Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή. Στ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

Transcript

1 Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή Στ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

2

3 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Σουζάννα-Μαρία Νικολάου Ασηµίνα Βατσίτση Νταίζη-Μαργαρίτα ανιηλίδου Βασιλική Πασχαλιώρη Ã ƒ À Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή Στ ΗΜΟΤΙΚΟΥ Βιβλίο ασκάλου ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚ ΟΣΕΩΣ Ι ΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΘΗΝΑ

4 ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΡΙΤΕΣ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΕΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Σουζάννα-Μαρία Νικολάου, Λέκτορας Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Ασηµίνα Βατσίτση, Εκπαιδευτικός Α/θµιας Εκπαίδευσης Νταίζη-Μαργαρίτα ανιηλίδου, Σχολική Σύµβουλος Α/θµιας Εκπαίδευσης Βασιλική Πασχαλιώρη, Εκπαιδευτικός Α/θµιας Εκπαίδευσης Η συγγραφική οµάδα συνεργάστηκε µε την κ. Χαρίκλεια Μποζώνη, Εκπαιδευτικό Α/θµιας Εκπαίδευσης, κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου. Ελένη Καρατζιά-Σταυλιώτη, Επικ. Καθηγήτρια του Πανεπιστηµίου Πατρών Σταµάτης Βούλγαρης, Σχολικός Σύµβουλος Α/θµιας Εκπαίδευσης Αθανάσιος Γιαννίκας, Σχολικός Σύµβουλος Α/θµιας Εκπαίδευσης Σπύρος Γούσης, Σκιτσογράφος-Εικονογράφος Μαρία Αλιφεροπούλου, Φιλόλογος ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ Αλεξάνδρα Κουλουµπαρίτση, Σύµβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ( ) ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ Αρετή Καραθανάση, τ. Μόνιµη Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ( ) ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ Ασπασία Οικονόµου, Εκπαιδευτικός Β/θµιας Εκπαίδευσης ( ) ΤΟΥ ΥΠΟΕΡΓΟΥ Ουρανία Πρεσβέλου-Ακτύπη, τ. Σύµβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ( ) Μαρία Παπαχρήστου, Εκπαιδευτικός Β/θµιας Εκπαίδευσης ( ) ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΠΡΟΕΚΤΥΠΩΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Σπύρος Γούσης, Σκιτσογράφος-Εικονογράφος ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ - MULTIMEDIA A.E..../ ππ/ Ó ÚÁÂÈ 2.2.1/ ÙËÁÔÚ Ú ÍÂˆÓ : «Ó ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ appleúôáú ÌÌ ÙˆÓ ÛappleÔ ÒÓ Î È Û ÁÁÚ Ê Ó ˆÓ ÂÎapple È Â ÙÈÎÒÓ apple Î ÙˆÓ» π ø π π π À ËÌ ÙÚÈÔ. µï Ô ÌfiÙÈÌÔ ıëáëù ÙÔ... Úfi ÚÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ Ú ÍË Ì ٠ÙÏÔ: «ÁÁÚ Ê Ó ˆÓ È Ï ˆÓ Î È apple Ú ÁˆÁ appleôûùëúèîùèîô ÂÎapple È Â ÙÈÎÔ ÏÈÎÔ Ì ÛË ÙÔ Î È Ù ÁÈ ÙÔ ÌÓ ÛÈÔ» appleèûùëìôóèîfi Àapple ı ÓÔ ŒÚÁÔ ÂÒÚÁÈÔ apple Ì Ô ÏÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ Ó appleïëúˆù appleèûùëìôóèîfi Àapple ı ÓÔ ŒÚÁÔ ÂÒÚÁÈÔ ÈÎÔÓfiÌÔ Ì Ô ÏÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ ŒÚÁÔ Û Á ÚËÌ ÙÔ ÔÙÔ ÌÂÓÔ 75% applefi ÙÔ Úˆapple Îfi ÔÈÓˆÓÈÎfi ÌÂ Ô Î È 25% applefi ÂıÓÈÎÔ applefiúô. 4 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ EIΣAΓΩΓH η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία Εν τητα α : Η οικογένεια Κεφάλαιο 1ο: Η οικογένεια, τα µέλη της και οι µεταξ τους σχέσεις Κεφάλαιο 2ο: Ρ λοι, δικαιώµατα και υποχρεώσεις των µελών της οικογένειας Α. Η µορφή της οικογένειας Β. Ρ λοι και οργάνωση Γ. ικαιώµατα και υποχρεώσεις Κεφάλαιο 3ο: υσκολίες που αντιµετωπίζει η οικογένεια Εν τητα β : Το Εκπαιδευτικ Σ στηµα Κεφάλαιο 1ο: Το εκπαιδευτικ σ στηµα και το σχολείο Κεφάλαιο 2ο: Ένα σχολείο για λους Εν τητα γ : Η Εκκλησία Κεφάλαιο 1ο: Η εκκλησία της Ελλάδος Κεφάλαιο 2ο: Άλλα θρησκε µατα στην Ελλάδα Εν τητα δ : Οργάνωση κοινωνικής και πολιτικής ζωής Κεφάλαιο 1ο: Οι ήµοι και οι Κοιν τητες στην Ελλάδα Κεφάλαιο 2ο: Οργάνωση ιοίκηση των ήµων και Κοινοτήτων Κεφάλαιο 3ο: Οι εκλογές στο ήµο Κεφάλαιο 4ο: Η οικονοµική οργάνωση των ήµων Κεφάλαιο 5ο: Οργανωµένες οµάδες Σ λλογοι ΕΝΟΤΗΤΑ Β. Το Άτοµο και η Πολιτεία Εν τητα α : Κράτος και πολίτευµα Κεφάλαιο 1ο: Το Κράτος...44 Κεφάλαιο 2ο: Το πολίτευµα και οι µορφές του Κεφάλαιο 3ο: Το ηµοκρατικ Πολίτευµα Κεφάλαιο 4ο: Οι λειτουργίες της κρατικής εξουσίας Κεφάλαιο 5ο: Το ελληνικ Σ νταγµα Εν τητα β : Κράτος και πολίτης Κεφάλαιο 1ο: ικαιώµατα και υποχρεώσεις του πολίτη Κεφάλαιο 2ο: Πνευµατικά δικαιώµατα Κεφάλαιο 3ο: Πολιτική άµυνα και Πολιτική προστασία Κεφάλαιο 4ο: Η ενηµέρωση του πολίτη η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Ευρωπαϊκή Ένωση Εν τητα α : Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελλάδα Κεφάλαιο 1ο: Η Ευρωπαϊκή Ένωση: ργανα και λειτουργίες της Κεφάλαιο 2ο: Η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση Κεφάλαιο 3ο: Σχέσεις µεταξ των κρατών-µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εν τητα β : Οι Ευρωπαίοι πολίτες Κεφάλαιο 1ο: Λαοί και πολιτισµοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης Κεφάλαιο 2ο: ικαιώµατα και υποχρεώσεις των Ευρωπαίων πολιτών η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η ιεθνής Κοιν τητα Εν τητα α : ιεθνείς Οργανισµοί και Οργανώσεις Κεφάλαιο 1ο: Παγκ σµια Προβλήµατα Κεφάλαιο 2ο: Ο ρ λος των ιεθνών Οργανισµών Εν τητα β : Τα ανθρώπινα δικαιώµατα Κεφάλαιο 1ο: Η Οικουµενική ιακήρυξη των ικαιωµάτων του Ανθρώπου Κεφάλαιο 2ο: Τα ικαιώµατα του παιδιο ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Η συγγραφική οµάδα επιθυµεί να εκφράσει τις ευχαριστίες της στον κ. ηµήτριο Γκ λα και τον κ. Μανώλη Μακράκη, για τη συµβολή τους στη διασφάλιση φωτογραφικο υλικο. 6 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

7 EIΣAΓΩΓH Ηδιδασκαλία του µαθήµατος της Κοινωνικής και Πολιτικής Aγωγής κατέχει µία σηµαντική θέση στο νέο ιαθεµατικ Ενιαίο Πλαίσιο Προγραµµάτων Σπουδών (.Ε.Π.Π.Σ.), που έχει εκπονηθεί απ το Παιδαγωγικ Ινστιτο το. Τα νέα Αναλυτικά Προγράµµατα Σπουδών (Α.Π.Σ.) βασίζονται στη διαθεµατική προσέγγιση της γνώσης, γεγον ς που απ µ νο του είναι πρ κληση για τη συγγραφή των νέων βιβλίων. Βασική φιλοσοφία των νέων Α.Π.Σ. για τις Κοινωνικές Επιστήµες είναι η διαµ ρφωση ευέλικτων και πολυεπιδέξιων πολιτών, µέσα απ τη διαθεµατική προσέγγιση του αντικειµένου, η οποία επιτρέπει την απ κτηση σφαιρικής εικ νας της σ γχρονης πολ πλοκης κοινωνικής πραγµατικ τητας. Πέρα απ την εµπέδωση των γνώσεων, τη διαµ ρφωση στάσεων και αξιών, την ανάπτυξη εθνικής και ευρωπαϊκής συνείδησης και την καλλιέργεια δεξιοτήτων για την ενεργ και υπε θυνη συµµετοχή στα κοινωνικά και πολιτικά δρώµενα µιας δηµοκρατικής κοινωνίας, σκοποί των νέων Α.Π.Σ. στις Κοινωνικές Επιστήµες είναι η ανάπτυξη οικουµενικών, πανανθρώπινων και διαχρονικών αξιών και η συνειδητοποίηση απ τους µαθητές τι είναι πολίτες της Ελλάδας και της Ευρώπης, καθώς και πολίτες του κ σµου. Η διδακτική µεθοδολογία και το ανάλογο εκπαιδευτικ υλικ που στηρίζονται στις αρχές (α) της διαθεµατικ τητας / διεπιστηµονικ τητας (β) του «µαθαίνω πώς να µαθαίνω» (γ) της ενεργο µάθησης και (δ) της βιωµατικής και εµπειρικής διερε νησης της κοινωνικής και πολιτικής πραγµατικ τητας, αποβλέπουν στην αποτελεσµατικ τερη επίτευξη των καινοτ µων εκπαιδευτικών στ χων. Σ αυτ, λοιπ ν, το πλαίσιο θεωρείται σηµαντικ το περιεχ µενο σπουδών που ενσωµατώνεται στα Αναλυτικά Προγράµµατα Σπουδών (Α.Π.Σ.) της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής (βλ. Παράρτηµα) να οργανώνεται γ ρω απ έννοιες και θέµατα «πολιτειακο περιεχοµένου», ώστε να οδηγεί συστηµατικά στην καταν ηση των διαφορετικών διαστάσεων / εκφάνσεων των ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Αυτ σηµαίνει τι η προσέγγιση των θεµάτων της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής (Κ.Π.Α.) οφείλει να είναι περισσ τερο σφαιρική, αξιοποιώντας την προϋπάρχουσα γνώση των µαθητών. Παρέχεται έτσι η ευκαιρία για ενεργητική και εποικοδοµητική προσέγγιση των διαφ ρων θεµατικών ενοτήτων. Επιπλέον, το πεδίο ενασχ λησης της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής (Κ.Π.Α.) προσφέρεται για αξιοποίηση σηµαντικών διαθεµατικών εννοιών, πως το σ στηµα, η αλληλεπίδραση, ο πολιτισµ ς, η επικοινωνία, τα δίπολα οµοι τητα διαφορά και άτοµο σ νολο. Ενδεικτικά, αναφέρουµε την έννοια αλληλεπίδραση. Στην Κ.Π.Α. είναι αδ νατο να µην αναφερθο µε στην αλληλεπίδραση µεταξ των µελών µιας οµάδας ή της κοινωνίας, η οποία συνδέεται, βέβαια, και µε την έννοια της επικοινωνίας, ταν το άτοµο αναγνωρίζει δικαιώµατα και υποχρεώσεις σε µια δηµοκρατική κοινωνία. Επίσης, σηµαντική είναι η αλληλεπίδραση του ανθρώπου µε το περιβάλλον και η αναγκαι τητα προστασίας του περιβάλλοντος (βλ. Παράρτηµα,.Ε.Π.Π.Σ.). Κατά τη συγγραφή των θεµατικών ενοτήτων λήφθηκε υπ ψη τ σο ο ρ λος της ενεργητικής, ανακαλυπτικής µάθησης στη γνωστική ανάπτυξη, σο και ο εποικοδοµητισµ ς. Στη διδακτική µεθοδολογία που προτείνεται, στην αρχή γίνεται καταγραφή των βιωµάτων και γνώσεων των µαθητών σχετικά µε τα προς µελέτη θέµατα. Στη συνέχεια δηµιουργείται η «γνωστική σ γκρουση», εισάγοντας την τεκµηριωµένη πληροφορία, την οποία ο µαθητής καλείται, µε τη βοήθεια του εκπαιδευτικο, να ανακαλ ψει. Η διαδικασία αυτή «αποδοµεί» τις αναπαραστάσεις του και βοηθά το µαθητή να τις «αναδοµήσει», θεµελιώνοντας έτσι τη νέα γνώση και αντιµετωπίζοντάς την πολυπρισµατικά. Σχηµατικά, η διαδικασία αυτή ακολουθεί τα παρακάτω στάδια: 1. Καταγραφή των αναπαραστάσεων, γνώσεων, βιωµάτων των µαθητών. 2. Εισαγωγή της πληροφορίας µε συµµετοχή των µαθητών. 3. ηµιουργία «γνωστικής σ γκρουσης». Αµφισβήτηση και αποδ µηση των αναπαραστάσεων. 4. Αναδ µηση των αναπαραστάσεων σ µφωνα µε τις έγκυρες επιστηµονικά πληροφορίες. 5. Σταθεροποίηση των γνώσεων µέσα απ τις διαθεµατικές προεκτάσεις και διασυνδέσεις. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

8 EIΣAΓΩΓH Τη διαδικασία αυτή διευκολ νουν δ ο ήρωες παιδιά, ο ικαι πολις και η Ειρήνη, τα οποία µε τους διάλογους και τους προβληµατισµο ς που θέτουν, καλο ν τους µαθητές να εκθέσουν τις αναπαραστάσεις τους, τους παρωθο ν και τους διευκολ νουν στην ανακάλυψη των έγκυρων επιστηµονικά πληροφοριών και µε τις δραστηρι τητες που προτείνουν, βοηθο ν στην τελική σταθεροποίηση της γνώσης και στην αξιολ γηση. Τα ον µατα των ηρώων δεν επιλέχθηκαν τυχαία. Έχουν, αναµφίβολα, µια συµβολική σηµασία παραπέµποντας σε αξίες ελληνικές και πανανθρώπινες, καθώς και σε συµπεριφορές που συνάδουν µε την ιδι τητα του ενεργο πολίτη.ταυτ χρονα, τα ίδια τα ον µατα των ηρώων οδηγο ν σε έννοιες σχετικές µε το γνωστικ αντικείµενο της Κ.Π.Α. και λειτουργο ν ως αφ ρµηση για την ανάλυση και επεξεργασία τους. Απ την άλλη, η ηλικία τους, καθώς και το περιεχ µενο των διαλ γων τους, έχουν σκοπ τη δηµιουργία δ ο χαρακτήρων «ζωντανών» και «οικείων» στα παιδιά της ΣΤ ηµοτικο, µε τους οποίους θα µπορο ν να αισθάνονται άνετα, αφο θα µπορο σαν να είναι συµµαθητές τους. Στην πορεία αυτή ο εκπαιδευτικ ς είναι ο βοηθ ς, ο συντονιστής, ο διαµεσολαβητής. ίχως να χάνει το κ ρος και το ρ λο του στην τάξη, δεν αποτελεί το «κέντρο της», ο τε είναι «η αυθεντία». Βοηθά τα παιδιά στην προσπέλαση της πληροφορίας, δηµιουργεί και ενισχ ει την αµφιβολία στη διάρκεια της γνωστικής σ γκρουσης, συντονίζει την ατοµική και οµαδική εργασία, παρακολουθεί και ελέγχει τη σωστή αναδ µηση των αναπαραστάσεων των παιδιών και την οικοδ µηση της γνώσης, η οποία προέρχεται απ τα βιώµατα και τις εµπειρίες τους. Αφορµάται, προς την κατε θυνση αυτή, απ τα κείµενα του βιβλίου του µαθητή που ενισχ ουν τη διαθεµατικ τητα, µε τις πράξεις των ηρώων, τη δραστηρι τητά τους, µέσα απ µελέτες περιπτώσεων παιδιών που µιλο ν για τις εµπειρίες τους κτλ. Είναι βέβαιο τι απαιτείται µία άλλη, διαφορετική λειτουργία του εκπαιδευτικο, η οποία θα ξεφε γει απ τη συνηθισµένη, παραδοσιακή διδασκαλία. Πιστε ουµε, µως, τι ο τρ πος αυτ ς, αν ακολουθηθεί µε συνέπεια, αποτελεί µία πρ κληση, αφο είναι πιο δηµιουργικ ς και ελκυστικ ς. Για τον λ γο αυτ, στο βιβλίο του εκπαιδευτικο δεν παρέχονται αυστηρές και τυποποιηµένες οδηγίες, αλλά περισσ τερο επιχειρείται η παρουσίαση του νέου τρ που εργασίας µε τη βοήθεια ορισµένων χαρακτηριστικών παραδειγµάτων. Συγχρ νως, για τα κεφάλαια που θεωρείται σκ πιµο, παρέχονται συγκεκριµένες βιβλιογραφικές οδηγίες, καθώς και δικτυακοί τ ποι, πηγές στις οποίες ο εκπαιδευτικ ς θα µπορεί να ανατρέχει, προκειµένου να εµπλουτίζει την εργασία του µέσα στην τάξη. Σε κάθε εν τητα, προτείνονται συγκεκριµένες δειγµατικές δραστηρι τητες, αξιοποιώντας τη διαθεµατική προσέγγιση, προκειµένου οι εκπαιδευτικοί να εµπνευσθο ν και να δηµιουργήσουν και δικές τους, πρωτ τυπες δράσεις. Επίσης, πολ χρήσιµο θα είναι για τον εκπαιδευτικ το λογισµικ που συνοδε ει το βιβλίο και ενισχ ει την προσπάθεια για επιτυχία των στ χων του µαθήµατος. Κάθε εν τητα καταλήγει σε ένα συνολικ φ λλο αξιολ γησης. Κάθε φ λλο αξιολ γησης περιλαµβάνει ασκήσεις µε τις οποίες ελέγχονται οι γνώσεις, οι δεξι τητες και το λεξιλ γιο που κατέκτησαν οι µαθητές σε κάθε εν τητα και ο βαθµ ς εφαρµογής και αξιοποίησή τους σε καταστάσεις της καθηµερινής ζωής. Για τη διαδικασία αυτή παρέχονται συγκεκριµένες οδηγίες, τ σο για τον τρ πο διεξαγωγής της αξιολ γησης, σο και για τη δι ρθωση των φ λλων εργασίας. Τέλος, σε Παράρτηµα, για διευκ λυνση των εκπαιδευτικών, παραθέτουµε αναλυτικά τα µέρη του Α.Π.Σ. και.ε.π.π.σ., που αφορο ν το αντικείµενο της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής της ΣΤ ηµοτικο Σκοπός της διδασκαλίας του µαθήµατος Σ µφωνα µε το ιαθεµατικ Ενιαίο Πλαίσιο Προγραµµάτων Σπουδών (.Ε.Π.Π.Σ.),η κοινωνική και πολιτική αγωγή των µαθητών, αυριανών πολιτών, στην προσχολική και την υποχρεωτική εκπαίδευση διαµορφώνεται κυρίως µέσω των µαθηµάτων της «Μελέτης του Περιβάλλοντος» (Νη- 8 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

9 EIΣAΓΩΓH πιαγωγείο και πρώτες τέσσερις τάξεις του ηµοτικο ) και της «Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής» (Ε - ΣΤ τάξεις του ηµοτικο και Γ τάξη του Γυµνασίου).Τα µαθήµατα µέσω των οποίων διδάσκεται η Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή, υποβοηθο ν µε ένα συνεκτικ και συστηµατικ τρ πο τους µαθητές να κατανοήσουν τους ρ λους, τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις τους ως πολίτες. Ταυτ χρονα, µαζί µε άλλα µαθήµατα και δραστηρι τητες της σχολικής ζωής, πως η Φυσική Αγωγή, η Αγωγή Υγείας, η Αγωγή Καταναλωτή, η Κυκλοφοριακή Αγωγή και η Περιβαλλοντική Αγωγή, συντελο ν, ώστε να καταστο ν οι µαθητές ικανοί να διαχειρίζονται και να αντιµετωπίζουν τα δ σκολα κοινωνικά και ηθικά προβλήµατα, που συχνά εµφανίζονται στη ζωή τους, τ σο στο άµεσο σο και στο ευρ τερο φυσικ και κοινωνικ περιβάλλον. Ο σκοπ ς της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής στην προσχολική και υποχρεωτική εκπαίδευση είναι: η πνευµατική ανάπτυξη, µε την προώθηση της γνώσης και της καταν ησης του βαθ τερου νοήµατος και σκοπο της ζωής και των οικουµενικών και διαχρονικών αξιών της ανθρώπινης κοινωνίας, µε απώτερο στ χο την εφαρµογή τους στην καθηµερινή ζωή, η ηθική ανάπτυξη, µε την ενθάρρυνση των µαθητών, ώστε να αξιολογο ν µε κριτικ πνε µα θέµατα ελευθερίας, ισ τητας, δικαιοσ νης, ανθρωπίνων δικαιωµάτων, καθώς και των δικαιωµάτων και των υποχρεώσεών τους στην κοινωνία, η κοινωνική, οικονοµική και πολιτική ανάπτυξη, µε τη στήριξη των µαθητών ώστε να αποκτήσουν τη γνώση, την καταν ηση και τις δεξι τητες που είναι απαραίτητα στοιχεία για την ελε θερη, υπε θυνη και ενεργ συµµετοχή τους στο κοινωνικ, οικονοµικ και πολιτικ γίγνεσθαι, η πολιτισµική ανάπτυξη, µε την ενίσχυση της εθνικής και πολιτισµικής ταυτ τητας των µαθητών, τη συνειδητοποίηση της φ σης και του ρ λου των διαφ ρων οµάδων στις οποίες ανήκουν, και την αποδοχή της διαφορετικ τητας και του πλουραλισµο, η ανάπτυξη της ελληνικής ταυτ τητας και συνείδησης µε βάση την εθνική και πολιτιστική µας κληρονοµιά, η καλλιέργεια των κοινωνικών σχέσεων και της κοινωνικής συνοχής, της ατοµικής ευθ νης και της κοινωνικής αλληλεγγ ης (.Ε.Π.Π.Σ., σελ. 203). 1.2 Η οργάνωση του Βιβλίου του Μαθητή σύµφωνα µε το Αναλυτικό Πρόγραµµα Σπουδών Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής 1 Η οργάνωση του Βιβλίου του Μαθητή ακολουθεί το Αναλυτικ Πρ γραµµα Σπουδών για το µάθηµα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής στο ηµοτικ Σχολείο, πως αυτ εκπονήθηκε απ το Παιδαγωγικ Ινστιτο το και δηµοσιε θηκε στην Εφηµερίδα της Κυβέρνησης. Η διάρθρωση της λης, πως αυτή προτείνεται απ τους συντάκτες του Αναλυτικο Προγράµµατος, εξυπηρετεί την επίτευξη των γενικών αλλά και ειδικών σκοπών και στ χων του µαθήµατος Ειδικοί Σκοποί Με το µάθηµα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής στις Ε και ΣΤ τάξεις του ηµοτικο Σχολείου επιδιώκεται οι µαθητές: Να αποσαφηνίσουν έννοιες και να αποκτήσουν γνώσεις για την άµεση και ευρ τερη κοινωνική πραγµατικ τητα. 1. Απ το ΕΠΠΣ, πως αυτ δηµοσιε θηκε στην Εφηµερίδα της Κυβέρνησης. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 9

10 EIΣAΓΩΓH Να αναπτ ξουν στάσεις και δεξι τητες αποτελεσµατικής επικοινωνίας και συνεργασίας, για την κατά το δυνατ ν αυτ νοµη διερε νηση υποθέσεων και καταστάσεων µέσα απ την κριτική ανάλυση των δεδοµένων και για την εξαγωγή συµπερασµάτων που είναι χρήσιµα για την προσωπική και κοινωνική τους ανέλιξη. Να εσωτερικε σουν αξίες και να αναπτ ξουν στάσεις που σχετίζονται µε το ήθος και τη συµπεριφορά του υπε θυνου και ενεργο πολίτη, ο οποίος θα είναι ικαν ς να συµµετέχει κριτικά και δυναµικά στη λήψη αποφάσεων και στην υλοποίηση σχετικών πράξεων σε διαφορετικο ς τ πους οργανωµένων κοινωνιών. Να προσεγγίσουν, ειδικ τερα, µε τρ πο ολιστικ και διαθεµατικ και να κατανοήσουν έννοιες, πως είναι τα δικαιώµατα του ανθρώπου, η δηµοκρατία, η κοινωνική, οικονοµική και τεχνολογική ανάπτυξη, η ειρήνη και η διεθνής συνεργασία και καταν ηση, ώστε να τις συσχετίσουν µε τις γνώσεις και τις εµπειρίες τους απ το άµεσο τοπικ, εθνικ και παγκ σµιο περιβάλλον. Να καλλιεργήσουν το σεβασµ προς την ετερ τητα, να αναπτ ξουν πρακτικές αποδοχής της διαφορετικ τητας, να κατανοήσουν την έννοια του πολίτη και να συνειδητοποιήσουν το ρ λο του Έλληνα πολίτη Γενικές µεθοδολογικές υποδείξεις Το ιαθεµατικ Ενιαίο Πλαίσιο Προγράµµατος Σπουδών (.Ε.Π.Π.Σ.) ορίζει σαφώς για το µάθηµα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής τι η διδασκαλία του (.Ε.Π.Π.Σ., σελ. 203), µεθοδολογικά, θα πρέπει να χαρακτηρίζεται απ συµµετοχικ τητα και βιωµατική µάθηση, η οποία στηρίζει τη διαθεµατικ τητα και την ολιστική προσέγγιση της γνώσης. Αυτά τα χαρακτηριστικά παραπέµπουν απευθείας στην ανακαλυπτική µάθηση, που εξυπηρετείται απ το εποικοδοµητικ µοντέλο, για το οποίο κάναµε λ γο παραπάνω Οι οργανωµένες εξωσχολικές δραστηριότητες (επισκέψεις σε χώρους εργασίας, υπηρεσίες, κ.ά) Στον χώρο των Επιστηµών της Αγωγής έχει αποδειχτεί τι οι οργανωµένες εξωσχολικές δραστηρι τητες, που περιλαµβάνουν επισκέψεις των µαθητών σε χώρους εργασίας, υπηρεσίες, µουσεία, αρχαιολογικο ς χώρους κτλ., είναι ιδιαίτερα αποδοτικές, µε την προϋπ θεση τι οι εκπαιδευτικοί ή οι εµψυχωτές, οι οποίοι έχουν την ευθ νη, έχουν προγραµµατίσει και οργανώσει σωστά τη διεξαγωγή τους 2. Μία επίσκεψη που περιλαµβάνει απλή ενηµέρωση, δίχως συµµετοχή των παιδιών σε συγκεκριµένες δραστηρι τητες, σπάνια κρατάει αµείωτο το ενδιαφέρον των µαθητών, που τελικά κουράζονται και προς το τέλος αποσπάται η προσοχή τους. Αντίθετα, ταν οι µαθητές συµµετέχουν και οι ίδιοι σε προγραµµατισµένες δραστηρι τητες µέσα στο χώρο επίσκεψης, έχουν σαφώς περισσ τερα κίνητρα, προσέχουν και αποκοµίζουν συγκεκριµένα µαθησιακά οφέλη απ την λη διαδικασία. Αυτ άλλωστε, το έχουν αντιληφθεί και τα διάφορα µουσεία, τα οποία έχουν περιλάβει εκπαιδευτικά προγράµµατα στις δραστηρι τητές τους, µε πολ καλά αποτελέσµατα Πρβλ. Α. ελµο ζος, (1958), «Απ το σχολείο εργασίας», Μελέτες και Πάρεργα, Αθήνα; Η. Ματσαγγο ρας, (2001), Η σχολική τάξη, τοµ. Α, Αθήνα: Γρηγ ρης; Μ. Μαλικιώση-Λου ζου, (1993), Ο ρ λος του φυσικο και κοινωνικο σχολικο περιβάλλοντος στη διαµ ρφωση του παιδιο, στο: Νέα Παιδεία, τχ. 67, σελ ; Σπ. Κρίβας, (2002), Παιδαγωγική Επιστήµη. Βασική θεµατική, Αθήνα: Gutenberg; Φ. Κοσσυβάκη, (2003), Εναλλακτική ιδακτική. Προτάσεις για µετάβαση απ τη ιδακτική του Αντικειµένου στη ιδακτική του Ενεργο Υποκειµένου, Αθήνα: Gutenberg; Χ. Φράγκος, (1984), Ψυχοπαιδαγωγική, Αθήνα: Gutenberg κ.ά. 3. Οι ιστοσελίδες πολλών ελληνικών µουσείων παρέχουν χρήσιµες πληροφορίες: default.asp?lnginfochannel=1721. Το ίδιο ισχ ει και για την ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισµο : και γι αυτή του Υπουργείου Παιδείας 10 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

11 EIΣAΓΩΓH Τα «κλειδιά» του επιτυχηµένου σχεδιασµο και εφαρµογής τέτοιων εξωσχολικών δραστηριοτήτων είναι: Καθορισµ ς του είδους των δραστηριοτήτων. Λεπτοµερής προετοιµασία τους. Προγραµµατισµ ς της εργασίας σε συνδυασµ µε το αναλυτικ πρ γραµµα της τάξης, αξιοποιώντας ιδιαίτερα τη διαθεµατικ τητα και έχοντας µελετήσει το ΑΠΣ λων των µαθηµάτων που θα διδάξουµε. Αξιοποίηση της θετικής προδιάθεσης των παιδιών που ξεφε γουν απ τη σχολική τάξη. Συνεχής πρ κληση του ενδιαφέροντος των παιδιών / παροχή κινήτρων. Σωστή κλιµάκωση της δυσκολίας των δραστηριοτήτων. Προσεκτικ ς έλεγχος της σωστής καταν ησης των οδηγιών και της ακριβο ς εκτέλεσής τους. Επικοινωνία των παιδιών µεταξ τους και µε τρίτους, κατά την εφαρµογή του διδακτικο παιχνιδιο. Αξιοποίηση αυθορµητισµο και επινοητικ τητας. Άµεση ανατροφοδ τηση, µετά απ δραστηρι τητες µέσα στην τάξη. Αξιοποίηση του καλο κλίµατος και της συνεργατικ τητας µέσα στην τάξη. Αποφυγή υπεραπλουστε σεων που µπορεί να προκαλέσουν παρανοήσεις στους µαθητές Τα σχέδια εργασίας (Projects) Ως µέθοδο Project εννοο µε µια µορφή διδακτικής διαδικασίας που έχει ως αφετηρία κάποιους προβληµατισµο ς µεµονωµένων ατ µων ή του συν λου της διδακτικής οµάδας. Είναι µέθοδος που στηρίζεται στις ανάγκες και τα βιώµατα των παιδιών, των οποίων η συµµετοχή στη διαδικασία του σχεδιασµο και της οργάνωσης είναι καθοριστική. Με ευθ νη της οµάδας γίνεται ο σχεδιασµ ς της εργασίας. Ο στ χος είναι η ολοκλήρωση κάποιου έργου που οδηγεί στη λ ση εν ς προβλήµατος (τις περισσ τερες φορές έχει τη µορφή κάποιας διαδικασίας). Ο εκπαιδευτικ ς µπορεί να θέσει τον προβληµατισµ ως πρ ταση, για να κινητοποιήσει την οµάδα. Βασική προϋπ θεση κατά την οργάνωση και το σχεδιασµ αποτελεί η ενεργητική συµµετοχή λων των µελών της οµάδας σε λη την πορεία διεξαγωγής του Project. Ο σχεδιασµ ς της δράσης είναι δεσµευτικ ς για την οµάδα, σον αφορά την αναζήτηση και την ολοκλήρωση της προσπάθειας για ένα έργο τεχνικής κυρίως µορφής ή κάποιας κοινής δράσης (Fritz, 1980; Frey, 1991; Kaiser & Kaiser 1977; Struck, 1980 κ.ά.). Αναφερ µενοι στα συγκριτικά πλεονεκτήµατα της Μεθ δου Project σε αντιδιαστολή µε τις παραδοσιακές µεθ δους, πως αυτά σηµειώνονται στη σχετική βιβλιογραφία 4, θα µπορο σαµε να τα συνοψίσουµε στα παρακάτω: 4. Πρβλ. K. Frey, (1999), Η µέθοδος Project: µια µορφή συλλογικής εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και πράξη, µτφ. Κλ. Μάλλιου, Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη; Κ. Χρυσαφίδης, (1994), Βιωµατική Επικοινωνιακή ιδασκαλία. Εισαγωγή της µεθ δου Project στο σχολείο, Αθήνα: Gutenberg; L. Katz & S. Chard, (1989), Engaging Children s mind. The Project approach, Norwood, N.J. & Ablex; R. Lane, (1985), Project Work in the Primary School, London, Routledge; M. Galton & J. Williamson, (1992), Group work in the Primary Classroom, London: Routledge; Ν. Γκλιάου, (2002), Η µέθοδος Project, στο: Σ γχρονο Νηπιαγωγείο 30, σελ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 11

12 EIΣAΓΩΓH Παραδοσιακές Μέθοδοι Μέθοδος Project 1. Εντοπίζουν τις ελλείψεις στη µάθηση των παιδιών. 1. Αξιοποιεί τις ικαν τητες των παιδιών. 2. ίνουν έµφαση στην ανάπτυξη 2. ίνει έµφαση στην ανάπτυξη των εξωτερικών κινήτρων των µαθητών. των εσωτερικών κινήτρων των µαθητών. 3. Επιτρέπουν στους δασκάλους να κατευθ νουν 3. Ο δάσκαλος ενθαρρ νει τα παιδιά την εργασία των παιδιών και να προσδιορίσουν να αποφασίσουν το αντικείµενο τα καθήκοντα που αυτά πρέπει να αναλάβουν. της εργασίας τους. Οργάνωση ενός σχεδίου εργασίας 5 Παραθέτουµε στη συνέχεια τις φάσεις οργάνωσης εν ς σχεδίου εργασίας, τις οποίες µπορεί να ακολουθήσει ο εκπαιδευτικ ς, προκειµένου να το διεκπεραιώσει επιτυχώς µε τη συνεργασία των µαθητών του. Φάσεις του Σχεδίου Εργασίας Επιλογή του θέµατος. ιατ πωση του σκοπο, του στ χου και των επιµέρους στ χων. Σχεδιασµ ς της πορείας του σχεδίου εργασίας. Χωρισµ ς σε οµάδες. Παρατήρηση Καταγραφή δεδοµένων. Συγκέντρωση υλικο και πληροφοριών απ κάθε οµάδα. Ταξιν µηση, ανάλυση, επεξεργασία των δεδοµένων (µε τη βοήθεια του εκπαιδευτικο ). Παρουσίαση των εργασιών κάθε οµάδας. Αξιολ γηση του υλικο, συζήτηση, σχ λια, δραστηρι τητες. Σ νθεση των γνώσεων ηµιουργική έκφραση (Μουσική, ζωγραφική, θεατρικά δρώµενα, έκθεση εργασιών κτλ.). Συνολική αξιολ γηση του θέµατος. Συµπεράσµατα συγκρίσεις. 5. Πολλά παραδείγµατα σχεδίων εργασίας µπορο ν να βρουν οι εκπαιδευτικοί στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικο Τµήµατος του Α.Π.Θ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

13 EIΣAΓΩΓH Παράδειγµα σύνδεσης ενός Σχεδίου Εργασίας µε το Πρόγραµµα Σπουδών ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ηµιουργία οικογένειας Προστασία της οικογένειας Είδη οικογένειας κτλ. Είδη γάµου (πολιτικ ς θρησκευτικ ς) ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ Κείµενα λογοτεχνικά σχετικά µε την οικογένεια Ποιήµατα για την οικογένεια Ο γραπτ ς λ γος στην καθη- µερινή ζωή της οικογένειας Τα ον µατα της οικογένειας ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ Το µυστήριο του γάµου Χριστιανισµ ς και οικογένεια Ο γάµος στις άλλες θρησκείες και δ γµατα ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Οι οικογένειες στον κ σµο Οµοι τητες διαφορές Έθιµα του γάµου στον κ σµο Κατοικία και οικογένεια Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗ - ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Η οικογένεια στη µουσική παράδοση Η οικογένεια στην τέχνη Θεατρικ παιχνίδι Καλλιτεχνική έκφραση ΙΣΤΟΡΙΑ Η οικογένεια στην Αρχαία Ελλάδα Η οικογένεια στο Βυζάντιο Η οικογένεια στα χρ νια της Τουρκοκρατίας Βιοµηχανική Επανάσταση και οικογένεια Κρίση του γάµου και της οικογένειας στις αναπτυγµένες κοινωνίες ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Οικογενειακ ς προϋπολογισµ ς είκτες γεννητικ τητας ιαγράµµατα Πίνακες Ραβδογράµµατα Αναλογίες ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Ενέργεια και οι πηγές της στο σπίτι Υγεία και ιατροφή Καν νες ασφάλειας και οικογενειακή ζωή Στοιχεία οµαδοσυνεργατικής προσέγγισης Οι Οµαδοσυνεργατικές µορφές διδασκαλίας διαφοροποιο νται απ τις παραδοσιακές µορφές διδασκαλίας, γιατί στηρίζονται στις σχέσεις µεταξ των µαθητών και τοποθετο ν τους µαθητές στο κέντρο της διδασκαλίας ως συγκροτηµένη µικρο-οµάδα και χι ως άτοµα. Η εξωτερική διάσταση της οµαδοσυνεργατικής διδασκαλίας παραπέµπει σε λειτουργίες που σχετίζονται µε τη διάταξη των θρανίων σε οµάδες και τη θέση του εκπαιδευτικο στο χώρο της τάξης. Η εσωτερική διάσταση της οµαδοσυνεργατικής διδασκαλίας επιτελεί λειτουργίες που σχετίζονται µε την ανάπτυξη οµαδικο και συνεργατικο πνε µατος µεταξ των µαθητών και στην αλλαγή της νοοτροπίας του εκπαιδευτικο στο σχεδιασµ και την υλοποίηση της διδασκαλίας του (βλ. Κοσσυβάκη, 2003: ). ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 13

14 EIΣAΓΩΓH Κριτήρια σύνθεσης των οµάδων Η εισαγωγή των µαθητών στην οµαδοσυνεργατική διαδικασία προϋποθέτει τη συγκρ τηση των οµάδων µε συγκεκριµένα κριτήρια: α. Συγκρ τηση ολιγοµελών οµάδων µε µεγάλη χρονική διάρκεια, µέσα στις οποίες µπορο ν ε κολα να ενσωµατωθο ν οι «αδ νατοι» ή «δ σκολοι» µαθητές. β. Οργάνωση οµάδων µε οµοιογενή ή ετερογενή σ νθεση ως προς την επίδοση, το φ λο, τα ενδιαφέροντα, το βαθµ δυσκολίας των θεµάτων. Οι οµοιογενείς ως προς την επίδοση οµάδες είναι απαραίτητες για µεγαλ τερο χρονικ διάστηµα, έτσι ώστε να καλυφθο ν ελλείψεις ή να προωθηθο ν συγκεκριµένες ικαν τητες στους «αδ νατους» µαθητές. Οι ετερογενείς ως προς την επίδοση οµάδες έχουν ν ηµα και αποδίδουν στην περίπτωση που τα θέµατα µε τα οποία θα εργαστο ν είναι διαφορετικά και επιτρέπουν την ένταξη των «δ σκολων» και «αδ νατων» µαθητών, ώστε να έχουν άµεση βοήθεια απ τους συµµαθητές της οµάδας. Στις ευκαιριακές οµάδες, οι µαθητές εργάζονται και συνεργάζονται µέχρι να ολοκληρώσουν την εργασία που τους ανατέθηκε. γ. Το µέγεθος της οµάδας εξαρτάται απ τους στ χους και το είδος του διδακτικο αντικειµένου (Ματσαγγο ρας, 2000: 83-93, Κοσσυβάκη, 2003: ). Κατανοµή δραστηριοτήτων Εφ σον ο εκπαιδευτικ ς αποφασίσει τη συγκεκριµένη εν τητα και τους διδακτικο ς στ χους που θα επεξεργαστο ν οι οµάδες µαθητών, θα εξηγήσει στους µαθητές τι πρέπει να κάνουν, για να διεκπεραιώσουν το έργο που αναλαµβάνουν. Στη συνέχεια εκπαιδευτικ ς και µαθητές συνεργάζονται για τον καταµερισµ των εργασιών, τη σ νθεση της οµαδικής εργασίας, το χρ νο που θα χρειαστο ν, τα µέσα και τα υλικά που θα χρησιµοποιήσουν. Για διευκ λυνση του εκπαιδευτικο παραθέτουµε τη «Στρατηγική Οµαδοσυνεργατικής ιδασκαλίας»: Στρατηγική Οµαδοσυνεργατικής ιδασκαλίας ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ: ΠΡΟ Ι ΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ (1) Οργάνωση µαθητικών οµάδων. (2) Οργάνωση χώρου. ΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ: ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΓΝΩΣΙΟΛΟΓΙΚΗ (3) Γνωστοποίηση διδακτικών στ χων. (4) Καθορισµ ς αναµεν µενων µορφών κοινωνικής συµπεριφοράς. (5) Γνωστοποίηση διαδικασιών συνεργασίας. ΤΡΙΤΗ ΦΑΣΗ: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Ι ΑΚΤΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ (6) Παρουσίαση ή συλλογή δεδοµένων για διδακτικ αντικείµενο. (7) Καταµερισµ ς έργου οµάδας στις υποοµάδες. (8) Σ νθεση έργου υποοµάδων. ΤΕΤΑΡΤΗ ΦΑΣΗ: ΚΑΘΟ ΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΟΜΑ ΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (9) Οργανωτικο-δοδακτικές δραστηρι τητες εκπαιδευτικο. (10) Μαθησιακές και συνεργατικές δραστηρι τητες µαθητών. ΠΕΜΠΤΗ ΦΑΣΗ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΓΟΥ (11) Αξιολ γηση ακαδηµαϊκής µάθησης. (12) Αξιολ γηση λειτουργικ τητας της οµάδας. (13) Μεταγνωστική θεώρηση επιλογών. (Πηγή: Ματσαγγο ρας, 2002: 519) 14 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

15 EIΣAΓΩΓH Αξιολόγηση Τα κριτήρια και οι διαδικασίες αξιολ γησης πρέπει να είναι σαφή και γνωστά στους µαθητές εκ των προτέρων. Στην οµαδοσυνεργατική διδασκαλία µπορο µε να εφαρµ σουµε τρεις µορφές αξιολ γησης: α. την ατοµική αξιολ γηση, β. την οµαδική αξιολ γηση και γ. τη συσχέτιση των δυο αυτών µορφών αξιολ γησης. Με την ατοµική αξιολ γηση αναδεικν εται η ατοµική ευθ νη των µελών, µε την οµαδική αξιολ γηση τονίζονται οι κοινοί στ χοι της οµάδας και µε τη συσχέτιση των δ ο εξασφαλίζεται η αλληλεξάρτηση των µελών (βλ. Ματσαγγο ρας, 2000: ). Κριτήρια αξιολ γησης αποτελο ν η ποι τητα και η εγκυρ τητα του συλλογικο έργου, καθώς και η ικαν τητα της οµάδας να λειτουργεί συλλογικά Αξιοποίηση Νέων Τεχνολογιών Για την αποτελεσµατική οργάνωση της διδασκαλίας κρίνεται σκ πιµο να γνωρίζει ο εκπαιδευτικ ς το περιεχ µενο και τις δραστηρι τητες που περιλαµβάνονται στο λογισµικ (CD-Rom), το οποίο συνοδε ει το βιβλίο του µαθητή. Η αξιοποίηση του λογισµικο έχει στ χο την εµπέδωση και αποσαφήνιση των εννοιών και λειτουργεί συµπληρωµατικά στις δραστηρι τητες του βιβλίου του µαθητή, στην άντληση περισσ τερων πληροφοριών για την υλοποίηση των σχεδίων εργασίας, αλλά και στην αυτ -αξιολ γηση και ετερο-αξιολ γηση Αξιολόγηση Τεχνικές Αξιολόγησης Η αξιολ γηση του µαθητή σ µφωνα µε τις προτειν µενες διδακτικές στρατηγικές, που µπορο ν να εφαρµ ζονται ανάλογα µε τη διδακτική εν τητα, δεν έχει τη µορφή των παραδοσιακών τεχνικών αξιολ γησης της επίδοσης των µαθητών, αλλά αποσκοπεί κυρίως: στη διαπίστωση της επίτευξης των στ χων της µάθησης στο σχεδιασµ των επ µενων σταδίων της µάθησης στη διερε νηση και αποτ πωση της ατοµικής και συλλογικής πορείας των µαθητών στον εντοπισµ των µαθησιακών δυσκολιών και των ελλείψεων των µαθητών στην καλλιέργεια του ερευνητικο πνε µατος των µαθητών στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίµησης των µαθητών στην απ κτηση µεταγνωστικών ικανοτήτων εκ µέρους των µαθητών µέσα απ τη διαχείριση της µάθησής τους. στην ποιοτική αναβάθµιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Τεχνικές αξιολόγησης Οι τεχνικές αξιολ γησης συναρτώνται άµεσα µε τους σκοπο ς και τους στ χους που τίθενται σε κάθε διδακτική εν τητα του µαθήµατος. Η αξιολ γηση µπορεί να γίνει απ το δάσκαλο (ετεροαξιολ γηση), απ τους ίδιους τους µαθητές (αυτ -αξιολ γηση και αλληλο-αξιολ γηση), καθώς και απ άλλους «εξωτερικο ς» αξιολογητές, πως η ευρ τερη σχολική κοιν τητα. Στις τεχνικές αξιολ γησης περιλαµβάνονται οι γραπτές ή προφορικές εξετάσεις µε ερωτήσεις κλειστο ή ανοικτο τ που, οι συνθετικές δηµιουργικές διερευνητικές εργασίες (σχέδια εργασίας projects), η συστηµατική παρατήρηση, ο φάκελος εργασιών, η αυτοαξιολ γηση του µαθητή ή αξιολ γηση απ τους συµµαθητές τους η αξιολ γηση απ την ευρ τερη µαθητική κοιν τητα και τους γονείς (βλ. ΦΕΚ 303/ : ). ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 15

16 EIΣAΓΩΓH Ενδεικτικό ιάγραµµα ιδασκαλίας Το κεφάλαιο «Ρ λοι, δικαιώµατα και υποχρεώσεις των µελών της οικογένειας» εντάσσεται στην εν τητα «Η Οικογένεια». ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Ρόλοι, δικαιώµατα και υποχρεώσεις των µελών της οικογένειας» Γνωστικές περιοχές που προσεγγίζονται διαθεµατικά: Γλώσσα Ιστορία Γεωγραφία Φυσικές Επιστήµες Θρησκευτικά Αισθητική Αγωγή Τεχνολογία Παράδοση και η ευρ τερη κοινωνία (ηθικές αξίες, οικονοµία) Στόχος: Καταν ηση των δικαιωµάτων και των υποχρεώσεων των µελών της οικογένειας. Επιµέρους στόχοι: Να είναι σε θέση οι µαθητές: Να προσεγγίσουν και να αποσαφηνίσουν τις έννοιες «µορφή της οικογένειας», «ρ λοι και οργάνωση της οικογένειας» και «δικαιώµατα και υποχρεώσεις των µελών της οικογένειας». Να αναφέρουν ρ λους των µελών της ελληνικής οικογένειας. Να αναπτ ξουν δεξι τητες συνεργασίας και επικοινωνίας µε τα άλλα µέλη της οικογένειας. Να αναφέρουν τον δικ τους ρ λο µέσα στην οικογένεια. Να αναπτ ξουν υπε θυνη στάση και διάθεση αρµονικής συν παρξης µε τα µέλη της οικογένειάς τους. Να διαπιστώσουν αλλαγές που συντελέστηκαν στις σχέσεις µεταξ των µελών στην ελληνική οικογένεια, εξετάζοντας παλαι τερες εποχές και συγκρίνοντας µε τη σ γχρονη εποχή. Χρονική διάρκεια: δ ο (2) διδακτικές ώρες Μεθοδολογία: Εποικοδοµητική µέθοδος διδασκαλίας. Βιωµατική - µαθητοκεντρική και οµαδοσυνεργατική διδακτική προσέγγιση, που στην πληρ τητά της αναπτ σσεται µε συνθετικές εργασίες (Project). Ολιστική προσέγγιση της γνώσης και διαθεµατικ τητα µε αξιοποίηση θεµελιωδών εννοιών (άτοµο σ νολο, αλληλεπίδραση, οµοι τητα- διαφορά, σ στηµα κ.ά.). Τρόπος υλοποίησης: Έγερση ενδιαφέροντος: Οι µορφές οικογένειας που απεικονίζονται και η προσεκτική ανάγνωση του κειµένου αποτελο ν το ερέθισµα για διεξοδική συζήτηση ως προς την οργάνωση της οικογένειας ως κοινωνικής οµάδας, τα µέλη που την αποτελο ν και τις σχέσεις που αναπτ σσουν µεταξ τους. 16 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

17 EIΣAΓΩΓH Προώθηση της ενεργητικής συµµετοχής των µαθητών µε συνέχιση της συζήτησης και διαθεµατική ολιστική διασ νδεση (άτοµο-σ νολο). Ελε θερη έκφραση των προβληµατισµών και των απ ψεων / ιδεών των µαθητών για τη σ νθεση της οικογένειας, τις σχέσεις των µελών της, καθώς και για τους ρ λους τους (οργάνωση). Ανατροφοδ τηση των γνώσεων απ προϋπάρχουσα εµπειρία και µε αναζήτηση παραδειγ- µάτων απ την Ιστορία, για διαπίστωση των αλλαγών που έχουν συντελεστεί στην οργάνωση της οικογένειας κατά την ιστορική της εξέλιξη. Επισήµανση της αναγκαι τητας της εξασφάλισης οµαλών και ειρηνικών σχέσεων µεταξ των µελών µιας οικογένειας. Ανάδειξη της αλληλεπίδρασης και της συνεργασίας των µελών της οικογένειας. Εκτέλεση δραστηριοτήτων για εµπέδωση και επέκταση σων διδάχθηκαν. Εποπτικό και διδακτικό υλικό: Βιβλίο του µαθητή CD-R ª (λογισµικ ) Internet (διαδίκτυο) Video Φωτογραφίες Ανθολ γιο Λογοτεχνικών Κειµένων Ε και ΣΤ ηµοτικο Βιβλία απ την προτειν µενη βιβλιογραφία. Αξιολόγηση: Η επίτευξη των στ χων του κεφαλαίου και η δραστηριοποίηση των µαθητών µπορεί να ελεγχθεί µε: Παρατήρηση της συµµετοχής των µαθητών κατά τη διάρκεια διεξαγωγής του µαθήµατος (ικαν τητα επικοινωνίας, εφαρµογή καν νων διαλ γου, επιχειρηµατολογία, έκφραση συναισθηµάτων κ.ά.). ιερευνητικές ερωτήσεις. Εκτέλεση και έλεγχο των δραστηριοτήτων του βιβλίου του µαθητή (ατοµικών οµαδικών). Εκτέλεση ασκήσεων απ το λογισµικ του µαθήµατος, που παρέχεται και δυνατ τητα αυτοαξιολ γησης. ραµατοποίηση και παιχνίδια ρ λων (επιν ηση σεναρίου). ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 17

18 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Το Άτοµο και η Κοινωνία Η συγκεκριµένη θεµατική ολοκληρώνεται σε 4 εν τητες, οι οποίες παρατίθενται στη συνέχεια: Εν τητα α : Η οικογένεια Κεφάλαιο 1ο: Η οικογένεια, τα µέλη της και οι µεταξ τους σχέσεις Κεφάλαιο 2ο: Ρ λοι, δικαιώµατα και υποχρεώσεις των µελών της οικογένειας Α. Η µορφή της οικογένειας Β. Ρ λοι και οργάνωση Γ. ικαιώµατα και υποχρεώσεις Κεφάλαιο 3ο: υσκολίες που αντιµετωπίζει η οικογένεια Εν τητα β : Το Εκπαιδευτικ Σ στηµα Κεφάλαιο 1ο: Το εκπαιδευτικ σ στηµα και το σχολείο Κεφάλαιο 2ο: Ένα σχολείο για λους Εν τητα γ. Η Εκκλησία Κεφάλαιο 1ο: Η εκκλησία της Ελλάδος Κεφάλαιο 2ο: Άλλα θρησκε µατα στην Ελλάδα Εν τητα δ : Οργάνωση κοινωνικής και πολιτικής ζωής Κεφάλαιο 1ο: Οι ήµοι και οι Κοιν τητες στην Ελλάδα Κεφάλαιο 2ο: Οργάνωση ιοίκηση των ήµων και Κοινοτήτων Κεφάλαιο 3ο: Οι εκλογές στο ήµο Κεφάλαιο 4ο: Η οικονοµική οργάνωση των ήµων Κεφάλαιο 5ο: Οργανωµένες οµάδες Σ λλογοι

19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο: Η οικογένεια, τα µέλη της και οι µεταξύ τους σχέσεις Στόχοι του µαθήµατος ΕΝΟΤΗΤΑ Α Η οικογένεια Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να αντιληφθο ν τι η οικογένεια είναι η πρωταρχική κοινωνική οµάδα που αποτελείται απ άτοµα µέλη διαφορετικο φ λου, ηλικίας και ενδιαφερ ντων. Να κατανοήσουν τι µεταξ των µελών της οικογένειας αναπτ σσονται σχέσεις αγάπης, φροντίδας, αλληλοβοήθειας και αλληλεπίδρασης. Να εκτιµήσουν τη σηµασία της οικογένειας για το άτοµο και την κοινωνία. ιεξαγωγή του µαθήµατος Με αφορµή τα σκίτσα που παρουσιάζουν µια οικογένεια στο σπίτι και µια οικογενειακή συγκέντρωση την ηµέρα του Πάσχα, ξεκινά η συζήτηση για τα µέλη της οικογένειας και τις µεταξ τους σχέσεις. Μέσα απ το κείµενο γίνεται αναφορά στις σχέσεις, στους δεσµο ς συγγένειας, στην αλληλοβοήθεια και στη συνεργασία, στην αλληλεπίδραση και στην αλληλεξάρτηση µεταξ των µελών της οικογένειας. Μπορεί να γίνει αναφορά στο γεγον ς τι στις σ γχρονες δυτικές κοινωνίες, πως η δική µας, υπάρχουν δυο είδη γάµου, ο θρησκευτικ ς και ο πολιτικ ς. Η Πολιτεία έχει θεσπίσει ν µους για την προστασία της οικογένειας. Ένας γάµος πραγµατοποιείται ταν οι µελλ νυµφοι ενηλικιωθο ν, δηλαδή είναι πάνω απ 18 χρ νων. Ο πολιτικ ς γάµος τελείται στο ηµαρχείο απ το δή- µαρχο ή εκπρ σωπο του δηµάρχου, που έχει σχετική άδεια µε την παρουσία µαρτ ρων. Ο θρησκευτικ ς τελείται στην εκκλησία απ τον ιερέα. Κάθε λα ς έχει διαφορετικά ήθη και έθιµα σχετικά µε το γάµο. Πάντως για λους τους ανθρώπους, σε ποιο πολιτισµ κι αν ανήκουν, ο γάµος εν ς ζευγαριο αποτελεί ένα σπουδαίο γεγον ς. Ακολουθο ν πληροφορίες για τις ανάγκες που ικανοποιεί η οικογένεια, οι οποίες αποδεικν ουν και τη σηµασία της οικογένειας για το άτοµο και την κοινωνία. Οι µαθητές, επίσης, αναπτ σσουν κατά τη συζήτηση συγκεκριµένα επιχειρήµατα, για να στηρίξουν τη θέση τι η οικογένεια έχει εξαιρετική σηµασία για το άτοµο, αλλά και για το κοινωνικ σ νολο. ίνεται, έτσι, αφορµή για αξιοποίηση του διπ λου διαθεµατικών εννοιών «άτοµο σ νολο». Είναι φανερ τι εδώ αξιοποιείται και το δίπολο «οµοι τητα διαφορά» (Φ.Ε.Κ., τε χος Β, αρ. φ λλου 304/ , Παράρτηµα τ µος Β, σελ. 4371). Με τη σ ντοµη δραστηρι τητα που ακολουθεί µπορεί να επεκταθεί η συζήτηση σχετικά µε τα µέλη της οικογένειας, τις κοινές τους δραστηρι τητες και τις µεταξ τους σχέσεις. ραστηριότητα Η αντίστοιχη δραστηρι τητα στο βιβλίο του µαθητή έχει στ χο να βοηθήσει τους µαθητές να συνειδητοποιήσουν τη σπουδαι τητα των οµαλών σχέσεων µέσα σε µια οικογένεια. Αναλαµβάνοντας ρ λους και παίζοντας το σενάριο θα αντιληφθο ν την έννοια της αλληλεγγ ης και της συ- µπαράστασης. Επιπλέον δραστηριότητες ραστηρι τητες που µπορο ν να πραγµατοποιηθο ν στο τέλος της συγκεκριµένης εν τητας: 1. Οι µαθητές µπορο ν να συλλέξουν πληροφορίες απ τα βιβλία της Ιστορίας για την καθηµε- ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

20 ΕΝΟΤΗΤΑ Α Η οικογένεια 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία ρινή ζωή των οικογενειών στις διάφορες εποχές. ίνεται έµφαση στην ανάγκη δηµιουργίας οικογένειας. 2. Για τη διαθεµατική διασ νδεση του κεφαλαίου µε το γλωσσικ µάθηµα, γίνεται παραποµπή στα κείµενα απ το Ανθολ γιο Λογοτεχνικών Κειµένων «Με λογισµ και µ νειρο», Ε και ΣΤ ηµοτικο. Ενδεικτικά αναφέρονται τα κείµενα: Λ τη Πέτροβιτς Ανδρουτσοπο λου, Η µαµά µας η θάλασσα, σελ και Ι.. Ιωαννίδης, Το καυκασιαν παραµ θι, σελ Αξιολόγηση Η επίτευξη των στ χων του κεφαλαίου και η δραστηριοποίηση των µαθητών µπορεί να ελεγχθεί µε: Την παρατήρηση της συµµετοχής των µαθητών σε λη τη διαδικασία του µαθήµατος. ιερευνητικές ερωτήσεις. Την εκτέλεση και τον έλεγχο των δραστηριοτήτων του βιβλίου του µαθητή (ατοµικών οµαδικών). Την εκτέλεση ασκήσεων απ το λογισµικ του µαθήµατος, που παρέχεται και δυνατ τητα αξιολ γησης. Παρατηρήσεις Με την αξιολ γηση παρέχεται η δυνατ τητα στον εκπαιδευτικ να διαπιστώσει τυχ ν αδυναµίες και ελλείψεις για επανατροφοδ τηση της διδασκαλίας του. ιαπιστώνει, επίσης, την προσπάθεια και την πρ οδο του κάθε µαθητή σε σχέση µε την προηγο µενη γνώση του. Οι παραπάνω τρ ποι αξιολ γησης θεωρο νται τεχνικές που µπορο ν να εφαρµοστο ν σε λα τα κεφάλαια, γι αυτ δεν θα επαναλαµβάνονται στα επ µενα. Θα αναφέρονται µ νο οι επιπλέον τεχνικές αξιολ γησης. Μετά την ολοκλήρωση κάθε εν τητας, ο έλεγχος γίνεται και µε τη συµπλήρωση των φ λλων αξιολ γησης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο: Ρόλοι, δικαιώµατα και υποχρεώσεις των µελών της οικογένειας (Το κεφάλαιο αυτ θα διδαχθεί σε δ ο διδακτικές ώρες) Για τους στ χους του µαθήµατος, καθώς και για την αξιολ γησή του, παραπέµπουµε στο ενδεικτικ διάγραµµα διδασκαλίας (σελ ). Εδώ θα αναφερθο µε στη διεξαγωγή του µαθήµατος, στις δραστηρι τητες και στις επιπλέον δραστηρι τητες. ιεξαγωγή του µαθήµατος Α. Η µορφή της οικογένειας Πριν τη συζήτηση σχετικά µε τους ρ λους, τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις των µελών µιας οικογένειας, κρίνεται σκ πιµο να προηγηθεί αναφορά στις µορφές της οικογένειας στη σ γχρονη κοινωνία. Με αφορµή τις εικ νες και το κείµενο που ακολουθεί, γίνεται συζήτηση για τις µορφές της οικογένειας. Μορφές οικογένειας που µπορο ν να αναφερθο ν είναι: Πυρηνική: η οικογένεια, την οποία αποτελο ν οι δυο γονείς (πατέρας µητέρα) µε τα ανήλικα παιδιά τους. Αυτή είναι και ο επικρατέστερος τ πος της ελληνικής οικογένειας σήµερα. Μονογονε κή: η οικογένεια, την οποία αποτελο ν τα παιδιά που ζουν µε έναν απ τους δυο γονείς (είτε τον πατέρα είτε τη µητέρα) λ γω διάστασης, διαζυγίου ή θανάτου του εν ς. Μονογονεϊκή οικογένεια µπορεί, επίσης, να προκ ψει, ταν η µητέρα αποκτά παιδί εκτ ς γάµου. 20 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

21 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία ΕΝΟΤΗΤΑ Α Η οικογένεια Πολ τεκνη: η οικογένεια την οποία αποτελο ν οι γονείς και τα παιδιά τους, τα οποία είναι πάνω απ τρία. Πρ κειται για οικογένεια µε πολλά τέκνα. Επανασυγκροτηµένη: η οικογένεια που σχηµατίζεται µε ένα δε τερο γάµο. ταν, δηλαδή, δυο άνθρωποι εισέρχονται σε νέο γάµο και δηµιουργο ν νέα οικογένεια, στην οποία περιλαµβάνονται και τα παιδιά τους απ τον προηγο µενο γάµο (αν υπάρχουν). ιευρυµένη: η οικογένεια, η οποία αποτελείται απ τους γονείς, τα παιδιά, τους παππο δες, τις γιαγιάδες, τους θείους, τις θείες, τα ξαδέλφια και µένουν λοι µαζί. Υπάρχει, βέβαια, και η πολυπολιτισµική οικογένεια, ταν για παράδειγµα ένας Έλληνας ή µια Ελληνίδα συνάψει γάµο µε άτοµο άλλης εθν τητας και άλλου πολιτισµο (Γερµαν, Αµερικαν, Ρώσο, Αγγλίδα, κτλ). Η πολυπολιτισµική οικογένεια είναι µια µορφή οικογένειας, που συναντάται στις µέρες µας, χωρίς να αποτελεί, βέβαια, ξεχωριστ τ πο οικογένειας. Β. Ρόλοι και οργάνωση Με βάση την ερώτηση της Ειρήνης, το κείµενο που ακολουθεί και τη συζήτηση που διεξάγεται στην τάξη για τους ρ λους και την οργάνωση της οικογένειας, προσδιορίζονται µερικά απ τα βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής οικογένειας: η φροντίδα και η ευθ νη των γονέων για τα παιδιά, η συνεργασία και η συν παρξη µέσα στην οικογένεια. Ζητείται απ τους µαθητές να αναφερθο ν και σε άλλα χαρακτηριστικά της ελληνικής οικογένειας, πως στη φροντίδα των παιδιών για τους ηλικιωµένους γονείς, των αδελφών για τις αδελφές, των µεγαλ τερων παιδιών για τα µικρ τερα κτλ. Η συζήτηση συνεχίζεται µε τους µαθητές για τους ρ λους που αναλαµβάνουν τα µέλη των δικών τους οικογενειών και συµπληρώνεται ο σχετικ ς πίνακας. Γ. ικαιώµατα και υποχρεώσεις Αρχίζοντας απ το διάλογο των ηρώων και το κείµενο που ακολουθεί, συζητο µε µε τους µαθητές για τους καν νες της οικογενειακής ζωής και τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις των µελών της οικογένειας που απορρέουν απ αυτο ς. Στη συνέχεια τα παιδιά καλο νται να συµπληρώσουν τον πίνακα µε τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις που έχουν τα ίδια µέσα στην οικογένειά τους. ραστηριότητα Η συγκεκριµένη δραστηρι τητα ως παιχνίδι ρ λων έχει στ χο να προβληµατίσει τα παιδιά σχετικά µε τις σχέσεις µεταξ των µελών µιας οικογένειας και τον τρ πο µε τον οποίο αυτές οι σχέσεις µπορο ν να βοηθήσουν στη λ ση καθηµερινών προβληµάτων (π.χ. οι γονείς έχουν ανάγκη απ ξεκο ραση, ενώ τα παιδιά µαλώνουν). Αν µως οι δεσµοί µεταξ των µελών µιας οικογένειας είναι αρκετά ισχυροί, τέτοιου είδους µικροπροβλήµατα µπορο ν να ξεπεραστο ν γρήγορα και ε κολα µε τη συζήτηση και την εφαρ- µογή κάποιων καν νων που λοι σέβονται µέσα στην οικογένεια. Είναι µια κατάσταση που απαντάται συχνά σε µια οικογένεια και τα παιδιά µπορεί να βιώνουν παρ µοιες καταστάσεις αρκετά συχνά. Επιπλέον δραστηριότητες 1. Τα µέλη της οικογένειάς σου συµφώνησαν να κάνεις πάρτι στα γενέθλιά σου. Η µαµά σου θα κάνει τα ψώνια. Σου ζήτησε να της δώσεις τον κατάλογο µε τα προϊ ντα που θα ήθελες και να υπολογίσεις π σο κοστίζουν. Ετοίµασε τον κατάλογο µε τα προϊ ντα, τις τιµές και τη συνολική δαπάνη. Σε αυτή τη δραστηρι τητα είναι απαραίτητη η συµβολή των Μαθηµατικών, καθώς οι µαθητές καλο νται να ασχοληθο ν µε τον προϋπολογισµ των εξ δων για το πάρτι.τα παιδιά µε βιωµατικ τρ πο κατανοο ν το ρ λο που µπορο ν να παίξουν ως µέλη της οικογένειας και τις ευθ νες που µπορο ν να αναλάβουν. Παράλληλα, η δραστηρι τητα µπορεί να αξιοποιηθεί και προς την κατε θυνση της Αγωγής του Καταναλωτή, καθώς τα παιδιά µέσα στις οµάδες τους ενθαρρ νονται να συζητήσουν ποια προϊ ντα είναι πραγµατικά απαραίτητα και σε ποιες ποσ τητες. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 21

22 ΕΝΟΤΗΤΑ Β Η οικογένεια 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία 2. Αναζήτηση λογοτεχνικών κειµένων ή άρθρων (βιβλιοθήκη, Internet) που σχετίζονται µε τη σ γχρονη ελληνική οικογένεια. Επιχειρείται διαθεµατική προσέγγιση µέσω του βιβλίου της Γλώσσας, αλλά και της ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας. Οι µαθητές διαβάζουν εξωσχολικά βιβλία και ανακαλ πτουν µε αυτ ν τον τρ πο και άλλες πηγές γνώσεων. Ενδεικτικά αναφέρονται τα παρακάτω: Γαλάτειας Γρηγοριάδου Σουρέλη, «Παιχνίδι χωρίς καν νες», Λ τη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπο λου, «Στο τσιµεντένιο δάσος». Για τη διασ νδεση του κεφαλαίου µε το Γλωσσικ µάθηµα, γίνεται παραποµπή στα κείµενα απ το Ανθολ γιο Λογοτεχνικών Κειµένων «Με λογισµ και µ νειρο», Ε και ΣΤ ηµοτικο : Μάνος Κοντολέων, Αποκριάτικη ιστορία, σελ και Ναζίµ Χικµέτ, Νανο ρισµα, σελ Αξιολόγηση Η επίτευξη των στ χων του κεφαλαίου και η δραστηριοποίηση των µαθητών µπορεί να ελεγχθεί µε: 1. Την παρατήρηση της συµµετοχής των µαθητών σε λη τη διαδικασία του µαθήµατος. 2. ιερευνητικές ερωτήσεις. 3. Την εκτέλεση και τον έλεγχο των δραστηριοτήτων του βιβλίου του µαθητή (ατοµικών οµαδικών). 4. Την εκτέλεση ασκήσεων απ το λογισµικ του µαθήµατος, που παρέχεται και δυνατ τητα αξιολ γησης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο: υσκολίες που αντιµετωπίζει η οικογένεια Στόχοι του µαθήµατος Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να αντιληφθο ν τις αξίες της συν παρξης και της συνεργασίας µεταξ των µελών της οικογένειας. Να κατανοήσουν τα προβλήµατα που υπάρχουν σε µια οικογένεια. Να διακρίνουν τους καν νες συµπεριφοράς απ τους ν µους. Να αποδέχονται τη διαφορετικ τητα του άλλου, αλλά και να την αντιµετωπίζουν κριτικά. Να κατανοήσουν οι µαθητές µέσα απ το συγκεκριµένο µάθηµα, γιατί υπάρχουν ν µοι, που προστατε ουν το θεσµ του γάµου και της οικογένειας. ιεξαγωγή του µαθήµατος Με αφορµή τον προβληµατισµ που εισάγουν τα σκίτσα και το κείµενο, γίνεται αναφορά στις δυσκολίες που µπορεί να υπάρχουν σε κάθε οικογένεια. Στη συνέχεια, µετά απ τη συζήτηση και την καταγραφή των καθηµερινών προβληµάτων µιας οικογένειας, γίνεται αναφορά στις αιτίες τους. Επισηµαίνεται τι η οικογένεια οργανώνεται µε βάση ορισµένους καν νες προκειµένου να δοθεί η δυνατ τητα στα µέλη της να ασκήσουν τους ρ λους τους. Στη συνέχεια, µε αφορµή το σενάριο που ακολουθεί, συζητο νται τα προβλήµατα, που ενδέχεται να διαταράξουν την οµαλή λειτουργία της οικογένειας. Αυτά µπορεί να οφείλονται σε ενδογενείς παράγοντες (ασθένεια µέλους οικογένειας, οικογενειακή βία, οικονοµικοί παράγοντες, θάνατος µέλους οικογένειας κτλ.) ή σε εξωγενείς παράγοντες (ανεργία, ναρκωτικά, ρατσισµ ς, ξενοφοβία κτλ.). Μπορεί, επίσης, να σχετίζονται µε οικογενειακές ανάγκες (ψυχαγωγία, ώρες κοινής ησυχίας, κοινωνικές δραστηρι τητες των µελών κτλ.) ή µε υποχρεώσεις και δικαιώµατα (καθαρι τητα, ένδυση, διατροφή κτλ.). Θα µπορο σε ίσως ο εκπαιδευτικ ς να συζητήσει για τις διαφορές των καν νων που θέτει η οι- 22 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

23 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία ΕΝΟΤΗΤΑ Α Η οικογένεια κογένεια απ τους ν µους (διαφορετική η υποχρεωτικ τητα, η έκταση εφαρµογής, η ισχ ς, οι συνέπειες κτλ.), για να καταλάβουν οι µαθητές τη σηµασία που έχει η αποδοχή και ο σεβασµ ς των καν νων και των ν µων και να αντιληφθο ν τις ηθικές αξίες της οικογένειας. Σε αυτ το σηµείο µπορεί να γίνει µια σ ντοµη αναφορά στο Οικογενειακ ίκαιο. Το Οικογενειακ ίκαιο είναι το σ νολο των καν νων του Κράτους, που αναφέρονται στο θεσµ της οικογένειας. Αποτελείται απ διάφορα άρθρα, που ρυθµίζουν τη µνηστεία (τον αρραβώνα), την τέλεση του γάµου, την άδεια γάµου, το διαζ γιο, τη συγγένεια, τις σχέσεις γονέων και τέκνων, την υιοθεσία κ.ά. Αναφέρουµε χαρακτηριστικά το παρακάτω άρθρο: Άρθρο 1507 Γονείς και τέκνα οφείλουν αµοιβαία µεταξύ τους βοήθεια, στοργή και σεβασµό. Με αφορµή τη δραστηρι τητα του κειµένου, συζητάµε για τη συµπεριφορά των µελών της οικογένειας τονίζοντας τι κάθε µέλος µιας οικογένειας οφείλει να σέβεται τους άλλους. Ο εκπαιδευτικ ς αξιοποιώντας το λογισµικ που συνοδε ει το βιβλίο, κάνει αναφορά στη ιακήρυξη των ικαιωµάτων του παιδιο (που θα εξετάσουµε σε επ µενο κεφάλαιο) και συζητά µε τους µαθητές τα δικαιώµατά τους ως µέλη της οικογένειάς τους. ραστηριότητα Σε αυτή τη δραστηρι τητα οι µαθητές µέσα απ τη συζήτηση, βιώνουν τα προβλήµατα που µπορεί να υπάρχουν σε µια οικογένεια. Με διαλογική συζήτηση των µελών µιας οικογένειας αποφασίζεται ο τρ πος µε τον οποίο θα αντιµετωπιστεί το πρ βληµα και αναζητείται η καλ τερη λ ση. Τονίζεται επίσης η σηµασία της συνεργασίας στην οικογένεια και ο σεβασµ ς της προσωπικ τητας του άλλου. Επιδιώκεται δηλαδή, ο προσδιορισµ ς των ρ λων των µελών της ελληνικής οικογένειας, καθώς και οι έννοιες της αλληλοκαταν ησης, του αλληλοσεβασµο και της αλληλοβοήθειας. Επιπλέον δραστηριότητες 1. Οι µαθητές χωρίζονται σε οµάδες, συζητο ν και καταγράφουν καταστάσεις που δηµιουργο ν προβλήµατα µέσα στην οικογένεια. Με αυτή τη δραστηρι τητα επιδιώκεται µέσα απ τη συζήτηση και την καταγραφή, η βιωµατική προσέγγιση των προβληµάτων που υπάρχουν σε µια οικογένεια. 2. Με βάση το λογισµικ της τάξης (CD ROM) γίνεται αναφορά σε επίκαιρα θέµατα ή προβλήµατα της καθηµερινής ζωής επιδιώκοντας µε την επίλυσή τους την ανάπτυξη συγκεκριµένων στάσεων των µαθητών. Για παράδειγµα: «Μένεις στον 4 ο ροφο µιας πολυκατοικίας και ενοχλείς µε τη συµπεριφορά σου τους ενοίκους του 3 ου ορ φου. Τι θα κάνεις, για να σταµατήσουν τα παράπονα αυτών των ανθρώπων;». Αξιολόγηση Με τη µορφή διαλ γου ή µε συνεργατικές δραστηρι τητες που επιτρέπουν και την αλληλεπίδραση των µαθητών, ο εκπαιδευτικ ς µπορεί να ελέγξει αν οι µαθητές καταν ησαν τι µια οικογένεια που λειτουργεί µε βάση το σεβασµ των δικαιωµάτων και των υποχρεώσεων, µπορεί να επιλ ει τα προβλήµατα που ανακ πτουν. Ο εκπαιδευτικ ς στηρίζεται στις δραστηρι τητες της εν τητας και στη συζήτηση µε τους µαθητές. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 23

24 ΕΝΟΤΗΤΑ Β Το Εκπαιδευτικό Σύστηµα 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία Κεφάλαιο 1ο: Το εκπαιδευτικό σύστηµα και το σχολείο Πριν ασχοληθο µε µε το εκπαιδευτικ σ στηµα και τις βαθµίδες της εκπαίδευσης, καλ θα είναι να τονίσουµε την αναγκαι τητα της εκπαίδευσης και τα οφέλη της για τον άνθρωπο. Στόχοι του µαθήµατος Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να αναζητήσουν οι µαθητές στοιχεία σχετικά µε τη διάρθρωση του Ελληνικο Εκπαιδευτικο Συστήµατος. Παράλληλα να αναζητήσουν στοιχεία για εκπαιδευτικά συστήµατα άλλων χωρών και να τα συγκρίνουν µε το ελληνικ. Με τη σ γκριση επιδιώκεται να εκτιµήσουν τη σηµασία της δωρεάν και υποχρεωτικής εκπαίδευσης, να αναγνωρίσουν την εκπαίδευση ως βασικ αγαθ και δικαίωµα του παιδιο και να αναπτ ξουν θετική στάση απέναντι στην εκπαίδευση και την παιδεία γενικ τερα. Να αναπτ ξουν την ικαν τητά τους να διαβάζουν και να επεξηγο ν σχηµατικές παραστάσεις. ιεξαγωγή του µαθήµατος Με αφορµή το διάλογο των ηρώων και τα θέµατα προς συζήτηση, συζητάµε στην τάξη για την εκπαίδευση ως αξία. Αναδεικν εται έτσι η σηµασία της και η ανάγκη παρξης εν ς οργανωµένου εκπαιδευτικο συστήµατος, καθώς και η αξία της υποχρεωτικής και δωρεάν εκπαίδευσης, που είναι κατοχυρωµένη απ το Σ νταγµα. Επίσης, οι µαθητές προβληµατίζονται για το µέλλον των παιδιών που δεν πηγαίνουν σχολείο. Κατά την κρίση του εκπαιδευτικο µπορεί να γίνει αναφορά και στο παρακάτω άρθρο του Συντάγµατος, µε το οποίο κατοχυρώνεται το δικαίωµα στην εκπαίδευση και τονίζεται η σηµασία της για το κράτος αλλά και για το κάθε άτοµο ξεχωριστά. Άρθρο Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευµατική, επαγγελµατική και φυσική αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες. 3. Τα έτη υποχρεωτικής φοίτησης δεν µπορεί να είναι λιγότερα από εννέα. 4. Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωµα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθµίδες της στα κρατικά εκπαιδευτήρια. Το Κράτος ενισχύει τους σπουδαστές που διακρίνονται, καθώς και αυτούς που έχουν ανάγκη από βοήθεια ή ειδική προστασία, ανάλογα µε τις ικανότητές τους. Τονίζεται τι η µ ρφωση και η γνώση βοηθά κάθε άνθρωπο να γνωρίζει το περιβάλλον του. Σηµασία έχει να κατανοήσει ο µαθητής την αξία της µ ρφωσης. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η διάρθρωση του ελληνικο εκπαιδευτικο συστήµατος και οι εκπαιδευτικές βαθµίδες. Ο εκπαιδευτικ ς µπορεί να δείξει στους µαθητές τη σχηµατική παρουσίαση του ελληνικο εκπαιδευτικο συστήµατος µέσα απ την ιστοσελίδα του Υπ.Ε.Π.Θ. ( Μπορεί επίσης να αναλ σει µαζί τους τις δυνατ τητες που παρέχει το ελληνικ εκπαιδευτικ σ στη- µα και τους διαφορετικο ς δρ µους που µπορεί ο καθένας να ακολουθήσει ανάλογα µε τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά του (Σχολικ ς Επαγγελµατικ ς Προσανατολισµ ς). Πιο αναλυτικά το εκπαιδευτικ µας σ στηµα διακρίνεται: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

25 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία ΕΝΟΤΗΤΑ Β Το Εκπαιδευτικό Σύστηµα (Πηγή: Ιστοσελίδα Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων: Στην προσχολική εκπαίδευση που περιλαµβάνει τους παιδικο ς σταθµο ς, που φοιτο ν τα παιδιά µέχρι 4 ετών. H προσχολική αγωγή είναι εξαιρετικά σηµαντική για την εξοικείωση του µικρο παιδιο µε το σχολικ περιβάλλον και την οµαδική εργασία. Στην Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση (1 η βαθµίδα) που περιλαµβάνει το Νηπιαγωγείο, το οποίο διαρκεί ένα χρ νο και είναι υποχρεωτικ και το ηµοτικ σχολείο, που διαρκεί 6 χρ νια και είναι επίσης υποχρεωτικ. Στη ευτεροβάθµια Εκπαίδευση (2 η βαθµίδα) που περιλαµβάνει το Γυµνάσιο (Υποχρεωτική ευτεροβάθµια) και το Ενιαίο Λ κειο ή τα Επαγγελµατικά Λ κεια (ΕΠΑ.Λ.) ή Επαγγελµατικές Σχολές (ΕΠΑ.Σ) - Επαγγελµατικά Τεχνικά Λ κεια - (Μετα-υποχρεωτική ευτεροβάθµια). Στην Τριτοβάθµια Εκπαίδευση (3 η βαθµίδα) που περιλαµβάνει τα Πανεπιστήµια (Α.Ε.Ι.) και τα Ανώτατα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρ µατα (Α.Τ.Ε.Ι.). Η εισαγωγή των φοιτητών σε αυτά τα ιδρ µατα εξαρτάται απ την επίδοσή τους σε εξετάσεις εθνικο επιπέδου. Επιπροσθέτως, στο Ελληνικ Ανοικτ Πανεπιστήµιο (Ε.Α.Π.) οι φοιτητές γίνονται αποδεκτοί απ την ηλικία των 22 ετών, µετά απ κλήρωση. Ιδιαίτερη αναφορά χρειάζεται να γίνει στη σηµασία της δεκάχρονης (10) υποχρεωτικής εκπαίδευσης και της δωρεάν παιδείας σε λες τις βαθµίδες. Συζητο νται προτάσεις απ το υλικ που έφεραν οι µαθητές για την εκπαίδευση των παιδιών σε άλλες χώρες. Παράλληλα, γίνεται αναφορά στα εκπαιδευτικά συστήµατα άλλων χωρών, µέσα απ την παρουσίαση περιπτώσεων παιδιών απ το εξωτερικ. Αξιοποιείται η έννοια του συστήµατος, αλλά και της οµοι τητας διαφοράς, καθώς γίνεται απ τους µαθητές η σ γκριση των διαφ ρων εκπαιδευτικών ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 25

26 { { ΕΝΟΤΗΤΑ Β Το Εκπαιδευτικό Σύστηµα 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία συστηµάτων. Οι µαθητές µπορο ν να βρουν στοιχεία στο διαδίκτυο (πnternet) απ τις παρακάτω ιστοσελίδες: Γίνεται αναφορά στα χαρακτηριστικά του συστήµατος (π.χ. ενιαίο σ νολο, αλληλεξάρτηση, αλληλεπίδραση, οργάνωση, δοµή, καν νες κτλ.). Οι µαθητές καλο νται να επισηµάνουν αυτά τα χαρακτηριστικά τ σο στο εκπαιδευτικ σ στηµα σο και στην οικογένεια, η οποία αποτελεί σ στηµα. Η συζήτηση θα επεκταθεί και σε άλλα συστήµατα που έχουν γνωρίσει τα παιδιά σε άλλα µαθήµατά τους (π.χ. γλωσσικ, αριθµητικ, ηλιακ, οικοσ στηµα κτλ.). Μπορεί, επίσης, ανάλογα µε το επίπεδο, να επισηµανθεί η πολυσηµία της έννοιας «σ στηµα» (π.χ. δουλε ει µε σ στηµα, οδικ σ στηµα, κοινοβουλευτικ σ στηµα, νέο σ στηµα διδασκαλίας, τυφλ σ στηµα, το έχει σ στηµα να αργεί στη δουλειά του κ.ά.). ραστηριότητα Με τη συγκεκριµένη δραστηρι τητα επιδιώκεται η ενεργητική συµµετοχή των παιδιών και η ελε θερη έκφρασή τους. Ο στ χος είναι η εµπέδωση της οργάνωσης του ελληνικο εκπαιδευτικο συστήµατος, αλλά και η αξιολ γηση των γνώσεων και των στάσεων των µαθητών σε σχέση µε τα επαγγέλµατα. Αν ο εκπαιδευτικ ς αποφασίσει να δείξει στα παιδιά τη σχηµατική παρουσίαση του εκπαιδευτικο µας συστήµατος, µπορεί να επεκτείνει τη συζήτηση για το επάγγελµα που θα τα ενδιέφερε να ασκήσουν και την πορεία που θα ακολουθήσουν για την επίτευξη του στ χου τους. Σηµαντικ είναι εδώ να αποφευχθεί η δηµιουργία προτ πων σε σχέση µε τα επαγγέλµατα και να τονιστεί τι λα τα επαγγέλµατα είναι σηµαντικά και χρήσιµα. Τα παιδιά θα βοηθηθο ν απ το σχεδιάγραµµα, που ακολουθεί: Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστηµα Α.Ε.Ι. Α.Τ.Ε.Ι. 3η βαθµίδα εκπαίδευσης ΛΥΚΕΙΑ ΕΠΑ.Λ. 2η βαθµίδα εκπαίδευσης 10/χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση { Γυµνάσια ηµοτικά Σχολεία 1η βαθµίδα εκπαίδευσης Νηπιαγωγείο Παιδικοί Σταθµοί 26 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

27 Επιπλέον δραστηριότητες 1. Μπορο µε να αναζητήσουµε στοιχεία για τις διαφορές και τις οµοι τητες ανάµεσα στο ελληνικ εκπαιδευτικ σ στηµα και σε εκπαιδευτικά συστήµατα άλλων χωρών σε βιβλία, στο διαδίκτυο (βλέπε ιστοσελίδες στη διεξαγωγή του µαθήµατος) ή απ φίλους ή συµµαθητές που κατάγονται απ άλλες χώρες. Η συγκεκριµένη δραστηρι τητα αποβλέπει στη σ γκριση ξένων εκπαιδευτικών συστηµάτων µε το ελληνικ και προτείνεται να πραγµατοποιηθεί ως σχέδιο εργασίας (Project). Αποτελεί αξιολογική δραστηρι τητα µε σκοπ την αξιοποίηση και την εµπέδωση των σχετικών εννοιών και της δοµής του ελληνικο εκπαιδευτικο συστή- µατος. 2. Για τη διασ νδεση µε το γλωσσικ µάθηµα γίνεται παραποµπή στα κείµενα απ το Ανθολ γιο Λογοτεχνικών Κειµένων «Με λογισµ και µ νειρο», Ε και ΣΤ ηµοτικο, πως Ζαν Ζακ Σεµπέ Ρενέ Γκοσιν, Οι έλεγχοι, σελ και Ευγενία Φακίνου, Η Αστραδενή στο νέο σχολείο της, σελ Αξιολόγηση Ο εκπαιδευτικ ς µε τις τεχνικές αξιολ γησης που προσφέρει το κάθε κεφάλαιο (δραστηρι τητες) και µε τις τεχνικές των ρ λων ή εργασιών σε οµάδες αξιολογεί το βαθµ δηµιουργικής συµµετοχής των µαθητών και καταν ησης λειτουργίας του ελληνικο εκπαιδευτικο συστήµατος. Με διερευνητικές ερωτήσεις σε µορφή διαλ γου διακρίνει αν επιτε χθηκε ο στ χος, δηλαδή αν οι µαθητές καταν ησαν τι η εκπαίδευση είναι βασικ αγαθ και δικαίωµα του κάθε παιδιο. Οι επιπλέον δραστηρι τητες ενισχ ουν τον εκπαιδευτικ στην αξιολ γηση του έργου του. Κεφάλαιο 2ο: Ένα σχολείο για όλους Στόχοι του µαθήµατος 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία ΕΝΟΤΗΤΑ Β Το Εκπαιδευτικό Σύστηµα Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να διαπιστώσουν οι µαθητές την αναγκαι τητα της παρξης εν ς θεσµικο πλαισίου για την Εκπαίδευση, µε ν µους που ρυθµίζουν τη δοµή, την οργάνωση και τη λειτουργία της. Να προσεγγίσουν την έννοια της ισ τητας των ευκαιριών στην εκπαίδευση και να εκτιµήσουν τη σηµασία της. Να διακρίνουν τρ πους µε τους οποίους το κράτος µεριµνά για την εκπαίδευση ειδικών οµάδων µαθητών, που αντιµετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες. Τέλος, να αποκτήσουν στάση αποδοχής απέναντι στα άτοµα αυτών των κοινωνικών οµάδων. ιεξαγωγή του µαθήµατος Με αφορµή τη συζήτηση των δυο παιδιών απ διαφορετικές κοινωνικές οµάδες (τσιγγάνα, αλλοδαπ ς) γίνεται αναφορά στην αναγκαι τητα στήριξης των παιδιών που αντιµετωπίζουν δυσκολίες στη φοίτησή τους στο σχολείο. Τονίζεται η διαφορετικ τητα του κάθε παιδιο και στο κείµενο που ακολουθεί η ειδική µέριµνα που λαµβάνεται για τα παιδιά µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (Α.µ.Ε.Ε.Α.). Επισηµαίνεται η ισ τητα των ευκαιριών στην εκπαίδευση για λους και γίνεται αναφορά σε Ειδικά σχολεία, σε Τµήµατα Ένταξης, σε Τάξεις Υποδοχής, κτλ. Βάση για λη τη συζήτηση βέβαια θα αποτελέσει η αξία της εκπαίδευσης, πως αυτή παρουσιάζεται στην παράγραφο 2 του Άρθρου 16 του Συντάγµατος, που παρατίθεται στο βιβλίο του µαθητή. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 27

28 ΕΝΟΤΗΤΑ Β Το Εκπαιδευτικό Σύστηµα 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία Αναφερ µαστε σε λες τις οµάδες (τσιγγάνοι, µετανάστες κτλ.), που παρουσιάζουν ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες και στον τρ πο, µε τον οποίο αυτές αντιµετωπίζονται απ το Κράτος. Ο εκπαιδευτικ ς, θα µπορο σε να φωτοτυπήσει τα παρακάτω κείµενα και να τα µοιράσει σε αντίστοιχες οµάδες, προκειµένου να διερευνηθεί ο τρ πος µε τον οποίο το κράτος στηρίζει την κάθε οµάδα πληθυσµο σε σχέση µε τις εκπαιδευτικές τους ανάγκες. Παραθέτουµε το αντίστοιχο Φ.Ε.Κ., που αφορά την εκπαίδευση των ατ µων µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Παράλληλα, ο εκπαιδευτικ ς µπορεί να αξιοποιήσει το βασικ ν µο για τη δοµή και λειτουργία της εκπαίδευσης (Ν. 1566/85). ΦΕΚ Α'78/ ΝΟΜΟΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ.2817/2000 Εκπαίδευση των ατ µων µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και άλλες διατάξεις Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Εκδίδουµε τον ακ λουθο ν µο που ψήφισε η Βουλή: ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΕΙ ΙΚΕΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ Άρθρο 1 Έννοια, σκοπός και καθεστώς 1. Άτοµα µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, κατά την έννοια του παρόντος, θεωρούνται τα άτοµα που έχουν σηµαντική δυσκολία µάθησης και προσαρµογής εξαιτίας σωµατικών, διανοητικών, ψυχολογικών, συναισθηµατικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων. 2. Στα άτοµα αυτά περιλαµβάνονται όσοι: α) Έχουν νοητική ανεπάρκεια ή ανωριµότητα. β) Έχουν ιδιαίτερα σοβαρά προβλήµατα όρασης (τυφλοί, αµβλύωπες) ή ακοής (κωφοί, βαρήκοοι). γ) Έχουν σοβαρά νευρολογικά ή ορθοπεδικά ελαττώµατα ή προβλήµατα υγείας. δ) Έχουν προβλήµατα λόγου και οµιλίας. ε) Έχουν ειδικές δυσκολίες στη µάθηση, όπως δυσλεξία, δυσαριθµησία, δυσαναγνωσία. στ) Έχουν σύνθετες γνωστικές, συναισθηµατικές και κοινωνικές δυσκολίες και όσοι παρουσιάζουν αυτισµό και άλλες διαταραχές ανάπτυξης. 3. Στα άτοµα µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες περιλαµβάνονται επίσης πρόσωπα νηπιακής, παιδικής και εφηβικής ηλικίας που δεν ανήκουν σε µία από τις προηγούµενες περιπτώσεις, αλλά έχουν ανάγκη από ειδική εκπαιδευτική προσέγγιση και φροντίδα για ορισµένη περίοδο ή για ολόκληρη την περίοδο της σχολικής ζωής τους. Οι µαθητές για τους οποίους δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις των παραγράφων 2 και 3, καθώς και οι µαθητές που για µόνο το λόγο ότι η µητρική τους γλώσσα δεν είναι ελληνική, εµφανίζουν µειωµένη σχολική επίδοση, δεν θεωρούνται άτοµα µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. [ ] 6. Στα άτοµα που έχουν ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες παρέχεται ειδική εκπαίδευση, η οποία στο πλαίσιο των σκοπών της πρωτοβάθµιας, δευτεροβάθµιας και τεχνικής επαγγελµατικής εκπαίδευσης επιδιώκει ιδιαίτερα: α) την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους, β) τη βελτίωση των ικανοτήτων και δεξιοτήτων, ώστε να καταστεί δυνατή η ένταξη ή επανένταξή τους στο κοινό εκπαιδευτικό σύστηµα και η συµβίωση µε το κοινωνικό σύνολο, γ) την επαγγελµατική τους κατάρτιση και τη συµµετοχή τους στην παραγωγική διαδικασία, δ) την αλληλοαποδοχή τους µε το κοινωνικό σύνολο και την ισότιµη κοινωνική τους εξέλιξη. 28 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

29 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία ΕΝΟΤΗΤΑ Β Το Εκπαιδευτικό Σύστηµα 7. Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων λαµβάνονται µέτρα και παρέχονται υπηρεσίες στα παραπάνω άτοµα ηλικίας έως 22 ετών σε όλες τις τάξεις των σχολείων πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης. Στα µέτρα αυτά περιλαµβάνονται ιδίως η κατάρτιση και εφαρµογή ειδικών προγραµµάτων και µεθόδων διδασκαλίας, η χρησιµοποίηση διδακτικού υλικού και η χορήγηση οργάνων και λοιπού ειδικού εξοπλισµού και γενικά κάθε είδους διευκολύνσεις καιεργονοµικές διευθετήσεις. Στις υπηρεσίες περιλαµβάνονται ιδίως η διάγνωση των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών των ατόµων µε ειδικές ανάγκες, η αξιολόγηση, η παιδαγωγική και ψυχολογική υποστήριξη, η φυσικοθεραπεία, η εργοθεραπεία, η αγωγή λόγου, η κοινωνική και συµβουλευτική εργασία, η µεταφορά και η µετακίνηση και κάθε άλλο µέτρο ή υπηρεσία που υποστηρίζουν την ισότιµη µεταχείριση των ατόµων µε ειδικές ανάγκες: Όπου στις διατάξεις του παρόντος αναφέρεται διάγνωση, νοείται η διάγνωση των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών. ραστηριότητα Πρ κειται για µια αξιολογική και εµπεδωτική δραστηρι τητα, µέσα απ την οποία ο εκπαιδευτικ ς µπορεί να αξιολογήσει τις γνώσεις που απέκτησαν τα παιδιά απ τη διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου. Προς διευκ λυνση του εκπαιδευτικο παραθέτουµε τις σωστές απαντήσεις: 1.α, 2.β, 3.γ, 4.α Επιπλέον δραστηριότητες 1. Για τη διασ νδεση µε το γλωσσικ µάθηµα, γίνεται παραποµπή στα κείµενα απ το Ανθολ γιο Λογοτεχνικών Κειµένων «Με λογισµ και µ νειρο», Ε και ΣΤ ηµοτικο. Ενδεικτικά αναφέρονται τα κείµενα: Έλλη Αλεξίου, Η Βαγγελίτσα, σελ , Παντελής Καλι τσος, Νένα σακί µαλλιά, σελ , Φιλίπ Μπαρµπώ, Η βιβλιοθήκη µας, σελ , Ελένη Σαραντίτη, Οι φίλοι µας οι τσιγγάνοι, σελ Χωριζ µαστε σε οµάδες, συζητο µε και καταγράφουµε οµάδες πολιτών που έχουν ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες και αναζητο µε τρ πους µε τους οποίους θα µπορο σε να ενισχυθεί η προσπάθειά τους να µορφωθο ν. Η συγκεκριµένη δραστηρι τητα αποβλέπει στη µελέτη προγραµµάτων για παιδιά µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και προτείνεται να πραγµατοποιηθεί ως σχέδιο εργασίας (Project). Επίσης, είναι δυνατ να συνδεθεί µε το µάθηµα της Γλώσσας. Σχετικ υλικ υπάρχει στο λογισµικ του µαθήµατος. Αξιολόγηση Ο εκπαιδευτικ ς µπορεί να αξιολογήσει µε τις σχετικές δραστηρι τητες, µε διάλογο ή µε διερευνητικές ερωτήσεις αν επιτε χθηκε ο συναισθηµατικ ς στ χος, δηλαδή αν οι µαθητές ευαισθητοποιήθηκαν ως προς την έννοια «Ένα σχολείο για λους». Τα παραδείγµατα των παιδιών που παρατίθενται βοηθο ν στην καταν ηση της ισ τητας των ευκαιριών στην εκπαίδευση και µε την καλλιέργεια των συµµετοχικών δραστηριοτήτων, ο εκπαιδευτικ ς διαπιστώνει αν τα παιδιά ευαισθητοποιήθηκαν απέναντι στις ειδικές οµάδες µαθητών. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 29

30 ΕΝΟΤΗΤΑ Γ Η Εκκλησία 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία Κεφάλαιο 1ο : Η Εκκλησία της Ελλάδος Με αφορµή το σχεδιάγραµµα, οδηγο µε τα παιδιά σε µια συζήτηση για τον ανθρωπιστικ και κοινωνικ ρ λο της εκκλησίας. Στόχοι του µαθήµατος Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να προσεγγίσουν την έννοια «Εκκλησία» και να αντιληφθο ν ποιοι την αποτελο ν. Να ενηµερωθο ν για την οργάνωση (βαθµοί ιεροσ νης, διοικητικά ργανα, ιεραρχία), για τη λειτουργία (πνευµατικ και κοινωνικ έργο) της Εκκλησίας και τη σχέση της µε άλλους φορείς. Να αναγνωρίσουν την Εκκλησία ως θεσµ µε ιδιαίτερο ανθρωπιστικ ρ λο και σηµασία µέσα στην κοινωνία και να αποκτήσουν θετική στάση απέναντί της. Να αξιοποιήσουν τη διαθεµατική έννοια του συστήµατος, αφο και η Εκκλησία (κλήρος) µπορεί να θεωρηθεί ως σ στηµα. ιεξαγωγή του µαθήµατος Με αφορµή τις εικ νες, γίνεται συζήτηση για το ρ λο της Εκκλησίας στην ελληνική κοινωνία. Στη συνέχεια τα παιδιά συµπληρώνουν προτάσεις για το ρ λο της εκκλησίας, πως τον έχουν κατανοήσει. Με αυτή τη συζήτηση για το ρ λο της εκκλησίας οι µαθητές µπορο ν να καταγράψουν το σοβαρ κοινωνικ και πνευµατικ έργο της Εκκλησίας. Κατ πιν, αποσαφηνίζεται ποιοι αποτελο ν την εκκλησία, ποιοι είναι οι βαθµοί ιεροσ νης και διευκρινίζονται οι εκκλησιαστικοί τίτλοι. Επίσκοπος Αρχιεπίσκοπος Πρεσβ τερος ή Ιερέας ή Παπάς Ιερά Σ νοδος ιαρκής Ιερά Σ νοδος ιάκονος ή ιάκος Μητροπ λεις - Μητροπολίτες Ενορίες - Ιερείς Βαθµοί Ιεροσ νης ιοίκηση της Εκκλησίας Μπορεί, επίσης, να γίνει συζήτηση για το άρθρο του Συντάγµατος, που αναφέρεται στη θρησκεία της Ελλάδας. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

31 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία ΕΝΟΤΗΤΑ Γ Η Εκκλησία Ελληνικό Σύνταγµα Άρθρο 3 - (Σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας) 1. Eπικρατούσα θρησκεία στην Eλλάδα είναι η θρησκεία της Aνατολικής Oρθόδοξης Eκκλησίας του Xριστού. H Oρθόδοξη Eκκλησία της Eλλάδας, που γνωρίζει κεφαλή της τον Kύριο ηµών Iησού Xριστό, υπάρχει αναπόσπαστα ενωµένη δογµατικά µε τη Mεγάλη Eκκλησία της Kωνσταντινούπολης και µε κάθε άλλη οµόδοξη Eκκλησία του Xριστού τηρεί απαρασάλευτα, όπως εκείνες, τους ιερούς αποστολικούς και συνοδικούς κανόνες και τις ιερές παραδόσεις. Eίναι αυτοκέφαλη, διοικείται από την Iερά Σύνοδο των εν ενεργεία Aρχιερέων και από τη ιαρκή Iερά Σύνοδο που προέρχεται από αυτή και συγκροτείται όπως ορίζει ο Kαταστατικός Xάρτης της Eκκλησίας, µε τήρηση των διατάξεων του Πατριαρχικού Tόµου της κθ (29) Iουνίου 1850 και της Συνοδικής Πράξης της 4ης Σεπτεµβρίου Tο εκκλησιαστικό καθεστώς που υπάρχει σε ορισµένες περιοχές του Kράτους δεν αντίκειται στις διατάξεις της προηγού- µενης παραγράφου. 3. Tο κείµενο της Aγίας Γραφής τηρείται αναλλοίωτο. H επίσηµη µετάφρασή του σε άλλο γλωσσικό τύπο απαγορεύεται χωρίς την έγκριση της Aυτοκέφαλης Eκκλησίας της Eλλάδας και της Mεγάλης του Xριστού Eκκλησίας στην Kωνσταντινούπολη. (Πηγή: Ιστοσελίδα της Βουλής των Ελλήνων: ραστηριότητες 1. Σε αυτή τη δραστηρι τητα οι µαθητές καλο νται να λ σουν ένα σταυρ λεξο. Οι ορισµοί είναι: Οριζ ντια 1. ΕΚΚΛΗΣΙΑ, 2. ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ, 3. ΕΝΟΡΙΑ, 4. ΣΥΝΟ ΟΣ Κάθετα 1. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ, 2. ΚΛΗΡΙΚΟΣ, 3. ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ, 4. ΙΕΡΑ, 5. ΙΕΡΕΑΣ 2. Σε οµάδες εργασίας οι µαθητές συζητο ν και καταγράφουν πώς θα µπορο σαν και οι ίδιοι να βοηθήσουν στο έργο της εκκλησίας, παραθέτοντας τις προτάσεις τους. Σε αυτή τη δραστηρι τητα αποφασίζουν να συµµετάσχουν στο φιλανθρωπικ έργο της εκκλησίας (µπορεί να γίνει αναφορά και στα κατηχητικά σχολεία). Με αυτ ν τον τρ πο βιώνουν το κοινωνικ έργο της εκκλησίας και την προσφορά βοήθειας στους συνανθρώπους µας. 3. Επισκεπτ µαστε τον να της ενορίας µας και συζητο µε µε τον ιερέα για τη διοίκηση, τη δο- µή και τη λειτουργία της Εκκλησίας. Μας ενηµερώνει σχετικά µε τον τρ πο λήψης των αποφάσεων στην Εκκλησία και τους φορείς µε τους οποίους συνεργάζεται, για να πραγµατοποιήσει το έργο της. Σε αυτή τη δραστηρι τητα οι µαθητές διεξάγουν µια έρευνα µε τη µέθοδο της συνέντευξης. Θα πρέπει πριν απ την επίσκεψη στην ενορία, να έχουν προετοιµάσει τις ερωτήσεις. Τα αποτελέσµατα της συνέντευξης συζητο νται στην τάξη και εξάγονται τα συ- µπεράσµατα. Αξιοποιείται η διαθεµατική έννοια του συστήµατος, καθώς η εκκλησία µε την οργάνωση, τη δοµή και τους καν νες της µπορεί να θεωρηθεί ως σ στηµα, πως διαπιστώθηκε και κατά τη σχετική συζήτηση. Πρ κειται για µια δραστηρι τητα, η οποία έχει σκοπ να βοηθήσει τα παιδιά µε ευχάριστο τρ πο να χρησιµοποιήσουν τις έννοιες, που διδάχθηκαν στο συγκεκριµένο µάθηµα. Αξιολόγηση Με διερευνητικές ερωτήσεις ο εκπαιδευτικ ς διαπιστώνει αν τα παιδιά καταν ησαν τις βασικές έννοιες της εκκλησίας και την οργάνωσή της. Με τον διάλογο και τη βοήθεια των συµµετοχικών δραστηριοτήτων, αξιολογεί κατά π σο οι µαθητές ευαισθητοποιήθηκαν απ το φιλανθρωπικ και κοινωνικ έργο της εκκλησίας. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 31

32 ΕΝΟΤΗΤΑ Γ Η Εκκλησία 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία Κεφάλαιο 2ο: Άλλα θρησκεύµατα στην Ελλάδα Στόχοι του µαθήµατος Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να γνωρίσουν οι µαθητές την έννοια του ρου «επικρατο σα θρησκεία». Να αναφέρουν άλλες θρησκείες ή θρησκευτικά δ γµατα που υπάρχουν στη χώρα µας. Να αναλ σουν την έννοια «ανεξιθρησκία» και να εκτιµήσουν τη σηµασία της καθιέρωσής της. Να αναπτ ξουν στάσεις σεβασµο απέναντι στον αλλ θρησκο και τον ετερ δοξο και γενικ τερα απέναντι στο διαφορετικ. Να προσεγγίσουν τη θεµελιώδη / διαθεµατική έννοια «πολιτισµ ς» µε την επισήµανση ηθών, εθίµων και έργων τέχνης, που συνδέονται µε τη θρησκευτική πίστη. ιεξαγωγή του µαθήµατος Με αφορµή το διάλογο των ηρώων και τις εικ νες που παρατίθενται, γίνεται αναφορά στις θρησκείες που υπάρχουν στη χώρα µας. Η Ελλάδα τείνει πλέον να γίνει µια πολυπολιτισµική κοινωνία. Με την α ξηση της µετανάστευσης τα τελευταία χρ νια έχουν έρθει στην πατρίδα µας πολλοί άνθρωποι απ άλλες χώρες, που πιστε ουν σε άλλες θρησκείες, µονοθεϊστικές (Χριστιανισµ ς, Ιουδαϊσµ ς, Μωαµεθανισµ ς) και πολυθεϊστικές (Ινδουισµ ς). Αν υπάρχει στην τάξη κάποιο παιδί αλλ θρησκο, µπορεί να προκληθεί συζήτηση σχετικά µε τη θρησκεία του. Στο σηµείο αυτ κρίνεται σκ πιµη η αναφορά στο γεγον ς τι οι περισσ τεροι Έλληνες είναι Χριστιανοί Ορθ δοξοι, χι µως λοι. Στη Θράκη, για παράδειγµα, ζει η Μουσουλµανική µειον τητα, της οποίας τα µέλη πιστε ουν στο Μωα- µεθανισµ. Στη συνέχεια µε αφορµή το κείµενο απ την ιστορία της Ε τάξης ο εκπαιδευτικ ς επιχειρεί ιστορική αναδροµή στη θρησκευτική ελευθερία θυµίζοντας στους µαθητές και την περίοδο των διωγ- µών. Συζητώντας θα κατανοήσουν τι η θρησκευτική ελευθερία είναι σπουδαία κατάκτηση των προγ νων µας. Το Ελληνικ Σ νταγµα κατοχυρώνει την ανεξιθρησκία, το δικαίωµα κάθε ανθρώπου να πιστε ει σε ποια θρησκεία επιθυµεί και να εκδηλώνει την πίστη του ελε θερα. Απαγορε εται, µως, ο προσηλυτισµ ς, δηλαδή η προσπάθεια εν ς ατ µου να επηρεάσει το θρησκευτικ συναίσθηµα του άλλου, να µεταστρέψει την πίστη του και να αποδεχτεί µια άλλη θρησκεία. Παραθέτουµε το άρθρο 13 του Συντάγµατος, που σχετίζεται µε τη θρησκευτική ελευθερία. Άρθρο 13 - (Θρησκευτική Ελευθερία) 1. Η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης είναι απαραβίαστη. Η απόλαυση των ατοµικών και πολιτικών δικαιωµάτων δεν εξαρτάται από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις καθενός. 2. Kάθε γνωστή θρησκεία είναι ελεύθερη και τα σχετικά µε τη λατρεία της τελούνται ανεµπόδιστα υπό την προστασία των νόµων. H άσκηση της λατρείας δεν επιτρέπεται να προσβάλλει τη δηµόσια τάξη ή τα χρηστά ήθη. O προσηλυτισµός απαγορεύεται. 3. Oι λειτουργοί όλων των γνωστών θρησκειών υπόκεινται στην ίδια εποπτεία της Πολιτείας και στις ίδιες υποχρεώσεις απέναντί της, όπως και οι λειτουργοί της επικρατούσας θρησκείας. 4. Kανένας δεν µπορεί, εξαιτίας των θρησκευτικών του πεποιθήσεων, να απαλλαγεί από την εκπλήρωση των υποχρεώσεων προς το Kράτος ή να αρνηθεί να συµµορφωθεί προς τους νόµους. 5. Kανένας όρκος δεν επιβάλλεται χωρίς νόµο, που ορίζει και τον τύπο του. (Πηγή: ιστοσελίδα: 32 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

33 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία ΕΝΟΤΗΤΑ Γ Η Εκκλησία Ο εκπαιδευτικ ς δ ναται να αναφερθεί και σε δ γµατα των διαφ ρων θρησκειών, πως για παράδειγµα των χριστιανών, που µπορεί να είναι: Ορθ δοξοι, Καθολικοί, Ευαγγελιστές κτλ. Κατά τη συζήτηση για τη θρησκεία, ως έκφραση του πολιτισµο εν ς λαο, γίνεται αναφορά σε ήθη, έθιµα και έργα τέχνης που συνδέονται µε τη θρησκευτική πίστη (εικ νες, αγάλµατα κ.ά.). ραστηριότητα Σε αυτήν τη δραστηρι τητα επιδιώκεται να συγκεντρώσουν οι µαθητές στοιχεία και υλικ (απ το διαδίκτυο, τον τ πο κ.ά.) για τις θρησκείες και ταυτ χρονα να αξιοποιηθο ν οι διαθεµατικές έννοιες της οµοι τητας και της διαφοράς, αλλά και η οµαδοσυνεργατική διδασκαλία. Η δραστηρι τητα προσφέρεται για την ανάπτυξη στάσης αποδοχής απέναντι σε άλλες θρησκείες και γενικ τερα απέναντι στο διαφορετικ. Η συγκεκριµένη εργασία δηµοσιε εται είτε στην εφηµερίδα της τάξης είτε στην εφηµερίδα του σχολείου. Σχετικ υλικ µπορο ν να αντλήσουν οι µαθητές απ το βιβλίο των Θρησκευτικών και στο λογισµικ του µαθήµατος. Επιπλέον δραστηριότητες 1. Για τη διαθεµατική διασ νδεση της εν τητας µε το γλωσσικ µάθηµα γίνεται παραποµπή στα κείµενα απ το Ανθολ γιο Λογοτεχνικών Κειµένων «Με λογισµ και µ νειρο», Ε και ΣΤ ηµοτικο. Ενδεικτικά αναφέρονται: Ειρήνη Μάρρα, Τα Χριστο γεννα του Τα Κι Κο, σελ και Γρηγ ριος Ξεν πουλος, Τα κ κκινα αυγά, σελ Στη Στ τάξη εν ς δηµοτικο σχολείου, κατά τη διδασκαλία της εν τητας που αναφέρεται στη Χριστιανική αγάπη, ο Μωχάµετ, που είναι µουσουλµάνος, αποφάσισε να παραµείνει στην τάξη και άκουγε µε πολ ενδιαφέρον. Στο τέλος σήκωσε το χέρι του και δήλωσε τι η αγάπη είναι στοιχείο που και η δική του θρησκεία προτάσσει. Συζητο µε και για άλλα κοινά στοιχεία µεταξ των διαφ ρων θρησκειών, πως η ευσέβεια και η ειρήνη. 3. Υπάρχει στην τάξη µαθητής, πο πιστε ει σε άλλη θρησκεία; Συζητάµε για τους καν νες της δικής του θρησκείας. Σε αυτήν τη δραστηρι τητα αξιοποιείται η παρουσία του αλλ θρησκου µαθητή, ο οποίος µπορεί να αναφερθεί σε συνήθειες, σχετικές µε τη θρησκεία του. Αξιοποιείται η διαθεµατική έννοια του πολιτισµο µέσα απ τον καθηµεριν τρ πο ζωής και τη συµπεριφορά των ανθρώπων. Με τη συζήτηση αξιολογείται και η στάση των µαθητών απέναντι σε άλλα θρησκε µατα. Αξιολόγηση Με συµµετοχικές δραστηρι τητες, µε διάλογο και διερευνητικές ερωτήσεις µπορεί ο εκπαιδευτικ ς να αξιολογήσει τις δεξι τητες των µαθητών, τις στάσεις και τις αξίες που έχουν διαµορφώσει απέναντι σε άλλα θρησκε µατα. ιαπιστώνει, επίσης, αν καταν ησαν τι υπάρχουν κοινά στοιχεία µεταξ των διαφ ρων θρησκειών και αν ευαισθητοποιήθηκαν. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 33

34 ΕΝΟΤΗΤΑ Οργάνωση κοινωνικής & πολιτικής ζωής 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία Κεφάλαιο 1ο: Οι ήµοι και οι Κοινότητες στην Ελλάδα Στόχοι του µαθήµατος Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να αντιληφθο ν τι η χώρα µας είναι οργανωµένη σε δήµους και κοιν τητες. Να κατανοήσουν την αναγκαι τητα της ανακατανοµής των δήµων και κοινοτήτων, σ µφωνα µε το σχέδιο «Καποδίστριας». Να αποσαφηνίσουν τις έννοιες «δήµος» και «κοιν τητα». Να αξιοποιήσουν τις διαθεµατικές έννοιες οµοι τητα - διαφορά συγκρίνοντας τα είδη των δήµων. Να αξιοποιήσουν και τις έννοιες του χώρου χρ νου, µελετώντας τη χωροταξική κατανο- µή των δήµων και των κοινοτήτων και τη µεταβολή της στο χρ νο. ιεξαγωγή του µαθήµατος Με αφορµή την προτροπή του ικαι πολι προκαλείται συζήτηση για το πρ γραµµα «Καποδίστριας», που εφαρµ ζεται στην Ελλάδα απ το Παράλληλα, οι µαθητές συµβουλε ονται το χάρτη, βρίσκουν το νοµ στον οποίο κατοικο ν και εντοπίζουν τους δήµους και τις κοιν τητές του. Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στα είδη των δήµων και στις οµοι τητες και τις διαφορές µεταξ τους. Για τη διευκ λυνση του εκπαιδευτικο, παρατίθενται εδώ τα είδη των δήµων, πως φαίνονται στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών, ηµ σιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης: ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ (για την ενηµέρωση του εκπαιδευτικού) Τυπολογία των ΟΤΑ πρώτης βαθµίδας Το οργανωτικό σχήµα της πρωτοβάθµιας τοπικής αυτοδιοίκησης που εισήγαγε ο ν. ΝΖ /1912 θεµελίωσε τη διττή τυπολογία των ΟΤΑ στη βάση της διάκρισης µεταξύ αγροτικών και αστικών οικισµών. Η αµφισβήτηση όµως κατά του δηµοτικού θεσµού οδήγησε στον προσδιορισµό µε αυστηρά πληθυσµιακά και εµµέσως χωροταξικά κριτήρια των αστικών οικιστικών ενοτήτων οι οποίες προσέλαβαν αντίστοιχη διοικητική µορφή, ως δήµοι. Το σύνθηµα της απελευθέρωσης των συνοικισµών επένδυσε ιδεολογικά ένα εύπλαστο θεσµικό πλαίσιο αναγνώρισης των κοινοτήτων και συνέβαλε στο επίµαχο φαινόµενο της πολυδιάσπασης και της ίδρυσης εξαρχής µη βιώσιµων διοικητικών µονάδων. Πάντως, ως προς την αναγνώριση των κοινοτήτων δεν πρέπει να διαφύγει από την προσοχή µας η καθιέρωση και λειτουργικών κριτηρίων, όπως η ύπαρξη ή η ικανότητα χρηµατοδότησης σχολείου στοιχειώδους εκπαιδεύσεως. Αλλά και το προηγούµενο θεσµικό καθεστώς του Β.. της 27ης εκεµβρίου 1834 κατέτασσε τους δήµους σε τρεις "τάξεις" ανάλογα µε τον πληθυσµό. Σε κάθε τάξη αντιστοιχούσε διαφορετικός αριθµός δηµαρχιακών παρέδρων και υπήρξε διαφορά και ως προς τον τρόπο διορισµού του ηµάρχου. Εν ολίγοις, το πληθυσµιακό κριτήριο συνδέθηκε και τότε µε διαφορές στη συγκρότηση των διοικητικών οργάνων. Το φαινόµενο της θέσπισης διαφορετικών τύπων πρωτοβάθµιων ΟΤΑ συναντάται και σε ευρωπαϊκές χώρες, χαρακτηριστικότερη των οποίων είναι η περίπτωση της Γερµανίας. Υπάρχουν πάντως και πολλές που έχουν ενιαίο τύπο ανεξάρτητα από πληθυσµό ή οικιστική µορφή, γεγονός που συνήθως σχολιάζεται από τους ειδικούς ως αρνητικό. Στην χώρα µας παρατηρείται µία ανακόλουθη κατάσταση: ενώ η αρχική διαφορετικότητα µεταξύ δήµου και κοινότητας είχε θεµελιωθεί σε πληθυσµιακά και χωροταξικά κριτήρια, γεγονός που αποτελούσε θετικό γνώρισµα για το σύστηµά µας, στη συνέχεια η µεν κοινότητα έµεινε καθηλωµένη στα δεδοµένα του 1912, ο δε δήµος έγινε κατανοητός ως αξιολογική οντότητα ανώτερη της κοινότητας και έτσι επιδιώκεται η µετεξέλιξη κοινοτήτων σε δήµους µεταβάλλοντας το αρχικό περιεχόµενο της διαφοράς. Ταυτόχρονα παρατηρείται η θεσµοθέτηση δήµων που έχουν ενιαίο θεσµικό πλαίσιο αλλά κρίσι- µες πληθυσµιακές και χωροταξικές διαφορές. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

35 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία ΕΝΟΤΗΤΑ Οργάνωση κοινωνικής & πολιτικής ζωής Προκειµένου να υπάρξει ορθολογικότερη διοικητική οργάνωση αλλά και να προσαρµοσθεί το θεσµικό πλαίσιο στη σύγχρονη πραγµατικότητα και τις διοικητικές και αναπτυξιακές ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας, προτείνεται η εξειδίκευση των επιµέρους τύπων πρωτοβάθµιων ΟΤΑ. Ασφαλώς ως προς το βασικό ονοµαστικό προσδιορισµό, για ιστορικούς αλλά και δεοντολογικούς λόγους προτείνεται η χρήση του όρου: ήµος. Οι ήµοι όµως πρέπει να διακρίνονται σε ειδικούς τύπους και στον καθένα θα αναλογούν ιδιαιτερότητες τόσο ως προς το διοικητικό σύστηµα αλλά και ως προς τις αρµοδιότητες. Επίσης είναι χρήσιµο να επισηµανθεί ότι οι επιθετικοί προσδιορισµοί των τύπων των δήµων δεν πρέπει να αποτυπωθούν και στο νοµικό πλαίσιο. Άλλωστε η διάκρισή τους έχει µόνο λειτουργικό χαρακτήρα και δεν αποτελεί αξιολογική ή οργανωτική διάκριση ΟΤΑ. ήµος Ενότητα Χωριών Βασικό χαρακτηριστικό είναι η ενότητα αγροτικών οικισµών. Θα αποτελεί το κατεξοχήν "προϊόν" των Συνενώσεων. Κύριο γνώρισµα η αναπτυξιακή λειτουργία της ηµοτικής Αρχής και η δηµοτική αποκέντρωση στη βάση των πρώην Κοινοτήτων µε τα Τοπικά Συµβούλια, ακόµη και στην έδρα του νέου ΟΤΑ. Εκλογικό σύστηµα που επιτρέπει την εκπροσώπηση όλων, στο µέτρο του δυνατού, των πρώην κοινοτήτων στο ηµοτικό Συµβούλιο. Ειδικές ρυθµίσεις σχετικά µε τις αρµοδιότητες µπορούν να αναφέρονται στις ορεινές ή παραµεθόριες περιοχές. ήµος Ηµιαστικός οικισµός Βασικό χαρακτηριστικό η ύπαρξη ενός ηµιαστικού οικισµού µε πληθυσµό άνω των ή κατοίκων. Μ' αυτόν συνενώνονται όµοροι ΟΤΑ εφόσον βρίσκονται στην άµεση επιρροή του. Τοπικά Συµβούλια στις µικρότερες κοινότητες που θα συνενωθούν µαζί του. Σύστηµα εκπροσώπησης και των µικρότερων κοινοτήτων στο ηµοτικό Συµβούλιο. Αστικός ήµος Ο κλασικός τύπος του σύγχρονου αστικού δήµου. Προσαρτώνται οι όµορες κοινότητες δορυφόροι. Τοπικά Συµβούλια στις προσαρτώµενες κοινότητες. ήµος Νησί Εκτός από τα µεγάλα νησιά που αποτελούν, σε αρκετές περιπτώσεις, νοµαρχιακές αυτοδιοικήσεις ή εκείνα που έχουν µεγάλη έκταση και πληθυσµό, όλοι οι ΟΤΑ των υπολοίπων µικρών νησιών επιδιώκουν τη Συνένωση έτσι ώστε κάθε νησί να οργανώνεται ως δήµος. Ως προς το διοικητικό σύστηµα ισχύουν κατεξοχήν τα αναφερόµενα στους αντίστοιχους τύπους που περιγράφονται παραπάνω. ήµος Πολεοδοµικό Συγκρότηµα Πρόκειται για τους µεγάλους δήµους (εκτός των δύο µητροπολιτικών κέντρων) που αποτελούν ήδη µικρές µητροπολιτικές περιοχές Σ' αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να εξετασθεί, µετά την ολοκλήρωση της ανασυγκρότησης και την ανάδειξη των νέων δηµοτικών αρχών, η συγκρότηση θεσµών συνεργασίας για τη διαχείριση ευρύτερων λειτουργιών της περιοχής. ήµοι Τµήµατα µητροπολιτικών περιοχών Πρόκειται για τους ΟΤΑ της µητροπολιτικής περιοχής Αττικής και Θεσσαλονίκης που ο ρόλος τους καθώς και η χωρική τους ανασυγκρότηση πρέπει να επαναπροσδιορισθεί στο πλαίσιο συστήµατος µητροπολιτικής διοίκησης. (Γι' αυτό άλλωστε το προτεινόµενο Πρόγραµµα δεν αφορά την Αττική και τα πολεοδοµικά συγκροτήµατα της Θεσσαλονίκης και του Βόλου - Ν. Ιωνίας) (Πηγή: Ιστοσελίδα Υπουργείου Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης: Για να κατανοήσουν οι µαθητές τους λ γους, για τους οποίους η κοιν τητα του Σουλίου παρέµεινε κοιν τητα µπορο ν να συµβουλευτο ν το βιβλίο της Ιστορίας τους και άλλες ιστορικές πηγές, για να αναλ σουν τον ιστορικ ρ λο του Σουλίου και των Σουλιωτών. Σχετικά µε την κοιν τητα Νυµφαίου στη Φλώρινα, τον προστατευ µενο Παραδοσιακ Οικισµ, µπορο ν να αναζητήσουν πληροφορίες στο ιαδίκτυο ( ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 35

36 ΕΝΟΤΗΤΑ Οργάνωση κοινωνικής & πολιτικής ζωής ραστηριότητα Η δραστηρι τητα στο τέλος της εν τητας, παρέχει τη δυνατ τητα στους µαθητές να αναζητήσουν Κοιν τητες που δεν έχουν ενταχθεί στο σχέδιο Καποδίστριας και να προβληµατιστο ν για τους λ γους που συνέβη αυτ. Στη συγκεκριµένη εν τητα γίνεται διασ νδεση µε το µάθηµα της Ιστορίας και της Γεωγραφίας. Επιπλέον δραστηριότητες 1. Οι µαθητές µπορο ν να συγκεντρώσουν υλικ για την Τοπική Ένωση ήµων και Κοινοτήτων (Τ. Ε.. Κ.) της περιοχής τους. 2. Προτείνεται στον εκπαιδευτικ να εργαστεί µε τους µαθητές του πάνω στις δραστηρι τητες, της αντίστοιχης εν τητας του λογισµικο (CD-ROM), που συνοδε ει τα βιβλία της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής. 3. Οι µαθητές χωρίζονται σε οµάδες εργασίας για να ερευνήσουν την ιστορία του τ που τους. Μία οµάδα θα αναζητήσει πληροφορίες απ τις τοπικές εφηµερίδες. Άλλη οµάδα θα πάρει συνεντε ξεις απ κατοίκους της περιοχής ή παράγοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης.το υλικ που θα συγκεντρωθεί απ τις οµάδες, θα καταγραφεί, θα επιλεγεί και θα αξιολογηθεί απ τον εκπαιδευτικ και τους µαθητές της τάξης. Εφ σον υπάρχει η δυνατ τητα, το λε κωµα µπορεί να µοιραστεί σε λους τους µαθητές της τάξης. Η δραστηρι τητα αυτή προτείνεται να υλοποιηθεί ως σχέδιο εργασίας (project) µε τη συνεργασία της Γεωγραφίας και της Ιστορίας. Αξιολόγηση Ο εκπαιδευτικ ς µπορεί να αξιολογήσει την καταν ηση και εµπέδωση της παρεχ µενης γνώσης µε τη βοήθεια χαρτών και εικ νων. Τα παραδείγµατα και οι χάρτες που θα συµβουλευτο ν οι µαθητές θα τους βοηθήσουν να συσχετίσουν το περιεχ µεν τους µε τις γνώσεις τους και τις εµπειρίες τους. Ο εκπαιδευτικ ς διερευνά µε ερωτήσεις αν έγιναν αντιληπτές οι βασικές έννοιες «δήµος» και «κοιν τητα». Κεφάλαιο 2ο: Οργάνωση - ιοίκηση των ήµων και Κοινοτήτων Στόχοι του µαθήµατος Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να γνωρίσουν τον τρ πο οργάνωσης των δήµων και κοινοτήτων και τον τρ πο διοίκησής τους. Να γνωρίσουν το ρ λο του ηµάρχου και του ηµοτικο Συµβουλίου και τη συµβολή τους στην πρ οδο και την ευηµερία των δηµοτών τους. Να κατανοήσουν τον τρ πο λήψης των αποφάσεων και την αξία της αρχής της πλειοψηφίας. Να διευρ νουν τις διαθεµατικές έννοιες άτοµο σ νολο. ιεξαγωγή του µαθήµατος 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία Με αφορµή το σκίτσο απ την αίθουσα συνεδρίων του ηµοτικο Συµβουλίου, οι µαθητές συζητο ν για το ηµοτικ ή Κοινοτικ Συµβο λιο και τον τρ πο λήψης των αποφάσεων µέσα σε αυτ. Η συζήτηση µπορεί να επεκταθεί και στην οργάνωση του δήµου µε βάση τις παρακάτω πληροφορίες. 36 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

37 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία ΕΝΟΤΗΤΑ Οργάνωση κοινωνικής & πολιτικής ζωής ήµαρχος Γενικ ς Γραµµατέας Αντιδήµαρχοι Κεντρικές υπηρεσίες ιε θυνση ιοικητικών Υπηρεσιών ιε θυνση Οικονοµικών Υπηρεσιών ιε θυνση Πολεοδοµίας ιε θυνση Περιβάλλοντος και ιαχείρισης Απορριµάτων ιε θυνση Τεχνικών Υπηρεσιών Οι µαθητές ενηµερώνονται για το ρ λο του ηµάρχου και των ηµοτικών Συµβο λων και συζητο ν για τα προβλήµατα της τοπικής κοινωνίας και τον τρ πο επίλυσής τους. ραστηριότητα Η δραστηρι τητα διεξάγεται ως παιχνίδι ρ λων και επιδιώκει µέσα απ την ενεργητική συµµετοχή και την ελε θερη έκφραση, να προσεγγίσουν οι µαθητές βιωµατικά το ρ λο του ηµάρχου και των µελών του ηµοτικο Συµβουλίου. Παράλληλα, βιώνουν το δηµοκρατικ τρ πο λήψης αποφάσεων και αναπτ σσουν στάσεις, πως ο σεβασµ ς της διαφορετικής γνώµης. Καλλιεργείται, επίσης, η ικαν τητα για ανοιχτ και αποτελεσµατικ διάλογο. Επιπλέον δραστηριότητα Μια οµάδα µαθητών καταγράφει τα προβλήµατα του δήµου ή της κοιν τητάς τους και επιλέγουν τα πιο σηµαντικά. Στη συνέχεια προτείνουν συγκεκριµένες λ σεις και συντάσσουν µια επιστολή προς τον ήµαρχο της π λης τους. Ο εκπαιδευτικ ς µε τους µαθητές µπορο ν να επισκεφτο ν το ηµαρχείο και να επιδώσουν οι ίδιοι την επιστολή. Αξιολόγηση Με διάλογο, διερευνητικές ερωτήσεις αλλά και παιχνίδια ρ λων και δραµατοποίηση, ο εκπαιδευτικ ς µπορεί να διαπιστώσει αν οι µαθητές καταν ησαν τον τρ πο οργάνωσης και λειτουργίας των δήµων και κοινοτήτων. Με αυτές τις τεχνικές, οι µαθητές θα συµµετέχουν δηµιουργικά και θα εµπλακο ν σε λήψη αποφάσεων. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 37

38 ΕΝΟΤΗΤΑ Οργάνωση κοινωνικής & πολιτικής ζωής Κεφάλαιο 3ο: Οι εκλογές στο ήµο Στόχοι του µαθήµατος Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να έρθουν σε επαφή µε τη διαδικασία των εκλογών και να αντιληφθο ν τις αξίες, στις οποίες στηρίζεται ο δηµοκρατικ ς τρ πος διοίκησης των δήµων και των κοινοτήτων. Να κατανοήσουν τι ο δήµος και η κοιν τητα οργανώνονται και λειτουργο ν σ µφωνα µε τις αρχές της δηµοκρατίας. Να αναγνωρίσουν τη σηµασία του ρ λου των πολιτών µέσα στην κοινωνία του δήµου και της κοιν τητας. Να διευρ νουν διαθεµατικές έννοιες, πως άτοµο σ νολο, αλληλεπίδραση, επικοινωνία και χώρος χρ νος. ιεξαγωγή του µαθήµατος Με αφορµή τον διάλογο των ηρώων προκαλείται συζήτηση για τη διαδικασία των εκλογών. ίνεται έµφαση στο γεγον ς τι οι εκλογές είναι στοιχείο απαραίτητο για τη λειτουργία της δηµοκρατικής κοινωνίας. Η συζήτηση έχει σαν θέµα τις δηµοκρατικές διαδικασίες και τις αξίες που τις διέπουν: Το δικαίωµα ψήφου στους πολίτες άνω των δεκαοχτώ ετών Η αρχή της ισ τητας των πολιτών Η αρχή της µυστικής ψηφοφορίας Η αρχή της ταυτ χρονης ψηφοφορίας Η αρχή της πλειοψηφίας Η αρχή της άµεσης ψηφοφορίας. Στη συνέχεια, η συζήτηση επικεντρώνεται στο ρ λο του πολίτη, που µε τη συµµετοχή του επιλέγει τους αντιπροσώπους του στη διοίκηση του δήµου.τονίζεται η σηµασία των πολιτικών δικαιωµάτων των πολιτών (εκλέγειν και εκλέγεσθαι) αλλά και της ευθ νης που απορρέει απ αυτά. Ο πολίτης που επιθυµεί να είναι υποψήφιος στις εκλογές, οφείλει να διαµορφώνει τις προγραµµατικές του δηλώσεις µε γνώµονα το καλ του συν λου. Απ την άλλη πλευρά, ο πολίτης που θα ψηφίσει (εκλογέας), οφείλει να επιλέγει τον κατάλληλο υποψήφιο, δηλαδή αυτ ν που θεωρεί ικαν να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής στην τοπική κοινωνία. Μ αυτ ν τον τρ πο προκ πτει η έννοια της αλληλεπίδρασης και της επικοινωνίας ανάµεσα στους εκλογείς και τους υποψηφίους. ραστηριότητα 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία Οι µαθητές µέσα απ ένα παιχνίδι ρ λων φαντάζονται τι είναι ενήλικες µε δικαίωµα χι µ νο ψήφου αλλά και υποψηφι τητας. Καλο νται να πάρουν αποφάσεις και να προσέξουν τις επιδιώξεις κάθε υποψηφίου. Αναγνωρίζουν τη σηµασία του ρ λου των πολιτών µέσα στη µικρή κοινωνία του δήµου ή της κοιν τητας, που κατοικο ν. Ο σκοπ ς είναι να αναδειχτεί ο καλ τερος υποψήφιος. Στο τέλος της διαδικασίας, τα παιδιά µπορο ν να ανακοινώσουν τα κριτήρια µε τα οποία επέλεξαν τον/την υποψήφιο/α που ψήφισαν. Ενδεικτικές προγραµµατικές δηλώσεις υποψηφίων: Κατασκευή πλατειών Κατασκευή έργων οδοποιίας Ίδρυση βρεφονηπιακών σταθµών Μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος. 38 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

39 Αξιολόγηση Μέσα απ τα παιχνίδια ρ λων και το διάλογο επιτυγχάνεται η αξιολ γηση. Ο εκπαιδευτικ ς εκτι- µά απ τη δηµιουργική συµµετοχή των µαθητών αν καταν ησαν τη διαδικασία των εκλογών, αν καταν ησαν την έννοια της δηµοκρατικής διοίκησης των δήµων και των κοινοτήτων και αν έγινε αντιληπτ ς ο ρ λος του πολίτη στην κοινωνία του δήµου ή της κοιν τητας. Με τα παιχνίδια ρ λων ο µαθητής βιώνει τη δηµοκρατική λειτουργία των δήµων και των κοινοτήτων, γιατί εµπλέκεται στη λήψη αποφάσεων. Επιπλέον, µε τη δραστηρι τητα εκπαιδευτικ ς και µαθητές, µπορο ν να αξιολογήσουν τα κριτήρια, µε τα οποία θα επέλεγαν έναν υποψήφιο σε µια εκλογική διαδικασία. Κεφάλαιο 4ο: Η οικονοµική οργάνωση των ήµων Στόχοι του µαθήµατος 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία ΕΝΟΤΗΤΑ Οργάνωση κοινωνικής & πολιτικής ζωής Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να καταγράψουν τις αλλαγές που επήλθαν στον τ πο τους µε την πάροδο του χρ νου. Να µάθουν τι οι δήµοι έχουν έσοδα, στα οποία συνεισφέρουν και οι δηµ τες µε τα δηµοτικά τέλη. Να κατανοήσουν τι µε τα έσοδα αυτά οι δήµοι βοηθο ν στην ανάπτυξη και την ευηµερία του τ που, πραγµατοποιώντας διάφορα δηµ σια έργα. Να αντιληφθο ν οι άνθρωποι συµµετέχουν σε συνεταιρισµο ς, µε σκοπ την οικονοµική, πολιτιστική και κοινωνική ανάπτυξη των ατ µων και της τοπικής κοινωνίας. Συγχρ νως, να αναγνωρίσουν την αλληλεπίδραση µεταξ κοινωνίας και ατ µου. ιεξαγωγή του µαθήµατος Οι µαθητές συζητο ν µε αφορµή τις φωτογραφίες στο βιβλίο του µαθητή τις αλλαγές που επήλθαν στην π λη µε την πάροδο του χρ νου. Με τη συζήτηση που ακολουθεί, οι µαθητές εντοπίζουν αντίστοιχες αλλαγές και στο δικ τους τ πο. Ο διάλογος των ηρώων τους οδηγεί στη διαπίστωση τι κάθε δήµος έχει έσοδα και έξοδα.συνεχίζοντας συµπληρώνουν το πρ γραµµα των καλοκαιρινών πολιτιστικών εκδηλώσεων του δή- µου µε εκδηλώσεις που εµείς θα ήθελαν να συµπεριληφθο ν. Μετά την επεξεργασία του κειµένου για τους συνεταιρισµο ς, προκαλείται συζήτηση που τα παιδιά ανακαλ πτουν το φάσµα των δραστηριοτήτων εν ς συνεταιρισµο και αξιολογο ν την προσφορά του στην τοπική κοινωνία. ραστηριότητες 1. Στην πρώτη δραστηρι τητα οι µαθητές παρατηρο ν το λογαριασµ της ηµ σιας Επιχείρησης Ηλεκτρισµο (.Ε.Η.) και απαντο ν στο ερώτηµα που υπάρχει στο βιβλίο τους. Στ χος της δραστηρι τητας αυτής είναι να διαπιστώσουν τι µέσα απ το συγκεκριµένο λογαριασµ, κάποιο χρηµατικ ποσ αποτελεί τα «δηµοτικά τέλη». Έτσι, πραγµατοποιείται και η οριζ ντια διασ νδεση της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής µε το µάθηµα των Μαθηµατικών. 2. Η δε τερη δραστηρι τητα θα διεξαχθεί ως συζήτηση στην τάξη. Απ τις απαντήσεις των µαθητών θα επισηµανθεί τι αυξάνονται οι θέσεις εργασίας και ενισχ ονται οι τοπικές συνεργασίες. Μέσα απ τη λαογραφική έρευνα και τη µελέτη της εθνικής ενδυµατολογίας θα είναι σε θέση να κατασκευάσουν πιστά αντίγραφα παραδοσιακών στολών. Ο συνεταιρι- ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 39

40 ΕΝΟΤΗΤΑ Οργάνωση κοινωνικής & πολιτικής ζωής 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία σµ ς θα συνεργάζεται µε φορείς, συλλ γους και ιδιώτες απ λη την Ελλάδα, καθώς και µε οργανώσεις Απ δηµων (Η.Π.Α., Αυστραλία, Καναδά, Γερµανία κ.ά.). Το έργο του συνεταιρισµο διαιωνίζει και προβάλλει την ελληνική παραδοσιακή φορεσιά. Με αυτ το παράδειγµα θα εκτιµηθεί η σηµασία των συνεταιρισµών και τα οφέλη που προκ πτουν για την τοπική κοινωνία απ τη λειτουργία τους. Συνδυάζονται έτσι στο πλαίσιο της διαθεµατικ τητας, γνώσεις απ τη Μελέτη Περιβάλλοντος, την Αισθητική Αγωγή, την Ιστορία. Επιπλέον δραστηριότητα Οι µαθητές µπορο ν να επισκεφθο ν ένα συνεταιρισµ της περιοχής τους και να συλλέξουν πληροφορίες για τη δραστηρι τητά του, παίρνοντας συνέντευξη απ τους υπε θυνους. Συζητο ν τι είδους συνεταιρισµ θα µπορο σαν να ιδρ σουν στην περιοχή τους και γιατί. Αξιολόγηση Με τις διευκρινήσεις των εννοιών «έσοδα και έξοδα του δήµου», µε τη συζήτηση για τις αλλαγές στην κοιν τητα ή το δήµο, που ανήκουν οι µαθητές και αναφορά σε δράσεις του δήµου ο εκπαιδευτικ ς διαπιστώνει αν οι µαθητές καταν ησαν βασικές έννοιες, πως «ήµος», «Κοιν τητα» «Συνεταιρισµ ς». Κεφάλαιο 5ο: Οργανωµένες οµάδες - Σύλλογοι Στόχοι του µαθήµατος Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να προσδιορίσουν ποιο είναι το χαρακτηριστικ της οµάδας. Να διακρίνουν και να καταγράψουν τα χαρακτηριστικά των οργανωµένων οµάδων συλλ γων. Να καταγράψουν τοµείς δράσης των οργανωµένων οµάδων συλλ γων. Να εκτιµήσουν τη σηµασία της συµµετοχής σε οργανωµένες οµάδες για τα άτοµα που συµµετέχουν και για το κοινωνικ σ νολο. Να αναπτ ξουν το ενδιαφέρον τους για τα κοινά και τη διάθεσή τους για προσφορά στο κοινωνικ σ νολο. ιεξαγωγή του µαθήµατος Η σχολική τάξη αποτελεί το καλ τερο παράδειγµα για τους µαθητές, οι οποίοι µε τη συµµετοχή τους µπορο ν να κατανοήσουν την ενεργητική λειτουργική δυναµική της. Οι µαθητές αντιλαµβάνονται τι λειτουργώντας οµαδικά στη σχολική τάξη αποδέχονται κάποιους καν νες και αξίες και συγχρ νως αποκτο ν έναν ενεργητικ ρ λο, σε θέµατα που αφορο ν τη ζωή και το περιβάλλον τους. Αυτ επιτυγχάνεται µε τη συζήτηση, που γίνεται για τις οµάδες της ΣΤ τάξης που αποφάσισαν να εργαστο ν για την οργάνωση µιας έκθεσης βιβλίου στο χώρο του σχολείου τους. Μπορεί να γίνει αναφορά και στο βιβλίο της Γαλάτειας Γρηγοριάδου-Σουρέλη "Εµένα µε νοιάζει" (εκδ. Εστία), και ιδιαίτερα στις σελ , που δίνεται ένα παράδειγµα συνεργασίας και οµαδικής εργασίας των µαθητών µιας τάξης για τη δενδροφ τευση της περιοχής τους. Η έννοια της οµάδας µπορεί να οριστεί ως ένα σ νολο προσώπων, που έχουν έναν ή περισσ τερους κοινο ς σκοπο ς. Στις οµάδες αναπτ σσονται ισχυροί αµοιβαίοι δεσµοί, διανθρώπινες σχέσεις, αλληλεπιδράσεις και αλληλεξαρτήσεις ανάµεσα στα µέλη. Ο εκπαιδευτικ ς µπορεί να αναφερθεί και σε τοπικές οµάδες και συλλ γους, που έχουν ανα- 40 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

41 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία ΕΝΟΤΗΤΑ Οργάνωση κοινωνικής & πολιτικής ζωής λάβει διάφορες δραστηρι τητες (π.χ. εθελοντές αιµοδ τες, πολιτιστικοί σ λλογοι, αθλητικοί κτλ.), αλλά και σε διεθνείς οργανισµο ς (Unicef κτλ.). Είναι πολ βασικ να ευαισθητοποιηθο ν και να δραστηριοποιηθο ν οι µαθητές ως προς την κοινή δράση των ανθρώπων στην κοινωνία.τονίζεται η σχέση του ατ µου µε το σ νολο, που αντιπροσωπε ει ο σ λλογος. Ο εκπαιδευτικ ς θα βοηθήσει τους µαθητές να διακρίνουν και να καταγράψουν τις προϋποθέσεις ίδρυσης εν ς συλλ γου (ιδρυτικά µέλη - σκοπ ς) και τα χαρακτηριστικά των συλλ γων που είναι: 1. Να διαθέτουν επίσηµη ονοµασία. 2. Να είναι µη κερδοσκοπικοί, που σηµαίνει τι στ χος τους δεν είναι η απ κτηση κερδών απ τα διοικητικά στελέχη ή τα µέλη τους. 3. Να είναι διοικητικά ανεξάρτητοι κυρίως απ κυβερνήσεις ή άλλους δηµ σιους φορείς. 4. Η δραστηρι τητά τους να στοχε ει τουλάχιστον κατά ένα µέρος στην προώθηση του συµφέροντος του κοινωνικο συν λου. 5. Να λειτουργο ν µε βάση ένα καταστατικ, που ορίζει το χαρακτήρα του συλλ γου, το ρ λο των µελών του και των ανθρώπων που τον διοικο ν, του ιοικητικο του Συµβουλίου. Παρατίθεται παράδειγµα συλλ γου για συζήτηση στην τάξη, κατά την κρίση του εκπαιδευτικο. ª ı Óˆ ÁÈ ÙÔ Û ÏÏÔÁÔ «ƒã ø» ÏÏÔÁÔ ÁÈ ÙËÓ ÚÔÛÙ Û ÙË Ï ÛÛÈ ÃÂÏÒÓ «ƒã ø» È Ú ıëîâ ÙÔ 1983 Ì ÓÙÈ- ΠÌÂÓÔ ÙË ÌÂÏ ÙË Î È appleúôûù Û ÙˆÓ ı Ï ÛÛÈˆÓ ÂψÓÒÓ Î È ÙˆÓ ÈÔÙfiappleˆÓ ÙÔ, ÙË È Â ÚÈÛË ÙˆÓ apple Ú ÎÙÈˆÓ ÔÈÎÔÛ ÛÙËÌ ÙˆÓ ÛÙÈ ÛËÌ ÓÙÈÎfiÙÂÚ apple Ú Ï Â ˆÔÙÔÎ ÙË Ú ÙÙ ÛÙË ÒÚ Ì, ÙËÓ appleâú ı Ï Ë ÙÚ Ì ÙÈÛÌ ÓˆÓ Î È ÚÚˆÛÙˆÓ ÂψÓÒÓ, Î ıò Î È ÙËÓ ÂÓËÌ ÚˆÛË Î È Â ÈÛıËÙÔappleÔ ËÛË ÙÔ ÎÔÈÓÔ. È Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ ÙÔ ÏÏfiÁÔ ƒã ø appleâúèï Ì ÓÔ Ó Î Ù ÁÚ Ê ÙË Ó apple Ú ÁˆÁÈÎ Ú - ÛÙËÚÈfiÙËÙ Î È appleúôûù Û ÙˆÓ ÊˆÏÈÒÓ ÙË Ú ÙÙ ÛÙÈ ÛËÌ ÓÙÈÎfiÙÂÚ appleâúèô ˆÔÙÔÎ ÙË ( Î ÓıÔ, ÂÏÔapplefiÓÓËÛÔ Î È Ú ÙË), ÂÎapplefiÓËÛË È ÂÈÚÈÛÙÈÎÒÓ Û Â ˆÓ ÁÈ ÙÈ appleâúèô Î È Ú ÛÂÈ ÂÚÈ ÏÏÔÓÙÈÎ ÁˆÁ ( Με βάση τις παραπάνω πληροφορίες, συζητο µε µε τους µαθητές και καταγράφουµε τι µελετά ο συγκεκριµένος σ λλογος. Επίσης, αναφερ µαστε σε άλλους συλλ γους που υπάρχουν στην περιοχή µας και συζητάµε για τη δραστηρι τητά τους; Κρίνεται σκ πιµο να αντιληφθο ν οι µαθητές τι σήµερα ο άνθρωπος έχει τη δυνατ τητα να είναι µέλος σε διάφορες οργανωµένες οµάδες, οι οποίες έχουν συγκεκριµένους σκοπο ς και δραστηριοποιο νται είτε σε τοπικ είτε σε εθνικ ή και σε διεθνές επίπεδο. Η δραστηριοποίηση οργανωµένων οµάδων σε θέµατα, πως προστασία περιβάλλοντος, ανθρώπινα δικαιώµατα, υγεία, πολιτισµ ς κ.ά. ξεκινά απ τοπικ και επεκτείνεται σε παγκ σµιο επίπεδο. Έτσι έχουµε: ΤΟΠΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ π.χ. Πολιτιστικ ς Σ λλογος Κρητών Πειραιά ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ π.χ. Πολιτιστικ ς Σ λλογος Μακεδονίας - Θράκης ΕΘΝΙΚΕΣ π.χ. Πανελλήνια Ένωση Εθελοντών Αιµοδοτών ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΕΣ π.χ. Ευρωπαϊκή Νεολαία για την Προστασία των ασών ΙΕΘΝΕΙΣ π.χ. Ερυθρ ς Σταυρ ς, Unicef ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 41

42 ΕΝΟΤΗΤΑ Οργάνωση κοινωνικής & πολιτικής ζωής ραστηριότητα Στην πρώτη δραστηρι τητα µέσα απ παιχνίδια ρ λων κατανοο µε την προσφορά του κάθε µέλους στον σ λλογο που ανήκει. Στη δε τερη δραστηρι τητα οι µαθητές προβληµατίζονται για τη δική τους συµµετοχή σε κάποιο σ λλογο ανάλογα µε τα ενδιαφέροντά τους και αιτιολογο ν την απάντησή τους. Επιπλέον δραστηριότητες 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Κοινωνία 1. Συζητο µε στην τάξη µας για την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας το 1814, που µάθαµε στην Ιστορία. Μπορο µε να βρο µε οµοι τητες ή διαφορές µε την ίδρυση εν ς συλλ γου σήµερα; Σε αυτή τη δραστηρι τητα οι µαθητές πρέπει να διακρίνουν τις οµοι τητες και τις διαφορές της ίδρυσης της Φιλικής Εταιρείας το 1814 και εν ς συλλ γου σήµερα. Οµοι τητες Ιδρυτικά µέλη Καταστατικ Κοιν ς στ χος των µελών ιαφορές ιαφορετικοί σκοποί σήµερα απ τ τε Κρυφές δραστηρι τητες της Φιλικής Εταιρείας 2. Οι µαθητές δηµιουργο ν µια οµάδα δράσης για να συµµετέχουν ενεργά στην επίλυση κάποιου τοπικο περιβαλλοντικο προβλήµατος (καθαρισµ ς ακτών, συγκέντρωση υλικο για ανακ κλωση, δενδροφ τευση κ.ά.). 3. Γιατί είναι σηµαντική η προσφορά των Εθελοντών Αιµοδοτών στην κοινωνία; Αναπτ σσουµε τις απ ψεις µας και τις συζητο µε στην τάξη. Στη αυτή τη δραστηρι τητα οι µαθητές αναπτ σσουν τις απ ψεις τους για την προσφορά των Εθελοντών Αιµοδοτών. Παράλληλα, γίνεται αναφορά στην έννοια του εθελοντισµο. 4. Οι µαθητές ετοιµάζουν µια πρ σκληση, που απευθ νεται στον αντιπρ σωπο κάποιου συλλ γου, π.χ. Προστασίας των Ανθρωπίνων ικαιωµάτων, και τον καλο ν να τους µιλήσει για τις δραστηρι τητες του συλλ γου. Εφ σον υπάρχει η δυνατ τητα, οι µαθητές µπορο ν να ετοιµάσουν και συγκεκριµένα ερωτήµατα, τα οποία θα θέσουν στον οµιλητή. 5. Το παρακάτω κείµενο µπορεί να σχολιαστεί απ τον εκπαιδευτικ και τους µαθητές επιχειρώντας µια σ γκριση του χθες µε το σήµερα. «Και µ νο εµείς κάνουµε άφοβα το καλ στον ένα και στον άλλον, πιο πολ γιατί έχουµε την πίστη πως είµαστε άνθρωποι λε τεροι παρά γιατί λογαριάζουµε το συµφέρον µας». Θουκυδίδης 11, 37-41, 4 (Περικλέους (µετ. Ι.Θ. Κακριδή). Αξιολόγηση Με την επεξεργασία του κειµένου, µε το διάλογο και µε τις συµµετοχικές δραστηρι τητες µπορεί ο εκπαιδευτικ ς να αξιολογήσει αν οι µαθητές καταν ησαν την έννοια της οµάδας, αν έγινε αντιληπτή η έννοια της συµµετοχής σε οργανωµένες οµάδες και αν ευαισθητοποιήθηκαν για τα κοινά και την ανάγκη προσφοράς στο κοινωνικ σ νολο. 42 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

43 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Το Άτοµο και η Πολιτεία Η εν τητα αυτή χωρίζεται σε 2 υποεν τητες, οι οποίες παρατίθενται στη συνέχεια: Εν τητα α : Κράτος και πολίτευµα Κεφάλαιο 1ο: Το Κράτος Κεφάλαιο 2ο: Το πολίτευµα και οι µορφές του Κεφάλαιο 3ο: Το ηµοκρατικ Πολίτευµα Κεφάλαιο 4ο: Οι λειτουργίες της κρατικής εξουσίας Κεφάλαιο 5ο: Το Ελληνικ Σ νταγµα Εν τητα β : Κράτος και πολίτης Κεφάλαιο 1ο: ικαιώµατα και υποχρεώσεις του πολίτη Κεφάλαιο 2ο: Πνευµατικά δικαιώµατα Κεφάλαιο 3ο: Πολιτική άµυνα και πολιτική προστασία Κεφάλαιο 4ο: Η ενηµέρωση του πολίτη

44 ΕΝΟΤΗΤΑ Α Κράτος και πολίτευµα 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Πολιτεία Κεφάλαιο 1ο: Το Κράτος Στόχοι του µαθήµατος Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να προσεγγίσουν την έννοια του κράτους ως γεωγραφικής αλλά και κοινωνικοπολιτικής οντ τητας Να αναγνωρίσουν και να διακρίνουν τα στοιχεία απ τα οποία αποτελείται το κράτος, το έδαφος, ο λα ς και η εξουσία. Να αναγνωρίσουν σε ένα πρώτο επίπεδο τις µορφές ή λειτουργίες της κρατικής εξουσίας, την εκτελεστική, τη νοµοθετική και τη δικαστική. ιεξαγωγή του µαθήµατος Οι µαθητές µελετώντας το χάρτη αποκτο ν µια εικ να της γεωγραφικής έννοιας του κράτους,καθώς διακρίνουν το ελληνικ κράτος απ τα γειτονικά µε τη βοήθεια των συν ρων που αποτυπώνονται στο χάρτη. Επίσης αναλ εται ο ρος «εξουσία» και παρουσιάζονται οι µορφές της. Στη συνέχεια επισηµαίνονται τα βασικά στοιχεία του κράτους και ακολουθεί σχετική συζήτηση. Οι µαθητές µπορο ν να επισκεφθο ν την ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών ( και να αντλήσουν υλικ για τον τρ πο, µε τον οποίο είναι οργανωµένο ένα κράτος και να το συνδυάσουν µε τις γνώσεις που ήδη έχουν αποκτήσει για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Επίσης, µπορο ν να πραγµατοποιηθο ν αντίστοιχες δραστηρι τητες απ το εκπαιδευτικ λογισµικ που συνοδε ει το σχολικ εγχειρίδιο. ραστηριότητα Με τη βοήθεια του βιβλίου της Ιστορίας της ΣΤ τάξης οι µαθητές διαπιστώνουν την επέκταση των συν ρων του ελληνικο κράτους απ τη σ στασή του έως σήµερα. Επιπλέον ραστηριότητα Πρ κειται για µια εµπεδωτική αξιολογική δραστηρι τητα, στην οποία τα παιδιά συµπληρώνουν τα κενά στις προτάσεις που παρατίθενται στο βιβλίο του µαθητή µε βάση αυτά που διδάχθηκαν στη συγκεκριµένη εν τητα. Απαντήσεις: Λα ς, έδαφος, εξουσία, κράτος, νοµοθετικής. Αξιολόγηση Με την πραγµατοποίηση της δραστηρι τητας και τη σχετική συζήτηση, ο εκπαιδευτικ ς µπορεί να ελέγξει το βαθµ στον οποίο κατακτήθηκαν οι στ χοι του µαθήµατος. Κεφάλαιο 2ο: Το πολίτευµα και οι µορφές του Στόχοι του µαθήµατος Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να προσεγγίσουν την έννοια του πολιτε µατος και να τη συνδέσουν µε τη λειτουργία του κράτους. Να διακρίνουν τις τρεις βασικές µορφές πολιτευµάτων (µοναρχία, ολιγαρχία, δηµοκρατία). Να µελετήσουν τη δοµή των πολιτευµάτων και τον αντίστοιχο τρ πο διακυβέρνησης. Να αξιοποιήσουν τη διαθεµατική έννοια σ στηµα, αναγνωρίζοντας το πολίτευµα ως πολιτικ σ στηµα που περιλαµβάνει την οργάνωση και τη δοµή εν ς κράτους. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

45 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Πολιτεία ΕΝΟΤΗΤΑ Α Κράτος και πολίτευµα ιεξαγωγή του µαθήµατος Με την ανάγνωση των αποσπασµάτων που αφορο ν βασικά είδη πολιτε µατος, πραγµατοποιείται η έγερση του ενδιαφέροντος των µαθητών για θέµατα πως το κράτος και το πολίτευµα. Μελετώντας το κείµενο που ακολουθεί, οι µαθητές λαµβάνουν κάποιες πληροφορίες σχετικά µε την έννοια και τα είδη του πολιτε µατος. Αυτ που κυρίως χρειάζεται να γνωρίζουν είναι τι η λειτουργία του κράτους στηρίζεται στους ν µους. Ο τρ πος µε τον οποίο κυβερνάται και διοικείται ένα κράτος λέγεται πολίτευµα. Το πολίτευ- µα έχει τα χαρακτηριστικά εν ς συστήµατος, δηλαδή την οργάνωση και τη δοµή. Γι αυτ λέγεται αλλιώς και πολιτικ σ στηµα. Εδώ εντοπίζονται τα βασικά χαρακτηριστικά του συστήµατος µέσα στο πολίτευµα και γίνεται η σ νδεση µε τη διαθεµατική έννοια σ στηµα. Με τη συζήτηση οι µαθητές θα διακρίνουν τη σχέση µεταξ κράτους και πολιτε µατος και θα αναγνωρίσουν τι η σχέση αυτή είναι αµφίδροµη. εν µπορεί να υπάρχει κράτος χωρίς πολίτευµα, ο τε και πολίτευµα χωρίς κράτος. Οι µαθητές γνωρίζουν τα τρία (3) βασικά είδη πολιτε µατος, τη µοναρχία, την ολιγαρχία και τη δηµοκρατία και τη διακρίνουν τα βασικά χαρακτηριστικά τους. Επισηµαίνεται τι σήµερα η πιο συνηθισµένη µορφή ολιγαρχικο πολιτε µατος είναι η δικτατορία. Στην περίπτωση αυτή, την εξουσία καταλαµβάνει µε τη βία µια οµάδα ανθρώπων, συνήθως στρατιωτικών. Ακολουθεί συζήτηση µε τους µαθητές σχετικά µε τις µορφές πολιτε µατος και σ γκριση µεταξ τους. ραστηριότητες 1. Στην πρώτη δραστηρι τητα θα πρέπει οι µαθητές να τοποθετήσουν το κάθε είδος πολιτε - µατος δίπλα στη φράση που ταιριάζει. Η συµπλήρωση γίνεται ως εξής: Ολιγαρχία (αριστοκρατία), ηµοκρατία, Μοναρχία. 2. Στη δε τερη δραστηρι τητα οι µαθητές χρησιµοποιώντας τα βιβλία της Ιστορίας των τάξεων του ηµοτικο για τα πολιτε µατα, συγκεντρώνουν περισσ τερα στοιχεία για τα χαρακτηριστικά των πολιτευµάτων και την ιστορική τους εξέλιξη. Με τη µελέτη αυτή θα επιση- µάνουν τις διαφορές µεταξ των µορφών πολιτε µατος, µε έµφαση στα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις του πολίτη. Αξιολόγηση Η διασ νδεση µε την Ιστορία παρέχει τη δυνατ τητα ανατροφοδ τησης των γνώσεων και εξοικειώνει τους µαθητές µε την αναζήτηση επιπλέον υλικο. Με διερευνητικές ερωτήσεις και διάλογο ο εκπαιδευτικ ς αξιολογεί αν επιτε χθηκε η καταν ηση βασικών εννοιών, πως αυτή του πολιτε - µατος, και αν έγινε αντιληπτή η διαφορά µεταξ των βασικών µορφών πολιτευµάτων (της µοναρχίας, της ολιγαρχίας και της δηµοκρατίας). Κεφάλαιο 3ο: Το ηµοκρατικό Πολίτευµα Στόχοι του µαθήµατος Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να γνωρίσουν το ηµοκρατικ Πολίτευµα και τα πλεονεκτήµατά του σε σχέση µε τα άλλα πολιτε µατα. Να γνωρίσουν τις δ ο βασικές µορφές της δηµοκρατίας, άµεση και έµµεση, και να εντοπίσουν τις διαφορές µεταξ τους. Να εστιάσουν στα χαρακτηριστικά της Προεδρευ µενης Κοινοβουλευτικής ηµοκρατίας, του πολιτε µατος της χώρας µας. Να έρθουν σε επαφή µε τους βασικο ς δηµοκρατικο ς θεσµο ς της χώρας µας, τα πολιτικά πρ σωπα και τις πολιτικές διαδικασίες. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 45

46 ΕΝΟΤΗΤΑ Α Κράτος και πολίτευµα 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Πολιτεία ιεξαγωγή του µαθήµατος Με το σκίτσο και το εισαγωγικ κείµενο που ακολουθεί, δίνεται η αφορµή να συζητήσουν οι µαθητές για τα χαρακτηριστικά της άµεσης δηµοκρατίας στην αρχαία Αθήνα, σε αντιδιαστολή µε τη σ γχρονη έµµεση δηµοκρατία. Σ αυτ το σηµείο, κατά την κρίση του εκπαιδευτικο, µπορεί να δοθεί στα παιδιά για συζήτηση το ακ λουθο απ σπασµα: «Στις αρχές του 8ου π.χ. αιώνα εµφανίζεται η πόλις, η πολιτεία κράτος, συγκροτηµένη [ ] Εκείνο το οποίο διακρίνει την πόλη κράτος την ελληνική, από άλλους τύπους κρατών είναι ότι οι πολίτες, όταν συναθροίζονται, όταν σχηµατίζουν την Εκκλησία, έχουν το δικαίωµα να συζητήσουν τις κρατικές υποθέσεις». (Claude Mosse: «Η ιστορία των πολιτικών θεωριών στην αρχαία Ελλάδα») Έτσι οι µαθητές θυµο νται τι τον 5ο αι. π.χ. στην Αθήνα, γεννήθηκε η δηµοκρατία και συνειδητοποιο ν τι τ τε η δηµοκρατία ήταν άµεση, γιατί οι ίδιοι οι πολίτες στην «εκκλησία του δήµου» ψήφιζαν τους ν µους και έπαιρναν αποφάσεις για τις κρατικές υποθέσεις (κήρυξη πολέµου, σ ναψη ειρήνης κ.ά.), ενώ στη συνέχεια µε την εξέλιξη των κοινωνιών και την α ξηση του πληθυσµο, η δηµοκρατία µετατράπηκε σε έµµεση. Στη συνέχεια δίνονται περισσ τερες πληροφορίες για την έννοια της δηµοκρατίας και τη λειτουργία του δηµοκρατικο πολιτε µατος στη σ γχρονη Ελλάδα. Επισηµαίνονται οι βασικές αρχές της δηµοκρατίας, η ισ τητα των πολιτών απέναντι στο ν µο, η αρχή της πλειοψηφίας, η κατοχ ρωση θεµελιωδών ανθρωπίνων δικαιωµάτων, πως για παράδειγµα, η ελευθερία, η ισ τητα, η ελευθερία του τ που κ.ά. Στη συνέχεια εντοπίζονται τα χαρακτηριστικά του πολιτε µατος της Ελλάδας, που είναι η Προεδρευ µενη Κοινοβουλευτική ηµοκρατία. Στο σηµείο αυτ γίνεται αναφορά και στην εκλογή του Προέδρου της ηµοκρατίας απ τη Βουλή και επισηµαίνεται η διαφορά της Προεδρευ µενης απ την Προεδρική ηµοκρατία, στην οποία ο Πρ εδρος εκλέγεται απευθείας απ το λα. Παράλληλα επισηµαίνονται διαφορές και απ άλλες µορφές δηµοκρατίας, πως η Βασιλευοµένη. Με το θέµα που δίνεται προς συζήτηση οι µαθητές έχουν µετά τη δυνατ τητα, να προβληµατιστο ν για το ρ λο του Πρωθυπουργο και του Προέδρου της ηµοκρατίας στο πολίτευµά µας. ιαπιστώνουν τι το πολιτικ σ στηµα στην Ελλάδα είναι Πρωθυπουργοκεντρικ, καθώς ο Πρ εδρος της ηµοκρατίας µπορεί να παρέµβει σε θέµατα εθνικής σηµασίας, µως η τελική απ φαση ανήκει στον Πρωθυπουργ και την Κυβέρνηση. Με το σχεδιάγραµµα που ακολουθεί, δίνεται σχηµατικά η δοµή του πολιτε µατος σε µια απλή µορφή, για να είναι κατανοητή απ τους µαθητές. Με τη συζήτηση που ολοκληρώνει τη διδακτική εν τητα, οι µαθητές διαπιστώνουν τις σχέσεις αλληλεπίδρασης ατ µου συν λου σε µια δηµοκρατία διευρ νοντας έτσι και τις αντίστοιχες διαθεµατικές έννοιες. Μέσα απ το διάλογο και µε την κατάλληλη διακριτική υποστηρικτική παρέµβαση του εκπαιδευτικο, αναζητο ν τους λ γους για τους οποίους υπερέχει η δηµοκρατία, έχοντας πάντα κατά νου το γεγον ς τι στο δηµοκρατικ πολίτευµα η εξουσία στηρίζεται στη λαϊκή βο ληση. ραστηριότητες Οι δραστηρι τητες που ολοκληρώνουν το κεφάλαιο έχουν στ χο να βοηθήσουν τους µαθητές να εµπεδώσουν τις γνώσεις που απέκτησαν µε σ ντοµο και ευχάριστο τρ πο. 1. Αξιολογική δραστηρι τητα που συντελεί στην καταν ηση των βασικών εννοιών της διδακτικής εν τητας. Οι σωστές απαντήσεις είναι; 1. Λ, 2. Σ, 3. Σ, 4. Σ, 5. Λ 46 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

47 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Πολιτεία ΕΝΟΤΗΤΑ Α Κράτος και πολίτευµα 2. ραστηρι τητα που εισάγει τους µαθητές στη διαδικασία της έρευνας σχετικά µε θέµατα που αφορο ν το δηµοκρατικ πολίτευµα, καθώς τους προτρέπει να αναζητήσουν πληροφορίες απ την ιστοσελίδα της Βουλής των Ελλήνων. 3. Οι µαθητές προετοιµάζουν επίσκεψη στη Βουλή των Ελλήνων. Χωρίζονται σε οµάδες και καταγράφουν τις ερωτήσεις που θα ήθελαν να υποβάλουν στους βουλευτές. Η συγκεκριµένη δραστηρι τητα συντελεί στην οργάνωση της σκέψης των µαθητών τους και στην εκµάθηση και οικειοποίηση κοινωνικών ρ λων. Επιπλέον δραστηριότητα Οι µαθητές µπορο ν να αναζητήσουν επιπλέον υλικ για τον τρ πο λειτουργίας της εκκλησίας του δήµου στην αρχαία Αθήνα. Αξιολόγηση Ο εκπαιδευτικ ς µε διερευνητικές ερωτήσεις διαπιστώνει το βαθµ καταν ησης της έννοιας της δηµοκρατίας. Με βάση το κείµενο και παραποµπή στην Ιστορία εκτιµά π σο οι µαθητές καταν ησαν τους βασικο ς δηµοκρατικο ς θεσµο ς της χώρας, την άµεση και την έµµεση δηµοκρατία. Κεφάλαιο 4ο: Οι λειτουργίες της κρατικής εξουσίας (Το κεφάλαιο αυτ θα διδαχθεί σε δ ο διδακτικές ώρες) Στόχοι του µαθήµατος Μέσα απ τη διδασκαλία της συγκεκριµένης εν τητας οι µαθητές θα µπορέσουν: Να µάθουν ποιοι είναι οι φορείς της κρατικής εξουσίας και το ρ λο του κάθε φορέα. Να γνωρίσουν τις τρεις λειτουργίες της κρατικής εξουσίας: τη νοµοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική. Να γνωρίσουν το ρ λο της κάθε εξουσίας µε σκοπ τη διασφάλιση του πολιτε µατος. Να µάθουν τον τρ πο άσκησης των τριών µορφών εξουσίας στην ελληνική δηµοκρατία. Να αναπτ ξουν το δίπολο διαθεµατικών εννοιών άτοµο σ νολο. Να αναπτ ξουν τη διαθεµατική έννοια της αλληλεπίδρασης µεταξ των εξουσιών. ιεξαγωγή του µαθήµατος Με αφορµή την εικ να που υπάρχει στην αρχή του κεφαλαίου, το διάλογο των ηρώων και το κεί- µενο που ακολουθεί, οι µαθητές αντιλαµβάνονται τι σε µια δηµοκρατική κοινωνία, τα δικαιώµατα και οι υποχρεώσεις των πολιτών (µελών της κοινωνίας) προστατε ονται απ τις τρεις βασικές λειτουργίες της κρατικής εξουσίας, τη νοµοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική. Επεκτείνοντας τη συζήτηση, αναφερ µαστε και στις σχέσεις αλληλεπίδρασης µεταξ των τριών εξουσιών. Μέσα απ τα κείµενα και τους διαλ γους των ηρώων τα παιδιά λαµβάνουν τις απαραίτητες πληροφορίες για τις τρεις λειτουργίες της κρατικής εξουσίας και τους φορείς τους. Με τη δραστηρι τητα της αντιστοίχισης επιδιώκουµε να γνωρίσουν οι µαθητές το ρ λο των υπουργείων και τις αρµοδι τητές τους σε ένα δηµοκρατικ πολίτευµα. Για να διευκολυνθεί ο εκπαιδευτικ ς, παραθέτουµε τα Υπουργεία που υπάρχουν στο σηµεριν ελληνικ κράτος µε τις ηλεκτρονικές τους διευθ νσεις: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 47

48 ΕΝΟΤΗΤΑ Α Κράτος και πολίτευµα 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Πολιτεία ÀappleÔ ÚÁÂ Ô Ó appleù ÍË πûùôûâï : ÀappleÔ ÚÁÂ Ô apple Û fiïëûë & ÔÈÓˆÓÈÎ ÚÔÛÙ Û πûùôûâï : ÀappleÔ ÚÁÂ Ô ÈÎ ÈÔÛ ÓË πûùôûâï : ÀappleÔ ÚÁÂ Ô ıóèî ÕÌ Ó πûùôûâï : ÀappleÔ ÚÁÂ Ô ıóèî È Â & ÚËÛÎÂ Ì ÙˆÓ πûùôûâï : ÀappleÔ ÚÁÂ Ô ÌappleÔÚÈÎ ÙÈÏ & ËÛȈÙÈÎ ÔÏÈÙÈÎ πûùôûâï : ÀappleÔ ÚÁÂ Ô ÍˆÙÂÚÈÎÒÓ πûùôûâï : ÀappleÔ ÚÁfi appleèîú Ù & ÂÚÓËÙÈÎfi ÎappleÚfiÛˆappleÔ state@government.gr ÀappleÔ ÚÁÂ Ô ÛˆÙÂÚÈÎÒÓ πûùôûâï : ÀappleÔ ÚÁÂ Ô ª ΠÔÓ, Ú ÎË πûùôûâï : ÀappleÔ ÚÁÂ Ô ªÂÙ ÊÔÚÒÓ & appleèîôèóˆóèòó πûùôûâï : ÀappleÔ ÚÁÂ Ô ÈÎÔÓÔÌ & ÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ πûùôûâï : ÀappleÔ ÚÁÂ Ô ÂÚÈ ÏÏÔÓÙÔ, ÈÚÔÙ Í & ËÌÔÛ ˆÓ ŒÚÁˆÓ πûùôûâï : ÀappleÔ ÚÁÂ Ô ÀÁ & ÔÈÓˆÓÈÎ ÏÏËÏÂÁÁ Ë πûùôûâï : ÀappleÔ ÚÁÂ Ô Ô ÚÈÛÙÈÎ Ó appleù ÍË πûùôûâï : ÀappleÔ ÚÁÂ Ô ÔÏÈÙÈÛÌÔ πûùôûâï : Η βιωµατική άσκηση που ακολουθεί, δίνει τη δυνατ τητα στους µαθητές να κατανοήσουν τον τρ πο που λαµβάνονται οι αποφάσεις απ κρατικο ς φορείς. Σε,τι αφορά τη δικαστική λειτουργία του κράτους, θα πρέπει να γίνει σαφές τι τα δικαστήρια, ανάλογα µε το είδος των αδικηµάτων που εξετάζουν, διακρίνονται στα Πολιτικά ή Αστικά και στα Ποινικά δικαστήρια. Τα Πολιτικά ή Αστικά δικαστήρια δικάζουν τις πολιτικές ή αστικές υποθέσεις των πολιτών, πως για παράδειγµα µικροδιαφορές των πολιτών, πρ κληση ζηµίας σε ξένη περιουσία, τροχαίες παραβάσεις κ.ά. Τα Ποινικά δικαστήρια δικάζουν τις διαφορές των πολιτών που υπάγονται σε ποινικο ς ν µους, πως φ νος, εξ βριση, κλοπή κ.ά. ραστηριότητες Με τις συγκεκριµένες δραστηρι τητες οι µαθητές γνωρίζουν βιωµατικά την απ δοση δικαίου σε γεγον τα που λαµβάνουν χώρα στο σχολείο. Αποδίδουν δικαιοσ νη και λ νουν δηµοκρατικά τα καθηµερινά τους προβλήµατα, διαισθαν µενοι τις δικές τους ευθ νες ως µέλη της σχολικής κοιν τητας. 1. Στην πρώτη δραστηρι τητα οι µαθητές καλο νται να συζητήσουν την απ δοση δικαιοσ νης µέσα στη µικρή κοινωνία του σχολείου, για να µπορέσουν στη συνέχεια να επεκτείνουν τη συζήτηση και στη δικαιοσ νη µέσα στο Κράτος. 2. Στη δε τερη δραστηρι τητα για το κεφάλαιο αυτ τα παιδιά καλο νται να συζητήσουν τα προβλήµατα του σχολείου και να καταθέσουν προτάσεις για τη λ ση τους. Έτσι βιωµατικά ασκο νται στην αντιµετώπιση κοινών προβληµάτων, στην υποβολή προτάσεων για τη λ ση τους και τη βελτίωση της κατάστασης. Επιπλέον δραστηριότητα Παρατίθενται άρθρα του Συντάγµατος που καταδεικν ουν τι η δικαστική εξουσία είναι ανεξάρτητη απ τις άλλες και ασκείται απ τα δικαστήρια. 48 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

49 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Πολιτεία ΕΝΟΤΗΤΑ Α Κράτος και πολίτευµα Άρθρο Η δικαιοσύνη απονέµεται από δικαστήρια συγκροτούµενα από τακτικούς δικαστές, που απολαµβάνουν λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία. 2. Οι δικαστές κατά την άσκηση των καθηκόντων τους υπόκεινται µόνο στο Σύνταγµα και στους Νόµους και σε καµία περίπτωση δεν υποχρεούνται να συµµορφώνονται µε διατάξεις που έχουν τεθεί κατά κατάλυση του Συντάγµατος 3. Η επιθεώρηση των τακτικών δικαστών ενεργείται από δικαστές ανώτερου βαθµού καθώς και από τον Εισαγγελέα και τους Αντιεισαγγελείς του Αρείου Πάγου, των δε εισαγγελέων από αρεοπαγίτες και εισαγγελείς ανώτερου βαθµού, σύµφωνα µε τους ορισµούς του νόµου. Άρθρο Οι δικαστικοί λειτουργοί διορίζονται µε προεδρικό διάταγµα, σύµφωνα µε νόµο που ορίζει τα προσόντα και τη διαδικασία επιλογής τους και είναι ισόβιοι. Αξιολόγηση Ο εκπαιδευτικ ς µε διερευνητικές ερωτήσεις και συζήτηση διαπιστώνει το βαθµ στον οποίο οι µαθητές καταν ησαν την αξία των λειτουργιών της κρατικής εξουσίας. Με τις βιωµατικές και συνεργατικές δραστηρι τητες επιτυγχάνεται η δηµιουργική συµµετοχή των παιδιών σε θέµατα που αφορο ν λους τους πολίτες εν ς κράτους. Κεφάλαιο 5ο: Το Ελληνικό Σύνταγµα Στόχοι του µαθήµατος Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να γνωρίσουν τι ο ανώτερος ν µος του κράτους είναι το Σ νταγµα. Να κατανοήσουν τι το Σ νταγµα εκτ ς απ το πολίτευµα κατοχυρώνει και τα δικαιώ- µατα των πολιτών. Να ασκηθο ν, ώστε να είναι ικανοί να διαχωρίζουν τα ατοµικά και κοινωνικά δικαιώ- µατα απ τα πολιτικά. Να συνειδητοποιήσουν τι ο σεβασµ ς των δικαιωµάτων των άλλων είναι υποχρέωση του κάθε πολίτη και τι η συνταγµατική κατοχ ρωση κάποιων δικαιωµάτων δεν αρκεί αν οι πολίτες δεν δείχνουν έµπρακτα το σεβασµ τους στην προσωπικ τητα και τα δικαιώµατα των συνανθρώπων τους. Να αξιοποιήσουν τις διαθεµατικές έννοιες άτοµο σ νολο και σ στηµα. ιεξαγωγή του µαθήµατος Με αφορµή τις εικ νες και την ερώτηση της Ειρήνης για τον ανώτερο ν µο του κράτους, το Σ νταγµα και µε τη βοήθεια της Ιστορίας σε συνδυασµ µε τις εικ νες στο βιβλίο του µαθητή συζητάµε για το Σ νταγµα. Συγχρ νως παραθέτουµε και το απ σπασµα απ το Μακρυγιάννη προκει- µένου να τονιστεί η ανάγκη δηµιουργίας του Συντάγµατος για: Καλ τερη διαχείριση των οικονοµικών Πολιτική οργάνωση του κράτους (δηµοκρατική κυβέρνηση) ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 49

50 ΕΝΟΤΗΤΑ Α Κράτος και πολίτευµα 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Πολιτεία Τιµωρία στους εχθρο ς της δηµοκρατίας και σε αυτο ς που εκµεταλλε ονταν την αναταραχή που επικρατο σε Καλ τερη προάσπιση των συµφερ ντων της χώρας Μετά την ιστορική αναδροµή και την αναφορά στους αγώνες του λαο για την απ κτηση του Συντάγµατος, ακολουθεί συζήτηση για τα περιεχ µενα του ελληνικο Συντάγµατος. Το ελληνικ Σ νταγµα αποτελείται απ 120 άρθρα διανεµηµένα σε τέσσερα µέρη. Οι διατάξεις του Α Μέρους καθορίζουν το πολίτευµα της Ελλάδας και θεµελιώνουν τη λαϊκή κυριαρχία. MEPOΣ ΠPΩTO - Bασικές διατάξεις TMHMA A - Mορφή του πολιτεύµατος Άρθρο 1 - Μορφή του πολιτεύµατος 1. Tο πολίτευµα της Eλλάδας είναι Προεδρευόµενη Kοινοβουλευτική ηµοκρατία. 2. Θεµέλιο του πολιτεύµατος είναι η λαϊκή κυριαρχία. 3. Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγµα. Στο Β Μέρος γίνεται αναφορά στα δικαιώµατα των πολιτών του κράτους. Για να βοηθήσουµε τους µαθητές να κατανοήσουν τα δικαιώµατα, αποσαφηνίζουµε την έννοια των ατοµικών και κοινωνικών δικαιωµάτων και τα διαχωρίζουµε απ τα πολιτικά, που αφορο ν τους πολίτες εν ς κράτους. ηλαδή, αυτο ς που έχουν την υπηκο τητα είτε απ τη γέννησή τους είτε έχουν πολιτογραφηθεί στο ελληνικ κράτος αργ τερα. Τα δικαιώµατα αυτά κατοχυρώνονται απ το Σ νταγ- µα, πως αποδεικν εται και απ τα άρθρα που υπάρχουν στο CD-ROM (λογισµικ ) της τάξης. MEPOΣ EYTEPO - Aτοµικά και κοινωνικά δικαιώµατα 'Αρθρο 4 - Ισότητα των Ελλήνων 1. Oι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόµου. 2. Oι Έλληνες και οι Eλληνίδες έχουν ίσα δικαιώµατα και υποχρεώσεις. 3. Έλληνες πολίτες είναι όσοι έχουν τα προσόντα που ορίζει ο νόµος. Eπιτρέπεται να αφαιρεθεί η ελληνική ιθαγένεια µόνο σε περίπτωση που κάποιος απέκτησε εκούσια άλλη ιθαγένεια ή που ανέλαβε σε ξένη χώρα υπηρεσία αντίθετη προς τα εθνικά συµφέροντα, µε τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία που προβλέπει ειδικότερα ο νόµος. 4. Mόνο Έλληνες πολίτες είναι δεκτοί σε όλες τις δηµόσιες λειτουργίες, εκτός από τις εξαιρέσεις που εισάγονται µε ειδικούς νόµους. 5. Oι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δηµόσια βάρη, ανάλογα µε τις δυνάµεις τους. 6. Kάθε Έλληνας που µπορεί να φέρει όπλα είναι υποχρεωµένος να συντελεί στην άµυνα της Πατρίδας, σύµφωνα µε τους ορισµούς των νόµων. 7. Tίτλοι ευγένειας ή διάκρισης ούτε απονέµονται ούτε αναγνωρίζονται σε Έλληνες πολίτες. Τα ατοµικά δικαιώµατα θεσπίστηκαν την περίοδο της εµφάνισης της αστικής τάξης κατά τη Γαλλική επανάσταση µε σκοπ τον περιορισµ των αυθαιρεσιών της µοναρχικής εξουσίας. Μια δηµοκρατική κοινωνία οφείλει να σέβεται και να προστατε ει τα βασικά ατοµικά δικαιώµατα. Οφείλει µε άλλα λ για να διασφαλίσει: Το δικαίωµα στην προστασία της ζωής και της ασφάλειας του κάθε ατ µου. Το δικαίωµα στην ελευθερία, που περιλαµβάνει: α) ελε θερη συµµετοχή στην κοινωνική και οικονοµική ζωή 50 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

51 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Πολιτεία ΕΝΟΤΗΤΑ Α Κράτος και πολίτευµα β) ελε θερη επιλογή επαγγέλµατος γ) ελευθερία γνώµης, έκφρασης, ενηµέρωσης δ) ελευθερία θρησκευτικής συνείδησης Το δικαίωµα στην ισ τητα, που σηµαίνει προστασία απ κάθε είδους διάκριση. Το δικαίωµα στην ιδιωτική ζωή. Το δικαίωµα στην προσωπική ασφάλεια και τη νοµική προστασία. Το δικαίωµα στην ιδιοκτησία. Το δικαίωµα στην ανεµπ διστη ανάπτυξη της προσωπικ τητάς του. Το δικαίωµα στο σεβασµ της αξιοπρέπειάς του. Στο Γ Μέρος καθορίζεται η οργάνωση και οι λειτουργίες της Πολιτείας MEPOΣ TPITO - Oργάνωση και λειτουργίες της Πολιτείας TMHMA A - Σύνταξη της Πολιτείας 'Αρθρο 26 Άσκηση των τριών λειτουργιών 1. H νοµοθετική λειτουργία ασκείται από τη Bουλή και τον Πρόεδρο της ηµοκρατίας. 2. H εκτελεστική λειτουργία ασκείται από τον Πρόεδρο της ηµοκρατίας και την Kυβέρνηση. 3. H δικαστική λειτουργία ασκείται από τα δικαστήρια. Οι αποφάσεις τους εκτελούνται στο όνοµα του Eλληνικού Λαού. Τέλος, το Μέρος εκτ ς των άλλων, περιλαµβάνει και υποχρεώσεις των Ελλήνων πολιτών. MEPOΣ TETAPTO - Eιδικές τελικές και µεταβατικές διατάξεις TMHMA - Aκροτελεύτια διάταξη 'Αρθρο Ακροτελεύτια διάταξη 1. Tο Σύνταγµα αυτό, που ψηφίστηκε από την E Aναθεωρητική Bουλή των Eλλήνων, υπογράφεται από τον Πρόεδρό της, δηµοσιεύεται από τον προσωρινό Πρόεδρο της ηµοκρατίας στην Eφηµερίδα της Kυβερνήσεως, µε διάταγµα που προσυπογράφεται από το Yπουργικό Συµβούλιο και αρχίζει να ισχύει από τις ένδεκα Iουνίου O σεβασµός στο Σύνταγµα και τους νόµους που συµφωνούν µε αυτό και η αφοσίωση στην Πατρίδα και τη ηµοκρατία αποτελούν θεµελιώδη υποχρέωση όλων των Eλλήνων. 3. O σφετερισµός, µε οποιονδήποτε τρόπο, της λαϊκής κυριαρχίας και των εξουσιών που απορρέουν από αυτή διώκεται µόλις αποκατασταθεί η νόµιµη εξουσία, οπότε αρχίζει και η παραγραφή του εγκλήµατος. 4. H τήρηση του Συντάγµατος επαφίεται στον πατριωτισµό των Ελλήνων, που δικαιούνται και υποχρεούνται να αντιστέκονται µε κάθε µέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει µε τη βία.» Αθήνα, 18 Aπριλίου 2001 O ΠΡOΕ ΡOΣ ΤΗΣ ΒOΥΛΗΣ ΑΠOΣΤOΛOΣ XΡ. ΚΑΚΛΑΜΑΝΗΣ Για περισσ τερα στοιχεία, ο εκπαιδευτικ ς µπορεί να ανατρέξει στην ιστοσελίδα της Βουλής: που µπορεί να βρει και το πλήρες κείµενο του Συντάγµατος. Επίσης, κρίνεται σκ πιµο να συνειδητοποιήσουν οι µαθητές τι το Σ νταγµα δεν εκφράζει µ νο τη θέληση του λαο, αλλά την κατοχυρώνει, καθώς: εν µπορεί κανείς να το παραβιάσει, ο τε και ο Πρ εδρος της ηµοκρατίας. Οι πράξεις της Κυβέρνησης δεν πρέπει να παραβαίνουν το Σ νταγµα και τους ν µους (Κράτος ικαίου). ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 51

52 ΕΝΟΤΗΤΑ Α Κράτος και πολίτευµα 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Πολιτεία Οι ν µοι που ψηφίζονται απ τη Βουλή πρέπει να είναι σ µφωνοι µε το Σ νταγµα, διαφορετικά θεωρο νται αντισυνταγµατικοί. ραστηριότητα Με αυτή τη δραστηρι τητα οι µαθητές έχουν τη δυνατ τητα να σχολιάσουν το περιεχ µενο βασικών άρθρων του Συντάγµατος. Θα ήταν σκ πιµη µια εκτενέστερη αναφορά στην τελευταία παράγραφο και έµφαση στο γεγον ς τι οι πολίτες έχουν δικαίωµα, αλλά και υποχρέωση να υπερασπίζονται σε κάθε περίπτωση το ηµοκρατικ Πολίτευµα µε την ολοκλήρωση της διδασκαλίας της εν τητας. Επιπλέον δραστηριότητες 1. Στο πλαίσιο της διαθεµατικ τητας διαβάζουµε προσεκτικά τα παρακάτω άρθρα του Συντάγµατος και προσπαθο µε να βρο µε ποιο δικαίωµα κατοχυρώνει το καθένα: 2. Οι µαθητές µπορο ν να αναζητήσουν στο CD-ROM (λογισµικ ) του βιβλίου τους άρθρα του Συντάγµατος, που προστατε ουν τα κοινωνικά δικαιώµατα των πολιτών. Η δραστηρι τητα αυτή µπορεί να πραγµατοποιηθεί ως σχέδιο εργασίας. Αξιολόγηση 'Αρθρο 4 1. Οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόµου. 2. Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώµατα και υποχρεώσεις 7. Τίτλοι ευγενείας ή διάκρισης ούτε απονέµονται ούτε αναγνωρίζονται σε Έλληνες πολίτες Με το διάλογο, τις διερευνητικές ερωτήσεις και τις δραστηρι τητες ο εκπαιδευτικ ς ερευνά κατά π σο οι µαθητές έχουν κατανοήσει τη σπουδαι τητα του Συντάγµατος για τη διακυβέρνηση της χώρας. Επίσης κατά π σο γνώρισαν τα περιεχ µενα του ελληνικο Συντάγµατος, τα ατοµικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώµατα των πολιτών. Τέλος, διαπιστώνει αν µαθητές ανέπτυξαν στάσεις και συµπεριφορές, που αποδεικν ουν το ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο και αν συνειδητοποίησαν τι είναι απαραίτητη η συµβολή λων των µελών µιας κοινωνίας για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής. Αυτή εξάλλου είναι και η έννοια του ενεργο και συνειδητοποιηµένου πολίτη. 52 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

53 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Πολιτεία ΕΝΟΤΗΤΑ Β Κράτος και πολίτης Κεφάλαιο 1ο: ικαιώµατα και υποχρεώσεις του πολίτη Πριν ασχοληθο µε µε τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις του πολίτη κρίνεται σκ πιµο να επιση- µάνουµε το ρ λο του πολίτη στη δηµιουργία της κοινωνίας και να τονίσουµε τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις που προκ πτουν απ αυτή τη σχέση. Το σκίτσο που υπάρχει στο βιβλίο του µαθητή, οι διάλογοι των παιδιών και τα θέµατα προς συζήτηση αποτελο ν την αφορµή για να συνειδητοποιήσουν οι µαθητές την πραγµατικ τητα και να αναλ σουν το σκοπ και τη χρησιµ τητα του κράτους. Οι µαθητές προβληµατίζονται χι µ νο για το µέλλον τους, αλλά και για τις αλλαγές που υπάρχουν στην κοινωνία που ζουν (διαπολιτισµικ τητα). Στόχοι του µαθήµατος Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να διακρίνουν τις τρεις κατηγορίες των ανθρώπινων δικαιωµάτων (ατοµικά, κοινωνικά, πνευµατικά και πολιτικά). Να διαπιστώσουν τι µε αυτά τα δικαιώµατα οι πολίτες µιας δηµοκρατικής κοινωνίας έχουν τη δυνατ τητα να επηρεάζουν τις εξελίξεις. Να διακρίνουν τα πολιτικά απ τα ατοµικά και κοινωνικά δικαιώµατα. Να προβληµατιστο ν πάνω στο φαιν µενο του ρατσισµο και της ξενοφοβίας και να αναπτ ξουν κριτική στάση απέναντι στο διαφορετικ, αλλά µε βάση πάντα την αποδοχή, που θα τους αποτρέψει στο µέλλον απ συµπεριφορές ρατσισµο και ξενοφοβίας. ιεξαγωγή του µαθήµατος Η ερώτηση της Ειρήνης είναι η αφορµή να ξεκινήσει η συζήτηση για τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις του κάθε πολίτη που ζει και εργάζεται σε ένα κράτος. Με βάση το κείµενο που ακολουθεί, γίνεται η διάκριση των ατοµικών, κοινωνικών, πολιτικών και πνευµατικών δικαιωµάτων. Τα πολιτικά δικαιώµατα εξασφαλίζουν την ενεργ συµµετοχή των πολιτών στο σχηµατισµ της πολιτικής βο λησης και στην άσκηση της κρατικής εξουσίας, γι αυτ και είναι δικαιώµατα συµµετοχής. Αυτά είναι: Το δικαίωµα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι (άρθρο 51, παρ. 3 και 5 Συντ. και άρθρο 55 Συντ.). Η ίδρυση πολιτικο κ µµατος, η συµµετοχή σε πολιτικά κ µµατα καθώς και η έκφραση πολιτικών απ ψεων (άρθρο 29 Συντ.). Το δικαίωµα διορισµο σε δηµ σια υπηρεσία (άρθρο 4 παρ. 4 Συντ.). Το δικαίωµα του πολίτη να παραστεί ως ένορκος στα δικαστήρια, συµβάλλοντας έτσι στην απονοµή της δικαιοσ νης (άρθρο 97 Συντ.). Το δικαίωµα συµµετοχής σε απεργία και σε συνάθροιση. Το δικαίωµα του συνεταιρίζεσθαι. Τα κοινωνικά δικαιώµατα αποτελο ν αξιώσεις των πολιτών για παροχές, οι οποίες θα ενισχ σουν και θα διασφαλίσουν ορισµένα καθοριστικής σηµασίας αγαθά για τη ζωή των πολιτών. Στο Σ νταγµά µας αναφέρονται: Στο δικαίωµα στην Παιδεία (άρθρο 16 παρ. 4 Συντ.). Στο δικαίωµα στην προστασία της οικογένειας, της µητρ τητας, της παιδικής ηλικίας, του γήρατος, της νε τητας και της κατοικίας (άρθρο 21 Συντ.). Τα κοινωνικά δικαιώµατα έχουν θετικ περιεχ µενο και µε αυτή την έννοια το κράτος ορίζεται απ το Σ νταγµα ως η αρωγ ς δ ναµη που µε τα κατάλληλα νοµοθετικά µέτρα προστατε ει αγαθά, πως η οικογένεια κτλ. Η κατοχ ρωση των δικαιωµάτων αυτών συνδέεται µε τη δηµιουργία του κοινωνικο κράτους. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

54 ΕΝΟΤΗΤΑ Β Κράτος και πολίτης 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Πολιτεία Τα κοινωνικά δικαιώµατα είναι αυτά που τελικά εκφράζουν τη διάθεση των µελών µιας κοινωνίας να συµπαρασταθεί σε κάποια µέλη της που αντιµετωπίζουν δυσκολίες για λ γους υγείας, οικονοµικο ς και άλλους. Με τα κοινωνικά δικαιώµατα αναγνωρίζεται το γεγον ς τι λοι οι άνθρωποι πρέπει να έχουν τη δυνατ τητα για µια αξιοπρεπή ζωή. Σ αυτ το σηµείο ο εκπαιδευτικ ς χρειάζεται να επισηµάνει τη σηµασία των πολιτικών δικαιωµάτων, που επιτρέπουν στους πολίτες µιας χώρας να συµµετέχουν ελε θερα στη διακυβέρνηση είτε ως εκλογείς είτε ως ψηφοφ ροι. Κρίνεται, επίσης, σκ πιµο να τονιστεί τι πολίτες µιας χώρας είναι και τα µέλη των µειονοτήτων, των οµάδων δηλαδή εκείνων που διαφέρουν ως προς την καταγωγή, τη γλώσσα ή τη θρησκεία απ το ευρ τερο σ νολο των συµπολιτών τους. Η παραβίαση των ατοµικών και κοινωνικών δικαιωµάτων των συνανθρώπων µας που οδηγο ν σε εκδηλώσεις ρατσισµο και ξενοφοβίας εκφράζει µια καθηµερινή πραγµατικ τητα, την οποία θα ήταν σκ πι- µο να γνωρίσουν οι µαθητές. Αυτ γίνεται καλ τερα αντιληπτ και µέσα απ το διάλογο των δυο ηρώων, που και φαίνεται καθαρά τι η ελληνική κοινωνία δεν αποτελείται µ νο απ γηγενείς Έλληνες, αλλά και απ άτοµα διαφ ρων εθνοτήτων. ραστηριότητα Η δραστηρι τητα που ολοκληρώνει τη διδακτική εν τητα έχει στ χο να ευαισθητοποιήσει µε βιωµατικ τρ πο τους µαθητές απέναντι σε θέµατα ρατσισµο και ξενοφοβίας. Μελετώντας το σκίτσο, οι µαθητές προβληµατίζονται σχετικά µε το ρατσισµ και την ξενοφοβία και συζητο ν. Οι µαθητές ολοκληρώνουν την ιστορία αναζητώντας εναλλακτικές µορφές συµπεριφοράς, για να αποφευχθο ν ρατσιστικά φαιν µενα. Τα παιδιά αναλαµβάνοντας ρ λους συνειδητοποιο ν τι σηµαίνει ρατσιστική συµπεριφορά και σε ένα δε τερο επίπεδο πώς µπορο ν να την αποφ γουν. Επιπλέον δραστηριότητα Ο δάσκαλος διαβάζει στους µαθητές την ακ λουθη υποτιθέµενη διήγηση εν ς αγοριο απ την Αλβανία και συζητά µαζί τους τις ερωτήσεις που ακολουθο ν: ÂÓÈÎ ÌappleÔÚÒ Ó appleˆ fiùè ÂÓ ˆ apple Ú appleôóô applefi ÙÔ ŒÏÏËÓÂ Ê ÏÔ ÌÔ ÛÙÔ Û ÔÏÂ Ô Î È ÏÏÔ. Àapple Ú Ô Ó fiìˆ Î appleôèôè appleô, ÂÓ Í Úˆ, Ì ÓÙÈÌÂÙˆapple Ô Ó Î appleˆ È ÊÔÚÂÙÈÎ. Â Î È ÁÈ fiï ÊÙ ÂÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi fiùè  - Ì È applefi ÙËÓ Ï Ó. È apple Ú ÂÈÁÌ, apple Ú Ô Ó apple È È ÛÙËÓ Ù ÍË appleô Ó appleô Ì ÛÔ Ó Î ÙÈ, Ô appleúòùô appleô ı Î ÙËÁÔÚ ÛÔ Ó fiùè ÎÏ  ı Â Ì È ÂÁÒ. ÛÙ apple È Ó È, ÌfiÏÈ È ÊˆÓ ÛÔ Ì Πappleô, Ì Ûˆ ı ÎÔ Ûˆ: «ÕÓÙÂ Ê Á ÚÂ Ï Ó»! ÎfiÌ apple Ú Ô Ó apple È È appleô  ı ÏÔ Ó Ó Î ı ÛÔ Ó Ì ÌÔ, Ï ÁÔÓÙ fiùè ÔÈ ÁÔÓ ÙÔ ÂÓ ÙÔ Ê ÓÔ Ó Ó Î ÓÔ Ó apple Ú ÌÂ Ï ÓÔ. ÔÌ ˆ fiùè ˆÚ Ó Â Ó È appleôï ÛÔ Ú Ù appleâúèûù ÙÈÎ Â ÓÔ Ó fiùè Î appleôèôè ÓıÚˆappleÔÈ ÓÙÈÌÂÙˆapple Ô Ó ÙÔÓ ÏÏÔ Û Ó «È ÊÔÚÂÙÈÎfi» ÎÈ fi È Û Ó ÓıÚˆappleÔ ÛÔ Ì - ÙÔ Ì ÙÈ ÈÂ Ó ÁÎÂ Î È Ù È ÈÎ ÈÒÌ Ù. ÂÓ Í Úˆ ÙÈ ÊÔ Ô ÓÙ È, apple ÓÙˆ ÂÌ Ó Â ÌÔ Ú ÛÂÈ Ó È- Ûı ÓÔÌ È Û Ó Í ÓÔ ÙË ÛÙÈÁÌ appleô Á apple ˆ fiï Ù apple È È Î È Ù ÓÈÒıˆ Ê ÏÔ ÌÔ. Ποια παράπονα αναφέρει ο Μάριος και πώς θα µπορο σε να αντιµετωπιστεί καθεµιά απ αυτές τις περιπτώσεις; Πο νοµίζετε τι οφείλεται το φαιν µενο του ρατσισµο και της ξενοφοβίας; Τι θα µπορο σατε να προτείνετε, ώστε να περιοριστο ν τα κρο σµατα ρατσιστικής συµπεριφοράς στην κοινωνία µας; 54 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

55 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Πολιτεία ΕΝΟΤΗΤΑ Β Κράτος και πολίτης Αξιολόγηση Η επίτευξη των στ χων και η ευαισθητοποίηση των µαθητών πάνω στα θέµατα που πραγµατε εται το κεφάλαιο µπορεί να διαπιστωθεί κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας απ τη συµµετοχή τους στις συζητήσεις, απ τις απ ψεις που εκφράζουν, καθώς και απ την ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων. Κεφάλαιο 2ο: Πνευµατικά δικαιώµατα Στόχοι του µαθήµατος Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να διαπιστώσουν την αξία των πνευµατικών δικαιωµάτων και της πνευµατικής ιδιοκτησίας. Να κατανοήσουν τι η προστασία της πνευµατικής ιδιοκτησίας είναι απ τα σηµαντικ τερα ατοµικά δικαιώµατα του πολίτη εν ς κράτους. Να διακρίνουν τρ πους µε τους οποίους το κράτος µεριµνά για την προστασία των πνευµατικών δικαιωµάτων και της πνευµατικής ιδιοκτησίας του κάθε πολίτη. ιεξαγωγή του µαθήµατος Με αφορµή τον διάλογο των δυο ηρώων, τη συζήτηση και το κείµενο που ακολουθεί, γίνεται αναφορά σε ένα απ τα ατοµικά δικαιώµατα των πολιτών εν ς κράτους, την πνευµατική ιδιοκτησία. Επιπλέον δραστηριότητα Ζητείται απ τους µαθητές να αντιληφθο ν και να κατανοήσουν τι η αγορά εν ς βιβλίου δεν συνεπάγεται και πνευµατική ιδιοκτησία. Η αντιγραφή του βιβλίου, χωρίς την υπογραφή του συγγραφέα, αποτελεί παραβίαση των πνευµατικών του δικαιωµάτων. Αξιολόγηση Για την αξιολ γηση της επίτευξης των στ χων και της ευαισθητοποίησης των µαθητών πάνω στο θέµα της προστασίας της πνευµατικής ιδιοκτησίας, ο εκπαιδευτικ ς χρησιµοποιεί το διάλογο των δυο ηρώων καθώς και τις σχετικές ερωτήσεις. λα αυτά πραγµατοποιο νται µε τη µορφή του κ - µικ, για να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των µαθητών. Η ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων βοηθάει τους µαθητές να κατανοήσουν το ατοµικ δικαίωµα του κάθε πολίτη εν ς κράτους για την προστασία της πνευµατικής του περιουσίας. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 55

56 ΕΝΟΤΗΤΑ Β Κράτος και πολίτης Κεφάλαιο 3ο: Πολιτική άµυνα και Πολιτική προστασία Στόχοι του µαθήµατος Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να διαπιστώσουν τη σηµασία της πολιτικής άµυνας για τους κατοίκους εν ς κράτους. Να κατανοήσουν τη διαφορά ανάµεσα στην Πολιτική άµυνα και στην Πολιτική προστασία. Να αναπτ ξουν και να κατανοήσουν τη χρησιµ τητα του θεσµο του εθελοντισµο. ιεξαγωγή του µαθήµατος Με αφορµή τις εικ νες, που αναφέρονται σε φυσικές και µη καταστροφές (σεισµ, πληµµ ρα, π λεµο, πυρκαγιά) ο εκπαιδευτικ ς προσπαθεί να βοηθήσει τους µαθητές να καταλάβουν τη σηµασία που έχει για ένα κράτος η Πολιτική Άµυνα και η Πολιτική προστασία. Μέσα απ το σχετικ κείµενο εξηγείται ο τρ πος εφαρµογής της πολιτικής άµυνας και της πολιτικής προστασίας. Συγχρ νως παρατίθενται και τα µέτρα που λαµβάνουν οι υπηρεσίες της πολιτικής άµυνας και της πολιτικής προστασίας. Με συζήτηση ο εκπαιδευτικ ς προσπαθεί να βοηθήσει τους µαθητές να αντιληφθο ν και τη σηµασία του εθελοντισµο, ιδιαίτερα στην εποχή µας. Τέλος, παρατίθενται και τηλέφωνα των αρµ διων υπηρεσιών για το συγκεκριµένο θέµα. ραστηριότητα Με τη δραστηρι τητα που ολοκληρώνει το συγκεκριµένο κεφάλαιο θα ζητηθεί απ τους µαθητές να σχεδιάσουν ένα τρ πο αντιµετώπισης µιας φυσικής καταστροφής. Αξιολόγηση Η επίτευξη των στ χων και η ευαισθητοποίηση των µαθητών στα θέµατα, που πραγµατε εται το κεφάλαιο αυτ, µπορεί να ελεγχθεί κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας µε τη συµµετοχή τους στις συζητήσεις και τις απ ψεις που εκφράζουν. Κεφάλαιο 4ο: Η ενηµέρωση του πολίτη Στόχοι του µαθήµατος 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Πολιτεία Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να εξασκηθο ν στη χρήση του διαδικτ ου για την αναζήτηση πληροφοριών αντιλαµβαν µενοι παράλληλα και τους κινδ νους που ελλοχε ουν στο µέσο αυτ. Να αναπτ ξουν περισσ τερο τις διαθεµατικές έννοιες: επικοινωνία, αλληλεπίδραση, οµοι τητα διαφορά. Να κατανοήσουν τη σηµασία των Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης (για τη δηµοκρατία και να εκτιµήσουν το ρ λο τους στη διαµ ρφωση της κοινής γνώµης. 56 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

57 2η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Πολιτεία ΕΝΟΤΗΤΑ Β Κράτος και πολίτης ιεξαγωγή του µαθήµατος Η συζήτηση ξεκινά µε αφορµή τον διάλογο των ηρώων, η συζήτηση οδηγείται στην πολυφωνία που χαρακτηρίζει µια δηµοκρατία και στην πληθώρα των µέσων, µε τα οποία µπορεί ο πολίτης να ενηµερώνεται. Στο κείµενο της εν τητας επισηµαίνεται ο ρ λος των Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης σε µια δη- µοκρατική κοινωνία, καθώς και η διαµ ρφωση της κοινής γνώµης, της άποψης δηλαδή της πλειοψηφίας των πολιτών πάνω σε ένα θέµα ή ένα γεγον ς. Πρέπει µως να τονιστεί τι και οι πολίτες επηρεάζουν τη λειτουργία των Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης µε τις επιλογές που κάνουν για την πληροφ ρηση και την ψυχαγωγία τους. Η ελε θερη λειτουργία των Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης αποτελεί στοιχείο της δηµοκρατίας. Κρίνεται σκ πιµο να προκληθεί συζήτηση σχετικά µε τη λεγ µενη δηµοσιογραφική δεοντολογία σε συνδυασµ µε την ελευθερία του τ που. Είναι απαραίτητο να τονιστεί η ελευθερία του τ που ως χαρακτηριστικ της δηµοκρατίας, παράλληλα µως πρέπει να αναφερθεί τι οι δηµοσιογράφοι δεν µπορο ν να παρουσιάζουν τις ειδήσεις µε ποιο τρ πο επιθυµο ν. Αυτ το σκοπ επιτελεί το Ραδιοτηλεοπτικ Συµβο λιο, το οποίο ελέγχει τις περιπτώσεις, πως παραβίασης της δη- µοσιογραφικής δεοντολογίας. Στη συνέχεια ο εκπαιδευτικ ς συζητά µε τους µαθητές την προσφορά των ΜΜΕ στην κοινωνία. Τα παιδιά αναφέρουν ορισµένες εκποµπές που τους ψυχαγωγο ν, για παράδειγµα παιδικές εκποµπές, παιχνίδια γνώσεων, εκποµπές που τους ενηµερώνουν για διάφορα θέµατα (ειδήσεις, έκτακτα δελτία κ.ά.) ή εµπλουτίζουν τις γνώσεις τους σε διάφορα ζητήµατα (προγράµµατα εκπαιδευτικής τηλε ρασης). ραστηριότητα Με τη δραστηρι τητα που ολοκληρώνει το κεφάλαιο αυτ και που θα πραγµατοποιηθεί ως συζήτηση στην τάξη, επιδιώκεται να εντοπίσουν οι µαθητές τις διαφορές στον τρ πο µε τον οποίο παρουσιάζουν το ίδιο θέµα διαφορετικά µέσα ενηµέρωσης και να προβληµατιστο ν πάνω στη δια- µ ρφωση της κοινής γνώµης. Έτσι, µέσα απ τη συζήτηση αναπτ σσουν κριτική στάση απέναντι στα δηµοσιε µατα και διαπιστώνουν τι σφαιρική ενηµέρωση σηµαίνει ενηµέρωση απ πολλές διαφορετικές πηγές και διαστα ρωση των πληροφοριών µε στ χο τη διαµ ρφωση της προσωπικής άποψης του πολίτη για το κάθε θέµα. Επιπλέον δραστηριότητες 1. Οι µαθητές επιλέγουν ένα θέµα της επικαιρ τητας και αναζητο ν στοιχεία για αυτ στο διαδίκτυο. Συζητο ν τον τρ πο µε τον οποίο βρήκαν τα στοιχεία (π.χ. απευθείας απ ιστοσελίδες εφηµερίδων και περιοδικών, µέσω µηχανών αναζήτησης κτλ.), αλλά και τις διαφορές στον τρ πο παρουσίασης. 2. Οι µαθητές καλο νται να παρουσιάσουν σ ντοµα τα προγράµµατα της τηλε ρασης που επιλέγουν να παρακολουθήσουν και να αιτιολογήσουν τις επιλογές τους. Αξιολόγηση Για την αξιολ γηση της επίτευξης των στ χων και της ευαισθητοποίησης των µαθητών πάνω στα θέµατα της ενηµέρωσης, ο εκπαιδευτικ ς χρησιµοποιεί τη συζήτηση και τις διερευνητικές ερωτήσεις, προκειµένου να διαπιστώσει αν οι µαθητές κατέκτησαν τις σχετικές έννοιες. Αξιολογεί τη στάση των παιδιών απέναντι στα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης και ανιχνε ει το βαθµ στον οποίο τείνουν να αναπτ ξουν την ικαν τητα να διαµορφώνουν την άποψή τους χωρίς χειραγώγηση. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 57

58 3η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Το Άτοµο και η Ευρωπαϊκή Ένωση Στη Γ θεµατική εν τητα δίνεται η ευκαιρία στους µαθητές να γνωρίσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η θεµατική αυτή χωρίζεται σε δ ο εν τητες µε τα ακ λουθα κεφάλαια: Εν τητα α : Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελλάδα Κεφάλαιο 1ο: Η Ευρωπαϊκή Ένωση: ργανα και λειτουργίες της Κεφάλαιο 2ο: Η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση Κεφάλαιο 3ο: Σχέσεις µεταξ των κρατών-µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης Εν τητα β : Οι Ευρωπαίοι πολίτες Κεφάλαιο 1ο: Λαοί και πολιτισµοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης Κεφάλαιο 2ο: ικαιώµατα και υποχρεώσεις των Ευρωπαίων πολιτών

59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο: Η Ευρωπαϊκή Ένωση: όργανα και λειτουργίες της Ο χάρτης της Ευρώπης στην αρχή θα βοηθήσει τους µαθητές να επισηµάνουν τα κράτη-µέλη της Ένωσης και να διαπιστώσουν τη θέση τους και τα µεταξ τους σ νορα. Στόχοι του µαθήµατος ΕΝΟΤΗΤΑ Α Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελλάδα Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να γνωρίσουν τα κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Να γνωρίσουν τα βασικά χαρακτηριστικά της δοµής της Ένωσης. Να έρθουν σε επαφή µε την οργάνωση και τη λειτουργία της Ένωσης καθώς και τα κυρι τερα κοινοτικά ργανα. Να προβληµατιστο ν πάνω στους στ χους της Ένωσης και στον τρ πο µε τον οποίο η οργάνωση που διαθέτει τη βοηθά να τους πραγµατοποιήσει. Να αξιοποιήσουν τις διαθεµατικές έννοιες του συστήµατος, του χώρου και του χρ νου, καθώς και της αλληλεπίδρασης και του πολιτισµο. ιεξαγωγή του µαθήµατος Με αφορµή τις πληροφορίες που υπάρχουν στο βιβλίο για την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) και το κείµενο µπορεί να ξεκινήσει η συζήτηση για την οργάνωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης µε την αναφορά στα βασικά ργανά της, δίνοντας στα παιδιά κάποιες στοιχειώδεις γνώσεις πάνω σε αυτά αλλά και την αφορµή για µια δική τους έρευνα στο διαδίκτυο ( ή αλλο, που µπορο ν να βρουν σχετικές πληροφορίες. Η διδασκαλία του µαθήµατος ξεκινά µε τη συµπλήρωση του χάρτη της Ευρώπης απ τους µαθητές, µια δραστηρι τητα που τους δίνει τη δυνατ τητα να γνωρίσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη µέλη της. Στη συνέχεια µπορο ν οι µαθητές να λάβουν περισσ τερες πληροφορίες µελετώντας το κείµενο που ακολουθεί. Για διευκ λυνση του εκπαιδευτικο παρατίθενται τα παρακάτω: ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι µια οικογένεια ευρωπαϊκών δηµοκρατικών χωρών, οι οποίες έχουν δεσµευτεί να συνεργάζονται για την ειρήνη και την ευηµερία. Οι ιστορικές ρίζες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανάγονται στο Β Παγκ σµιο π λεµο. Κατά τον Τσ ρτσιλ (1946), η Ευρώπη θα έπρεπε να δηµιουργήσει ένα είδος Ηνωµένων Πολιτειών. Η ιδέα µως για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση διατυπώθηκε για πρώτη φορά απ το Γάλλο Υπουργ Εξωτερικών Ρ µπερτ Σο µαν σε οµιλία του στις 9 Μα ου Αρχικά την Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελο σαν έξι χώρες: το Βέλγιο, η Γερµανία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Λουξεµβο ργο και οι Κάτω Χώρες. Το 1973 προσχώρησαν η ανία, η Ιρλανδία και το Ηνωµένο Βασίλειο, το έτος 1981 η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία και το 1995 η Αυστρία, η Φινλανδία και η Σουηδία. Το 2004 πραγµατοποιείται η µεγαλ τερη διε ρυνση µε την ένταξη 10 νέων κρατών (Κ προς, Τσεχική ηµοκρατία, Μάλτα, Πολωνία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Σλοβακική ηµοκρατία, Σλοβενία). Οι χώρες έχουν το δικαίωµα ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση µ νο εφ σον πληρο ν τα κριτήρια της Κοπεγχάγης, δηλαδή σεβασµ ς των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, προστασία των µειονοτήτων, δηµοκρατικ καθεστώς και κράτος δικαίου, οικονοµία της αγοράς που λειτουργεί και να υιοθετεί τις αρχές και τους καν νες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

60 ΕΝΟΤΗΤΑ Α Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελλάδα 3η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Ευρωπαϊκή Ένωση ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Τα κράτη µέλη της έχουν θεσπίσει κοινά θεσµικά ργανα, έτσι ώστε να µπορο ν να λαµβάνονται δηµοκρατικές αποφάσεις σε ευρωπαϊκ επίπεδο για συγκεκριµένα θέµατα κοινο ενδιαφέροντος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πέντε θεσµικά ργανα, τα οποία παρουσιάζονται στη συνέχεια. 1. ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ: Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ Το Ευρωπαϊκ Κοινοβο λιο αποτελεί τη δηµοκρατική φωνή των λαών της Ευρώπης. Τα µέλη του εκλέγονται απευθείας απ τους πολίτες και δεν ανήκουν σε εθνικο ς συνασπισµο ς. Ο ρ λος του Ευρωπαϊκο Κοινοβουλίου συνίσταται στα ακ λουθα: Εξέταση και έγκριση της ευρωπαϊκής νοµοθεσίας. Έγκριση του προϋπολογισµο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Άσκηση δηµοκρατικο ελέγχου σε λα τα θεσµικά ργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επικ ρωση σηµαντικών διεθνών συµφωνιών, πως οι συνθήκες προσχώρησης νέων κρατών-µελών και οι συµφωνίες εµπορίου ή σ νδεσης µεταξ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων κρατών. Κοινοβουλευτικές επιτροπές που ασχολο νται µε συγκεκριµένα θέµατα (εξωτερικές σχέσεις, προϋπολογισµ ς, περιβάλλον, κτλ.). Εκλογή του Ευρωπαίου ιαµεσολαβητή. 2. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΥΠΟΥΡΓΩΝ: Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ Το Συµβο λιο Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκπροσωπεί τα κράτη-µέλη και είναι το κ ριο θεσµικ ργανο της Ε.Ε. µε αρµοδι τητα λήψης αποφάσεων. Στις συνεδριάσεις του παρευρίσκεται ένας υπουργ ς απ κάθε κυβέρνηση κράτους-µέλους της Ένωσης. Το ποι ς υπουργ ς παρευρίσκεται σε κάθε συνεδρίαση εξαρτάται απ τα υπ συζήτηση θέµατα. Κάθε υπουργ ς που συµµετέχει στο Συµβο λιο είναι εξουσιοδοτηµένος να αναλαµβάνει δεσµε σεις εξ ον µατος της κυβέρνησής του. Το Συµβο λιο συνεδριάζει υπ εννέα διαφορετικές συνθέσεις. (Πηγή: 3. ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ: Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ Το Ευρωπαϊκ Συµβο λιο αποτελεί την κ ρια αρχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη θέσπιση νοµοθεσίας και τη λήψη αποφάσεων. Στο Συµβο λιο συµµετέχουν εκπρ σωποι των κυβερνήσεων λων των κρατών-µελών, οι οποίοι εκλέγονται σε εθνικ επίπεδο. Το Συµβο λιο απ κοινο µε το Ευρωπαϊκ Κοινοβο λιο, καθορίζει τους καν νες για λες τις δραστηρι τητες της Ευρωπαϊκής Κοιν τητας, που αποτελο ν τον πρώτο πυλώνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο πυλώνας αυτ ς καλ πτει την εσωτερική αγορά και τις περισσ τερες κοινές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εγγυάται την ελε θερη διακίνηση αγαθών, προσώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίου. Επίσης, το Συµβο λιο είναι κυρίως αρµ διο για τη διακυβερνητική συνεργασία στον τοµέα της κοινής εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας, πως επίσης και στον τοµέα της δικαιοσ νης και των εσωτερικών υποθέσεων. 4. Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Η ΚΙΝΗΤΗΡΙΟΣ ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗΣ Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτελεί ένα µεγάλο µέρος των καθηµερινών εργασιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συντάσσει προτάσεις για νέες ευρωπαϊκές νοµοθετικές πράξεις, τις οποίες υποβάλλει στο Ευρωπαϊκ Κοινοβο λιο και στο Συµβο λιο. Η Επιτροπή διασφαλίζει την ορθή εφαρµογή των αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ελέγχει τον τρ πο µε τον οποίο δαπανώνται οι π ροι της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρακολουθεί επίσης τη συµµ ρφωση προς τις ευρωπαϊκές συνθήκες και την ευρωπαϊκή νοµοθεσία. Η Επιτροπή λειτουργεί ανεξάρτητα απ τις κυβερνήσεις των κρατών-µελών. Το µεγαλ τερο µέρος του προσωπικο που απασχολεί, εργάζεται στις Βρυξέλλες, στο Βέλγιο. 5. ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΙΚΑΣΤΗΡΙΟ: ΤΟ ΟΡΓΑΝΟ ΕΠΙΒΟΛΗΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ Η θέσπιση κοινών καν νων στην Ευρωπαϊκής Ένωσης απαιτεί φυσικά την εφαρµογή τους στην πράξη, καθώς επίσης και την οµοι µορφη ερµηνεία τους. Αυτ ακριβώς εξασφαλίζει το ικαστήριο των ευρωπαϊκών κοινοτήτων. ιευθετεί διχογνωµίες σον αφορά την ερµηνεία των συν- 60 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ

61 3η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΝΟΤΗΤΑ Α Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελλάδα θηκών και της νοµοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα εθνικά δικαστήρια πρέπει να ζητο ν τη γνώµη του Ευρωπαϊκο ικαστηρίου, σε περιπτώσεις αµφισβήτησης της εφαρµογής των καν νων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ και µεµονωµένοι πολίτες µπορο ν να προσφ γουν στο ευρωπαϊκ δικαστήριο κατά των θεσµικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Ευρωπαϊκ ικαστήριο αποτελείται απ 15 ανεξάρτητους δικαστές και εδρε ει στο Λουξεµβο ργο. Τα παραπάνω θεσµικά ργανα συµπληρώνονται απ τα παρακάτω ργανα: 1. Το Ελεγκτικ Συνέδριο: Ορθολογική χρήση των π ρων Οι π ροι που διατίθενται απ την Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να χρησιµοποιο νται κατά τρ πο ν µιµο, οικονοµικά αποδοτικ και για το σκοπ που προορίζονται. Το Ελεγκτικ Συνέδριο, ένα ανεξάρτητο ργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εδρε ει στο Λουξεµβο ργο, είναι ο φορέας που ελέγχει τον τρ πο µε τον οποίο δαπανώνται οι π ροι. 2. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα: Ένα σταθερ ν µισµα για την Ευρώπη Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι επιφορτισµένη µε τη διαχείριση του νέου κοινο νοµίσµατος, του ευρώ. Κ ριος στ χος της Τράπεζας είναι η εξασφάλιση της σταθερ τητας των τιµών, έτσι ώστε η ευρωπαϊκή οικονοµία να µην πλήττεται απ πληθωρισµ. Η Κεντρική Τράπεζα εδρε ει στη Φρανκφο ρτη, στη Γερµανία. ιοικείται απ έναν Πρ εδρο και ένα διοικητικ συµβο λιο, ενώ βρίσκεται σε στενή συνεργασία µε τις εθνικές τράπεζες των κρατών-µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 3. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα επενδ σεων: Μακροπρ θεσµη επένδυση στο µέλλον Η Τράπεζα χορηγεί πιστώσεις για επενδυτικά σχέδια ευρωπαϊκο ενδιαφέροντος, κυρίως για σχέδια απ τα οποία επωφελο νται λιγ τερο αναπτυγµένες περιοχές. Η τράπεζα αυτή εδρε ει στο Λουξεµβο ργο και αντλεί τους π ρους της απ τις κεφαλαιαγορές. Ως µη κερδοσκοπικ ς οργανισµ ς µπορεί να χορηγεί δάνεια µε ευνοϊκ τερους ρους. 4. Η Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή: Συµµετοχή των κοινωνικών εταίρων Πρ κειται για ένα συµβουλευτικ σώµα, το οποίο γνωµοδοτεί επί σηµαντικών πτυχών των νέων πρωτοβουλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αποτελεί µέρος της κοινής ευρωπαϊκής παράδοσης για τη συµµετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην πολιτική ζωή. 5. Η Επιτροπή των Περιφερειών: Η τοπική διάσταση Πολλές αποφάσεις που λαµβάνονται στην ΕΕ έχουν άµεση επίδραση σε τοπικ και περιφερειακ επίπεδο. Μέσω της Επιτροπής των Περιφερειών µπορεί να ζητηθεί η γνώµη των τοπικών και περιφερειακών αρχών, πριν απ τη λήψη αποφάσεων απ την Ευρωπαϊκή Ένωση σε τοµείς πως η εκπαίδευση, η υγεία, η απασχ ληση και οι µεταφορές. 6. Ο Ευρωπαίος ιαµεσολαβητής Ο ευρωπαίος διαµεσολαβητής εκλέγεται απ το Ευρωπαϊκ Κοινοβο λιο. ιερευνά παράπονα που υποβάλλονται απ πολίτες σχετικά µε περιπτώσεις κακής διοικητικής πρακτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση. (Για περισσ τερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα: ραστηριότητα Πρ κειται για µια αξιολογική, εµπεδωτική δραστηρι τητα µε σκοπ να διαπιστώσουν οι µαθητές και ο εκπαιδευτικ ς το βαθµ στον οποίο γνώρισαν κάποια απ τα βασικά ργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη λειτουργία τους. Αξιολόγηση Με συνεργατικές δραστηρι τητες και διερευνητικές ερωτήσεις, ο εκπαιδευτικ ς διαπιστώνει αν οι µαθητές καταν ησαν τι είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, την οργάνωση και τη δοµή της, καθώς επίσης και τους λ γους για τους οποίους συστάθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Με παιχνίδια ρ λων ο εκπαιδευτικ ς µπορεί να εκτιµήσει αν οι µαθητές καταν ησαν το βασικ έργο των κοινοτικών οργάνων. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ 61

62 ΕΝΟΤΗΤΑ Α Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελλάδα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο: Η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση Στόχοι του µαθήµατος 3η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Άτοµο και η Ευρωπαϊκή Ένωση Η διδασκαλία του συγκεκριµένου κεφαλαίου έχει στ χο να καταστήσει τους µαθητές ικανο ς: Να συνδέσουν τον ελληνικ πολιτισµ µε τον ευρωπαϊκ. Να γνωρίσουν την πορεία της Ελλάδας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και τη σηµερινή θέση της χώρας µας µέσα σε αυτήν. Να προβληµατιστο ν σχετικά µε τα οφέλη, τα οποία απολαµβάνει η χώρα µας ως µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και τη συµβολή της Ελλάδας στην Ένωση µε τη συµµετοχή της στα ργανα και τις διαδικασίες λειτουργίας τους. ιεξαγωγή του µαθήµατος Ξεκινώντας επιχειρο µε µια σ ντοµη παρουσίαση της ιστορίας του ον µατος της Ευρώπης και του ελληνικο µ θου, σχετικά µε την προέλευση του ον µατ ς της. Έτσι συνδέουµε την Ευρώπη µε τη ρίζα της, η οποία βρίσκεται στον ελληνικ πολιτισµ. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η θέση της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και µετά απ µια σ ντοµη αναφορά στην πορεία ένταξης της χώρας µας στην Ευρωπαϊκή Ένωση τονίζεται η σηµερινή της θέση µέσα στην Ένωση και ο ρ λος της ως πλήρους µέλους της. Για την καλ τερη πληροφ ρηση του εκπαιδευτικο, παραθέτουµε επιπλέον πληροφορίες, τις οποίες µπορεί να αξιοποιήσει κατά τη διδασκαλία του µαθήµατος: Η Ελλάδα συµµετέχει ενεργά στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως πλήρες µέλος της. Ο ελληνικ ς λα- ς εκλέγει στις ευρωεκλογές τους ευρωβουλευτές του. Σήµερα (2008) η Ελλάδα εκπροσωπείται στο Ευρωκοινοβο λιο µε 24 Ευρωβουλευτές: 11 προέρχονται απ τη Νέα ηµοκρατία και ανήκουν στο Ευρωπαϊκ Λαϊκ Κ µµα, 8 προέρχονται απ το Πα.Σο.Κ και ανήκουν στη Σοσιαλιστική Οµάδα στο Ευρωκοινοβο λιο, 4 ανήκουν στην Συνοµοσπονδιακή Οµάδα της Ευρωπαϊκής Ενωτικής Αριστεράς και των Πράσινων των Βορείων Χωρών (3 προέρχονται απ το Κ.Κ.Ε. και 1 απ το Συνασπισµ ) και 1 προέρχεται απ το ΛΑΟΣ και ανήκει στην Οµάδα Ανεξαρτησία ηµοκρατία) Στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή η Ελλάδα εκπροσωπείται µέχρι και το 2009 απ τον κ. Στα ρο ή- µα, ο οποίος είναι Επίτροπος υπε θυνος για θέµατα περιβάλλοντος. 62 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΚΑΛΟΥ ΣΤ ΗΜΟΤΙΚΟΥ