ αέρος του HMS Glasgow, το οποίο ήταν το βορειότερο πλοίο του σχηµατισµού. Το Glasgow ειδοποίησε τα άλλα δύο πλοία και το αεροπλανοφόρο HMS HERMES το οποίο εκτελούσε καθήκοντα συντονιστή αεράµυνας. Το HMS HERMES θεώρησε ότι οι επαφές του Glasgow ήταν ψευδείς (false alarm). Ο λόγος ήταν ότι εκείνο το πρωί το Glasgow είχε αναφέρει και αρκετές άλλες επαφές οι οποίες όντως αποδείχτηκαν ψευδείς. Αποτέλεσµα ήταν να µη σταλούν έγκαιρα Sea Harrier για την αναχαίτιση των αργεντινών Super Étendard. Στα 20 έως 30 µίλια από τους στόχους τους τα Super Étendards εκτέλεσαν δεύτερη αναρρίχηση κατά την οποία εκτόξευσαν τα δύο βλήµατά τους. Το HMS Glasgow εντόπισε και πάλι τη δεύτερη αναρρίχηση των αεροσκαφών, ενώ µετά από λίγο ανιχνεύθηκε και η εκποµπή του ραντάρ των EXOCET από τη συσκευή ESM του πλοίου. εν υπήρχε πλέον καµιά αµφιβολία ότι τα πλοία δέχονταν επίθεση. Για άλλη µία φορά το HMS HERMES θεώρησε ότι οι επαφές ήταν ψευδείς. Ούτως ή άλλως, όµως, ήταν αργά, αφού η επίθεση είχε εκδηλωθεί και τα βλήµατα ήταν σε πτήση. Το πρώτο βλήµα είχε ως στόχο το HMS Yarmouth, και η εκποµπή του ραντάρ του εντοπίστηκε από τη συσκευή ESM του πλοίου. Το πλοίο αντέδρασε άµεσα και ορθά εκτελώντας βολές βοµβίδων ηλεκτρονικών αντιµέτρων chaffs µε αποτέλεσµα την παραπλάνηση και αποφυγή του βλήµατος. Το δεύτερο βλήµα είχε ως στόχο το HMS Sheffield. Σε αντίθεση µε το Yarmouth, το Sheffield ατυχώς δεν µπόρεσε να ανιχνεύσει την εκποµπή του ραντάρ του δεύτερου βλήµατος. Ο λόγος ήταν ότι εκείνη τη χρονική στιγµή το πλοίο εξέπεµπε µε το τερµατικό δορυφορικών επικοινωνιών SCOT το οποίο παρέµβαλε τη συσκευή ESM. εν έγινε γνωστό για ποιο λόγο δεν αποκρίθηκε στις προειδοποιήσεις του HMS Glasgow. Γεγονός είναι ότι το πλοίο δεν εκτόξευσε βοµβίδες chaffs, ενώ το πλήρωµα ειδοποιήθηκε για την επικείµενη επίθεση, όταν το βλήµα αναγνωρίστηκε οπτικά από το προσωπικό της γέφυρας, ελάχιστα δευτερόλεπτα πριν την πρόσκρουση. Το HMS Glasgow, το οποίο βρισκόταν κοντά στο ANAXAITI H/INTERCEPTION ªµƒπ 2007 91

οκιµαστική εκτόξευση πυραύλου ΑΜ 39 από Mirage F 1E το 1985, σε περιοχή της δυτικής Μεσογείου. Τον συγκεκριµένο συνδυασµό βλήµατοςαεροσκάφους απέκτησε στο δεύτερο µισό της δεκαετίας του 80 η Ιρακινή Αεροπορία. (Φωτ: Dassault Aviation) Χαρακτηριστικά του EXOCET AM39 Κατασκευάστρια εταιρεία Aerospatiale - MBDA Τύπος Κατευθυνόµενο βλήµα αέρος - επιφανείας Είσοδος στην υπηρεσία 1979 Μήκος 4.69m ιάµετρος 34.8cm Άνοιγµα πτερυγίων 1.135m Βάρος 670kg Πρόωση ύο κινητήρες στερεών καυσίµων booster και sustainer, καύσης 2sec και 150 sec αντίστοιχα Εµβέλεια Από 65 km έως 70 km αναλόγως του ύψους άφεσης και της ταχύτητας του αεροσκάφους Ταχύτητα πτήσης 0.93mach Ύψος πτήσης Αυτόµατη επιλογή χαµηλού ύψους από τη επιφάνεια (sea skimming) ανάλογα µε την κατάσταση θαλάσσης Αισθητήρας ADAC (AutoDirecteur ACtif)«X band» ψηφιακό µονοπαλµικό ραντάρ εγκλωβισµού Κατεύθυνση Αρχικά αδρανειακά και στη συνέχεια κατεύθυνση προς τον στόχο µέσω των στοιχείων που παρέχει ο αισθητήρας Κεφαλή µάχης Βάρους 165 Kg µε πυροσωλήνες προσεγγίσεως και προσκρούσεως Sheffield προσπάθησε επανειληµµένα να εµπλέξει το EXOCET µε βλήµατα Sea Dart, χωρίς επιτυχία όµως. Τελικά, το EXOCET προσέκρουσε στο εγκάρσιο του HMS Sheffield, 2,4µ πάνω από την ίσαλο, µε καταστρεπτικά αποτελέσµατα. Η πρόσκρουση είχε ως αποτέλεσµα το θάνατο 22 ανδρών και το σοβαρό τραυµατισµό άλλων 24 µελών του πληρώµατος. Οι απόψεις για το αν η κεφαλή µάχης του βλήµατος εξερράγη ή όχι ακόµα και σήµερα διίστανται. Η επίσηµη έκθεση του «Royal Navy Board of Inquiry» υποστηρίζει ότι από τα διαθέσιµα στοιχεία η κεφαλή του πυραύλου πράγµατι απέτυχε να εκραγεί. Η τεράστια ζηµιά προκλήθηκε από τη µεγάλη ταχύτητα του βλήµατος κατά την πρόσκρουση και την διαρροή και ανάφλεξη του καυσίµου του βλήµατος που δεν είχε καταναλωθεί. Εντούτοις, τα µέλη του πληρώµατος έχουν εκφράσει έντονη διαφωνία µε αυτή την θέση και υποστηρίζουν ότι η κεφαλή µάχης εξερράγη µετά την πρόσκρουση. Όποια και να είναι η πραγµατικότητα, το βέβαιο είναι ότι η φωτιά πέρασε γρήγορα στο διαµέρισµα των µηχανοστασίων µε αποτέλεσµα την απώλεια ηλεκτρικής ισχύος και τη συνεπακόλουθη αδυναµία ενεργοποιήσεως των συστηµάτων πυρόσβεσης. Η φωτιά συνέχισε να εξαπλώνεται γρήγορα, τέθηκε πλήρως εκτός ελέγχου και το πλοίο εγκαταλείφθηκε µερικές ώρες αργότερα. Το HMS Sheffield καιγόταν για έξι ολόκληρες ηµέρες και βυθίστηκε στις 10 Μαΐου, αφού πρώτα είχε ρυµουλκηθεί από το HMS Yarmouth εκτός ζώνης επιχειρήσεων. Τελικά, ένα µόνο βλήµα EXOCET AM39, το οποίο πιθανότατα απέτυχε να εκραγεί, ήταν αρκετό για να προκαλέσει τη βύθιση του πλοίου. Πέραν του HMS Sheffield, οι Βρετανοί απώλεσαν, από επιθέσεις µε βλήµατα EXOCET, το πλοίο υποστηρίξεως Atlantic Conveyor στις 25 Μαΐου το οποίο βυθίστηκε. Επίσης, στις 12 Ιουνίου ένα µετασκευασµένο όχηµα εκτόξευσε από την ξηρά έναν EXOCET εναντίον του HMS Glamorgan προκαλώντας του σοβαρές βλάβες και θέτοντάς το εκτός µάχης. Ο φορέας και το βλήµα είχαν προηγουµένως αφαιρεθεί από το αντιτορπιλικό ARA Guerrico και ήταν τύπου ΜΜ38. 92 ªµƒπ 2007 ANAXAITI H/INTERCEPTION

à π Μία πολύ παλιά φωτογραφία από τη δεκαετία του 70, στην οποία εικονίζεται η εκτόξευση πυραύλου ΑΜ 39 δοκιµών, από ελικόπτερο Puma. (Φωτ: MBDA) [ Οι εξελίξεις µετά την προσβολή του HMS Sheffield Οι επιτυχείς επιθέσεις µε βλήµατα EXOCET AM39 και η απώλεια του Sheffield, προκάλεσαν ιδιαίτερη ανησυχία στη βρετανική ηγεσία και σοκ στη βρετανική κοινή γνώµη. Είχαν ως αποτέλεσµα η λέξη EXOCET να καθιερωθεί στην αγγλική αργκό της εποχής ως συνώνυµη "της καταστρεπτικής επίθεσης" και ακόµα περιστασιακά να χρησιµοποιείται ή τουλάχιστον να παραµένει ευρέως κατανοητή. Στο Λονδίνο, ένα εφιαλτικό σενάριο προέβλεπε ένα ή και τα δύο αεροπλανοφόρα της βρετανικής δύναµης (HMS Invincible και HMS Hermes) να δέχονταν επιθέσεις µε EXOCET και να κατέληγαν εκτός µάχης. Σε αυτή την περίπτωση, οι Βρετανοί θα είχαν σοβαρή δυσκολία για την περαιτέρω συνέχιση των επιχειρήσεων και την ανακατάληψη των νήσων από τις αργεντινές δυνάµεις. Το σενάριο αυτό δεν επαληθεύθηκε µε κατάληξη τη νικηφόρα για τους Βρετανούς έκβαση του πολέµου. Τα επόµενα χρόνια πάντως, το Βρετανικό Ναυτικό (RN) αλλά και το σύνολο των ναυτικών των νατοϊκών κρατών, εστίασε στην ενίσχυση της αντιπυραυλικής άµυνας των πλοίων. [ Μέση Ανατολή Λίγα χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια του πολέµου Ιράν- Ιράκ, εκτιµάται ότι τα αεροσκάφη της Ιρακινής Αεροπορίας εκτόξευσαν περί τα 200 βλήµατα ΕXOCET ΑΜ39 µε στόχο την ιρανική ναυτιλία στον περσικό κόλπο. Τα ΕXOCET στην συντριπτική τους πλειοψηφία έβρισκαν τους στόχους τους, σε αρκετές περιπτώσεις, όµως, η κεφαλή µάχης αποτύγχανε να εκραγεί. Στα πλαίσια αυτών των αποστολών, το πρωινό της 17 Μαΐου του 1987, ο πιλότος ενός Ιρακινού Mirage F-1 εκτόξευσε µε διαφορά 20sec, δύο βλήµατα EXOCET AM39 εναντίον ενός πλοίου το οποίο σύµφωνα µε τους ισχυρισµούς του, ήταν θετικά αναγνωρισµένο ως ιρανικό δεξαµενόπλοιο. Ο αποδέκτης όµως της επίθεσης ήταν η φρεγάτα τύπου «Oliver Hazard Perry» USS Stark του Ναυτικού των ΗΠΑ, η οποία περιπολούσε στον περσικό κόλπο. Και τα δύο βλήµατα βρήκαν το στόχο τους, το ένα µόνο όµως εξερράγη. Το πρώτο βλήµα προσέκρουσε στην αριστερή πλευρά του πλοίου και ήταν αυτό που απέτυχε να εκραγεί. Όπως και στην περίπτωση του HMS Sheffield η κινητική ενέργεια του βλή- µατος και η διαρροή και ανάφλεξη του καυσίµου που δεν είχε καταναλωθεί είχαν καταστρεπτικά αποτελέσµατα. Σε λιγότερο από µισό λεπτό και πριν προλάβει να συνέλθει το πλήρωµα από το πρώτο κτύπηµα, το δεύτερο βλήµα προσέκρουσε στο ίδιο σχε- ANAXAITI H/INTERCEPTION ªµƒπ 2007 93

δόν σηµείο. Η κεφαλή µάχης αυτή τη φορά λειτούργησε κανονικά και η έκρηξη του βλήµατος έλαβε χώρα στο διαµέρισµα ενδιαιτήσεων του προσωπικού. Από τις δύο προσβολές τριάντα επτά µέλη του πληρώµατος σκοτώθηκαν και είκοσι ένα τραυµατίστηκαν σοβαρά. [ Το USS Stark κτυπηµένο από 2 βλήµατα EXOCET Η φρεγάτα USS Stark είχε έγκαιρη προειδοποίηση τόσο µέσω των ESM της όσο και των ραντάρ της για την απειλή. Παραµένει άγνωστο για ποιο λόγο δεν προέβη σε αναχαίτιση του αεροσκάφους. Τα κυριότερα ερωτήµατα είναι βέβαια, για ποιο λόγο δεν λειτούργησαν τα αντιπυραυλικά συστήµατα CIWS PHALANX και γιατί δεν εκτελέστηκαν βολές βοµβίδων ηλεκτρονικών αντιµέτρων chaffs για την παραπλάνηση, τουλάχιστον του δεύτερου βλήµατος. Το πλήρωµα της USS Stark, µετά από υπεράνθρωπη προσπάθεια και παρά τις σοβαρές απώλειες σε προσωπικό, κατάφερε να θέσει υπό έλεγχο τη φωτιά κατά τη διάρκεια της νύχτας και να καταπλεύσει στο Μπαχρέιν για επισκευές. [ Τακτική χρησιµοποίηση των βληµάτων EXOCET ΑΜ39 στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον Οι επιθέσεις που περιγράφηκαν προηγουµένως κατέδειξαν ότι η πρόσκρουση ενός και µόνο βλήµατος µπορεί να έχει καταστρεπτικές συνέπειες για ένα πλοίο µεγέθους φρεγάτας. Παρ όλα αυτά, από την πρώτη πολεµική δράση των EXOCET ΑΜ39 έως σή- µερα έχουν περάσει σχεδόν τρεις δεκαετίες και οι αντιπυραυλικές δυνατότητες των πλοίων επιφανείας καθώς και οι τακτικές αντιµετώπισης της αεροπορικής απειλής έχουν αυξηθεί σηµαντικά. Όλα τα σύγχρονα πλοία επιπέδου φρεγάτας είναι εξοπλισµένα µε CIWS και κατευθυνόµενα βλήµατα επιφανείας αέρος, Μαχητικό Rafale M της Γαλλικής Ναυτικής Αεροπορίας δευτερόλεπτα πριν από την προσνήωσή του στο κατάστρωµα πτήσεων του αεροπλανοφόρου Charles de Gaulle, µετά από πτήση δοκιµής. Φέρει πύραυλο AM39 στο κοιλιακό φορέα. Η απόδοση ικανότητας επιχειρησιακής αξιοποίησης του Exocet στο Rafale, θα επιτευχθεί στα αεροσκάφη διαµόρφωσης F3 µέσα στο 2008. (Φωτ: Μarine Nationale) Πολλές ναυτικές δυνάµεις ανά τον κόσµο, έχουν τη δυνατότητα εκτόξευσης Exocet από τον αέρα µε τη χρήση ελικοπτέρων. παρέχοντας δυνατότητες άµυνας σε βάθος. Επίσης, κατά τη ναυπήγησή τους έχει υιοθετηθεί η τµηµατική µέθοδος κατασκευής τους (modular construction), η οποία αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσής τους µέσω της δυνατότητας απορρόφησης πληγµάτων σε συνθήκες µάχης. Κατά συνέπεια, τα Α/Φ που φέρουν τα EXOCET µπορούν να επιχειρήσουν µόνα τους, µε υψηλές πιθανότητες επιτυχίας, µόνο στην περίπτωση που ο στόχος είναι ένα µεµονωµένο πλοίο, του οποίου οι δυνατότητες αυτοπροστασίας είναι περιορισµένες. Στην περίπτωση που στόχος είναι µία οµάδα πλοίων, τα EXOCET θα πρέπει να χρησιµοποιηθούν σε συνδυασµό µε τα κατευθυνό- µενα βλήµατα HARΜ (High-speed Αnti-Radiation Missile) στα πλαίσια καταστολής της εχθρικής αεράµυνας (Suppression Enemy Air Defence - SEAD). Σκοπός αυτών των επιχειρήσεων SEAD είναι ο κορεσµός της αεράµυνας των πλοίων µε την συγχρονισµένη εκτόξευση των βλη- µάτων EXOCET και ΗΑRΜ και την ταυτόχρονη άφιξη τους στα πλοία, από διαφορετικούς άξονες. Ο κορεσµός θα επέλθει διότι εάν τα πλοία εκπέµπουν, θα µπορούν ενδεχοµένως να αντιµετωπίσουν τα EXOCET, αλλά θα αποτελούν εύκολους στόχους για τα HARM. Από την άλλη εάν αποφασίσουν τη διακοπή εκποµπής, ή τον περιορισµό των εκποµπών, θα είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στα EXOCET. Το πρόβληµα εντείνεται για τα πλοία διότι, οι αποστάσεις εξαπόλυσης των δύο βληµάτων εξασφαλίζουν ότι, τα αεροσκάφη θα είναι εκτός εµβέλειας των οπλικών συστηµάτων των πλοίων. Εξαί- 94 ªµƒπ 2007 ANAXAITI H/INTERCEPTION

à π ρεση αποτελούν οι µονάδες που διαθέτουν κατευθυνόµενα βλή- µατα επιφανείας-αέρος αεράµυνας περιοχής. Ελλείψει των βλη- µάτων αυτών, ο µοναδικός τρόπος αντιµετώπισης των επιθέσεων αυτών είναι µε τη δράση φίλιων αεροσκαφών αναχαίτισης σε ρόλο CAP (Combat Air Patrol). Αυτή άλλωστε είναι και η πραγµατικότητα σήµερα στις δύο πλευρές του Αιγαίου. Με δεδοµένο το γεγονός ότι η πρόσκρουση ενός βλήµατος µπορεί να θέσει εκτός µάχης ή και να ακινητοποιήσει ένα πλοίο, ο αριθµός των αεροσκαφών εξοπλισµένων µε EXOCET και HARM, που θα πάρουν µέρος σε µία επιχείρηση SEAD εξαρτάται από τον αριθµό και τις αντιαεροπορικές δυνατότητες των πλοίων που θα προσβληθούν. Παραδείγµατος χάριν, για να εξασφαλιστεί ο κορεσµός του συστήµατος αεράµυνας µίας φρεγάτας που διαθέτει δύο CIWS απαιτείται η ταυτόχρονη άφιξη τεσσάρων βληµάτων από δύο διαφορετικούς άξονες. Σε αυτή την περίπτωση το πλοίο αδυνατεί να αντιµετωπίσει την απειλή ακόµα και εάν τα συστή- µατά του λειτουργήσουν στο 100%. Τα αεροσκάφη SEAD µπορούν να δράσουν µεµονωµένα ή να αποτελέσουν το πρώτο κύµα επίθεσης µία σύνθετης αεροπορικής επιχείρησης (Combined Air Operations - COMAO). Σε οποιαδήποτε περίπτωση, όµως, το κοµβικό σηµείο για την επιτυχία είναι οι σωστές πληροφορίες για τη θέση των πλοίων που θα προσβληθούν. Επίσης, για την αποφυγή προσβολής φίλιων πλοίων, τα αεροσκάφη θα πρέπει να έχουν σαφή εικόνα των πλοίων που επιχειρούν στην ευρύτερη περιοχή. Ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλιστεί η ορθή µεταβίβαση της τακτικής κατάστασης επιφανείας στην περιοχή επιχειρήσεων είναι µέσω της χρήσης των αεροσκαφών ναυτικής επιτήρησης ΜΡΑ (MARITIME PATROL AIRCRAFT). Εναλλακτικά αυτές οι πληροφορίες µπορούν να διαβιβαστούν από µία φρεγάτα η οποία θα κατευθύνει τα αεροσκάφη προς τους στόχους τους. Και τα δύο προηγούµενα προϋποθέτουν ότι θα υπάρξει άριστη διακλαδική συνεργασία µεταξύ ναυτικών και αεροπορικών δυνάµεων. Αυτό είναι ιδιαιτέρα σηµαντικό σε ένα κλειστό και περιορισµένο επιχειρησιακό περιβάλλον όπως αυτό του Αιγαίου. Τα βλήµατα EXOCET είναι βλήµατα fire and forget που σηµαίνει ότι δεν υπάρχει δυνατότητα ανάκλησης τους µετά την εκτόξευση. [ Σκέψεις και συµπεράσµατα Το EXOCET ΑΜ39 είναι ένα δοκιµασµένο στη µάχη κατευθυνόµενο βλήµα το οποίο έχει καταγράψει εξαιρετικές επιδόσεις. Η συντριπτική πλειοψηφία των βληµάτων που εκτοξεύθηκαν σε συνθήκες µάχης προσέκρουσαν στους στόχους τους. Σε αρκετές καταγεγραµµένες περιπτώσεις όπου η κεφαλή µάχης αποτύγχανε να εκραγεί, το αποτέλεσµα δεν διέφερε ιδιαίτερα. Η κινητική ενέργεια του βλήµατος και η διαρροή και ανάφλεξη του καυσί- µου που δεν είχε καταναλωθεί είχαν τα ίδια καταστρεπτικά αποτελέσµατα. Σήµερα, σε γενικές γραµµές µπορούµε να πούµε, ότι η συνδυασµένη δράση των EXOCET µε τα HARM αποτελεί µία θανάσιµη απειλή για τις µονάδες επιφανείας. Ο µοναδικός τρόπος για να αντιµετωπίσουν τα πλοία αυτές τις επιθέσεις µε ίδια µέσα, είναι τα κατευθυνόµενα βλήµατα επιφανείας αέρος αεράµυνας περιοχής. Εάν δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, απαιτείται η συνδροµή της αεροπορίας µε τη δράση φίλιων αεροσκαφών αναχαίτισης σε ρόλο CAP. Ελπιδοφόρο για τα πλοία είναι το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις SEAD απαιτούν εξαιρετικό συντονισµό των συµµετεχόντων αεροσκαφών. Ο συντονισµός αυτός καθίσταται ιδιαιτέρα δυσχερής όταν παρενοχλούνται από αεροσκάφη αναχαίτισης. ANAXAITI H/INTERCEPTION ªµƒπ 2007 95