Σθμεία Αναφοράσ για τθν ανεφρεςθ ι διαπίςτωςθ των κανόνων του διεκνοφσ δικαίου (Ποφ βρίςκεται το δίκαιο; Ποιοι είναι οι κανόνεσ;)

Transcript

1 Πηγζσ του Διεθνοφσ Δικαίου Κωνςταντίνοσ Αντωνόπουλοσ 2018 Ζννοια Σθμεία Αναφοράσ για τθν ανεφρεςθ ι διαπίςτωςθ των κανόνων του διεκνοφσ δικαίου (Ποφ βρίςκεται το δίκαιο; Ποιοι είναι οι κανόνεσ;) Μθχανιςμοί παραγωγισ των κανόνων του διεκνοφσ δικαίου (πϊσ παράγεται το δίκαιο;) Άρθρο 38 (1) Καταςτατικοφ του Διεθνοφσ Δικαςτηρίου (ΚατΔΔ) των Η.Ε. Διεκνείσ Συνκικεσ Διεκνζσ Ζκιμο Γενικζσ Αρχζσ του Δικαίου των «πολιτιςμζνων κρατϊν» Δικαςτικζσ Αποφάςεισ Κείμενα επιφανϊν διεκνολόγων Κφριεσ ι Πρωτογενείσ πθγζσ (ςυνκικεσ, ζκιμο, γενικζσ αρχζσ): πρωτότυπθ παραγωγι κανόνων δικαίου Επικουρικζσ ι Δευτερογενείσ πθγζσ (δικαςτικζσ αποφάςεισ, κείμενα διεκνολόγων): απόδειξθ τθσ φπαρξθσ και του περιεχομζνου μιασ πρωτογενοφσ πθγισ Αυτοτζλεια των Πθγϊν Διεθνζσ Ζθιμο Προχποθζςεισ Δημιουργίασ/Διαπίςτωςησ Πρακτικι των Κρατϊν (και διεκνϊν οργανιςμϊν) Πεποίκθςθ Δικαίου (Opinio Juris) Θ διαπίςτωςθ μόνο ενόσ ςτοιχείου δεν αρκεί Πρακτική των Κρατών: Μορφζσ Φυςικζσ και Προφορικζσ Πράξεισ Απραξία - Παραλείψεισ 1. Διπλωματικζσ πράξεισ και αλλθλογραφία 2. Συμπεριφορά ςχετικι με τθν υιοκζτθςθ αποφάςεων από ζναν διεκνι οργανιςμό ι διεκνι ςυνδιάςκεψθ 3. Συμπεριφορά ςχετικι με διεκνείσ ςυνκικεσ

2 4. Εκτελεςτικι ι Επιχειρθςιακι ςυμπεριφορά 5. Νομοκετικζσ και Διοικθτικζσ πράξεισ 6. Νομολογία εκνικϊν δικαςτθρίων Πρακτική των Κρατών: Διάρκεια Δεν απαιτείται ςυγκεκριμζνθ διάρκεια Δθμιουργία εκίμου μζςω πρακτικισ που ζχει μικρι διάρκεια (π.χ. υφαλοκρθπίδα) Ωςτόςο, θ μακρά διάρκεια τθσ πρακτικισ ςυμβάλλει ςτθν αςφαλζςτερθ διαπίςτωςθ τθσ φπαρξθσ εκίμου Πρακτική των Κρατών: Χαρακτηριςτικά Η Πρακτική των Κρατών πρζπει να είναι (ςωρευτικά) : 1. Γενικευμζνθ (ι Εκτεταμζνθ) και Αντιπροςωπευτικι 2. Συνεπισ ι Ομοιόμορφθ Πρακτική: Γενικευμζνη (ή Εκτεταμζνη) και Αντιπροςωπευτική Δεν απαιτείται οικουμενικι πρακτικι Αντιπροςωπευτικότθτα των διαφόρων γεωγραφικϊν περιοχϊν και/ ι διαφόρων ςυμφερόντων ιδιαίτερα θ ςυμμετοχι Κρατϊν που δραςτθριοποιοφνται ςε ςυγκεκριμζνο τομζα Πρακτική: Συνεπήσ ή Ομοιόμορφη Οι πράξεισ δεν πρζπει να είναι αποκλίνουςεσ ϊςτε να μθν προκφπτει ςυγκροτθμζνθ ςυμπεριφορά Αξιολόγθςθ ςυγκρίςιμθσ ςυμπεριφοράσ (αντιμετϊπιςθ ίδιων ι παρόμοιων ηθτθμάτων) Απόλυτθ ομοιομορφία δεν απαιτείται αρκεί θ πρακτικι να είναι κατ ουςία ομοιόμορφθ (π.χ. Νικαράγουα κ. ΗΠΑ) Πρακτικι που ςυνιςτά παραβίαςθ κανόνα δεν κίγει τθν ομοιομορφία αν το εμπλεκόμενο Κράτοσ αρνείται τθν παραβίαςθ και δθλϊνει προςιλωςθ ςτον κανόνα (π.χ. Νικαράγουα κ. ΗΠΑ) Πεποίθηςη Δικαίου (Opinio Juris) Θ πρακτικι ακολουκείται ωσ άςκθςθ δικαιϊματοσ ι υποχρζωςθσ ςφμφωνα με το δίκαιο *πεποίκθςθ ότι θ πρακτικι επιτρζπεται, επιβάλλεται ι απαγορεφεται από το δίκαιο (π.χ. Υφαλοκρηπίδα τησ Βόρειασ Θάλαςςασ)]

3 Πεποίκθςθ δικαίου διακρίνεται από ζξω-νομικά κίνθτρα *εκιμοτυπία, πολιτικι ςκοπιμότθτα, διευκόλυνςθ+ Νομιμοποιθμζνθ προςδοκία ότι ςυγκεκριμζνθ πρακτικι κα ακολουκείται ςε ςυγκεκριμζνεσ περιςτάςεισ Ανευρίςκεται ςτο περιεχόμενο δθλϊςεων (αιτιολογία) που ςυνοδεφουν τθν πρακτικι των κρατϊν Δεν αποτελεί «ςυναίνεςθ» Πεποίθηςη Δικαίου (Opinio Juris): Απόδειξη Δθμόςιεσ Δθλϊςεισ εκ μζρουσ του Κράτουσ *π.χ. ςε διεκνείσ ςυνδιαςκζψεισ+ Επίςθμεσ Δθμοςιεφςεισ *π.χ. ςτρατιωτικά εγχειρίδια, επίςθμοι χάρτεσ+ Κυβερνθτικζσ νομικζσ γνωμοδοτιςεισ Διπλωματικι αλλθλογραφία Νομολογία εκνικϊν δικαςτθρίων Διατάξεισ διεκνϊν ςυνκθκϊν Στάςθ αναφορικά με αποφάςεισ διεκνϊν οργανιςμϊν ι διεκνϊν ςυνδιαςκζψεων Παράλειψθ αντίδραςθσ προσ μια πρακτικι = αποδοχι ωσ δίκαιο, εφόςον το ςυγκεκριμζνο Κράτοσ αναμενόταν (λόγω επίδραςθσ ςτα ςυμφζροντά του) ι ιταν ςε κζςθ (ζχοντασ γνϊςθ τθσ πρακτικισ, χρόνο και δυνατότθτα) να αντιδράςει (π.χ. Αγγλο-Νορβηγική Αλιεία) Γενικό και Τοπικό Ζθιμο Γενικό Ζκιμο: Δεςμεφει όλα τα κράτθ Τοπικό Ζκιμο: Δεςμεφει τα κράτθ ςε μια ςυγκεκριμζνθ γεωγραφικι περιοχι Υπόθεςη Διζλευςησ από Ινδική Περιοχή (Πορτογαλία κατά Ινδίασ) ΔΔ (1960): ςτθν περίπτωςθ τοπικοφ εκίμου απαιτείται πάντα θ απόδειξθ opinio juris Δεςμευτικότητα του Εθίμου Δεν απαιτείται θ ρθτι ζκφραςθ ςυναίνεςθσ Θ «ςιωπι» ι «αδιαφορία» ενόσ κράτουσ απζναντι ςε ςυγκεκριμζνθ πρακτικι που ζχει ωσ αποτζλεςμα τθ δθμιουργία εκίμου ςυνεπάγεται τθ δζςμευςι του Επίμονοσ Αντιρρηςίασ (Persistent Objector): Ζνα κράτοσ δεν δεςμεφεται από κανόνα εκιμικοφ δικαίου αν κατά τθν περίοδο διαμόρφωςθσ του εκίμου εκφράηει με ςυνζπεια τθν αντίρρθςι/αντίκεςι του ςτον υπό διαμόρφωςθ κανόνα

4 Μεταβολή του Εθίμου Νζα πρακτικι ομοιόμορφθ, γενικευμζνθ και ςυνεπισ Νζα πρακτικι από ζνα κράτοσ ι μικρό αρικμό κρατϊν = κατ αρχι παραβίαςθ του υφιςτάμενου εκίμου Για να οδθγιςει ςε μεταβολι του εκίμου δεν πρζπει να ςυναντιςει τθν αντίκεςθ των άλλων κρατϊν και πρζπει να αποδειχκεί opinio juris Θ γενικευμζνη, ομοιόμορφη και ςυνεπήσ αντίθεςη ςθμαντικοφ αρικμοφ κρατϊν ςε ςυγκεκριμζνθ πρακτικι εμποδίηει τθ δθμιουργία εκίμου (π.χ. ανκρωπιςτικι επζμβαςθ, Κόςοβο 1999) Οι Διεθνείσ Συνθήκεσ ωσ Πηγή του Διεθνοφσ Δικαίου Συνκικεσ-ςυμβόλαια: Αποτελοφν πθγι δικαιωμάτων και υποχρεϊςεων, όχι πθγι δικαίου (π.χ. διμερείσ ςυνκικεσ εμπορικϊν ςχζςεων) Συνκικεσ-νόμοι: Πολυμερείσ ςυνκικεσ που περιλαμβάνουν κανόνεσ οι οποίοι ρυκμίηουν μεγάλουσ τομείσ διεκνοφσ ενδιαφζροντοσ (π.χ. Σφμβαςθ των Θ.Ε. για το Δίκαιο τθσ Θάλαςςασ (1982)) Αποτελοφν πθγι δικαίου Οι διεκνείσ ςυνκικεσ δεςμεφουν μόνο τα ςυμβαλλόμενα μζρθ Η Σχζςη μεταξφ Συνθηκών και Εθίμου Συνκικεσ ενςωματϊνουν (κωδικοποιοφν) κανόνεσ (προχφιςτάμενου) εκιμικοφ δικαίου Συνκικεσ ειςάγουν νζουσ κανόνεσ διεκνοφσ δικαίου Συνθήκεσ ενςωματώνουν (κωδικοποιοφν) κανόνεσ (προχφιςτάμενου) εθιμικοφ δικαίου Μεταξφ των ςυμβαλλομζνων μερϊν εφαρμόηεται θ ςυνκικθ Μεταξφ των ςυμβαλλομζνων και τρίτων (μθ-ςυμβαλλομζνων) μερϊν εφαρμόηεται το εκιμικό δίκαιο Αυτοτζλεια μεταξφ των δφο πθγϊν: Υπάρχουν και Ιςχφουν παράλλθλα ζνασ κανόνασ εκιμικοφ δικαίου και ζνασ κανόνασ διεκνοφσ ςυνκικθσ με το ίδιο ακριβϊσ περιεχόμενο. Θ φπαρξθ του ενόσ δεν επθρεάηει τθν φπαρξθ και τθν κανονιςτικι λειτουργία του άλλου Υπόθεςη Νικαράγουα κατά ΗΠΑ, ΔΔ (1986) Θ αυτοτζλεια δικαιολογείται από τθ διαφορά (1) ςτθ δθμιουργία, (2) τθν ζκταςθ και τρόπο ανάλθψθσ υποχρεϊςεων και (3) τισ ςυνζπειεσ τθσ παραβίαςθσ

5 Συνθήκεσ ειςάγουν νζουσ κανόνεσ διεθνοφσ δικαίου Ηιτθμα αν οι νζοι κανόνεσ ςε μια διεκνι ςυνκικθ μποροφν να εξελιχκοφν ςε κανόνεσ εκιμικοφ δικαίου Απάντθςθ καταφατικι Υπόθεςη Υφαλοκρηπίδασ τησ Βόρειασ Θάλαςςασ, ΔΔ (1969): (α) Θ διάταξθ τθσ ςυνκικθσ που ειςάγει το νζο κανόνα να είναι κανονιςτική> να οδηγεί ςτη δημιουργία κανόνα δικαίου. Ζνδειξθ αυτοφ αποτελεί το μθ επιτρεπτό αποκλίςεων (π.χ. με διατφπωςθ επιφυλάξεων) (β) Ευρεία ςυμμετοχι ςτθν ςυνκικθ κρατϊν των οποίων τα ςυμφζροντα επθρεάηονται (γ) Πρακτικι κρατϊν που δεν είναι ςυμβαλλόμενα μζρθ ςτθ ςυνκικθ Γενικζσ Αρχζσ του Δικαίου Γενικζσ αρχζσ που υπάρχουν ςτα κυριότερα ςυςτιματα του εςωτερικοφ δικαίου (π.χ. Αγγλικό δίκαιο, ςυςτιματα δικαίου τθσ θπειρωτικισ Ευρϊπθσ (Γερμανικό δίκαιο, Γαλλικό δίκαιο) Αναλογικι εφαρμογι. Εφαρμόηονται ςτο διεκνζσ δίκαιο εφόςον είναι επιδεκτικζσ εφαρμογισ και δεν οδθγοφν ςε άτοπο αποτζλεςμα Μια γενικι αρχι αποτελεί το υπόβακρο το οποίο δικαιολογεί τθν φπαρξθ ενόσ ι περιςςοτζρων κανόνων δικαίου. Κανόνασ δικαίου: Τι ιςχφει; Γενικι αρχι: Γιατί ιςχφει; Δικαςτικζσ Αποφάςεισ Αποφάςεισ του Διεκνοφσ Δικαςτθρίου ΘΕ, άλλων διεκνϊν δικαςτθρίων, διαιτθτικϊν δικαςτθρίων, εςωτερικϊν δικαςτθρίων που κρίνουν ηθτιματα διεκνοφσ δικαίου Ζγκυρθ πθγι για το ιςχφον δίκαιο Επικουρικι πθγι για το εκιμικό δίκαιο, διεκνείσ ςυνκικεσ και γενικζσ αρχζσ του δικαίου Κείμενα Διδαςκαλία Επιφανών Διεθνολόγων Χριςιμθ επικουρικι πθγι του διεκνοφσ δικαίου Ατομικζσ απόψεισ επιςτθμόνων για ηθτιματα διεκνοφσ δικαίου Πάντα ςε ςυνάρτθςθ με τθν πρακτικι των κρατϊν

6 Αποφάςεισ (Ψηφίςματα) τησ Γενικήσ Συνζλευςησ των ΗΕ Δεςμευτικζσ όταν αφοροφν κζματα εςωτερικισ λειτουργίασ του ΟΘΕ Μθ-δεςμευτικζσ (ςυςτάςεισ) όταν αφοροφν γενικά ηθτιματα διεκνοφσ δικαίου Κρατοφςα Άποψθ: Υπόθεςη Νικαράγουα κατά ΗΠΑ (1986), Γνωμοδότηςη για τη Νομιμότητα τησ Χρήςησ Πυρηνικών Όπλων (1996): Αποτελοφν επικουρικι πθγι εκιμικοφ δικαίου Απόδειξθ φπαρξθσ opinio juris εφόςον υιοκετικθκαν ομόφωνα ι με consensus ι με ςυντριπτικι πλειοψθφία. Θ φπαρξθ ςειράσ ψθφιςμάτων ενιςχφει το χαρακτιρα τουσ ωσ επικουρικισ πθγισ. Θεωρία του Soft Law : Αποτελοφν μθ-δεςμευτικά κείμενα αλλά ζχουν ςθμαςία ςτο πλαίςιο τθσ γενικότερθσ εξζλιξθσ του διεκνοφσ δικαίου.