ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 SWOT ΑΝΑΛΥΣΗ

Transcript

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 SWOT ΑΝΑΛΥΣΗ 56

2 2.0 SWOT AΝΑΛΥΣΗ 2.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύμφωνα με τη μεθοδολογία που ισχύει γενικότερα στον προγραμματισμό και στο σχεδιασμό είναι απαραίτητη η ανάλυση των πλεονεκτημάτων, μειονεκτημάτων, κινδύνων και προοπτικών της επιλέξιμης περιοχής, ώστε να διαπιστωθεί η καταλληλότητα και η συνολική συνοχή της αναπτυξιακής στρατηγικής των αξόνων προτεραιότητας και των στόχων που θα τεθούν. 2.2 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ SWOT Η SWOT ανάλυση βασίστηκε στην ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης της επιλέξιμης περιοχής του Προγράμματος INTERREG IIIA/ PHARE CBC ΕΛΛΑΔΑ-ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ και με γνώμονα τους νέους προσανατολισμούς που προκύπτουν τόσο από την Ανακοίνωση της Επιτροπής αριθμ /C 226 της 2/9/2004 όσο και από το Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου (1999) καθώς και από τα αποτελέσματα των μεγάλων έργων του INTERREG II. Πιο συγκεκριμένα βασίστηκε: Στην παραδοχή ότι τα εθνικά σύνορα δεν μπορεί να αποτελούν εμπόδια στην ισόρροπη ανάπτυξη και στην ενοποίηση του Ευρωπαϊκού εδάφους, ιδιαίτερα σε μία περίοδο όπου η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεωρείται επιβεβλημένη για την περαιτέρω αειφόρο και βιώσιμη ανάπτυξη Στην ενδυνάμωση των μεθοριακών σταθμών, δηλαδή των πυλών εισόδου και εξόδου των κρατών, στο πλαίσιο των αναπτυξιακών στρατηγικών Στην ενδυνάμωση των οικονομιών και της κοινωνικής ζωής των επιλέξιμων περιοχών ώστε να αποφευχθεί περαιτέρω περιθωριοποίηση τους, τόσο εντός των εθνικών συνόρων, όσο και στο διαμορφούμενο νέο Ευρωπαϊκό Οικονομικό χώρο. Στα ιδιαίτερα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής (μεγάλοι ορεινοί όγκοι, ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες) που δημιουργούν έντονα προβλήματα στην προσπελασιμότητα των όμορων συνοριακών 57

3 περιοχών και κατά συνέπεια εμπόδιο στην ομαλή διακίνηση ατόμων και αγαθών. Στην αξιοποίηση της ιδιαίτερης γεωγραφικής θέσης της περιοχής και στην περαιτέρω ανάδειξή της ως στρατηγικό κόμβο διέλευσης διευρωπαϊκών δικτύων (ενεργειακών, μεταφορών, τηλεπικοινωνιακών) σε συνδυασμό με τη σχετικά μικρή απόσταση από την Παραευξίνεια ζώνη αλλά και την Ασία. Στην αναγκαιότητα ανάπτυξης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σε κλάδους κοινού ενδιαφέροντος αλλά και ευρωπαϊκού προσανατολισμού για την καλύτερη μελλοντικά ενσωμάτωση της οικονομίας της περιοχής στον ενιαίο Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο Στην προστασία και αξιοποίηση του πλούσιου φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος της περιοχής με σκοπό την εξασφάλιση πολλαπλασιαστικών αποτελεσμάτων και για τις δύο χώρες που θα ανοίξουν νέες δυνατότητες και προοπτικές εναλλακτικών μορφών οικονομικής δραστηριοποίησης και ανάπτυξης Στη διασφάλιση συνθηκών αειφόρου και βιώσιμης ανάπτυξης με την προστασία και την ορθολογική διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος (έδαφος, ύδατα, βιοπικοιλότητα, δάση) Στη διαμόρφωση νέων σχέσεων ισορροπίας μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών, ώστε να αναχαιτιστεί η διαπιστωμένη τάση απερήμωσης και η επακόλουθη αστική συγκέντρωση, φαινόμενα πηγές οικονομικών και κοινωνικών δυσλειτουργιών. Στην ενθάρρυνση της διασυνοριακής συνεργασίας των φορέων οικονομικού προγραμματισμού και φυσικού σχεδιασμού καθώς και των φορέων εκπαίδευσης και έρευνας. Στην άμβλυνση των χωρικών ανισοτήτων σε όρους πληθυσμιακής μεταβολής έτσι ώστε να αντιμετωπισθούν τα έντονα προβλήματα πληθυσμιακής αραίωσης της περιοχής και αντίστοιχης υπερσυγκέντρωσης προς τα μητροπολιτικά κέντρα. 58

4 Στην διατήρηση του κεφαλαίου φυσικών πόρων σε υψηλό επίπεδο που να επιτρέπει τη μακροπρόθεσμη συντήρηση ή ανάπτυξή τους και τη μείωση των ανθρώπινων παρεμβάσεων Στη διαμόρφωση κοινής αντίληψης για τη διασυνοριακή συνεργασία σε επίπεδο πολιτιστικό, γλωσσικό, οικονομικό, τεχνικό, διοικητικό, γεωπολιτικό Στην αντιμετώπιση θεσμικών διαφορών και διαφορετικών πολιτικών που καθιστούν συχνά δυσχερή την ανάπτυξη συνεργασίας Στην διαμόρφωση ασφαλών συνθηκών διαβίωσης και άμβλυνση προβλημάτων που προκύπτουν από φαινόμενα λαθρομετανάστευσης 2.3 Η ΕΛΛΗΝΟ-ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗ ΕΠΙΛΕΞΙΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Η επιλέξιμη περιοχή έχει διακριτά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα στους τομείς της χωρικής ανάπτυξης, της οικονομίας, των μεταφορών, της επικοινωνίας, της ασφάλειας, του ανθρώπινου δυναμικού, του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής. Ειδικότερα: Στον τομέα της οικονομίας η νέα οικονομικο-κοινωνική κατάσταση που διαμορφώνεται στην περιοχή (και ιδιαίτερα στην Βουλγαρική πλευρά των συνόρων) συμβάλλει στην αναπτυξιακή δυναμική και καθιστά την περιοχή ευρύτερο πόλο της επέκτασης του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου τόσο στην ενδοχώρα των Βαλκανίων, όσο και στην ευρύτερη περιοχή, δηλαδή στην Παραευξείνια Ζώνη και στην Ανατολική Μεσόγειο. Η πολιτική σταθερότητα της περιοχής, το γεγονός ότι η Ελλάδα αποτελεί μέλος της ΟΝΕ και η Βουλγαρία είναι χώρα υποψήφια για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η ύπαρξη χρηματοδοτικού μέσου στη Βουλγαρία για την χρηματοδότηση αναπτυξιακών προγραμμάτων, αλλά και η ομοειδής διάρθρωση της οικονομίας στην επιλέξιμη περιοχή με τη σημαντική παρουσία και επενδυτική δραστηριότητα ελληνικών επιχειρήσεων στη Βουλγαρία, ενισχύουν την αναπτυξιακή δυναμική της επιλέξιμης περιοχής αποτελώντας τα σημαντικότερα 59

5 πλεονεκτήματα της. Στον τομέα της χωρικής ανάπτυξης, η ιδιαιτερότητα της θέσης των επιλέξιμων παραμεθόριων περιοχών παρέχει ορισμένα συγκριτικά πλεονεκτήματα. Οι Ελληνικές διασυνοριακές περιοχές αποτελούν τα χερσαία γεωγραφικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τον Βαλκανικό χώρο. Από την θέση αυτή καλούνται να παίξουν σημαντικό ρόλο στην διασύνδεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τον Βαλκανικό χώρο. Όσον αφορά στην επιλέξιμη περιοχή της Βουλγαρίας, το γεγονός ότι η χώρα είναι σε προενταξιακή διαδικασία, ενισχύει τη στρατηγική της θέση - ως σύνολο και ως επιλέξιμη περιοχή ειδικότερα τόσο στην ευρύτερη Βαλκανική περιοχή όσο και μέσα στο νέο διαμορφούμενο Ευρωπαϊκό χώρο. Η εικόνα της χωρικής ανάπτυξης της διασυνοριακής περιοχής παρουσιάζει πολλές εσωτερικές διαφοροποιήσεις. Συγκεκριμένα: Μεγάλα αστικά κέντρα, με υψηλό επίπεδο συγκέντρωσης πληθυσμού Αγροτικές περιοχές, των οποίων η οικονομική δομή δεν διακρίνεται για τη συνοχή της. Οι περιοχές αυτές έχουν επίσης και χαμηλό επίπεδο προσβασιμότητας, λόγω ελλιπών δικτύων σύνδεσης Δυναμικές περιοχές με καλό επίπεδο ανάπτυξης Με βάση τα κριτήρια της Ε.Ε. για τον προσδιορισμό του χαρακτήρα των ζωνών περιοχών του Ευρωπαϊκού εδάφους, η επιλέξιμη περιοχή μπορεί να χαρακτηριστεί αμιγώς αγροτική και ιδιαίτερα αραιοκατοικημένη. Υπάρχει μία διάταξη σημαντικών αστικών κέντρων και από τις δύο πλευρές των συνόρων παράλληλη προς τον άξονα Ανατολή Δύση. Στο εσωτερικό της επιλέξιμης περιοχής υπάρχει ένα δευτερεύον δίκτυο μικρότερων αστικών κέντρων. Ως κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα της επιλέξιμης περιοχής είναι οι μεγάλοι ορεινοί όγκοι που επηρεάζουν άμεσα την ευκολία πρόσβασης στις εκατέρωθεν περιοχές των συνόρων. Στον τομέα της ποιότητας ζωής, η ανάπτυξη της επιλέξιμης περιοχής χαρακτηρίζεται από σημαντικές διαφορές, γεγονός που αντικατοπτρίζεται στο χαμηλό επίπεδο εξυπηρετήσεων και υπηρεσιών των κατοίκων των αγροτικών 60

6 περιοχών. Στον τομέα του ανθρώπινου δυναμικού, η επιλέξιμη περιοχή παρουσιάζει μία σχετική ομοιομορφία που χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού στις ηλικίες Λόγω της μετακίνησης του πληθυσμού από την ύπαιθρο προς τα αστικά κέντρα παρατηρείται έντονο φαινόμενο απερήμωσης της υπαίθρου που ενισχύεται και από τις δύσκολες συνθήκες εύρεσης εργασίας. Το επίπεδο απασχόλησης στην επιλέξιμη περιοχή του Προγράμματος παρουσιάζεται διαφοροποιημένο εκατέρωθεν των συνόρων με σαφώς θετικότερη εικόνα στην ελληνική πλευρά. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι υπάρχουν ερευνητικά, πανεπιστημιακά ιδρύματα στην περιοχή με υψηλής ποιότητας έμψυχο δυναμικό, μπορεί η εικόνα να βελτιωθεί περισσότερο και να αποτελέσει τομέας ανάπτυξης της συνεργασίας των τοπικών οικονομιών. Επίσης, διαπιστώνεται η ανάγκη δημιουργίας εξειδικευμένων στελεχών στους νέους τομείς της οικονομίας και της διοίκησης διεθνών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων όπως καταγράφεται και από αντίστοιχες έρευνες αγοράς. Στον τομέα των υποδομών, η συγκεκριμένη διασυνοριακή περιοχή στο σύνολό της θεωρείται κομβικό σημείο στα Βαλκάνια και υποστηρίζεται με μεγάλο αριθμό επενδύσεων για αύξηση της δυναμικότητας μεγάλων μεταφορικών υποδομών (διευρωπαϊκοί άξονες, λιμάνια, αεροδρόμια). Στην επιλέξιμη περιοχή της Βουλγαρίας δεν είναι ικανοποιητική η κατάσταση του οδικού άξονα Ε79 προς τα Ελληνικά Σύνορα (Προμαχώνας) και τον Πανευρωπαϊκό Διάδρομο ΙΧ (Ελσίνκι Αλεξανδρούπολη). Η έλλειψη μεταφορικών συνδέσεων μέσω του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου αποτελεί ακόμα και σήμερα βασικό ανασταλτικό παράγοντα ολοκληρωμένης ανάπτυξης. Tα εν ενεργεία σημεία διασυνοριακών διαβάσεων μεταξύ Eλλάδας και Bουλγαρίας είναι ανεπαρκή, δεδομένου ότι, μέχρι σήμερα, ο αριθμός τους ανέρχεται σε μόλις δύο, τα οποία βρίσκονται στις παρυφές της περιοχής. Η διακρατική συμφωνία του 1994 στην οποία αποφασίστηκε η διάνοιξη τριών νέων διόδων αυξάνει σημαντικά τις δυνατότητες επικοινωνίας αλλά δημιουργεί πρόσθετες ανάγκες σε υποδομές, εξοπλισμό και ανθρώπινο δυναμικό. Kατά μήκος της ορεινής περιοχής των νοτίων συνόρων, οι υπάρχουσες οδικές αρτηρίες 61

7 είναι ελλειπώς συντηρημένες και ακατάλληλες ως προς την πρόσβαση στα σημεία διασυνοριακού ελέγχου. Στον τομέα του περιβάλλοντος και του πολιτισμού, η περιοχή είναι πλούσια σε φυσικούς και πολιτισμικούς πόρους. Ο φυσικός πλούτος χαρακτηρίζεται υπερτοπικής σημασίας με αξιόλογη χλωρίδα και πανίδα και περιλαμβάνει προστατευόμενες περιοχές σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι πλούσιοι κοινοί υδατικοί πόροι αποτελούν στρατηγικής σημασίας παράγοντα για την οικονομική ανάπτυξη και τη διατήρηση ευαίσθητων οικοσυστημάτων (υγρότοποι στα δέλτα, παραποτάμια δάση κλπ.). Οι σοβαρές περιβαλλοντικές πιέσεις που δέχονται οι υδάτινοι πόροι, καθιστούν αναγκαία, την ανάπτυξη συνεργασίας για την προστασία των φυσικών πόρων. Στην επιλέξιμη ελληνική περιοχή η διαφορετική σύσταση του εδαφικού υποστρώματος, το έντονο ανάγλυφο της βόρειας και βορειοανατολικής Ελλάδας συμβάλλουν στη μεγάλη ποικιλία του φυσικού τοπίου. Όσον αφορά τους υδάτινους πόρους στην επιλέξιμη περιοχή της Βουλγαρίας, σημαντική θεωρείται η δημιουργία αποχετευτικού δικτύου σε όλη την περιοχή και η δημιουργία εγκαταστάσεων επεξεργασίας αστικών λυμάτων. Η μεγαλύτερη ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλείται από το εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας Μαρίτσα Ιστόκ. Παρότι βρίσκεται έξω από τα όρια της επιλέξιμης περιοχής, οι επιβλαβείς ατμοσφαιρικές εκπομπές του έχουν διασυνοριακό αντίκτυπο. Η καθαρότητα του ατμοσφαιρικού αέρα εξαρτάται αφενός από τη συμμόρφωση στα πρότυπα που ορίζονται βάσει Ευρωπαϊκών προδιαγραφών και αφετέρου από την αναβάθμιση των τεχνολογικών δυνατοτήτων στις επιχειρήσεις και την εισαγωγή επαρκώς αποτελεσματικών μεθόδων ούτως ώστε να φιλτράρονται οι επιβλαβείς εκπομπές. Η επιλέξιμη περιοχή είναι πλούσια σε πολιτισμικούς πόρους, η προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση των οποίων είναι ικανή να δώσει περαιτέρω ώθηση στην ανάπτυξη της περιοχής και την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της επιλέξιμης περιοχής του Προγράμματος. 62

8 2.3.2 ΠΙΝΑΚΑΣ 1. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Περιοχές Τομέας Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Ελλάδα Περ. Ανατ. Μακεδονίας &Θράκης Οικονομία/ Παραγωγικός Τομέας /ΜΜΕ Περ. Κεντρικής Μακεδονίας Βουλγαρία Μπλαγκόεβγκραντ, Σμόλγιαν, Κάρντζαλι, Χάσκοβο Πολιτική σταθερότητα Οικονομική ανάκαμψη στη Βουλγαρία. Η Βουλγαρία υποψήφια χώρα για ένταξη στην Ε.Ε. Η Ελλάδα μέλος της ΟΝΕ Συνεχής μεγέθυνση του διακρατικού εμπορίου Ύπαρξη χρηματοδοτικού μέσου (PHARE- CBC) που οδηγεί σε αναδιαρθρώσεις και χρηματοδοτήσεις αναπτυξιακών προγραμμάτων Ομοειδής οικονομική διάρθρωση παραμεθόριου περιοχής. Ύπαρξη διακρατικής συνεργασίας στο χρηματοπιστωτικό τομέα Σημαντική παρουσία και επενδυτική δραστηριότητα ελληνικών επιχειρήσεων στη Βουλγαρία Μεγάλη διαφορά επιπέδου οικονομικής ανάπτυξης σε διακρατικό επίπεδο Μεγάλη διαφορά επιπέδου οικονομικής ανάπτυξης σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο ένθεν και ένθεν των συνόρων Υψηλή εξάρτηση από τον πρωτογενή τομέα Εξειδίκευση του δευτερογενή τομέα σε παραδοσιακούς κλάδους και χαμηλό επίπεδο τεχνολογικού εκσυγχρονισμού των επιχειρήσεων Εκτεταμένη συνοριακή γραμμή που επιτρέπει την ανάπτυξη φαινομένων λαθρεμπορίου λαθρομετανάστευσης Χαμηλή ελκυστικότητα ιδιαίτερα των περιοχών της Βουλγαρίας για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων 63

9 Περιοχές Τομέας Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Χωρική ανάπτυξη Μεταφορές- Επικοινωνίες- Ασφάλεια Οι περιοχές αυτές, ως εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελούν τα χερσαία γεωγραφικά σύνορα με το Βαλκανικό χώρο Πλεονεκτική θέση όσον αφορά στην διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς ανατολάς Σημαντικά αστικά κέντρα εκατέρωθεν των συνόρων - ύπαρξη δευτερεύοντος δικτύου μικρότερων αστικών κέντρων Σύγχρονο τηλεπικοινωνιακό δίκτυο Διέλευση του διευρωπαϊκού δικτύου φυσικού αερίου Ύπαρξη διευρωπαϊκών μεταφορικών δικτύων Εκτεταμένοι ορεινοί όγκοι που δημιουργούν σημαντικές δυσκολίες πρόσβασης απομόνωση Δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες Σημαντική απόσταση από τους κεντρικούς αναπτυξιακούς άξονες των δύο κρατών Συγκέντρωση σε αστικά κέντρα Έντονο φαινόμενο εγκατάλειψης των περιοχών της υπαίθρου Μικρός αριθμός διασυνοριακών σταθμών Η ποιότητα του πρωτεύοντος δικτύου είναι χαμηλή και έχει ανάγκη σημαντικών επενδύσεων για βελτιώσεις και αναβάθμιση Ανεπαρκή υποδομή ικανή να εξασφαλίσει την σύννομη, ταχεία και ασφαλή διακίνηση επιβατών και προϊόντων 64

10 Περιοχές Τομέας Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Περιβάλλον / Ποιότητα ζωής Πλούσιο φυσικό περιβάλλον Διασυνοριακοί ποταμοί, λίμνες και δρυμοί μεγάλης οικολογικής σημασίας Ύπαρξη φορέων με έντονη δραστηριότητα στην προστασία /αξιοποίηση του περιβάλλοντος Σοβαρές πιέσεις στους υδάτινους πόρους Ύπαρξη ιδιαίτερα ευαίσθητων οικοσυστημάτων Χαμηλό επίπεδο εξυπηρετήσεων και υπηρεσιών για την ποιότητα της ζωής των κατοίκων των αγροτικών περιοχών (π.χ. συστήματα διαχείρισης στερεών και υγρών αποβλήτων) Ο φυσικός πλούτος δεν έχει ακόμη αναγνωρισθεί ως ισχυρή πηγή εισοδήματος Ελλείψεις στις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας Πολιτισμός Τουρισμός Ανθρώπινο Δυναμικό Πλούσιοι πολιτισμικοί πόροι Ύπαρξη ερευνητικών κέντρων και Α.Ε.Ι. με υψηλής ποιότητας έμψυχο δυναμικό Χαμηλή τουριστική κίνηση Στοιχεία κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς αναξιοποίηστα, εγκαταλελειμμένα στη φθορά του χρόνου Χαμηλός βαθμός συνεργασίας μεταξύ ερευνητικών εκπαιδευτικών φορέων μεταξύ των δύο περιοχών Υψηλή ανεργία Έντονη πληθυσμιακή αποδυνάμωση Χαμηλό επίπεδο εξυπηρετήσεων και υπηρεσιών για την ποιότητα της ζωής των κατοίκων (εκπαίδευση πολιτισμός) ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Ο χαμηλός βαθμός διασυνοριακής συνεργασίας, η διάρθρωση της οικονομικής βάσης με προτεραιότητα εθνικούς σχεδιασμούς καθώς και η συνεχή συσσώρευση πληθυσμού και οικονομικής δραστηριότητας σε αστικά κέντρα και η επακόλουθη απερήμωση αποτελούν τροχοπέδη στην αναπτυξιακή πορεία της περιοχής. Η ύπαρξη αναπτυξιακών προγραμμάτων τόσο στη συγκεκριμένη διασυνοριακή ζώνη όσο και στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, αποτελούν αξιόλογες 65

11 ευκαιρίες ανάπτυξης διασυνοριακής συνεργασίας υψηλού επιπέδου με στόχο την οικονομική και κοινωνική ομογενοποίηση καθώς και τη βελτίωση των όρων και των συνθηκών διαβίωσης του πληθυσμού της εξεταζόμενης περιοχής και της ευρύτερης περιφέρειας. Η διεύρυνση της Ε.Ε. προς ανατολάς αποτελεί ευκαιρία για το σχεδιασμό και την εφαρμογή κοινών αξόνων αναπτυξιακής πολιτικής, με σκοπό την αποφυγή της περαιτέρω περιθωριοποίησης της περιοχής και την προσαρμογή της στα πλαίσια του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου, όπως αυτός ορίζεται από τις σχετικές επίσημες οδηγίες της Ε.Ε. Παρά τον ανεπαρκή βαθμό διασύνδεσης των περιοχών, γεγονός που προκαλεί προβλήματα στην ανάπτυξη της περιοχής, η διέλευση διευρωπαϊκών δικτύων, η διέλευση διευρωπαϊκού δικτύου φυσικού αερίου της περιοχής, δίνουν τη δυνατότητα ενίσχυσης του ρόλου της διασυνοριακής περιοχής ως κομβικού σημείου, γεγονός που δημιουργεί μεγαλύτερες ευκαιρίες οικονομικής αλλά και κοινωνικής δραστηριοποίησης και ανάπτυξης. Η περαιτέρω ανάπτυξη των υποδομών της περιοχής δημιουργεί κινδύνους περαιτέρω υποβάθμισης των ευαίσθητων και αξιόλογων περιβαλλοντικών και πολιτισμικών πόρων της περιοχής. Εμφανής είναι ο κίνδυνος από την αλόγιστη χρήση των φυσικών πόρων και από την μόλυνση του φυσικού περιβάλλοντος από τα απόβλητα. Επίσης, η άναρχη ανάπτυξη του τουρισμού, φαινόμενο που θα μπορούσε να ενταθεί τα επόμενα χρόνια, επιτείνει την ανάγκη για προστασία και ορθολογική αξιοποίηση των διασυνοριακών πολιτισμικών πόρων με την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Η υψηλή ανεργία και το φαινόμενο της ερήμωσης είναι δύο περαιτέρω κίνδυνοι για την περιοχή που επιβάλλουν τη συνεργασία των ερευνητικών ιδρυμάτων της διασυνοριακής περιοχής με σκοπό την σωστή διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού και την προώθηση της απασχόλησης αλλά και τη βελτίωση των παρεχομένων υπηρεσιών σε τομείς της κοινωνικής ζωής. 66

12 2.3.4 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.: ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΕΣ Χώρα Τομέας Ευκαιρίες Απειλές Ελλάδα Οικονομία/ Παραγωγικός τομέας /ΜΜΕ Περ. Ανατ. Μακεδονίας &Θράκης Περ. Κεντρικής Μακεδονίας Βουλγαρία Μπλαγκόεβγκραντ, Σμόλγιαν, Κάρντζαλι, Χάσκοβο Χωρική Ανάπτυξη Ύπαρξη INTERREG III Ενίσχυση της διασυνοριακής επιχειρηματικότητας Ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας φορέων στήριξης των ΜΜΕ, αστικών κέντρων και αναπτυξιακών φορέων Ανάπτυξη πάνω στους ήδη υπάρχοντες οικονομικούς «δεσμούς» των Ελληνικών επιχειρήσεων με αντίστοιχες της Βουλγαρίας Διεύρυνση της Ε.Ε. προς ανατολάς Σχεδιασμός και εφαρμογή κοινών αξόνων περιφερειακής αναπτυξιακής πολιτικής Χαμηλός βαθμός διασυνοριακής συνεργασίας και ολοκλήρωση των τοπικών οικονομιών Οικονομική βάση που διαρθρώνεται με προτεραιότητα τον «εθνικό αναπτυξιακό προγραμματισμός» και όχι την περιφερειακή διασυνοριακή ολοκλήρωση των τοπικών οικονομιών Συνέχιση συσσώρευσης οικονομικής δραστηριότητας σε αστικά κέντρα και παράκτιες περιοχές Μη χερσαία γειτνίαση και των δύο κρατών με κανένα άλλο κράτος μέλος περιφέρεια της Ε.Ε. Κίνδυνος περαιτέρω περιθωριοποίησης της περιοχής και δυσκολία προσαρμογής της στα πλαίσια του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου με δεδομένο το διαφορετικό βαθμό ενσωμάτωσης των βορείων χωρών (Τσεχία, Σλοβακία, Ουγγαρία) στην Ε.Ε. από ότι των νοτίων (Βουλγαρία, Ρουμανία, Κροατία) Ερήμωση της υπαίθρου και ορεινών περιοχών με την μετακίνηση του ενεργού πληθυσμού στα μεγάλα αστικά κέντρα 67

13 Χώρα Τομέας Ευκαιρίες Απειλές Μεταφορές Επικοινωνίες Πολιτισμός Τουρισμός Διέλευση διευρωπαϊκών δικτύων (οδικών σιδηροδρομικών) Ύπαρξη κόμβου συνδυασμένων μεταφορών στα πλαίσια των διευρωπαϊκών δικτύων Προστασία, προβολή και αξιοποίηση των διασυνοριακών και πολιτισμικών πόρων Ανάπτυξη σύγχρονων μορφών τουρισμού Χαμηλός βαθμός διασύνδεσης των λοιπών περιοχών-δημιουργία φαινομένων «σήραγγας» και «άντλησης» Επιβάρυνση του περιβάλλοντος από έργα υποδομών Άναρχη ανάπτυξη του τουρισμού & πιέσεις στη χρήση γης Περιβάλλον Ανθρώπινο Δυναμικό Συνεργασία για την διαχείριση και προστασία των υδάτινων πόρων Διαχείριση, ανάδειξη και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος Ενίσχυση της πρόληψης φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών Ύπαρξη ερευνητικών ιδρυμάτων και Α.Ε.Ι Συνεργασία για την σωστή διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού με σκοπό την προώθηση της απασχόλησης Ενίσχυση των διασυνοριακών συνεργασιών για την βελτίωση των παρεχομένων υπηρεσιών στον τομέα της υγείας με την χρήση νέων τεχνολογιών Κίνδυνοι ρύπανσης διασυνοριακών οικοσυστημάτων Αλόγιστη χρήση των φυσικών πόρων Κίνδυνοι μόλυνσης από απόβλητα Κίνδυνοι καταστροφής του δασικού πλούτου από απρόβλεπτες συνέπειες (πυρκαγιές κλπ.) Υψηλή ανεργία Ερήμωση της υπαίθρου και ορεινών περιοχών με την μετακίνηση του ενεργού πληθυσμού στα μεγάλα αστικά κέντρα 68

14 2.4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η θέση της επιλέξιμης περιοχής του Προγράμματος Κοινοτικής Πρωτοβουλίας ΙΝΤERREG ΙΙΙA/PHARE CBC ΕΛΛΑΔΑ-ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ είναι στρατηγικής σημασίας λόγω της φυσικής της χωροθέτησης αφού θεωρείται κόμβος των διηπειρωτικών μεταφορικών, ενεργειακών και επικοινωνιακών δικτύων αφενός, αλλά και της τοποθέτησής της στην τομή των αξόνων των διευρωπαϊκών συνδέσεων (Βορράς-Νότου: κάθετες συνδέσεις Εγνατίας Οδού με Βουλγαρία) των διεθνών δικτύων υποδομής. Η στρατηγική του Προγράμματος θα πρέπει να συνεισφέρει στην ισόρροπη ανάπτυξη των όμορων διασυνοριακών περιοχών, η οποία θα βελτιώσει τις οικονομικές δυνατότητες και θα ενισχύσει τον κοινωνικοοικονομικό ιστό των όμορων περιοχών σε όφελος του συνόλου των πολιτών της διασυνοριακή περιοχής ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ Οι υποδομές είναι ουσιαστικής σημασίας για την περιοχή ως κόμβος διευρωπαϊκών μεταφορικών δικτύων και καθιστά στρατηγικής σημασίας την θέση της σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Γι αυτό το λόγο έχει δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στον εθνικό σχεδιασμό για τις υποδομές (ύπαρξη διεθνούς αερολιμένα, λιμανιών εθνικής σημασίας κλπ ) οι οποίες έχουν βελτιωθεί σημαντικά -λαμβάνοντας υπόψη του πόρους που έχουν διατεθεί στο ΙΝΤERREG ΙΙ, το Β ΚΠΣ (έργα σύνδεσης 6 ου προβλήτα Λιμανιού Θεσ/κης, Εθνική οδός «Θεσσαλονίκης- Σερρών-Προμαχώνα», τμήμα κάθετου άξονα της Εγνατίας Οδού, λιμάνι της Αλεξανδρούπολης κλπ) αλλά και αυτούς που θα διατεθούν από το Γ ΚΠΣ (ολοκλήρωση του ανατολικού τομέα της Εγνατίας Οδού, κλπ) με αποτέλεσμα να υποστηρίζεται ουσιαστικά η διασύνδεσή της με την υπόλοιπη χώρα αλλά και με τις γειτονικές χώρες. Η περαιτέρω βελτίωση των διασυνοριακών μεταφορικών υποδομών (σε συνδυασμό με τα ήδη προς υλοποίηση έργα) θα δώσει την απαραίτητη ώθηση στην περιοχή για την ενίσχυση της θέσης της ως κύριος μεταφορικός κόμβος στα Βαλκάνια με αποτέλεσμα την αύξηση της δυναμικότητας των κυρίων μέσων (διευρωπαϊκοί άξονες, λιμάνια, αεροδρόμια, σιδηροδρομικοί άξονες) που θα SWOT - Ανάλυση 69

15 τονώσουν επίσης την ευρύτερη διεθνική σημασία και εξωστρέφεια της ευρύτερης περιοχής. Η διευκόλυνση της επικοινωνίας και ελεύθερης ροής πολιτών, προϊόντων πρέπει να υποστηριχθεί από την παρεχόμενη ασφάλεια των συνόρων των δύο χωρών αφού αποτελεί εύκολο μέσο διέλευσης λαθρομεταναστών και διακίνησης λαθρεμπορίου. Σε αρκετά υψηλό επίπεδο βρίσκεται το τηλεπικοινωνιακό δίκτυο (σύνδεση με την Βουλγαρία με δυο διεθνείς άξονες οπτικών καλωδίων στην Σόφια και στο Χάσκοβο) Επίσης πρέπει να αναπτυχθούν και να βελτιωθούν οι υποδομές περιβάλλοντος στις διασυνοριακές περιοχές (αξιοποίηση κοινών υδροφόρων οριζόντων, προστασίας διασυνοριακών ποταμών, προστασία παράκτιας ζώνης, αξιοποίηση χερσαίας ζώνης των λιμένων, επίλυση τοπικών διασυνοριακών προβλημάτων διάθεσης υγρών και στερεών αποβλήτων κλπ) που θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των ανθρώπων και θα προστατεύσουν το φυσικό περιβάλλον από φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Η στήριξη και η ενθάρρυνση παραγωγικών δραστηριοτήτων στους τομείς μεταποίησης και των υπηρεσιών με έμφαση στον εξαγωγικό προσανατολισμό αποτελούν την βάση οικονομικής σχέσης της περιοχής. Με το Πρόγραμμα πρέπει να υποστηριχθούν οι διασυνοριακές επιχειρηματικές συνεργασίες που βελτιώνουν την ανταγωνιστικότητα, αυξάνουν τις οικονομικές σχέσεις σε μορφή διασυνοριακού εμπορίου και βελτιώνουν την απασχόληση. Η σημαντική συγκέντρωση εκπαιδευτικών και ερευνητικών φορέων διεθνούς εμβέλειας αποτελεί πολύτιμη βάση για την υποστήριξη δημιουργίας τακτικών SWOT - Ανάλυση 70

16 δομών συνεργασίας μεταξύ φορέων και υπηρεσιών σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Η στενότερη διασυνοριακή επιχειρηματική συνεργασία θα επιτρέψει στη επιλέξιμη περιοχή να υποστηρίξει την τοπική οικονομία και να αποτελέσει Βαλκανικό «πόλο» προόδου και ανάπτυξης. Ιδιαίτερα στον τομέα του τουρισμού το πλεονέκτημα του φυσικού και πολιτισμικού πλούτου της εξεταζόμενης περιοχής μπορεί να αποτελέσει τη βάση ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού με την αξιοποίηση, προστασία και ανάδειξή τους, συμβάλλοντας έτσι στην οικονομική ανάπτυξη της επιλέξιμης περιοχής. Η ανάπτυξη των ανθρωπίνων πόρων ως βασικής μονάδας για την προώθηση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων της επιλέξιμης περιοχής του Προγράμματος, η ενίσχυση της οικονομικής δραστηριοποίησης και η στήριξη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας θα αποτελέσουν τη βάση της οικονομικής ανάπτυξης της περιοχής ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ /ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ /ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Η επιλέξιμη περιοχή της κάθε χώρας υφίσταται έντονες κοινωνικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντικές επιδράσεις από την άλλη χώρα, λόγω του αυξημένου όγκου μετακινήσεων και των κοινών ευαίσθητων οικοσυστημάτων. Ο σημαντικός αριθμός αναξιοποίητων ως επί το πλείστον μέχρι σήμερα μνημείων και άλλων πολιτιστικών πόρων που σφραγίζουν την αλληλεπίδραση των πολιτισμών, σε συνδυασμό με το σπάνιο φυσικό περιβάλλον που χαρακτηρίζει την περιοχή μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για την ανάπτυξη στενότερων κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των λαών και την παραγωγή σύγχρονου πολιτισμού. Η αξιοποίηση του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου πρέπει να εστιάζει στην προστασία και ανάδειξη τους και να υποστηρίζει σύγχρονες μορφές πολιτισμού (θέατρο, μουσική, ζωγραφική, βιβλίο κλπ). SWOT - Ανάλυση 71

17 Στον τομέα της ποιότητας ζωής και ιδιαίτερα στον τομέα της υγείας το υψηλό επίπεδο παροχής υπηρεσιών στην περιοχή του Προγράμματος πρέπει να υποστηριχθεί περαιτέρω με την υποστήριξη της νέας τεχνολογίας (τηλειατρική) με σκοπό τη βελτίωση του επίπεδο παρεχομένων υπηρεσιών. SWOT - Ανάλυση 72