Πρώτες βοήθειες για όλη την οικογένεια ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Transcript

1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ σελ. 3 σελ. 4 σελ. 5 σελ. 6 σελ. 7 σελ. 9 σελ. 11 σελ. 12 σελ. 13 σελ. 14 σελ. 16 σελ. 17 σελ. 18 σελ. 20 σελ. 22 σελ. 24 σελ. 25 σελ. 28 σελ. 29 Ανακοπή καρδιάς Αναφυλακτικό σοκ Απόφραξη τραχείας Άσθμα Δηλητηρίαση από φάρμακα Διάσωση από πνιγμό Εγκεφαλικό επεισόδιο Εισπνοή καπνών Εξάντληση από τη ζέστη Ηλεκτροπληξίες Κρυοπαγήματα Λιποθυμία Τροφική δηλητηρίαση Τροχαία ατυχήματα Υπεραερισμός - Κρίση πανικού Υπογλυκαιμία Υποθερμία Οι κίνδυνοι της θάλασσας Διάσειση 1

2 κρανίο σπονδυλική στήλη ωμοπλάτη βραχίονας θώρακας ωλένη κερκίδα ιερό ισχίο περόνη κνήμη ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΟΝΤΑΞΗ Εθνικής Αντίστασης 22 - Τ.Κ Ελευθερούπολη Καβάλας 2

3 ΑΝΑΚΟΠΗ καρδιάς Άνω κοίλη φλέβα Δεξιός κόλπος Στεφανιαίος κόλπος Κάτω κοίλη φλέβα Τριγχλώχινα βαλβίδα Δεξιά κοιλία Σε αυτή τη θεματική ενότητα θα αναφερθώ στον όρο «ανακοπή καρδιάς» και τι μπορούμε να κάνουμε ως πρώτες βοήθειες μέχρι να διακομισθεί ο πάσχων στο νοσοκομείο. Ένα από τα κυριότερα και πιο σημαντικά σε τέτοιες περιπτώσεις είναι να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας ώστε να μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε σε μία τέτοια κατάσταση. Ο όρος «ανακοπή καρδιάς» περιγράφει οποιαδήποτε ξαφνική παύση της καρδιάς. Μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας καρδιακής προσβολής που είναι και η συνηθέστερη αιτία. Άλλες αιτίες είναι η σοβαρή απώλεια αίματος, η ασφυξία, η ηλεκτροπληξία, το αναφυλακτικό σοκ, η υπερβολική δόση ναρκωτικών και η υποθερμία. Η ανακοπή της καρδιάς χαρακτηρίζεται από τη απουσία σφυγμού και αναπνοής, Πρέπει να αρχίσουμε την επαναφορά στη ζωή όσο πιο γρήγορα μπορούμε γιατί χωρίς οξυγόνο ο καρδιακός μυς και ο εγκέφαλος θα φθαρούν πολύ γρήγορα. Στην αξιολόγηση θα υπάρχει: - Απουσία σφυγμού και απουσία αναπνοής. Αορτή Πνευμονική αρτηρία Πνευμονικές φλέβες Αριστερός κόλπος Μιτροειδής βαλβίδα Αριστερή κοιλία Ο στόχος μας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι: Να διατηρήσουμε την παροχή οξυγόνου στην καρδιά και στον εγκέφαλο μέχρι να φτάσει το ασθενοφόρο. 1) Ελέγχουμε αν υπάρχει αναπνοή και σφυγμός και αν ο πάσχων έχει τις αισθήσεις του. 2) Αν δεν υπάρχει κανένα από τα δύο καλούμε ασθενοφόρο και ξεκινάμε τη διαδικασία της επαναφοράς στη ζωή, εφόσον είμαστε εκπαιδευμένοι σε αυτό. 3) Ανοίγουμε την τραχεία του πάσχοντος γέρνοντας το κεφάλι του και ανασηκώνοντας το σαγόνι του. Κάνουμε δυο τεχνητές αναπνοές. 4) Βάζουμε τα χέρια μας στο στήθος του και πιέζουμε 15 φορές. 5) Επιστρέφουμε στο κεφάλι και κάνουμε πάλι δυο τεχνητές αναπνοές. 6) Πιέζουμε 15 ακόμη φορές. 7) Συνεχίζουμε να κάνουμε δυο τεχνητές αναπνοές ανά 15 μαλάξεις μέχρι να φτάσει επαγγελ- 3

4 ματική βοήθεια. Επειδή το πρώτα έξι λεπτά είναι τα πιο κρίσιμα συνεχίζουμε ασταμάτητα τις τεχνικές αναπνοές και τις μαλάξεις. Κοιλιακή μαρμαρυγή Αυτή είναι η συνηθέστερη αιτία της ανακοπής της καρδιάς. Είναι μια ηλεκτρική καταιγίδα που ξεκινά από μια κατεστραμμένη κοιλία ή από μια κοιλία που στερήθηκε οξυγόνο. Το ηλεκτρικό ερέθισμα της καρδιάς γίνεται χαοτικό και ο μυς δε μπορεί να συσταλεί αρμονικά. Η χρήση απινιδωτών Η κοιλιακή μαρμαρυγή μπορεί συχνά να αναστραφεί με την άμεση εφαρμογή ενός ελεγχόμενου ηλεκτρικού σοκ από μια μηχανή που ονομάζεται απινιδωτής και υπάρχει στα περισσότερα ασθενοφόρα. Ο ρόλος του ανθρώπου που δίνει πρώτες βοήθειες είναι να διατηρήσει την παροχή του οξυγόνου στον εγκέφαλο μέσω της καρδιοπνευμονικής επαναφοράς μέχρι να φτάσει στον πάσχοντα ο απινιδωτής και να τεθεί σε χρήση από έναν εκπαιδευμένο χειριστή. ΑΝΑΦΥΛΑΚΤΙΚΟ σοκ Το αναφυλακτικό σοκ είναι το όνομα που δίνεται στη βαριά αλλεργική αντίδραση του σώματος. Είναι μια σοβαρή κατάσταση που μπορεί να παρουσιαστεί και να εξελιχθεί στα ευαίσθητα άτομα, μέσα σε λίγα λεπτά ή δευτερόλεπτα. Τα αίτια του αναφυλακτικού σοκ είναι: - Η ένεση κάποιου φαρμάκου. - Το τσίμπημα από κάποιο έντομο. - Η χώνεψη κάποιας τροφής στην οποία είναι αλλεργικό το άτομο. Η αντίδραση προκαλεί την απελευθέρωση ορισμένων ουσιών μέσα στο αίμα, τα οποία διαστέλλουν τα αιμοφόρα αγγεία και συστέλλουν τις αεροφόρες οδούς. Η πίεση του αίματος πέφτει απότομα και η αναπνοή γίνεται δύσκολη. Το πρήξιμο του προσώπου και του λαιμού αυξάνει τον κίνδυνο της ασφυξίας. Η ποσότητα του οξυγόνου που φθάνει στα ζωτικά όργανα μειώνεται υπερβολικά. Ο πάσχων έχει άμεση ανάγκη οξυγόνου και αδρεναλίνης σε ενέσιμη μορφή. Δεν υπάρχει ιδιαίτερη αγωγή Πρώτων Βοηθειών εκτός από την βοήθεια που μπορούμε να δώσουμε στην αναπνοή και να μειωθεί το σοκ μέχρι να φτάσει εξειδικευμένη βοήθεια. 4

5 Στην αξιολόγηση θα υπάρχει: 1) Άγχος. 2) Ερυθρές κηλίδες στο δέρμα. 3) Πρήξιμο του προσώπου και του λαιμού. 4) Πρήξιμο γύρω από τα μάτια. 5) Εξασθενημένη αναπνοή, που κυμαίνεται από απλό σφύξιμο στο στήθος έως σοβαρή δυσκολία αναπνοής. Ο πάσχων μπορεί να ασθμαίνει και να αναζητά αέρα. 6) Γρήγορος σφυγμός. Ο στόχος μας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι: Να κανονίσουμε την άμεση μεταφορά στο νοσοκομείο. 1) Καλούμε ασθενοφόρο. 2) Βοηθούμε τον πάσχοντα που έχει τις αισθήσεις του να καθίσει στη θέση που τον ανακουφίζει περισσότερο και διευκολύνει την αναπνοή του. 3) Αν ο πάσχων χάσει τις αισθήσεις του, ελέγχουμε τον σφυγμό και την αναπνοή και είμαστε έτοιμοι για επαναφορά στη ζωή αν χρειαστεί. Τον τοποθετούμε σε θέση ανάνηψης. ΑΠΟΦΡΑΞΗ της τραχείας Έ να ξένο σώμα που έχει κολλήσει στο πίσω μέρος του λαιμού μπορεί είτε να φράξει το λαιμό, είτε να προκαλέσει μυικό σπασμό. Αυτό ονομάζεται πνιγμονή από φράξιμο της τραχείας. Οι ενήλικες μπορεί να το πάθουν από ένα κομμάτι τροφής που δε μάσησαν σωστά και κατάπιαν βιαστικά. Στην αξιολόγηση θα υπάρχει: Δυσκολία στην ομιλία και στην αναπνοή. Μπορεί επίσης να υπάρχει: 1) Μελανό χρώμα του δέρματος (κυάνωσις) 2) Χαρακτηριστικές κινήσεις του πάσχοντα. Δείχνει ή πιάνει το λαιμό του. Ο στόχος μας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι: Να αφαιρέσουμε το εμπόδιο και να αποκαταστήσουμε την κανονική αναπνοή. 5

6 1) Ενθαρρύνουμε τον πάσχοντα. Τον βάζουμε να σκύψει προς τα κάτω έτσι ώστε το κεφάλι να βρίσκεται χαμηλότερα από το στήθος. 2) Δίνουμε με τη παλάμη του χεριού μας μέχρι πέντα δυνατά κτυπήματα στην πλάτη του ανάμεσα στις ωμοπλάτες. 3) Αν τα κτυπήματα στη πλάτη δε φέρουν αποτέλεσμα δοκιμάζουμε τις συμπιέσεις στην κοιλιά. Το ξαφνικό τράβηγμα του διαφράγματος προς τα πάνω πιέζει το στήθος και μπορεί το εμπόδιο να βγει. ΑΝ έτσι δεν έχετε επιτυχία δοκιμάζουμε ξανά τέσσερις φορές και μετά δίνουμε πέντε κτυπήματα στην πλάτη εναλλάξ με συμπιέσεις στην κοιλιά. Αν ο πάσχων έχει πέσει αναίσθητος: 1) Η απώλεια της συνείδησης μπορεί να σημαίνει μυϊκό σπασμό γι αυτό ελέγχουμε πρώτα αν ο πάσχων συνεχίζει να αναπνέει. Αν όχι τον γυρίζουμε μπρούμυτα πάνω στα γόνατα και του δίνουμε τέσσερα με πέντε κτυπήματα ανάμεσα στις ωμοπλάτες. 2) Αν τα κτυπήματα στην πλάτη αποτύχουν, γονατίζουμε ιππαστί πάνω από τον πάσχοντα και κάνουμε κοιλιακές μαλάξεις. ΑΝ αρχίσει να αναπνέει κανονικά τον τοποθετούμε στη στάση ανάνηψης και καλούμε ασθενοφόρο. Ελέγχουμε και καταγράφουμε το ρυθμό της αναπνοής και των σφυγμών κάθε 10 λεπτά. ΑΝ δεν ξαναρχίσει να αναπνέει καλούμε ασθενοφόρο και αρχίζουμε την επαναφορά στη ζωή. Τ ο άσθμα είναι μια ανησυχητική κατάσταση στην οποία οι μύες των αεραγωγών παθαίνουν σπασμούς και συστέλλονται, κάνοντας την αναπνοή και ιδιαίτερα την εκπνοή πολύ δύσκολη. Η εμφάνιση του άσθματος μπορεί να προκληθεί από αλλεργία ή νευρική ένταση. Πολλοί από αυτούς που υποφέρουν από άσθμα παθαίνουν ξαφνικές κρίσεις τη νύχτα. Οι χρόνιοι ασθματικοί γνωρίζουν συνήθως τι πρέπει να κάνουν. Συνήθως κουβαλάνε μαζί τους φάρμακα και ιδίως ένα ειδικό σπρέι. Η δράση των περισσότερων τέτοιων φαρμάκων συνίσταται συνήθως στη διαστολή των αεραγωγών με αποτέλεσμα τη διευκόλυνση της αναπνοής. ΑΣΘΜΑ 6

7 Στην αξιολόγηση θα υπάρχει: Δυσκολία στην αναπνοή, ιδιαίτερα παρατεταμένη εκπνοή. Μπορεί να υπάρχει: 1) Συριγμός ή σφύριγμα κατά την εκπνοή. 2) Ανησυχία και άγχος. Ο πάσχων μπορεί να μιλάει μόνο με δυσκολία και ψιθυριστά. 3) Μελάνιασμα του δέρματος. 4) Στις σοβαρές περιπτώσεις η προσπάθεια που κάνει για να αναπνεύσει θα εξαντλήσει τον πάσχοντα. Σπάνια μπορεί να χάσει τις αισθήσεις του και να σταματήσει τελείως να αναπνέει. Οι στόχοι μας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι: 1) Να διευκολύνουμε την αναπνοή. 2) Να καλέσουμε ιατρική βοήθεια αν χρειαστεί. 1) Καθησυχάζουμε και ηρεμούμε τον πάσχοντα. 2) Τον βοηθάμε να καθίσει, σκυμμένος ελαφρά προς τα εμπρός και στηριζόμενος κάπου. Εξασφαλίζουμε καλή παροχή καθαρού αέρα. 3) Αν ο πάσχων κρατά μαζί του τα φάρμακά του, τον αφήνουμε να τα χρησιμοποιήσει. 4) Αν η κρίση του άσθματος είναι η πρώτη που υφίσταται ο πάσχων, αν είναι παρατεταμένη και δεν αντιδρά στα φάρμακα ή έχει σοβαρές αναπνευστικές δυσκολίες καλούμε ασθενοφόρο. Ελέγχουμε και καταγράφουμε το ρυθμό της αναπνοής και του σφυγμού κάθε 10 λεπτά. 5) Αν η κρίση είναι ελαφρά και ο πάσχων συνέρχεται δε θα του χρειαστεί άμεση ιατρική βοήθεια, αλλά τον συμβουλεύουμε να μιλήσει στο γιατρό του για το θέμα. ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ από φάρμακα Μπορεί να είναι αποτέλεσμα αθέλητης ή ηθελημένης υπερβολικής δόσης ενός φαρμάκου, που μπορεί να έχει δοθεί με συνταγή γιατρό ή κατάχρησης ναρκωτικών. Τα χαρακτηριστικά της δηλητηρίασης από φάρμακα εξαρτώνται από το φάρμακο και τη μέθοδο λήψης του. 7

8 Αποτελέσματα 1) Ευερέθιστη, έξαλλη, υπερκινητική συμπεριφορά και διέγερση. 2) Ιδρώτας. 3) Τρεμούλα των χεριών. 4) Παραισθήσεις. Ο πάσχων μπορεί να ακούει φωνές ή να βλέπει πράγματα. ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ 1) Ασπιρίνη. 2) Παρακεταμόλη Αποτελέσματα 1) Πόνος στο πάνω μέρος της κοιλιάς. 2) Ναυτία. 3) Εμετός. 4) Βουητό στα αυτιά. 5) Αναπνοή σαν αναστεναγμός. 6) Σύγχυση ή ντελίριουμ. ΑΝΤΙΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΑ 1) Βαρβιτουρικά. 2) Ηρεμιστικά. Αποτελέσματα 1) Λήθαργος και τάση για ύπνο που οδηγεί στην απώλεια αισθήσεων. 2) Επιπόλαιη αναπνοή. 3) Αδύναμος, ακανόνιστος ή αφύσικα γρήγορος ή αργός σφυγμός. ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΙΣΘΗΣΙΟΓΟΝΑ 1) Αμφεταμίνες και LSD. 2) Κοκαΐνη ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ 1) Μορφίνη. 2) Ηρωίνη. Αποτελέσματα 1) Συστολή της κόρης των ματιών. 2) Νωθρότητα και σύγχυση που πιθανόν να οδηγήσει σε απώλεια των αισθήσεων. 3) Αργή, επιπόλαιη αναπνοή που μπορεί να σταματήσει. 4) Μολυσμένα σημάδια από βελόνα ή μόλυνση που προέρχεται από μολυσμένη βελόνα. ΔΙΑΛΥΤΙΚΑ 1) Κόλλα. 2) Υγρό αναπτήρων. Αποτελέσματα 1) Ναυτία, εμετός και πονοκέφαλοι. 2) Παραισθήσεις. 3) Πιθανόν απώλεια των αισθήσεων. 4) Σπανίως, καρδιακή ανακοπή. Οι στόχοι μας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι: 1) Να διατηρήσουμε την τραχεία ανοικτή, την αναπνοή και την κυκλοφορία. 2) Να κανονίσουμε την εσπευσμένη μεταφορά του πάσχοντος στο νοσοκομείο. 1) Ελέγχουμε και, εάν είναι ανάγκη, ανοίγουμε τη τραχεία. 2) Αν ο πάσχων έχει τις αισθήσεις του, ελέγ- 8

9 χουμε την αναπνοή και τον σφυγμό. 3) Τοποθετούμε τον πάσχοντα στη στάση ανάνηψης. 4) ΔΕΝ προσπαθούμε να προκαλέσουμε εμετό. Συνήθως είναι αναποτελεσματικός, ενώ μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη βλάβη στον πάσχοντα. 5) Καλούμε ασθενοφόρο. Φυλάμε δείγμα του εμετού, αν είναι εφικτό, δείγμα των άδειων συσκευασιών ή τα σημειώματα αυτοκτονίας. Τα στέλνουμε μαζί με τον πάσχοντα στο νοσοκομείο. ΔΙΑΣΩΣΗ από πνιγμό Το νερό στη θάλασσα είναι συχνά κρύο ακόμη και το καλοκαίρι, ενώ τα νερά των ποταμών και των λιμνών μπορεί να είναι ακόμη πιο κρύα. Το κρύο αυξάνει τους κινδύνους τόσο για το θύμα όσο και για αυτόν που προσπαθεί να το σώσει επειδή προκαλεί: 1) Ανεξέλεγκτο λαχάνιασμα, που ενέχει τον κίνδυνο να μας κάνει να καταπιούμε πολύ νερό. 2) Ξαφνική άνοδο της πίεσης του αίματος, πράγμα που μπορεί να συμβάλει στην πρόκληση καρδιακής προσβολής. 3) Ξαφνική αδυναμία για κολύμβηση. Ακόμη και ένας πολύ καλός κολυμβητής μπορεί να βουλιάξει. 4) Αν η βύθιση κρατήσει πολύ μπορεί να εμφανιστεί υποθερμία. 9

10 Οι στόχοι μας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι: Να φέρουμε τον πάσχοντα έξω σε στεγνό έδαφος με τον μικρότερο κίνδυνο για τον εαυτό μας. ΔΕΝ μπαίνουμε στο νερό εκτός κι αν είναι τελείως απαραίτητο. 1) Επιλέγουμε τον ασφαλέστερο τρόπο για να σώσουμε τον πάσχοντα. Αν είναι δυνατόν παραμένουμε στη ξηρά και φτάνουμε τον πάσχοντα με τα χέρια μας, με ένα κλαδί, ένα ξύλο ή ακόμη ρίχνουμε ένα σχοινί ή ένα σωσίβιο. 2) Κολυμπάμε προς τον πάσχοντα και τον ρυμουλκούμε μόνο αν είμαστε εκπαιδευμένοι ναυαγοσώστες ή αν ο πάσχων έχει χάσει τις αισθήσεις του. Είναι ασφαλέστερο να περπατάμε παρά να κολυμπάμε αν γίνεται. 3) Όταν φέρνουμε τον πάσχοντα έξω από το νερό κρατάμε το κεφάλι χαμηλότερα από το στήθος του για να περιορίσουμε τον κίνδυνο να κάνει εμετό. 4) Ελέγχουμε τον σφυγμό και την αναπνοή και είμαστε έτοιμοι για επαναφορά στη ζωή αν χρειαστεί. Το νερό στους πνεύμονες και τα αποτελέσματα του κρύου μπορεί να αυξήσουν την αντίσταση στην τεχνική αναπνοή και στις μαλάξεις του στήθους, γι αυτό ίσως να αναγκαστούμε να τα κάνουμε σε πιο αργό ρυθμό. 5) Πηγαίνουμε ή στέλνουμε τον πάσχοντα στο νοσοκομείο ακόμη κι αν μοιάζει να έχει συνέλθει τελείως. 10

11 ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ επεισόδιο όρος αυτός χρησιμοποιείται για να περιγράψει την απότομη και σημαντική ελάττωση της παροχής αίματος στον εγκέφαλο, άρα και οξυγόνου, λόγω της ύπαρξης Ο κάποιου θρόμβου ή της διάρρηξης μιας αρτηρίας. Τα εγκεφαλικά επεισόδια είναι συνηθέστερα στις μέρες μας σε αυτούς που πάσχουν από υψηλή πίεση του αίματος ή άλλη κυκλοφορική διαταραχή. Το αποτέλεσμα του επεισοδίου εξαρτάται από το πόση ήταν η βλάβη και σε ποιο μέρος του εγκεφάλου. Τα βαριά εγκεφαλικά μπορεί να είναι μοιραία, αλλά αντίθετα πολλοί άνθρωποι αναρρώνουν ικανοποιητικά από τα ελαφρά επεισόδια. Έσω καρωτίδα Έξω καρωτίδα Κοινή καρωτίδα 11 Στην αξιολόγηση θα υπάρχει: 1) Ξαφνικός, έντονος πονοκέφαλος. 2) Διανοητική και συναισθηματική σύγχυση που μοιάζει με μέθη. 3) Απότομη ή σταδιακή απώλεια των αισθήσεων. 4) Σημεία αδυναμίας ή παράλυσης, πιθανότατα περιορισμένα σε μια πλευρά του σώματος, όπως π.χ. στόμα που γέρνει προς τα κάτω και από το οποίο τρέχει σάλιο, συγκεχυμένη ομιλία, μειωμένη ικανότητα ομιλίας, απώλεια της δυνατότητας κίνησης των άκρων, διαφορά μεγέθους στις κόρες των ματιών, απώλεια του ελέγχου της κύστης ή του εντέρου. Οι στόχοι μας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι: 1) Να διατηρήσουμε την τραχεία ανοικτή. 2) Να μειώσουμε στο ελάχιστο τη βλάβη του εγκεφάλου. 3) Να κανονίσουμε την εσπευσμένη μεταφορά του πάσχοντος στο νοσοκομείο. 1) Αν ο πάσχων διατηρεί τις αισθήσεις του, τον ξαπλώνουμε κάτω με το κεφάλι και τους ώμους ελαφρά ανασηκωμένα και στηριγμένα. Στρέφουμε το κεφάλι του προς μια πλευρά και βάζουμε μια πετσέτα ή ένα πανί κάτω από το στόμα του έτσι ώστε να απορροφάται το σάλιο. 2) Χαλαρώνουμε τα σφικτά ρούχα που μπορεί να εμποδίζουν την αναπνοή. 3) ΔΕΝ δίνουμε στον πάσχοντα να φάει ή να πιεί τίποτα. 4) Αν ο πάσχων χάσει τις αισθήσεις του, ελέγχουμε την αναπνοή, τον σφυγμό και το βαθμό ανταπόκρισης και είμαστε έτοιμοι για επαναφορά στη ζωή αν χρειαστεί. Τον τοποθετούμε στη στάση ανάνηψης. 5) Καλούμε ασθενοφόρο.

12 ΕΙΣΠΝΟΗ καπνών Η εισπνοή καπνών, αερίων ή τοξικών αναθυμιάσεων μπορεί να είναι θανάσιμη και δεν πρέπει να κάνουμε προσπάθειες διάσωσης αν κινδυνεύει και η δική μας η ζωή. Ο καπνός και οι αναθυμιάσεις που έχουν συγκεντρωθεί σε έναν κλειστό χώρο μπορεί πολύ γρήγορα να εξαντλήσουν και αυτόν που δίνει Πρώτες Βοήθειες αν δε φορά προστατευτική μάσκα. Ένα φλεγόμενο κτίριο παρουσιάζει και άλλους κινδύνους, εκτός από τη φωτιά όπως το να πέσει κάποιος τοίχος ή δοκάρι. Εισπνοή καπνού Κάποιος που έχει εγκλωβιστεί σε κλειστό χώρο όπου υπάρχει πυρκαγιά, μπορεί να εισπνεύσει καπνό. Ο καπνός από καιόμενα πλαστικά και κουτιά που περιέχουν αφρό και συνθετικές ταπετσαρίες τοίχων, περιέχει δηλητηριώδεις αναθυμιάσεις. Τα θύματα θα πρέπει να εξετάζονται και για άλλα τραύματα που υπέστησαν εξαιτίας της φωτιάς. Οι στόχοι μας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι: 1) Να αποκαταστήσουμε τη σωστή αναπνοή 2) Να καλέσουμε επειγόντως ιατρική βοήθεια 1) Καλούμε ασθενοφόρο και την πυροσβεστική. 2) Απομακρύνουμε τον πάσχοντα από τον κίνδυνο και τον μεταφέρουμε όπου υπάρχει καθαρός αέρας. Σβήνουμε οποιοδήποτε ίχνος φωτιάς στα ρούχα. ΔΕΝ μπαίνουμε σε ένα δωμάτιο γεμάτο καπνό εκτός και αν είμαστε κατάλληλα εξοπλισμένοι. ΑΝ ο πάσχων έχει χάσει τις αισθήσεις του ελέγχουμε την αναπνοή και τους σφυγμούς και εί- 12

13 μαστε έτοιμοι για επαναφορά στη ζωή αν χρειαστεί. Τον τοποθετούμε σε στάση ανάνηψης. 3) Δίνουμε οξυγόνο αν υπάρχει διαθέσιμη συσκευή και αν έχουμε εκπαιδευτεί στο χειρισμό της. Φροντίζουμε τα εγκαύματα ή άλλα τραύματα. Μονοξείδιο του άνθρακα Αυτό το αέριο είναι ιδιαιτέρως επικίνδυνο, επειδή μειώνει το οξυγόνο του αίματος. Ο αέρας που περιέχει μεγάλη ποσότητα μονοξειδίου του άνθρακος μπορεί να αποδειχθεί θανατηφόρος. Ακόμη και η παρατεταμένη έκθεση σε μικρή ποσότητα του αερίου αυτού, π.χ. διαρροή συσκευής, μπορεί να προκαλέσει σοβαρή έως και μοιραία δηλητηρίαση. Οι στόχοι μας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι: 1) Να αποκαταστήσουμε τη σωστή αναπνοή. 2) Να καλέσουμε επειγόντως ιατρική βοήθεια. 1) Καλούμε ασθενοφόρο και την πυροσβεστική. 2) Αν είμαστε σίγουροι για τη δική μας ασφάλεια, μεταφέρουμε τον πάσχοντα έξω στο καθαρό αέρα. ΑΝ ο πάσχων έχει χάσει τις αισθήσεις του ελέγχουμε την αναπνοή και τους σφυγμούς και είμαστε έτοιμοι για επαναφορά στη ζωή αν χρειαστεί. Τον τοποθετούμε στη θέση ανάνηψης. 3) Δίνουμε οξυγόνο αν υπάρχει διαθέσιμη συσκευή και αν έχουμε εκπαιδευτεί στο χειρισμό της. 4) Μένουμε κοντά στον πάσχοντα. Ελέγχουμε και καταγράφουμε την αναπνοή, τους σφυγμούς και το επίπεδο ανταπόκρισης του κάθε 10 λεπτά. ΜΗΝ μπαίνετε ποτέ σε ένα δωμάτιο του οποίου ο αέρας περιέχει γκάζι, εκτός και αν έχετε εξασφαλίσει γρήγορο και εύκολο τρόπο να βγείτε από αυτό. ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ από τη ζέστη κατάσταση αυτή εξελίσσεται συνήθως σταδιακά και προκαλείται από την απώλεια άλατος Η και νερού από το σώμα, λόγω του υπερβολικού ιδρώτα. Είναι συνηθέστερη σε ανθρώπους που δεν συνηθίζουν να εργάζονται ή να ασκούνται σε πολύ θερμό περιβάλλον. 13

14 Στην αξιολόγηση θα υπάρχει: 1) Πονοκέφαλος, ζαλάδα και σύγχυση. 2) Απώλεια όρεξης και ναυτία. 3) Ιδρώτας και χλωμό, υγρό δέρμα. 4) Κράμπες στα άκρα και στη κοιλιά. 5) Γρήγορος και ολοένα πιο αδύναμος σφυγμός και αναπνοή. Οι στόχοι μας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι: 1) Να μεταφέρουμε τον πάσχοντα σε δροσερότερο περιβάλλον. 2) Να αναπληρώσουμε το χαμένο νερό και αλάτι. 1) Βοηθούμε τον πάσχοντα να ξαπλώσει σε δροσερό μέρος. Ανασηκώνουμε και στηρίζουμε τα πόδια του. 2) Αν ο πάσχων διατηρεί τις αισθήσεις του, τον βοηθάμε να πιεί πολύ δροσερό διάλυμα νερού με αλάτι. Μια κουταλιά αλάτι σε ένα λίτρο νερού. 3) Αν η ανάνηψη είναι γρήγορη τον συμβουλεύουμε να δει τον γιατρό του. 4) Αν ο πάσχων χάσει τις αισθήσεις του, τον τοποθετούμε στη στάση ανάνηψης. 5) Καλούμε ασθενοφόρο. 6) Ελέγχουμε και καταγράφουμε την αναπνοή, τον σφυγμό κάθε 10 λεπτά και το επίπεδο ανταπόκρισης. ΗΛΕΚΤΡΟΠΛΗΞΙΕΣ Τ ο πέρασμα ηλεκτρικού ρεύματος μέσα από το σώμα μπορεί να αφήσει αναίσθητο το θύμα και να προκαλέσει το σταμάτημα της αναπνοής ακόμη και της καρδιάς. Το ρεύμα μπορεί να προκαλέσει έγκαυμα στο μέρος του σώματος από όπου εισέρχεται και σε εκείνο από όπου εξέρχεται - γειώνεται. Το εναλλασσόμενο ρεύμα προκαλεί μυϊκούς σπασμούς που συχνά εμποδίζουν τον πάσχοντα να αφήσει το ηλεκτρικό καλώδιο. Ρεύμα υψηλής τάσης Η επαφή με το ρεύμα υψηλής τάσης, που βρίσκεται σε φορτισμένες γραμμές και σε υπερθερμασμένα υψηλής τάσης καλώδια, συνήθως σκοτώνει ακαριαία. Σε κάθε περίπτωση προκαλεί σοβαρά εγκαύματα, ενώ μπορεί να τινάξει κάποιον αρκετά μακριά σε απόσταση από το σημείο επαφής προκαλώντας έτσι νέα τραύματα. Υλικά όπως το στεγνό ξύλο ή τα υφάσματα δεν 14

15 μας προστατεύουν από το ρεύμα υψηλής τάσης. Η πηγή του ηλεκτρισμού πρέπει να κλείσει και να απομονωθεί πριν να πλησιάσουμε τον χτυπημένο από το ρεύμα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν πρόκειται για υπερθερμασμένες και κατεστραμμένες σιδηροδρομικές γραμμές. Κεραυνός Ο κεραυνός είναι μια φυσική απελευθέρωση ηλεκτρισμού. Ζητά την επαφή του με το έδαφος μέσω του υψηλότερου σημείου και πιθανόν οποιουδήποτε ατόμου στέκεται κοντά σε αυτό το σημείο. Το κτύπημα του κεραυνού μπορεί να προκαλέσει φωτιά στα ρούχα του πάσχοντος και να τον αφήσει αναίσθητο. Σπανίως προκαλεί ακαριαίο θάνατο. Φεύγουμε μακριά από την τοποθεσία που κτύπησε ο κεραυνός και τραβάμε μακριά του πάσχοντες όσο πιο γρήγορα μπορούμε. Αντιμετώπιση ΔΕΝ πλησιάζουμε τον πάσχοντα αν δε μας βεβαιώσουν επίσημα ότι η ηλεκτρική ενέργεια έχει διακοπεί και, αν είναι αναγκαίο, ότι έχει απομονωθεί. Κρατάμε μια απόσταση τουλάχιστον 18 μέτρων και κρατάμε επίσης μακριά τους παρευρισκόμενους. 1) Καλούμε αμέσως τις υπηρεσίες εκτάκτου ανάγκης. 2) Επειδή ο πάσχων θα έχει σχεδόν σίγουρα χάσει τις αισθήσεις του, όταν δεν κινδυνεύουμε ελέγχουμε την αναπνοή και το σφυγμό του και είμαστε έτοιμοι για την διαδικασία της ανάνηψης αν χρειαστεί. Τον τοποθετούμε σε θέση ανάνηψης. 3) Φροντίζουμε τα εγκαύματα και τα σχετικά τραύματα και παίρνουμε μέτρα, για να μειώσουμε όσο το δυνατόν την επήρεια του σοκ. 15

16 Ρεύμα χαμηλής τάσης Το οικιακό ρεύμα, το οποίο χρησιμοποιείται στα σπίτια, τα γραφεία και τα καταστήματα μπορεί επίσης να προκαλέσει σοβαρά τραύματα ακόμη και θανατηφόρα. Πολλά τραύματα προέρχονται από ελαττωματικούς διακόπτες, φθαρμένα καλώδια ή βλάβες της ίδιας συσκευής. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι το νερό είναι καλός αγωγός του ηλεκτρισμού και όταν χρησιμοποιούμε μια συσκευή με βρεγμένα χέρια ή όταν στεκόμαστε σε βρεγμένο έδαφος αυξάνουμε τον κίνδυνο ηλεκτροπληξίας. Αντιμετώπιση ΔΕΝ αγγίζουμε το δέρμα του πάσχοντος με γυμνά χέρια. 1) Διακόπτουμε την επαφή του ρεύματος με το θύμα κόβοντας το ρεύμα στην κεντρική παροχή ή στον μετρητή αν είναι εύκολο. Αλλιώς βγάζουμε απλώς την πρίζα ή τραβάμε το καλώδιο. 2) Αν δεν μπορούμε να φτάσουμε το καλώδιο, την πρίζα ή την κεντρική παροχή στεκόμαστε σε ένα στεγνό μονωτικό υλικό και χρησιμοποιούμε το κοντάρι μιας ξύλινης σκούπας, μια ξύλινη καρέκλα ή ένα ξύλινο εργαλείο, για να σπρώξουμε τα μέλη του πάσχοντος μακριά από την πηγή του ρεύματος. Επίσης μπορούμε να τραβήξουμε το θύμα από τα ρούχα του, μόνο αν είναι στεγνά και μόνο αν δεν έχουμε άλλη επιλογή. Μόλις η επαφή με το ρεύμα διακοπεί: 3) Αν το θύμα έχει χάσει τις αισθήσεις του, ελέγχουμε την αναπνοή και το σφυγμό του, είμαστε έτοιμοι για επαναφορά στη ζωή αν χρειαστεί. Δροσίζουμε τα εγκαύματα με άφθονο κρύο νερό και τοποθετούμε τον πάσχοντα σε στάση ανάνηψης και καλούμε ασθενοφόρο. 4) Αν το θύμα μοιάζει να μην έχει πάθει κακό αλλά συνεχίζει να τρέμει, το συμβουλεύουμε να αναπαυθεί. Παρατηρούμε προσεκτικά την κατάστασή του και αν έχουμε οποιαδήποτε αμφιβολία καλούμε ένα γιατρό. ΚΡΥΟΠΑΓΗΜΑ Το κρυοπάγημα εκδηλώνεται συνήθως σε συνθήκες παγωνιάς και όταν το περιβάλλον είναι ξηρό και φυσά αέρας. Οι πάσχοντες που δεν μπορούν να κινηθούν είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι. Τα κύτταρα των άκρων παγώνουν, προκαλώντας βλάβη που μπορεί να είναι είτε επιφανειακή, είτε βαθιά. Τα ελαφρά περιστατικά αναρρώνουν, αλλά τα σοβαρά κρυοπαγήματα μπορεί να επιφέρουν χρόνια βλάβη. 16

17 Στην αξιολόγηση θα υπάρχει: 1) Καταρχήν μια αίσθηση από πολλά τσιμπήματα βελόνας στο δέρμα. Το συγκεκριμένο μέρος χάνει το χρώμα του. 2) Το μέρος αυτό μουδιάζει. Ο πάσχων μπορεί να αισθάνεται το δέρμα του τραχύ και στεγνό. Το δέρμα ασπρίζει, γεμίζει κηλίδες, μελανιάζει και τελικά μαυρίζει. Οι στόχοι μας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι: 1) Να ζεστάνουμε τη συγκεκριμένη περιοχή σιγά-σιγά, ώστε να αποτρέψουμε περαιτέρω βλάβη των κυττάρων. 2) Να ζητήσουμε ιατρική βοήθεια αν χρειαστεί. 1) Αν δεν μπορούμε να αποφύγουμε μια μεγάλη πορεία ή περαιτέρω έκθεση σε μεγάλο κρύο, δεν ζεσταίνουμε το συγκεκριμένο μέρος του σώματος, πριν φτάσουμε σε κάποιο καταφύγιο. 2) Πολύ απαλά αφαιρούμε τα γάντια, τα δακτυλίδια και τις μπότες. Ζεσταίνουμε το μέλος απαλά με τα χέρια μας ή στη μασχάλη του πάσχοντος. 3) Οδηγούμε τον πάσχοντα σε ζεστό περιβάλλον. Αν τα πόδια του παρουσίασαν το πρόβλημα τον μεταφέρουμε στα χέρια, αν μπορούμε ή πάνω σε καροτσάκι. 4) Αν το χρώμα του δέρματος δεν επιστρέψει γρήγορα βάζουμε το συγκεκριμένο μέσα σε ζεστό νερό, όχι όμως καυτό. Το στεγνώνουμε πολύ προσεκτικά και το τυλίγουμε με ένα μαλακό επίδεσμο ή με μια χνουδωτή γάζα. Επιδένουμε χωρίς να πιέζουμε το μέλος. Δεν πιέζουμε τις φουσκάλες για να σκάσουν. 5) Ανασηκώνουμε και στηρίζουμε το άκρο για να μειώσουμε το πρήξιμο. Ο πάσχων μπορεί να πάρει δυο δισκία παρακεταμόλης (ντεπόν) για να ανακουφιστεί ο πόνος αν είναι αναγκαίο τον πηγαίνουμε ή τον στέλνουμε στο νοσοκομείο. ΛΙΠΟΘΥΜΙΑ Η λιποθυμία είναι η σύντομη απώλεια των αισθήσεων που προκαλείται από προσωρινή ελάττωση της ροής του αίματος στον εγκέφαλο. Αντίθετα από την καταπληξία ο σφυγμός εδώ γίνεται πολύ αργός αν και σύντομα επανέρχεται στα κανονικά επίπεδα. Η ανάκαμψη είναι συνήθως γρήγορη και πλήρης. Η λιποθυμία μπορεί να αποτελεί αντίδραση στον πόνο ή στο φόβο ή αποτέλεσμα ταραχής, εξάντλησης ή έλλειψης τροφής. Είναι συνηθέστερη μετά από μακρές περιόδους έλλειψης φυσικής δραστηριότητος, ιδιαίτερα στα θερμά κλίματα. Το αίμα συγκεντρώνεται στο κάτω μέρος του σώματος, μειώνοντας τη διαθέσιμη για τον εγκέφαλο ποσότητα. 17

18 Στην αξιολόγηση θα υπάρχει: 1) Σύντομη απώλεια των αισθήσεων και ο πάσχων θα πέσει κάτω. 2) Αργός σφυγμός. 3) Ωχρότητα. Οι στόχοι μας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι: 1) Να βελτιώσουμε τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο. 2) Να ενθαρρύνουμε τον πάσχοντα καθώς αυτός συνέρχεται και να τον τοποθετήσουμε σε άνετη στάση. 1) Ξαπλώνουμε τον πάσχοντα κάτω, ανασηκώνουμε και στηρίζουμε τα πόδια του. 2) Του εξασφαλίζουμε καθαρό αέρα ανοίγοντας ένα παράθυρο εφόσον αυτό είναι εφικτό. 3) Καθώς ο πάσχων συνέρχεται τον ενθαρρύνουμε και τον βοηθάμε να καθίσει. 4) Τον ψάχνουμε για τυχόν τραύματα που προκληθήκανε από την πτώση του και τα φροντίζουμε. 5) Αν δεν ανακτήσει γρήγορα τις αισθήσεις του ελέγχουμε την αναπνοή και τον σφυγμό και είμαστε έτοιμοι για επαναφορά στη ζωή αν χρειαστεί. Τοποθετούμε τον πάσχοντα στη στάση ανάνηψης και καλούμε ασθενοφόρο. 6) Αν ο πάσχων αισθανθεί μια νέα λιποθυμική τάση του βάζουμε το κεφάλι ανάμεσα στα πόδια και του λέμε να πάρει βαθιές εισπνοές. ΤΡΟΦΙΚΗ δηλητήριαση Μπορεί να προκληθεί από μολυσμένη τροφή, από βακτήρια ή τοξίνες που έχουν παραχθεί από βακτηρίδια, τα οποία κάποτε υπήρχαν στη τροφή. 18

19 Τύποι τροφικής δηλητηρίασης Η δηλητηρίαση από βακτηρίδια προκαλείται συχνά από την ομάδα βακτηρίων σαλμονέλα, που συνδέεται με τα ζώα των αγροκτημάτων και ιδιαίτερα με τα πουλερικά. Τα συμπτώματα μπορεί να εκδηλωθούν μέσα σε λίγες ώρες ή να καθυστερήσουν μερικές μέρες. Η τοξική δηλητηρίαση προκαλείται συχνά από τοξίνες που παράγονται από την ομάδα βακτηρίων σταφυλόκοκκος. Τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως γρήγορα πιθανότατα 2-3 ώρες μετά την κατανάλωση της τροφής. Πως θα προλάβουμε την τροφική δηλητηρίαση 1) Βεβαιωνόμαστε ότι το κατεψυγμένο κρέας και τα πουλερικά έχουν ξεπαγώσει εντελώς πριν τα μαγειρέψουμε. 2) Ψήνουμε το κρέας, τα πουλερικά και τα αυγά καλά, ώστε να καταστρέφονται τα επικίνδυνα βακτηρίδια. 3) Ποτέ δεν κρατάμε την τροφή χλιαρή για μεγάλη περίοδο. Αυτό επιτρέπει στα βακτηρίδια να πολλαπλασιάζονται χωρίς η τροφή να φαίνεται χαλασμένη. 4) Βεβαιωνόμαστε ότι τα χέρια μας είναι καθαρά πριν ετοιμάσουμε το φαγητό. Αν έχουμε πληγές στα χέρια, φοράμε προστατευτικά γάντια. Στην αξιολόγηση θα υπάρχει: 1) Ναυτία και εμετός. 2) Πόνος στη κοιλιά με κράμπες. 3) Διάρροια. 4) Πονοκέφαλος. 5) Πυρετός. 6) Πτώση της πίεσης του αίματος. 7) Ενίοτε λιποθυμία ή και αδυναμία. Οι στόχοι μας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι: 1) Να βάλουμε τον πάσχοντα να ξεκουραστεί. 2) Να ζητήσουμε ιατρική βοήθεια. 1) Βάζουμε τον πάσχοντα να ξαπλώσει και να ξεκουραστεί. 2) Καλούμε γιατρό. 3) Δίνουμε στον πάσχοντα άφθονα υγρά και μια λεκάνη, αν κάνει εμετό. 4) Αν η κατάσταση του πάσχοντος επιδεινωθεί, καλούμε ασθενοφόρο. 19

20 ΤΡΟΧΑΙΑ ατυχήματα Τα τροχαία ατυχήματα μπορεί να είναι από πέσιμο από ένα ποδήλατο έως μια καραμπόλα με πολλά θύματα. Συχνά ο τόπος του ατυχήματος παρουσιάζει σοβαρούς κινδύνους ασφαλείας, λόγω της συνεχιζόμενης κίνησης αυτοκινήτων. Είναι βασικό να επιδιώξουμε την ασφάλεια της περιοχής, να προστατέψουμε τον εαυτό μας, τους πάσχοντες και τους άλλους που χρησιμοποιούν το δρόμο. Καταρχήν εξασφαλίζουμε τη δική μας ασφάλεια και σιγουρευόμαστε ότι δε δημιουργούμε κινδύνους με τους εξής τρόπους: 1) Παρκάρουμε μακριά από τον τόπο του ατυχήματος. 2) Δεν τρέχουμε μέσα σε μια εθνική οδό με κίνηση για να περάσουμε απέναντι. 3) Τη νύχτα φοράμε ή κρατάμε μαζί μας κάτι φωτεινό που να αντανακλά το φως και χρησιμοποιούμε φακό. Αφού εξασφαλίσουμε τα 3 παραπάνω παίρνουμε τις εξής γενικές προφυλάξεις: 1) Στέλνουμε τους παρευρισκόμενους να προειδοποιούν τους άλλους οδηγούς. 2) Τοποθετούμε προειδοποιητικά τρίγωνα ή φώτα στα 200 μέτρα προς κάθε κατεύθυνση. 3) Σβήνουμε την ανάφλεξη κάθε κατεστραμμένου οχήματος και αν γνωρίζουμε πως αποσυνδέουμε τις μπαταρίες. Κλείνουμε την παροχή καυσίμων στα πετρελαιοκίνητα οχήματα και στις μοτοσικλέτες. 20

21 4) Σταθεροποιούμε τα οχήματα. Αν ένα όχημα σταθεί όρθιο βάζουμε το χειρόφρενο και την πρώτη ταχύτητα ή εμπόδια μπροστά στους τροχούς. Αν έχει σταθεί στο πλάι δεν προσπαθούμε να το γυρίσουμε ίσια, αλλά το εμποδίζουμε να κυλήσει. 5) Κοιτάζουμε για άλλους κινδύνους. Φωτιάς, ρεύματος ή διαρροής υγρών. Ελέγχουμε τους τραυματίες και: 1) Θεωρούμε δεδομένο ότι υπάρχει τραυματισμός στον αυχένα εκτός κι αν αποδειχθεί το αντίθετο. Στηρίζουμε τον αυχένα και το κεφάλι του θύματος με τα χέρια μας, ώστε να μπορεί να αναπνέει ελεύθερα. Για μεγαλύτερη υποστήριξη του φοράμε ένα κολάρο αν είναι δυνατόν. 2) Φροντίζουμε, εφόσον είναι δυνατόν, οποιοδήποτε θανάσιμο τραύμα. Παρατηρούμε συνέχεια τον τραυματία μέχρι να φτάσει το ασθενοφόρο. ΑΝ χρειαστεί να μετακινήσουμε τον πάσχοντα θα χρειαστούμε 3 ανθρώπους να μας βοηθήσουν. Έναν που θα στηρίζει τους ώμους και το στήθος, έναν για τη λεκάνη και την κοιλιά και έναν για τα πόδια. Εμείς θα πρέπει να στηρίζουμε συνεχώς το κεφάλι και να κατευθύνουμε όλες τις κινήσεις. Πως να αφαιρέσουμε το προστατευτικό κράνος Ένα προστατευτικό κράνος είναι καλύτερα να μην αφαιρείται. Πρέπει να αφαιρεθεί μόνο αν αυτό είναι τελείως απαραίτητο π.χ. αν μας εμποδίζει να κάνουμε τεχνητή αναπνοή. Οποιοδήποτε κράνος πρέπει να αφαιρείται από τον ίδιο τον πάσχοντα, αν είναι δυνατόν. Αν το κράνος είναι ανοικτό στο πρόσωπο λύνουμε το κούμπωμα ή κόβουμε το λουράκι. Πιέζουμε τα πλαϊνά μέρη του κράνους προς τα έξω έτσι ώστε να απομακρύνουμε την πίεση του κράνους από το κεφάλι και έπειτα ανασηκώνουμε το κράνος προς τα πάνω και προς τα πίσω. Αν το κράνος καλύπτει το πρόσωπο αρχίζοντας από τη βάση του κρανίου γλιστράμε τα δάκτυλα κάτω από την περιφέρειά του. Στηρίζουμε το λαιμό και κρατάμε σφικτά το κάτω μέρος του σαγονιού με τα δάκτυλα μας ανοικτά. Ζητάμε από κάποιον να μας βοηθήσει γέρνοντας το κράνος και όχι το κεφάλι προς τα πίσω. Πρέπει να το ανασηκώσει απαλά μέχρι να απαγκιστρωθεί από το σαγόνι. Ενώ εμείς συνεχίζουμε να στηρίζουμε το λαιμό και το σαγόνι ο βοηθός μας πρέπει να γείρει το κράνος προς τα μπροστά, για να περάσει πάνω από τη βάση του κρανίου και έπειτα να το βγάλει σηκώνοντάς το ευθεία πάνω. Επικίνδυνες ουσίες Στα ατυχήματα μπορούν να υπάρξουν περιπλοκές από τη διαρροή επικίνδυνων ουσιών ή τοξικών αερίων. Ποτέ δεν κάνουμε καμία προσπάθεια διάσωσης αν δεν είμαστε σίγουροι ότι δεν θέτουμε σε κίνδυνο τον εαυτό μας ερχόμενοι σε επαφή με μια επικίνδυνη ουσία. Κρατάμε τους παρευρισκόμενους μακριά από τον τόπο του ατυχήματος, έχοντας υπόψιν μας ότι τα δηλητηριώδη αέρια μπορούν να ελευθερωθούν και να εξαπλωθούν σε αρκετή απόσταση. Στεκόμαστε αντίθετα από τη φορά του αέρα έτσι ώστε τα οποιαδήποτε αέρια να φεύγουν μακριά από εμάς. 21