ΚΛΑΣΗ INSECTA (έντομα)

Transcript

1 ΚΛΑΣΗ INSECTA (έντομα)

2 Έντομα Κατά τη διάρκεια του βιολογικού τους κύκλου: Μεταβολή σχήματος και μεγέθους

3 Έντομα Μεταβολή σχήματος και μεγέθους (μεταβολή μορφής) à Μεταμόρφωση Οι διάφορες μορφές που λαμβάνει: Στάδια

4 Έντομα Σε κάθε στάδιο: Μεταβολή μεγέθους à Έκδυση Τα διάφορα μεγέθη που λαμβάνει: Ηλικίες

5 Διαθέσιμα Στάδια ανάπτυξης Ωό (αυγό) Προνύμφη Νύμφη Ενήλικο

6 Κατηγορίες εντόμων ανάλογα των μεταμορφώσεων 1. Αμετάβολα [Ωό Νεαρό Ακμαίο ] 2. Ετερομετάβολα [Ωό Νύμφη (Ναϊάς) Ακμαίο] 3. Ολομετάβολα [Ωό Προνύμφη Νύμφη (ηρεμούσα) Ακμαίο]

7 Αμετάβολα Ανύπαρκτη - ασαφής μεταμόρφωση. Δεν υπάρχει εμφανής διαφορά του ακμαίου (ενηλίκου) με το νεαρό άτομο

8 Αμετάβολα

9 Ετερομετάβολα Έχουν ατελή, ή βαθμιαία μεταμόρφωση. Τα νεαρά άτομα (νύμφες, nymphs) μοιάζουν με το ενήλικο στην μορφή, τα στοματικά μόρια και το ενδιαίτημα. Διαφέρουν: δεν είναι αναπαραγωγικά ώριμες και δεν έχουν ανεπτυγμένες πτέρυγες.

10 Ετερομετάβολα Δεν υπάρχει ηρεμούν νυμφικό στάδιο (ακίνητη νύμφη, pupa). Στην κατηγορία αυτή διακρίνονται τα Παουρομετάβολα και τα Ημιμετάβολα

11 Ετερομετάβολα

12 Ολομετάβολα Έχουν πλήρη μεταμόρφωση Τα στάδια από τα οποία διέρχονται είναι: ωό, προνύμφη (larva), νύμφη (ηρεμούσα), ακμαίο. Οι προνύμφες είναι κατά κανόνα σκωληκόμορφες και ποτέ δεν έχουν σύνθετους οφθαλμούς.

13 Ολομετάβολα

14 ΚΛΑΣΗ INSECTA APTERYGOTA PTERYGOTA

15 ΥΠΟΚΛΑΣΗ APTERYGOTA

16 ΤΑΞΗ: THYSANURA (Ψαράκια)

17 ΥΠΟΚΛΑΣΗ PTERYGOTA

18 ΤΑΞΗ: ODONATA (Λιβελούλες)

19 ΤΑΞΗ: ODONATA Έντομα, μετρίου μεγάλου μεγέθους (συχνά > 10 εκ.) 2 ζεύγη πτερύγων Στοματικά μόρια μασητικού τύπου Ετερομετάβολα (η νύμφη είναι υδρόβια (ναϊάς) ημιμετάβολα) Είναι αρπακτικά, ωφέλιμα έντομα Τα συναντούμε κοντά σε λίμνες ή ποτάμια

20 ΤΑΞΗ: ISOPTERA (Τερμίτες)

21 ΤΑΞΗ: ISOPTERA Κοινωνικά έντομα (βασιλιάς, βασίλισσα (πρωτεύοντα αναπαραγωγικά άτομα θεμελιωτικά), δευτερεύοντα αναπαραγωγικά, οπλίτης, εργάτες) Mικρό - μεσαίο μέγεθος (εκτός βασίλισσας) (3-20mm) Στοματικά μόρια μασητικά Θώρακας ενωμένος με την κοιλία μέσω ευρείας βάσεως (διαφορά από το μυρμήγκια) Ετερομετάβολο Σε όσα υπάρχουν πτέρυγες, 2 ζεύγη

22 Κοινωνικά έντομα

23 Πρωτεύοντα αναπαραγωγικά (ή θεμελιωτικά) Βασίλισσα, βασιλιάς

24 Εργάτες

25 Οπλίτες

26 Δευτερεύοντα αναπαραγωγικά

27 Πτερωτά άτομα

28

29 Μυρμήγκια Κεραίες χωρίς γόνατο Τερμίτες Κεραίες γονατοειδείς Ανισομήκεις πτέρυγες Ισομήκεις πτέρυγες Σύσφιξη μεταξύ θώρακα - κοιλίας Χωρίς σύσφιξη μεταξύ θώρακα - κοιλίας

32

33

34

35

36

37 Orthoptera Ακρίδες, γρύλλοι, κρεμμυδοφάγος Μασητικού τύπου στοματικά μόρια Πηδητικού τύπου το πίσω ζεύγος ποδιών (με ισχυρούς μηρούς) Ετερομετάβολα 2 ζεύγη πτερύγων Πρόσθιες πτέρυγες περγαμηνοειδείς (ψευδέλυτρα), οπίσθιες μεμβρανώδεις

38

39 Υποτάξεις ENSIFERA Μακριές κεραίες, συχνά μεγαλύτερες από το σώμα Ωοθέτης (στα θήλεα) καλά ανεπτυγμένος, μακρύς CΑELIFERA Βραχείες κεραίες Ωοθέτης (στα θήλεα) μικρός, ανανάπτυκτος

40 ENSIFERA TETTIGONIIDAE Τρεις οικογένειες σημαντικές για τη γεωργία TETTIGONIIDAE GRYLLIDAE GRYLLOTALPIDAE Πράσινες ακρίδες (τέττιγες) Μεγάλα είδη mm Μικρότερης σημασίας για τη γεωργία σε σύγκριση με τα Acrididae (Caelifera) Tettigonia viridissima

41 GRYLLIDAE Γρύλλοι Παράγουν ήχους μέσω της τριβής των ψευδελύτρων (ιδιαίτερα τα άρρενα) Φυτοφάγα, εδαφόβια Gryllus campestris

42 GRYLLOTALPIDAE Έντομα εδάφους Σκαπτικού (ορυκτικού) τύπου το πρόσθιο ζεύγος ποδιών Βραχεία ψευδέλυτρα Σημαντικότερο είδος το Gryllotalpa gryllotalpa (κρεμμυδοφάγος) επιβλαβές σε πολλές καλλιέργειες Gryllotalpa gryllotalpa

43 CAELIFERA ACRIDIDAE Δύο οικογένειες σημαντικές για τη γεωργία ACRIDIDAE CANTATOPIDAE Ακρίδες Μεταναστευτικά είδη, εισβάλλουν μαζικά στις καλλιέργειες Dociostaurus maroccanus

44

45

46

47 Blattaria Κατσαρίδες Συνήθως >5 mm Μασητικού τύπου στοματικά μόρια Ετερομετάβολα Μετάδοση ασθενειών

48 Hemiptera Πτερυγωτά, με διάφορα μεγέθη Μυζητικού (νύσσοντος) στοματικά μόρια Αφίδες (μελίγκρες), κοκκοειδή (ψώρες), βρωμούσες Ετερομετάβολα 2 ζεύγη πτερύγων

49

50

51

52

53

54 HETEROPTERA HEMIPTERA Δύο υποτάξεις Πρόσθιες πτέρυγες ημιέλυτρα Σε στάση οι πτέρυγες διασταυρώνονται HOMOPTERA Πρόσθιες πτέρυγες μεμβρανοειδείς Σε στάση οι πτέρυγες μοιάζουν με στέγη

55 HETEROPTERA Ø Πρόσθιες πτέρυγες ημιέλυτρα Ø Όταν το έντομο είναι σε ηρεμία οι πτέρυγες σε οριζόντια θέση, επικαλυπτόμενες, σχηματίζουν «Χ»

56

57

58 Οικογένειες με σημαντικά φυτοφάγα είδη SCUTELLERIDAE

59 Οικογένειες με σημαντικά φυτοφάγα είδη PENTATOMIDAE

60 ANTHOCORIDAE Αρπακτικά άλλων εντόμων, ωφέλιμα (γένος Orius)

61 Υποτάξη Homoptera Ø Πρόσθιες πτέρυγες μεμβρανοειδείς, (σε ελάχιστα γένη) περγαμηνοειδείς Ø Πτέρυγες σε σχήμα στέγης όταν το έντομο είναι σε ηρεμία

62 Σειρά Auchenorryncha τζιτζίκια, τζιτζικάκια

63 Οικογένεια Cicadidae τζιτζίκια

64

65

66

67

68 CICADELLIDAE Τζιτζικάκια (ιασσίδες) Μικρού μεγέθους (<2 mm), πολύ ευκίνητα Μυζούν τους φυτικούς χυμούς

69 Προσβολές από τζιτζικάκια

70 HOMOPTERA Sternorryncha

71 HOMOPTERA STERNORRHYNCHA Δύο υπεροικογένειες και οικογένειες σημαντικές για τη γεωργία APHIDOIDEA COCCOIDEA ALEYRODIDAE

72 Αφίδες (μελίγκρες) Μικρού μεγέθους (<3 mm) Φέρουν σιφώνια στην κοιλία Πολύ σημαντική ομάδα για τη γεωργία APHIDOIDEA

73

74

75 APHIDOIDEA Άλλοτε πολλαπλασιάζονται εγγενώς και άλλοτε παρθενογεννετικά Άλλοτε τα ακμαία είναι πτερωτά και άλλοτε άπτερα

76

77

78

79

80 Αφιδομεταδιδόμενοι ιοί (συμπτώματα σε φύλλα)

81 Μερικά είδη αφίδων Aphis gossypii Myzus persicae Aphis pomi

82 Υπεροικ. Coccoidea Κοκκοειδή (Ψώρες, Ψευδόκοκκοι) Κοκκοειδή (ψώρες) Δεν θυμίζουν έντομα! Συνήθως μικρού μεγέθους (<6 mm) Γενετήσιος διμορφισμός Πολύ σημαντικά για την γεωργία

83 DIASPIDIDAE Θηλυκά: σώμα που καλύπτεται από σκληρό κέλυφος (ασπίδιο) που σχηματίζεται από τα νυμφικά εκδύματα

84 COCCIDAE Θηλυκά: σώμα σκληρύνεται από τα νυμφικά εκδύματα

85 COCCOIDEA Οι νύμφες 1 ης ηλικίας είναι κινητές (έρπουσες)

86

87 Icerya purchasi Ισέρυα Είναι κινητό σε νύμφη και ενήλικο

88 Οικ. Pseudococcidae Ψευδόκοκκοι Planococcus citri (Pseudococcidae)

89 COCCOIDEA Άρρενα: εντομόμορφα, με ένα ζεύγος πτερύγων

90 Οικ. Aleyrodidae Αλευρώδεις Αλευρώδεις Μικρού μεγέθους (<2 mm) 2 ζεύγη μεμβρανωδών πτερύγων, λευκό επίχρισμα

91 ALEYRODIDAE Νύμφες ακίνητες Πολύ σημαντική οικογένεια για τη γεωργία

92 Τάξη Coleoptera Σκαθάρια Η πιο μεγάλη τάξη του ζωικού βασιλείου (< είδη) Από πολύ μικρό έως πολύ μεγάλο μέγεθος ( mm) 2 ζεύγη πτερύγων: Πρόσθιες Έλυτρα, Οπίσθιες: Μεμβρανώδεις Ολομετάβολα Μασητικού τύπου στοματικά μόρια (και στα ακμαία και στις προνύμφες) Πολλές και σημαντικές οικογένειες για τη γεωργία

93

94 CARABIDAE Εδαφόβια, αρπακτικά άλλων ασπονδύλων

95 CARABIDAE Εδαφόβια, αρπακτικά άλλων ασπονδύλων

96

97 Προνύμφες ευκέφαλες - ολιγόποδες

98 STAPHYLINIDAE > είδη Επίμηκες σώμα Τα έλυτρα δεν καλύπτουν πλήρως την κοιλιά Εδαφόβια, νυκτόβια, σαπροφάγα, πολλά αρπακτικά

99 CURCULIONIDAE Χαρακτηριστικό (μοναδικό ανάμεσα στα κολεόπτερα): ρύγχος Προνύνφες ευκέφαλες άποδες (εξαίρεση στα κολεόπτερα) Ευρύς κύκλος ξενιστών, από τις σημαντικότερες οικογένειες για τη γεωργία

100 CURCULIONIDAE Sitophilus oryzae

101 Curculionidae ψυχανθών Apion pisi Hypera variabilis Sitona lineatus (ακμαίο και προνύμφη)

102 Rhynchites cribripennis (Coleoptera: Attelabidae)

103 Otiorrhynchus spp. ( Coleoptera, Curculionidae) κν. ωτιόρρυγχοι

104 BUPRESTIDAE Ξυλοφάγα (ξύλο δένδρων) Μέτρια-Μεγάλα ( cm), με έντονο χρωματισμό στα ακμαία, με μυτερό κλείσιμο στα έλυτρα Προνύμφες υπόλευκες χαρακτηριστικά παχύτερες προς την κεφαλή ( κόμπρα ) (εξαίρεση στα κολεόπτερα) Ευρύς κύκλος ξενιστών, δύσκολη στην καταπολέμηση (βρίσκεται μέσα στο ξύλο)

105

106

107 ELATERIDAE Έντομα εδάφους Μοιάζουν με τα Buprestidae, αλλά είναι πιο μικρά, χωρίς έντονους χρωματισμούς ως ακμαία Εκτελούν άλματα Προνύμφες πορτοκαλί, σκληρές (σιδηροσκούληκα) Βιολογικός κύκλος που φθάνει τα 3-4 έτη Επιβλαβή σε πολλές καλλιέργειες, σηνατικότερο το γένος Agriotes

108 ELATERIDAE Έντομα εδάφους Μοιάζουν με τα Buprestidae, αλλά είναι πιο μικρά, χωρίς έντονους χρωματισμούς ως ακμαία Εκτελούν άλματα Προνύμφες πορτοκαλί, σκληρές (σιδηροσκούληκα) Βιολογικός κύκλος που φθάνει τα 3-4 έτη Επιβλαβή σε πολλές καλλιέργειες, σηνατικότερο το γένος Agriotes

109

110

111 CHRYSOMELIDAE >20000 είδη Έντονα χρώματα στα ακμαία Τρέφονται από τα πράσινα μέρη του φυτού και οι προνύμφες και τα ακμαία Leptinotarsa decemlineata (δορυφόρος της πατάτας)

112 COCCINELLIDAE Πασχαλίτσες Έντονα χρώματα στα έλυτρα των ακμαίων, ωοειδές σχήμα σώματος Αρπακτικά άλλων εντόμων (κυρίως αφίδων, κοκκοειδών), πολλά είδη χρησιμοποιούνται στη βιολογική καταπολέμηση Coccinella semptepunctata (πασχαλίτσα)

113

114

115

116 CERAMBYCIDAE Ξυλοφάγα (ξύλο δένδρων και κατοικιών) Συχνά με έντονο χρωματισμό στα ακμαία Μακριά πόδια Πρόνωτο στενότερο της κοιλίας Μακριές κεραίες (συχνά μεγαλύτερες από το μήκος του σώματος) Προνύμφες υπόλευκες με χωμένη την κεφαλή στα πρώτα προνυμφικά τμήματα Ευρύς κύκλος ξενιστών, δύσκολη η καταπολέμηση (βρίσκεται μέσα στο ξύλο) Βιολογικός κύκλος που συχνά ξεπερνά τα 10 έτη

117 SCARABAEIDAE Σκαραβαίοι, κοπροσκούληκα Έντομα εδάφους (>20000 είδη), ενώ υπάρχουν και είδη που είναι σαπροφάγα Ακμαία με ελασματοειδείς κεραίες, με σκαπτικό το πρόσθιο ζεύγος ποδιών, και συχνά χνόωση στο σώμα και τα πόδια Προνύμφες κεκκαμένες ( μισοφέγγαρο ) υπόλευκες Ευρύς κύκλος ξενιστών, δύσκολη η καταπολέμηση

118 SCOLYTIDAE Μικρού μεγέθους (2-3mm) Ξυλοφάγα Προνύμφες υπόλευκες, ευκέφαλες άποδες

119 SCOLYTIDAE

120 Ø Οικογένεια: Scolytidae Κολεόπτερα Hylesinus oleiperda (κν. φλοιοφάγος της ελιάς) Phloeotribus scarabeoides (κν. φλοιοτρίβης της ελιάς)

121 LEPIDOPTERA Neuropteroidea Πεταλούδες (> είδη) Προνύμφες: Μασητικού τύπου στοματικά μόρια, Ακμαία: (νέκταρος) μυζητικού Πρόσθιες και οπίσθιες πτέρυγες: Μεμβρανοειδείς, καλύπτονται από λέπια Πολλές οικογένειες σημαντικές για τη γεωργία

122 HOMONEURA LEPIDOPTERA Δύο υποτάξεις HETERONEURA Πρόσθιες και οπίσθιες πτέρυγες σχεδόν ισομεγέθεις με τον ίδιο αριθμό νεύρων Προβοσκίδα ατροφική Περιλαμβάνει είδη χωρίς γεωργικό ενδιαφέρον Πρόσθιες και οπίσθιες πτέρυγες σχεδόν ανισομεγέθεις με άνισο αριθμό νεύρων Προβοσκίδα καλώς ανπεπτυγμένη Δύο σειρές RHOPALOCERA Ροπαλοειδείς κεραίες Ημερόβια είδη HETEROCERA Μη ροπαλοειδείς κεραίες Νυκτόβια είδη (ως ακμαία)

123 RHOPALOCERA PIERIDAE Ακμαία με λευκό-κίτρινο χρωματισμό στις πτέρυγες Τρέφονται από πολλά είδη φυτών (σταυρανθή κα), από το φυλλώδες μέρος τους Σημαντικότερα είδη το Pieris brassicae και το P. rappae (πιερίδες των λαχάνων) Θήλυ 3 κηλίδες, άρρεν δεν έχει

124 NYMPHALIDAE Ακμαία με διάφορα χρώματα στις πτέρυγες, με τεθλασμένες τις άκρες των πτερύγων Τρέφονται από πολλά είδη φυτών (σταυρανθή κα), σκελετοποιώντας τα φύλλα Πολλά είδη είναι μεταναστευτικά Σημαντικότερο είδος το Vanessa cardui (στην αγκινάρα)

125 PAPILIONIDAE Ακμαία με έντονα κίτρινα χρώματα και προέκταση ( ποδαράκι ) στις κάτω πτέρυγες Σημαντικότερα είδη τα Papilio machaon και P. podarilius Papilio machaon (ακμαίο και προνύμφη)

126 HETEROCERA NOCTUIDAE >20000 είδη, από τις πιο σημαντικές οικογένειες των λεπιδοπτέρων στη γεωργία Ακμαία: τεφρό-φαιό χρώμα στις πτέρυγες, οι πρόσθιες σκοτεινότερες των οπισθίων Προνύμφες με νωτιαία ραφή Πολλά είδη είναι μεταναστευτικά Sesamia nonagrioides (σεζάμια του αραβοσίτου:ακμαίο, προνύμφη, προσβολές)

127 Helicoverpa armigera (πράσινο σκουλήκι)

128 HYPONOMEUTIDAE Ακμαία μικρά, με φαιό-τεφρό χρώμα Σημαντικότερα είδη: Prays oleae: πυρηνοτρήτης της ελιάς Prays citri: ανθοτρήτης των εσπεριδοειδών Prays oleae (προνύμφη και ακμαίο)

129 OLETHREUTIDAE Σημαντικότερα είδη: Carpocapsa (Cydia) pomonella: καρπόκαψα της μηλιάς Lobesia bostrana: ευδεμίδα του αμπελιού Grapholitha molesta: γραφόλιτα (καρπόκαψα) της ροδακινιάς

130

131 Lobesia botrana (ακμαίο, προνύμφη και προσβολές)

132 PYRALIDAE Πολύ σημαντική οικογένεια, με πολλά επιβλαβή είδη Ευρύς κύκλος ξενιστών Ακμαία μικρού μεγέθους (<5 mm) με μακρούς κροσσούς στις πτέρυγες Προνύμφες υπόλευκες, χωρίς ραφή Σημαντικότερα είδη: Ephestia spp., Pyralis farinalis, Plodia interpunctella: επιβλαβή σε αποθηκευμένα προϊόντα και τρόφιμα Ostrinia nubilalis: πυραλίδα του αραβοσίτου Palpita (Margaronia) unionalis: μαργαρόνια της ελιάς Ephestia kuehniella Plodia interpunctella

133 Plodia interpunctella (προνύμφη σε σύκο) Paplita unionalis Ostrinia nubilalis (προνύμφη σε σπάδικα και στέλεχος αραβοσίτου

134 Άλλες οικογένειες των λεπιδοπτέρων SPHINGIDAE SATURNIIDAE Acherontia atropos GELECHIIDAE Saturnia pyri BOMBYCIDAE Pectinophora gossypiella Bambyx mori

135 Άλλες οικογένειες των λεπιδοπτέρων (2) COSSIDAE SESSIDAE Synanthedon (Sessia) myopiformis Cossus cossus

136 SYMPHYTA HYMENOPTER A Δύο υποτάξεις APOCRITA Κοιλία συνδεόμενη με το θώρακα με ευρεία βάση (χωρίς μίσχο) Πρόσθιες πτέρυγες με λογχοειδές κύτταρο Προνύμφες με τρία ζεύγη θωρακικών ποδιών και ενίοτε με κοιλιακούς ψευδόποδες Περιλαμβάνει είδη φυτοφάγα Κοιλία συνδεόμενη με το θώρακα με μίσχο Πρόσθιες πτέρυγες χωρίς λογχοειδές κύτταρο Προνύμφες άποδες Περιλαμβάνει είδη σαρκοφάγαεντομοφάγα, σπανίως φυτοφάγα

137

138

139 Cephidae Υποτάξη SYMPHYTA Δύο οικογένειες Tenthredinidae Cephus pygmaeus Hoplocampa brevis

140 TEREBRANTIA Υποτάξη APOCRITA Δύο σειρές ACULEATA Τροχαντήρες με δύο άρθρα Τέρετρο μακρύ το οποίο χρησιμεύει ως συσκευή ωοτοκίας (ωοθέτης) Τροχαντήρες με ένα άρθρο Τέρετρο βραχύ το οποίο χρησιμεύει ως όργανο αμύνης (κεντρί)

141 TEREBRANTIA Υποτάξη APOCRITA Δύο σειρές ACULEATA Ichneumonidae Aphidiidae Calcididae Aphelinidae Formicidae Apidae Vespidae

142 NEMATOCERA DIPTERA Δύο υποτάξεις BRACHYCERA Κεραίες μακριές, πολύαρθρες (> από 6 άρθρα), νηματοειδείς ή σμηριγγοειδείς Προνύμφες ευκέφαλες ή ημικέφαλες, άποδες Κεραίες βραχείες, αποτελούμενες από 3 άρθρα, πτεροειδείς Προνύμφες σκωληκόμορφες, ακέφαλες, σπανίως ημικέφαλες

143

144 NEMATOCERA Culicidae (κουνούπια) Tipulidae Cecidomyidae (κηκιδόμυγες)

145 ORTHORRHAPHA BRACHYCERA Δύο σειρές CYCLORRHAPHA Νυμφικό περίβλημα (puparium) το οποίο ανοίγει κατά την έξοδο του ακμαίου με επιμήκη σχισμή σε σχήμα Τ Οικογένεια Tambanidae Νυμφικό περίβλημα (puparium) το οποίο ανοίγει κατά την έξοδο του ακμαίου με κυκλική σχισμή στο πρόσθιο τέταρτο αυτού Οικογένεια Muscidae

146 ΦΥΛΛΟΡΥΚΤΕΣ vliriomyza bryoniae v Liriomyza trifolii vliriomyza huidobrensis

147

148

149 CYCLORRHAPH A Tephritidae (=Trypetidae) Ceratitis capitata Bactrocera (=Dacus) oleae

150 Bactrocera (=Dacus) oleae Δίπτερα

151

152 Για την παρακολούθηση του πληθυσμού χρησιμοποιούνται γυάλινες παγίδες τύπου McPhail με ελκυστικό υδατικό διάλυμα φωσφορικού ή θειικού αμμωνίου 2%, (ή υδρολυόμενης πρωτεΐνης 4% και βόρακα 1.5%, από τον Σεπτέμβριο λόγω υψηλής σχετικής υγρασίας) Κατά τις αρχές Ιουνίου τοποθετούνται οι παγίδες (1/1000 δένδρα) και ελέγχονται κάθε 5 ημέρες

153

154 CYCLORRHAPH A Tephritidae (=Trypetidae) Ceratitis capitata

155 CYCLORRHAPH A Hippoboscidae