Οι ηλικιωμένοι ως ευπαθής κοινωνική ομάδα

Transcript

1 Σμαράγδα Σκορδή

2 Εισαγωγή Δημογραφική γήρανση Ανάγκη αλλαγής της αντίληψης για τους ηλικιωμένους Αύξηση αναγκών των ηλικιωμένων..> ανάγκη για παρεμβάσεις/υπηρεσίες Προβλήματα υγείας/ψυχολογικά/κοινωνικά..εξάρτηση Προστατευτικός ρόλος οικογένειας Αλλαγές στον κοινωνικό ρόλο των ηλικιωμένων Ανάγκη μελέτης των χαρακτηριστικών και των αναγκών της ηλικιακής αυτής ομάδας

3 Οι ηλικιωμένοι ως ευπαθής κοινωνική ομάδα Απώλεια κοινωνικών ρόλων Περιθωριοποίηση Ευαλωτότητα στις ψυχικές νόσους-κατάθλιψη Ανάγκη για κοινωνική συμμετοχή Ανάγκες επιβίωσης, έκφρασης, ανταποδοτικές Σωματικές αλλαγές-ψυχικές νόσοι-κοινωνική απομόνωση Ανάγκη υποστήριξης ηλικιωμένων και διατήρησης των δραστηριοτήτων τους

4 Χαρακτηριστικά ηλικιωμένου πληθυσμού Βαθμιαία έκπτωση βιολογικών δυνατότητων και λειτουργιών Απόσυρση Περιορισμένη κοινωνική συμμετοχή Μειωμένη λειτουργικότητα Έκπτωση λειτουργικότητας αισθητηρίων οργάνων Μειωμένη κινητικότητα Διαιτητική παραμέληση Κατάθλιψη Εξασθένηση νοητικών λειτουργιών

5 Χαρακτηριστικά ηλικιωμένου πληθυσμού Οικονομικές απώλειες Κοινωνικές απώλειες Μεταβολή στις καθημερινές δραστηριότητες Αποσύνδεση από ενεργούς κοινωνικούς ρόλους Απελπισία-αναμονή θανάτου Μοναξιά-εγκατάλειψη Πετυχημένη πορεία προς τη γήρανση > Απουσία ασθένειας και αναπηρίας, διατήρηση ανώτερων νοητικών δεξιοτήτων και φυσικών λειτουργιών, συμμετοχή στα δρώμενα της ζωής Αλλαγή συμπεριφοράς-έκπτωση βιολογικών-νοητικών λειτουργικών Η σημασία των περιβαλλοντικών παραγόντων

6 Σωματικές αλλαγές και προβλήματα υγείας κατά τη διάρκεια της Τρίτης ηλικίας Σημαντικές αλλαγές σε φυσιολογικές λειτουργίες---- διαφοροποίηση τιμών παραμέτρων Διαφοροποίηση συμπτωμάτων Αναγκαστική διαφοροποίηση και διεύρυνση κριτηρίων Αντίληψη για την κατάσταση υγείας Λειτουργική αυτονομία και ποιότητα ζωής μετρούν περισσότερο Αλλαγές στη νοσηρότητα >αύξηση του επιπολασμού χρόνιων νοσημάτων φθοράς Αύξηση στη χρήση υπηρεσιών υγείας Αυξημένη συννοσηρότητα

7 Σωματικές αλλαγές και προβλήματα υγείας κατά τη διάρκεια της Τρίτης ηλικίας Αυξημένη θνησιμότητα Έκπτωση λειτουργιών Πολυφαρμακία Προοδευτική έκπτωση μηχανισμών προσαρμογής Δυσκολία διάκρισης μεταξύ νόσου και φυσιολογικής διαδικασίας γήρανσης Καρδιαγγειακές παθήσεις Νόσοι του Κ.Ν.Σ. Παθήσεις των αισθητηρίων οργάνων Παθήσεις μυοσκελετικού συστήματος Απώλεια λειτουργικότητας.> αυξημένες ανάγκες για υγειονομική περίθαλψη και κοινωνική υποστήριξη

8 Ψυχοκοινωνικές συνιστάμενες του γήρατος Αλλαγή της δομής της οικογένειας.>απώλεια κοινωνικών ρόλων Περιθωριοποίηση «Ακινητοποίηση» Απομόνωση-Μαρασμός-Κατάπτωση Ψυχολογικές επιπτώσεις Ιδρυματοποίηση-Εγκατάλειψη-Κοινωνική απομόνωση Αντιμετώπιση ψυχολογικών αναγκών-ενδυνάμωση

9 Ψυχοκοινωνικές συνιστάμενες του γήρατος Κατάθλιψη Άνοια Αλλαγές κοινωνικού ρόλου Κοινωνικές διακρίσεις Αλλαγές στην κοινωνική κατάσταση Θετικές αλλαγές κοινωνικού ρόλου Ανάγκη φροντίδας Αλλαγή τρόπου προσέγγισης του γήρατος Τρόποι αντιμετώπισης ψυχοκοινωνικών δυσκολιών

10 Υπηρεσίες και πολιτικές που απευθύνονται στους ηλικιωμένους Οικογενειακή φροντίδα Άτυπη φροντίδα Ιδρυματική φροντίδα Οικιακή φροντίδα

11 Υπηρεσίες και πολιτικές που απευθύνονται στους ηλικιωμένους Αύξηση του αριθμού των εξαρτημένων ηλικιωμένων Αύξηση της ιδρυματοποίησης ηλικιωμένων Επιφόρτιση και επιβάρυνση φροντιστών

12 Υπηρεσίες και πολιτικές που απευθύνονται στους ηλικιωμένους Κέντρα Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων Πρόγραμμα Βοήθεια στο Σπίτι Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων Λέσχες Φιλίας Κέντρα Φροντίδας Οικογένειας Ιδρυματική περίθαλψη Κοινωνικά Ιατρεία και Φαρμακεία Συντάξεις; Αναγκαία η εξασφάλιση κοινωνικών και οικονομικών πόρων για την Τρίτη Ηλικία

13 Ειδικό μέρος-η έρευνα πεδίου Εισαγωγή Δημογραφική γήρανση Επιπτώσεις Λόγοι πραγματοποίησης της παρούσας έρευνας

14 Μεθοδολογία Ποιοτική vs Ποσοτικής προσέγγισης Το «τι» και το «πως» Γνώμες, συναισθήματα, βιώματα, εμπειρίες Κατασκευή κοινωνικής πραγματικότητας

15 Σκοπός και ερευνητικά ερωτήματα Εάν οι ηλικιωμένοι είναι ικανοποιημένοι ή όχι από τις ήδη παρεχόμενες υπηρεσίες του κράτους προς την τρίτη ηλικία. Εάν όχι, ποιες είναι οι προτάσεις τους για βελτίωση; Εάν οι επαγγελματίες είναι ικανοποιημένοι ή όχι από τις ήδη παρεχόμενες υπηρεσίες του κράτους προς την τρίτη ηλικία. Εάν όχι, ποιες είναι οι προτάσεις τους για βελτίωση; Ποιες είναι οι σωματικές και ψυχο-κοινωνικές ανάγκες των ηλικιωμένων.

16 Σκοπός και ερευνητικά ερωτήματα Ποιες είναι οι αντίστοιχες ανάγκες των επαγγελματιών, καθώς και ποια η ικανοποίηση από την άσκηση του έργου τους. Χρησιμοποιούν οι ηλικιωμένοι κάποιους τρόπους και στρατηγικές με στόχο τη βελτίωση των υπαρχόντων συνθηκών ζωή τους; και αν ναι, ποιες είναι αυτές οι στρατηγικές; Κάνουν οι ηλικιωμένοι σχέδια για το μέλλον; και αν ναι, τι είδους; Χρησιμοποιούν οι επαγγελματίες κάποιους τρόπους και στρατηγικές με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και ζωής τους; Αποτιμώντας το παρελθόν οι ηλικιωμένοι, ποια αξιολογούν ως τα μεγαλύτερα επιτεύγματα και ποια ως τα μεγαλύτερα λάθη της ζωής τους.

17 Μεθοδολογία Δειγματοληπτικό πλαίσιο- Επιλογή συμμετεχόντων Η διεξαγωγή της συνέντευξης Μέθοδοι συλλογής δεδομένων-ημιδομημένες συνεντεύξεις

18 Ανάλυση των δεδομένων Προβλήματα σωματικής υγείας των ηλικιωμένων Προβλήματα σωματικής υγείας των επαγγελματιών Θεραπεία και αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας από τους ηλικιωμένους Ψυχολογικές δυσκολίες των ηλικιωμένων Ψυχολογικές δυσκολίες των επαγγελματιών Κοινωνικά ζητήματα και εμπόδια στην Τρίτη ηλικία Εργασιακά ζητήματα και εμπόδια στους επαγγελματίες

19 Ανάλυση των δεδομένων Συνέπειες των προβλημάτων υγείας στους ηλικιωμένους Συνέπειες των προβλημάτων υγείας στους επαγγελματίες Το βίωμα του γήρατος Το βίωμα του επαγγέλματος-λειτουργήματος Τρόποι βελτίωσης των υπαρχόντων συνθηκών από τους επαγγελματίες Τρόποι βελτίωσης των υπαρχόντων συνθηκών από τους ηλικιωμένους Σχέδια για το μέλλον (ηλικιωμένοι

20 Ανάλυση των δεδομένων Η στάση του εργοδότη (επαγγελματίες) Οικονομική κατάσταση ή προβλήματα οικονομικής φύσης Δραστηριότητες (ηλικιωμένοι) Υπηρεσίες προς την Τρίτη ηλικία (γνώμες ηλικιωμένων) Υπηρεσίες προς την Τρίτη ηλικία (γνώμες επαγγελματιών) Οικογενειακές συνθήκες και σχέσεις (ηλικιωμένοι) Κοινωνικά δίκτυα (ηλικιωμένοι)

21 Αποτελέσματα Προβλήματα σωματικής υγείας των ηλικιωμένων Σωματικές ασθένειες.> μειωμένη λειτουργικότητα/αναπηρία/οικονομική επιβάρυνση/κοινωνική απομόνωση Σακχαρώδης διαβήτης Υπέρταση Εκφυλιστικά νοσήματα Μυοσκελετικά προβλήματα Καρδιοπάθειες Νευρολογικές ασθένειες

22 Προβλήματα σωματικής υγείας επαγγελματιών Οσφυαλγίες Κήλες αυχένα Υπέρταση Υπερκόπωση Αρρυθμίες Προβλήματα με τα γόνατα Συνέπειες στην ποιότητα της δουλειάς τους

23 Ψυχολογικές δυσκολίες των ηλικιωμένων Γνώση.> παρέμβαση..> βελτίωση (ποιότητας ζωής/επικοινωνίας) Θλίψη Στεναχώρια Μοναξιά Κατάθλιψη.> σωματοποίηση Απογοήτευση/θυμός Ψυχικός πόνος Ντροπή Αρνητισμός

24 Ψυχολογικές δυσκολίες των ηλικιωμένων Προβλήματα με τον ύπνο Ακραίες συμπεριφορές (αυτοκτονίες) Ανάγκη εντοπισμού Ανάγκη πρόληψης Έγκαιρη διάγνωση Υποστήριξη Αποφυγή νοσηλείας

25 Ψυχολογικές δυσκολίες των επαγγελματιών Επίπτωση στην άσκηση του έργου τους Κατάθλιψη Ευερεθιστότητα Άστατο ωράριο ύπνου Δυσκολίες στις κοινωνικές συναναστροφές Αυξημένο άγχος Ψυχιατρικά περιστατικά Καταχρήσεις ουσιών

26 Κοινωνικά ζητήματα και εμπόδια στην Τρίτη ηλικία Συρρίκνωση κοινωνικού ρόλου των ηλικιωμένων Περιθωριοποίηση Απουσία δραστηριότητας Περιορισμένα οικονομικά μέσα Προοδευτική απόσυρση από την κοινωνική ζωή Παραμέληση/εγκατάλειψη από τα παιδιά Αποξένωση Μοναξιά Απομάκρυνση συγγενών και φίλων

27 Κοινωνικά ζητήματα και εμπόδια στην Τρίτη ηλικία Συναισθηματική κακοποίηση Φυγή παιδιών στο εξωτερικό.> μοναξιά ηλικιωμένων Ανικανότητα και αναπηρία λόγω σωματικών ασθενειών..> εξάρτηση Αλλαγή συνηθειών Αποφυγή συναναστροφών Φτώχεια Πείνα Απουσία κοινωνικής υποστήριξης Ιδρυματοποίηση Οικονομικά προβλήματα Ανάγκη επίλυσης κοινωνικών εμποδίων

28 Εργασιακά ζητήματα και εμπόδια στους επαγγελματίες Στιγματισμός λόγω ψυχολογικών προβλημάτων Φόβος απόλυσης Αποφυγή λήψης αναρρωτικών αδειών Αμελούν την υγεία τους.> υπερκόπωση Απουσία υποστήριξης από τη διοίκηση Εξαντλητικά ωράρια Ελλείψεις προσωπικού Ελλείψεις υλικών

29 Εργασιακά ζητήματα και εμπόδια στους επαγγελματίες Επίδραση στην ποιότητα του έργου τους Επίδραση στην συμπεριφορά τους απέναντι στους ηλικιωμένους Ανάγκη διορθωτικών παρεμβάσεων

30 Θεραπεία και αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας από τους ηλικιωμένους Συστηματική παρακολούθηση Παραμέληση/αδιαφορία για την υγεία τους Λανθασμένος τρόπος λήψης φαρμακευτικής αγωγής Αδυναμία αγοράς φαρμάκων λόγω οικονομικής δυσχέρειας Κακή περιποίηση και ελλιπής φροντίδα στα ιδρύματα περίθαλψης ηλικιωμένων

31 Συνέπειες των προβλημάτων υγείας στους ηλικιωμένους Σωματικές νόσοι > ψυχολογικές συνέπειες Δυσκολίες στην κίνηση/περιορισμός Χρόνιος πόνος και δυσφορία Κοινωνική απομόνωση Κατάθλιψη

32 Συνέπειες των προβλημάτων υγείας στους επαγγελματίες Ψυχική κόπωση Ευερεθιστότητα Απόκρυψη προβλημάτων υγείας Υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής Παραμέληση υγείας Ευνοϊκότερη μεταχείριση εκ μέρους της διοίκησης

33 Το βίωμα του γήρατος Απραξία Παραίτηση Αναμονή θανάτου Ενεργός γήρανση Πολιτική συμμετοχή Σοφία της εμπειρίας «Απόσυρση» vs «πάλη»

34 Το βίωμα του επαγγέλματος-λειτουργήματος Σαν «γονείς» του/σαν «οικογένεια» Λειτούργημα Επιστημονικό έργο Ικανοποίηση από το έργο τους Εμπόδιο ο υπερβολικός φόρτος εργασίας

35 Τρόποι βελτίωσης των υπαρχόντων συνθηκών από τους επαγγελματίες Ανάγκη προγραμμάτων παρέμβασης για υποστήριξη επαγγελματιών Εκπαίδευση Σεμινάρια Αναζήτηση βοήθειας από ψυχολόγο Υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής

36 Τρόποι βελτίωσης των υπαρχόντων συνθηκών από τους ηλικιωμένους Σπουδές Δια βίου μάθηση Εθελοντισμός Προστασία/βελτίωση της υγείας Εργασία Αποκατάσταση των παιδιών

37 Σχέδια για το μέλλον (ηλικιωμένοι) Όνειρα που αφορούν άλλους (παιδιά/εγγόνια) Καλλωπισμός κατοικίας Αλλαγή χώρου κατοικίας Ταξίδια Επαγγελματικά σχέδια Φιλίες Γάμος Αδυναμία να «ονειρευτούν»

38 Η στάση του εργοδότη (επαγγελματίες) Έλλειψη υποστήριξης εκ μέρους του εργοδότη Αδυναμία λήψης αναρρωτικών αδειών Έλλειψη προγραμμάτων ψυχολογικής υποστήριξης προσωπικού Απουσία κατανόησης εκ μέρους των ανωτέρων Αδιαφορία Υποτίμηση Φόβος απόλυσης/κυρώσεων Στάση διοίκησης..> επίδραση σε > Ευημερία εργαζομένων Ποιότητα εργασιακού περιβάλλοντος Υγεία εργαζομένων Ποιότητα παραγόμενου έργου

39 Οικονομική κατάσταση ή προβλήματα οικονομικής φύσης Αύξηση ανεργίας/μείωση απασχόλησης Αύξηση προσδόκιμου ζωής..> στέρηση εσόδων από το σύστημα κοινωνικής προστασίας Αρνητική επίδραση στη βιωσιμότητα και κοινωνική αποτελεσματικότητα του συστήματος κοινωνικής προστασίας Συρρίκνωση συνταξιοδοτικών παροχών στα Ευρωπαϊκά κράτη Απουσία μέριμνας για την προστασία συνταξιοδοτικών συστημάτων Προώθηση ιδιωτικών συνταξιοδοτικών σχημάτων Απειλή φτωχοποίησης συνταξιούχων

40 Οικονομική κατάσταση ή προβλήματα οικονομικής φύσης Αύξηση προσδόκιμου ζωής Μετανάστευση Μείωση συντάξεων Αύξηση ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης Φτωχοποίηση συνταξιοδοτούμενου πληθυσμού

41 Οικονομική κατάσταση ή προβλήματα οικονομικής φύσης Πάλη για επιβίωση Μειώσεις συντάξιμων αποδοχών Συμπληρωματικό εισόδημα Άποροι/άστεγοι Μισθωτή εργασία/ελεύθερο επάγγελμα Μοίρασμα εξόδων Αυξημένες φορολογικές υποχρεώσεις Η σημασία του οικονομικού παράγοντα

42 Δραστηριότητες (ηλικιωμένοι) Διατήρηση καλής υγείας/ευεξίας/ποιότητας ζωής Ενεργός και υγιής γήρανση Ανάγκη ενεργούς συμμετοχής στην κοινωνία Ανατροφή εγγονών Οικιακές εργασίες Οικονομική στήριξη οικογένειας Εθελούσιες δράσεις κοινωνικού χαρακτήρα

43 Δραστηριότητες (ηλικιωμένοι) Φροντίδα εγγονών Εθελοντική προσφορά Γεωργικές/κηπουρικές εργασίες Μαγειρική/ζαχαροπλαστική Εργασία (μισθωτή/ελεύθερο επάγγελμα) Τηλεόραση Διάβασμα Διάφορα χόμπι Ταξίδια Απουσία αναφοράς σε άσκηση/άθληση

44 Υπηρεσίες προς την Τρίτη ηλικία (γνώμες ηλικιωμένων) Απόψεις των άμεσα ενδιαφερόμενων Ανάγκη καλύτερης αντιμετώπισης/συμπεριφοράς από τους επαγγελματίες Ανάγκη σεβασμού Θετικές γνώμες για το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» Αρνητικές και θετικές γνώμες για τα ΚΑΠΗ Στερεότυπα/προκαταλήψεις Αποφυγή χρήσης υπηρεσιών Ανάγκη οικονομικής στήριξης οικογενειών

45 Υπηρεσίες προς την Τρίτη ηλικία (γνώμες ηλικιωμένων) Ανάγκη οικονομικής στήριξης οικογενειών Παράπονα για περικοπές στις συντάξεις Προτάσεις για σύσταση νέων υπηρεσιών Ιατρική περίθαλψη ανασφάλιστων Αποκλειστικές νοσοκόμες κατ οίκον Ιδρύματα για άτομα με νόσο Alzheimer Ευθανασία

46 Υπηρεσίες προς την Τρίτη ηλικία (γνώμες επαγγελματιών) Έλλειψη προσωπικού στις δομές Επιτακτική ανάγκη καλύτερης ενημέρωσης Ανάγκη καλύτερης διασύνδεσης υπηρεσιών Διόρθωση συμπεριφοράς επαγγελματιών Βελτίωση συνθηκών σε ιδρύματα περίθαλψης ηλικιωμένων Προτάσεις Ειδικές υπηρεσίες εξυπηρέτησης ηλικιωμένων στα νοσοκομεία Στελέχωση με επαγγελματίες «συνοδούς» ηλικιωμένων Ανάγκη να ακουστεί η γνώμη των επαγγελματιών

47 Οικογενειακές συνθήκες και σχέσεις ηλικιωμένων Εκτίμηση Συντροφιά Συμπαράσταση Καυγάδες Συναισθηματική κακοποίηση Μοναξιά/εγκατάλειψη Ενεργός ρόλος/οικονομική συνεισφορά Εξάρτηση από τους άλλους Αλλαγή ρόλου ηλικιωμένων Παρεμβάσεις στην οικογένεια

48 Κοινωνικά δίκτυα των ηλικιωμένων Οικογένεια Φιλίες/στενές/γνωριμίες/παλαιότερες/νέες Επαγγελματίες υγείας Ποίμνιο της εκκλησίας Απουσία κοινωνικών δικτύων Ανάγκη ενεργοποίησης

49 Λάθη και επιτεύγματα Αναμνήσεις Ενοχές vs αίσθησης προσφοράς Ελλιπείς σπουδές Εμπιστοσύνη Αδυναμία απόκτησης παιδιού Διαζύγιο Σπατάλη

50 Λάθη και επιτεύγματα Στήριξη οικογένειας Επιβίωση από φτώχεια Δημιουργία οικογένειας Εργασία Αναμάσηση λαθών..> κίνδυνος κατάθλιψης Επιτεύγματα.> ενίσχυση αυτοεκτίμησης/αύξηση ικανοποίησης Απουσία αναφοράς απόκτησης υλικών αγαθών ως επιτεύγματα

51 Στοιχεία μη λεκτικής επικοινωνίας Εκφράσεις προσώπου/στάση σώματος/χειρονομίες Βλεμματική επαφή Κλάμα Διακοπή συνέντευξης Ευδιαθεσία Προθυμία για συνεργασία

52 Περιορισμοί Αδυναμία γενίκευσης συμπερασμάτων Δυσκολία προσέγγισης συμμετεχόντων Άρνηση να ηχογραφηθούν Διαχωρισμός σε κατηγορίες Επιλογή επιπέδων ανάλυσης Υποκειμενικότητα

53 Συζήτηση-Συμπεράσματα Ποικιλία αναγκών /Υγείας/Ψυχολογικές/Κοινωνικές/Οικονομικές Έμφαση στον οικονομικό παράγοντα Αναζήτηση τρόπων βελτίωσης Αδυναμία έκφρασης αναγκών από «απομονωμένους» ηλικιωμένους Ενεργός γήρανση vs περιθωριοποίησης Δυσκολίες επαγγελματιών.> επίπτωση στο έργο τους Ανάγκη πραγματοποίησης παρόμοιων ερευνών/διαφορετικές κατηγορίες/επίπεδα ανάλυσης