Χαρακτηριστικά και προϋποθέσεις αποτελεσματικής μάθησης ενηλίκων εκπαιδευομένων. Θανάσης Καραλής

Transcript

1 Χαρακτηριστικά και προϋποθέσεις αποτελεσματικής μάθησης ενηλίκων εκπαιδευομένων Θανάσης Καραλής

2 Ι. Θεωρητικές προσεγγίσεις Η Εκπαίδευση Ενηλίκων ως διακριτό θεσμικό και επιστημονικό πεδίο

3 Ενήλικος και ενηλικιότητα νομική προσέγγιση βιολογική προσέγγιση ψυχολογική προσέγγιση κοινωνιολογική προσέγγιση «...κατά πόσον ο εκπαιδευόμενος αναγνωρίζει στον εαυτό του στοιχεία ωριμότητας και τάσης αυτοπροσδιορισμού, που χαρακτηρίζουν την ενήλικη φάση του βίου, ενώ ταυτόχρονα αναγνωρίζεται από τους άλλους κατά τον ίδιο τρόπο» (Κόκκος, 2005)

4 Τυπολογία Coombs τυπική εκπαίδευση (formal education) μη-τυπική (non-formal education) άτυπη (informal education)

5 Διά Βίου Μάθηση Ο επιστημονικός προβληματισμός για τη διά βίου μάθηση και εκπαίδευση παραπέμπει σε μια διαφορετική από τη συμβατική προσέγγιση και οπτική, για να αντιλαμβανόμαστε, να κατανοούμε και να σχεδιάζουμε τις διαδικασίες εκείνες που αναφέρονται στη μάθηση, την εκπαίδευση, τον εκπαιδευτικό θεσμό και τον εκπαιδευόμενο πολίτη με βασικό στοιχείο διαφοροποίησης την έννοια της συνέχειας, του συνεχούς (continuum). Η διά βίου μάθηση περιλαμβάνει όλες τις μαθησιακές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, οποιουδήποτε τύπου, περιεχομένου ή βαθμίδας, που λαμβάνουν χώρα σε τυπικά, μη-τυπικά και άτυπα εκπαιδευτικά πλαίσια και στις οποίες συμμετέχουν πολίτες κάθε ηλικίας και μορφωτικού επιπέδου, σε οποιαδήποτε φάση του βιολογικού και κοινωνικού τους κύκλου.

6 Εκπαίδευση Ενηλίκων Η Εκπαίδευση Ενηλίκων αποτελεί σαφώς διακριτή επιστημονική περιοχή αλλά και πεδίο ανάπτυξης εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, αφού σύμφωνα με τον γενικώς αποδεκτό ορισμό του ΟΟΣΑ αφορά οποιαδήποτε μαθησιακή δραστηριότητα ή πρόγραμμα σχεδιασμένο από εκπαιδευτικό φορέα, για εκπαιδευόμενους που έχουν υπερβεί την ηλικία της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και των οποίων η κύρια δραστηριότητά τους δεν είναι πλέον η εκπαίδευση (OECD, 1977). Πέραν του κριτηρίου της απόστασης από το τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα, στη σχετική βιβλιογραφία τίθεται ως απαραίτητη προϋπόθεση, για να θεωρηθεί ότι μια εκπαιδευτική δραστηριότητα εντάσσεται στο πεδίο της εκπαίδευσης ενηλίκων, και το κριτήριο της ενηλικιότητας των εκπαιδευομένων.

7 Εκπαίδευση Ενηλίκων Η διά βίου εκπαίδευση δεν ταυτίζεται με τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση, η οποία αναφέρεται σε οποιαδήποτε μορφή εκπαίδευσης πέραν της αρχικής, ούτε και κατά μείζονα λόγο με την (αρχική ή συνεχιζόμενη) επαγγελματική κατάρτιση, το πεδίο αναφοράς της οποίας είναι το επάγγελμα. Αντιθέτως, θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι μεταξύ της διά βίου εκπαίδευσης και όλων των άλλων πεδίων στα οποία αναφερθήκαμε (εκπαίδευση ενηλίκων, συνεχιζόμενη εκπαίδευση, συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση) υφίστανται σχέσεις εγκλεισμού.

8 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ - Ι Είναι ενήλικοι και χαρακτηρίζονται από τάση για αυτοκαθορισμό Διαθέτουν πλήθος γνώσεων, δεξιοτήτων, εμπειριών, αξιών και στάσεων Βρίσκονται σε μια συνεχιζόμενη διεργασία εξέλιξης

9 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ - ΙΙ Συμμετέχουν σε όλες τις διαστάσεις της κοινωνικής ζωής Έχουν «ανταγωνιστικά» προς τη μάθηση ενδιαφέροντα και ασχολίες

10 Χαρακτηριστικά ενηλίκων και ρόλος του εκπαιδευτή Ενεργητική συμμετοχή vs. μεταφορά γνώσης Κάλυψη αναγκών Σεβασμός στην ενηλικιότητα «από δάσκαλος, διευκολυντής / εμψυχωτής»

11 Βασικά προσόντα του εκπαιδευτή (τυπολογία Mocker & Noble, 24 περιοχές προσόντων) βασικές αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων διερεύνηση αναγκών στοχοθεσία προσαρμοσμένη στις ανάγκες της ομάδας δόμηση διδακτικής ενότητας χρήση των κατάλληλων (και κατά το δυνατόν συμμετοχικών) εκπαιδευτικών τεχνικών αξιολόγηση και αυτοαξιολόγηση

12 Peter Jarvis ( ) Η ηθική διάσταση της Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Ethics and the Education of Adults) Ρόλος του εκπαιδευτή (authority but not authoritarian)

13 Ο ρόλος του εκπαιδευτή και οι εκπαιδευτικές μέθοδοι που χρησιμοποιεί δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να υπονομεύουν την αξιοπρέπεια και την ανθρώπινη υπόσταση των εκπαιδευομένων, αλλά αντίθετα πρέπει να στοχεύουν στην ενίσχυσή τους. Οτιδήποτε λιγότερο από αυτό αποτελεί κατάχρηση της θέσης του εκπαιδευτή, είναι ανήθικο και δεν ανταποκρίνεται στα υψηλά ιδανικά της εκπαίδευσης. P. Jarvis, 2005

14 Kidd, «Οι δέκα εντολές» Δεν θα προσπαθήσεις ποτέ να πλάσεις ένα άλλο ανθρώπινο ον κατ εικόνα και καθ ομοίωσή σου. Ένας από τον καθένα μας είναι αρκετός. Δε θα κρίνεις ποτέ την ανάγκη ενός ανθρώπου και δεν θα αρνηθείς το ενδιαφέρον σου γι αυτόν, μόνο και μόνο εξαιτίας της ενόχλησης που δημιουργεί. Δεν θα ενοχοποιήσεις ποτέ την κληρονομικότητα ή το περιβάλλον γενικά. Οι άνθρωποι μπορούν να υπερβούν αυτά τα όρια. Δεν θα χαρακτηρίσεις ποτέ ένα άνθρωπο ως «ανίατη περίπτωση» και δεν θα τον περιθωριοποιήσεις. Θα προσπαθείς να βοηθάς τους πάντες να γίνουν ευαίσθητοι και αλληλέγγυοι, αλλά και αποφασιστικοί.

15 «Οι δέκα εντολές» Δεν θα στερήσεις ποτέ από έναν άνθρωπο το δικαίωμά του να είναι υπεύθυνος για τη δική του συμπεριφορά και τις συνέπειές της. Θα τιμάς τον καθένα που αναζητά τη μάθηση και θα υπηρετείς σωστά και θα διαδίδεις την επιστήμη της γνώσης και την ικανότητα της μάθησης, η οποία είναι η κοινή μας κληρονομιά. Δεν θα υιοθετείς καθολικές λύσεις ούτε θα προσδοκάς θαύματα. Θα διατηρείς μια αίσθηση του χιούμορ, η οποία μπορεί να σε γλιτώσει από το να αισθανθείς σοκαρισμένος, απογοητευμένος ή επηρμένος. Θα θυμάσαι πάντοτε την ιερότητα και την αξιοπρέπεια της αποστολής σου και ταυτόχρονα «δεν θα παίρνεις τον εαυτό σου πολύ στα σοβαρά».