ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

Transcript

1 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟ Ι ΑΓΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ Λυσίου Υπέρ Μαντιθέου, [18] ka toi cr¾ toýj filot mwj kaˆ kosm wj politeuomšnouj k tîn toioútwn skope n, ll' oùk e tij kom, di toàto mise n t mn g r toiaàta pithdeúmata oüte toýj diètaj oüte tõ koinõn táj pòlewj bl ptei, k d tîn kinduneúein qelòntwn prõj toýj pole- 19 m ouj pantej Øme j çfele sqe sqe. éste oùk xion p' Ôyewj, ð boul», oüte file n oüte mise n oùdšna, ll' k tîn œrgwn skope n polloˆ mn g r mikrõn dialegòmenoi kaˆ kosm wj mpecòmenoi meg lwn kakîn a tioi gegònasin, teroi d tîn toioútwn meloàntej poll k gaq Øm j e sin e rgasmšnoi rgasmšnoi. 20 Hdh dš tinwn ÆsqÒmhn, ð boul», kaˆ di taàta cqomšnwn moi, Óti neèteroj ín pece pece rhsa lšgein n tù d»mj mj. gë d tõ mn prîton ºnagk sqhn Øpr tîn mautoà pragm twn dhmhgorásai, œpeita mšntoi kaˆ mautù dokî filotimòteron diateqánai toà dšontoj, ma mn tîn progònwn nqumoúmenoj, Óti oùdn pšpauntai 21 t táj pòlewj pr ttontej, ma d Øm j Ðrîn (t g r lhqá cr¾ lšgein) toýj toioútouj mònouj x ouj <tinõj> nom zontaj enai éste Ðrîn Øm j taúthn t¾n gnèmhn œcontaj t j oùk n parqe h pr ttein kaˆ lšgein Øpr táj pòlewj; Α. Από το κέιµενο που σας δίνεται να µεταφράσετε τις παραγράφους ( ka toi cr¾ toýj filot mwj mwj Øm j e sin e rgasmšnoi ) Ωστόσο πρέπει κανείς να κρίνει τους πολίτες που ζουν µε φιλοτιµία και εντιµότητα από αυτού του είδους τις ενέργειές τους, και όχι να µισεί κάποιον για αυτό το λόγο, αν δηλαδή αφήνει µακριά τα µαλλιά του. γιατί αυτού του είδους η συνήθεια δε βλάπτει ούτε τους πολίτες ούτε τις αρχές της πόλεως, ενώ χάρη σ αυτούς που θέλουν να διακινδυνεύουν τη ζωή τους απέναντι στους εχθρούς όλοι εσείς ανεξαιρέτως ωφελείσθε. Εποµένως δεν είναι σωστό, βουλευτές, ούτε να αγαπάµε ούτε να µισούµε κάποιον από την εξωτερική του εµφάνιση, αλλά να τον κρίνουµε από τα έργα του. γιατί βέβαια πολλοί, µολονότι µιλούν λίγο και ντύνονται µε ευπρέπεια, έχουν γίνει υπαίτιοι µεγάλων συµφορών, ενώ άλλοι, παρόλο που αδιαφορούν για αυτού του είδους τα πράγµατα, σάς έχουν κάνει πολλά και καλά. Β.1. Να εντοπίσετε τη διάκριση του «φαίνεσθαι» και του «είναι», χρησιµοποιώντας στοιχεία του κειµένου στις παραγράφους Ποια είναι η θέση του ρήτορα στο θέµα αυτό; (Μονάδες 15)

2 Στις παραγράφους του κειµένου του Λυσία είναι εµφανής η διάκριση του «είναι» και του «φαίνεσθαι». Η έννοια του «φαίνεσθαι» βρίσκεται στην αναφορά που κάνει ο ρήτορας στα µαλλιά (e tij kom ), στην εξωτερική εµφάνιση γενικότερα (oùk xion p' Ôyewj oùdšna), στην κόσµια αµφίεση και στη δήθεν αξιοπρεπή συµπεριφορά (mikrõn dialegòmenoi kaˆ kosm wj mpecòmenoi). Αντίθετα, το «είναι» εντοπίζεται στην ουσιαστική δράση και συµπεριφορά του πολίτη, ιδίως σε κρίσιµες στιγµές για την πόλη, όπως είναι ο πόλεµος (filot mwj kaˆ kosm wj politeuomšnouj - k d tîn kinduneúein qelòntwn prõj toýj polem ouj - k tîn œrgwn). Η θέση του ρήτορα είναι ότι η αξιολόγηση ενός πολίτη από την κοινωνία, και ιδίως από τα θεσµοθετηµένα όργανα της πόλης του, δεν πρέπει να βασίζεται στην εξωτερική εµφάνιση του κρινοµένου, αλλά στα πεπραγµένα του στη ζωή και µάλιστα στον πόλεµο. Κι αυτό γιατί τα φαινόµενα απατούν, αφού, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο ρήτορας, πολλοί πίσω από µια κόσµια εµφάνιση κρύβουν την κακότητα της ψυχής τους. Έτσι, χρέος των κριτών είναι να υπερκεράσουν τις απατηλές εντυπώσεις και όλες τις προκαταλήψεις που βασίζονται σε αυτές και να υιοθετήσουν τα αντικειµενικά κριτήρια που αναφέρθηκαν. Β. 2. «Hdh dš tinwn ÆsqÒmhn lšgein Øpr táj pòlewj;» Ποιος ήταν ο σκοπός της πρώτης αγόρευσης του Μαντιθέου και ποιο το κίνητρό του να ασχοληθεί µε τα κοινά; (Μονάδες 15) Ο Μαντίθεος προφανώς εδηµηγόρησε για να διασώσει την πατρική περιουσία από τον κίνδυνο της δήµευσης. Το άµεσο κίνητρο για την εκφώνηση του πρώτου λόγου από τη µεριά του Μαντιθέου ήταν, συνεπώς, η οικογενειακή υποχρέωση και η πίεση από την ανάγκη της εποχής και των ιδιαίτερων συνθηκών που είχαν τότε διαµορφωθεί για το Μαντίθεο. Όµως υπήρχε και ένα έµµεσο αν και όχι λιγότερο ισχυρό κίνητρο, εγγενές στο χαρακτήρα και την ιδεολογία του Μαντιθέου : ήταν η φιλοδοξία του, την οποία πρόθυµα και µε ειλικρίνεια παραδέχεται, να παρουσιαστεί στα κοινά της πολιτείας, εµπνεόµενος από το παράδειγµα των προγόνων του και από τη γενικότερη ατµόσφαιρα η οποία είχε διαµορφωθεί στην Αθήνα, που εκτιµούσε και αναγνώριζε ως άξιους τους πολίτες που ασχολούνταν µε τα κοινά. Έτσι, ενώ η προγονική παράδοση ενασχόλησης µε τα κοινά, που έπρεπε να συνεχιστεί, αποτελεί τον πρώτο λόγο της υπέρµετρης φιλοδοξίας του Μαντιθέου, η δηµοκρατική ιδεολογία και το σύστηµα αξιών αυτής κέντρισαν περισσότερο τη φιλοδοξία του. Β. 3. Θεµιστοκλής, Περικλής, Κόραξ, Τ(ε)ισίας : Ποια η σχέση των προσώπων αυτών µε την ικανότητα του λόγου; Ακόµη και στο στενό κοινωνικό µας περιβάλλον όλοι έχουµε γνωρίσει ανθρώπους µε έµφυτο το χάρισµα του λόγου. Μερικοί απ αυτούς δεν έχουν καν τις στοιχειώδεις γραµµατικές γνώσεις, και όµως διαθέτουν µια φυσική ευγλωττία που µπορεί εύκολα να γοητεύσει και να πείσει. Στοιχεία αυτής της φυσικής ρητρορείας ανιχνεύονται ιδίως σε έργα ποιητών και αγορεύσεις ιστορικών προσώπων. Σπουδαίοι φυσικοί ρήτορες ήσαν ο Θεµιστοκλής και ο

3 Περικλής, οι οποίοι φαίνεται πως προετοίµαζαν επιµελώς τις αγορεύσεις τους. Ο Περικλής, µάλιστα, λόγω των σχέσεών του µε τους σοφιστές, ίσως είχε και κάποιες θεωρητικές γνώσεις ρητορικής τεχνικής. Πάντως δε φαίνεται να έγραφαν τους λόγους των και κανένα κείµενό τους δεν έχει διασωθεί όπως ακριβώς εκφωνήθηκε. Υπάρχει βεβαίως αρκετή απόσταση µεταξύ φυσικής ευγλωττίας και συστηµατικής ρητορικής. Η τελευταία δεν αρκείται στη φύση, αλλ απαιτεί ακριβή γνώση των κανόνων («επιστήµην») και άσκηση («µελέτην»). Η απόσταση αυτή διανύθηκε, όπως φαίνεται, στη Σικελία µετά το 466 π. Χ., όταν καταλύθηκαν εκεί οι τυραννίδες και επικράτησαν δηµοκρατικά πολιτεύµατα. Το πλήθος των αστικών δικών που ακολούθησαν, για την ανάκτηση περιουσιών που είχαν σφετερισθεί οι τύραννοι, ευνόησε την ανάπτυξη της δικανικής ρητορείας. Ο Συρακόσιος Κόραξ και ο επίσης Συρακόσιος µαθητής του Τ(ε)ισίας είναι οι δηµιουργοί και διδάσκαλοι της συστηµατικής πλέον ρητορικής. Σ αυτούς οφείλεται η διαίρεση του ρητορικού λόγου σε µέρη και η χρήση των «εικότων», των πιθανών δηλ. λογικών επιχειρηµάτων, στην υποστήριξη των δικαστικών υποθέσεων. Ένας από τους δύο, το πιο πιθανόν ο Τισίας, έγραψε και το πρώτο εγχειρίδιο ρητορικής µε τον τίτλο «Τέχνη». «Τέχνη» προφανώς χαρακτηρίζεται η ρητορική, κάτι που θα αµφισβητήσει αργότερα η αυστηρή Πλατωνική κριτική. Β. 4. Σας δίνονται 5 λέξεις από το πρωτότυπο κέιµενο. Να σχηµατίσετε αντίστοιχα 5 σύνθετες λέξεις της Νέας Ελληνικής, χρησιµοποιώντας ως α συνθετικό τη ρίζα των αρχαίων λέξεων. cr¾, skope n, kosm wj, cqomšnwn, lhqá χρεοκοπία, σκοποβολή, κοσµοθεωρία, αχθοφόρος, αληθοφανής Α Ι ΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ηµάδου ρήτορος Υπέρ της δωδεκαετίας, 6-7 [6] oùk gnoe te d Óti polloˆ poll kij ½dh tîn gkaloúntwn põ mn táj kathgor aj aj œdoxan d kaia lšgein, parateqe shj d táj polog aj eøršqhsan aùtoˆ sukofantoàntej Ö d¾ kaˆ nàn pšpeismai toútoij parakolouq»sein 7 Ømîn koúein proairoumšnwn met' eùno aj aj. peˆ d kaˆ táj llhj mou polite aj kathgore n pece pece rhsan rhsan, bracša boúlomai perˆ aùtáj e pe n pe n, œpeiq' oûtwj pˆ t¾n loip¾n dikaiolog an pelqe n, na m¾ l qwsin Øm j parakrous menoi. gegonëj g r, ð ndrej 'Aqhna Aqhna oi oi, Dhm dou patròj, æj kaˆ Ømîn oƒ presbúteroi gignèskousi, tõn mn llon crònon oûtwj œzwn æj ºdun mhn, oüte koiní tõn dámon dikîn oüt' d v lupîn oùdšna tîn n tí pòlei, peirèmenoj d' d eˆ to j d oij pònoij t¾n sqšneian toà b ou diorqoàsqai. Γ. 1. Να µεταφραστεί το παραπάνω κείµενο (Μονάδες 20)

4 εν αγνοείτε ότι πολλές φορές µέχρι σήµερα πολλοί από αυτούς που κάνουν καταγγελίες, κατά τη διατύπωση της κατηγορίας δίνουν την εντύπωση πως µιλούν δίκαια, όµως όταν παρατεθεί η απολογία, παρουσιάζονται οι ίδιοι να είναι συκοφάντες. αυτό λοιπόν και τώρα είµαι πεπεισµένος ότι θα συµβεί σε αυτούς (τους κατηγόρους), αν δεχθείτε να (µε) ακούσετε µε ευµένεια. Επειδή, όµως, προσπάθησαν να κατηγορήσουν και τον άλλο πολιτικό µου βίο, θέλω να πω λίγα λόγια γι αυτόν, κι έπειτα έτσι να περάσω στην υπόλοιπη απολογία µου, για να µη σας ξεγελάσουν κρυφά. Γεννηµένος λοιπόν από τον πατέρα µου το ηµάδη, όπως και οι γεροντότεροι από εσάς γνωρίζουν, το πρώτο διάστηµα ζούσα έτσι όπως µπορούσα, χωρίς να βλάπτω τον κόσµο στη δηµόσια ζωή, και χωρίς να στενοχωρώ κανένα κάτοικο της πόλης στην ιδιωτική µου ζωή, αλλά προσπαθώντας πάντοτε µε τον προσωπικό µου µόχθο να βελτιώσω την άσχηµη κατάσταση του βίου µου. Γ. 2. α. Στα παρακάτω ουσιαστικά να γραφεί η ίδια πτώση του αντίθετου αριθµού polite aj, ndrej, patròj (Μονάδες 3) politeiîn ner patšrwn β. Να γραφεί ο συγκριτικός βαθµός των επιθέτων που ακολουθούν ( να ληφθεί υπόψη το γένος, ο αριθµός και η πτώση) polloˆ, d kaia kaia, bracša, d oij (Μονάδες 3) pleˆonej / pleˆouj, dikaiòtera, bracútera, diaitšroij / diwtšroij γ. Στους παρακάτω ρηµατικούς τύπους να γραφεί το Απαρέµφατο του αντίστοιχου χρόνου eøršqhsan, pšpeismai, l qwsin, peirèmenoj (Μονάδες 4) eøreqánai, pepe sqai, laqe n, peir sqai Γ. 3. Να αναγνωριστούν συντακτικώς οι παρακάτω λέξεις: tîn gkaloúntwn, sukofantoàntej, bracša, pònoij, diorqoàsqai

5 tîn gkaloúntwn : αναφορική µετοχή, γενική διαιρετική εξαρτώµενη από το polloˆ sukofantoàntej : κατηγορηµατική µετοχή που αναφέρεται στο υποκείµενο του ρ. eøršqhsan bracša : σύστοιχο αντικείµενο του απαρεµφάτου e pe n pònoij : δοτική του µέσου, προσδιορίζει τον τύπο diorqoàsqai diorqoàsqai : τελικό απαρέµφατο, αντικείµενο της µετοχής peirèmenoj