ΕΝΤΟΜA. Χρησιμότητα Επικονίαση -Το 1/3 της τροφής μας προέρχεται από φυτά που βασίζονται στα έντομα για τη αναπαραγωγή τους κυρίως στις μέλισσες

Transcript

1 ΕΝΤΟΜA Χρησιμότητα Επικονίαση -Το 1/3 της τροφής μας προέρχεται από φυτά που βασίζονται στα έντομα για τη αναπαραγωγή τους κυρίως στις μέλισσες Τροφή -Σημαντική πηγή πρωτεΐνης και υδατανθράκων σε πολλές περιοχές (Μεξικό - Ινδονησία) -Προϊόντα μέλισσας: μέλι - γύρη (μια κουταλιά γύρης την ημέρα καλύπτει τις ανάγκες του οργανισμού σε πρωτεΐνη)

2 Ιατρική - Ιατροδικαστική - Καθαρισμός πληγών με προνύμφες μυγών (Lucilia sericata, Phaenicia sericata) - Εγκέφαλος κατσαρίδων: αντιβιοτικές ιδιότητες - Δηλητήριο μελισσών και μυρμηγκιών: θεραπεία ρευματοειδούς αρθρίτιδας - Φαρμακευτικά σκευάσματα Παράγωγα μελισσών: μέλι για τη θεραπεία εγκαυμάτων, πρόπολη για λοιμώξεις, δηλητήριο για αρθρίτιδες, βασιλικός πολτός για τόνωση του ανοσοποιητικού, κερί για δερματολογικές παθήσεις

3 Οικολογική σημασία (τροφική αλυσίδα, αποικοδόμηση οργανικής ύλης, έλεγχος άλλων οργανισμών) Ίνες, βαφές Ζημιές Μείωση αγροτικής παραγωγής Κατασκευές (π.χ. ξυλοφάγα έντομα) Δημόσια υγεία - μετάδοση παθογόνων Τσιμπήματα

4 Πόσα ζημιογόνα έντομα υπάρχουν; Μόνο είδη από το ειδών που έχουν αναγνωριστεί Ανήκουν σε 8 τάξεις από τις 31 (Κολεόπτερα, Λεπιδόπτερα, Υμενόπτερα, Δίπτερα, Θυσανόπτερα, Δικτυόπτερα, Ημίπτερα, Ισόπτερα)

5 ΕΝΤΟΜA ΑΡΘΡΟΠΟΔΑ ΠΟΥ ΣΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΚΜΑΙΟΥ ΕΧΟΥΝ: Σώμα που χωρίζεται σε τρία μέρη (κεφαλή, θώρακας, κοιλία) Οφθαλμούς, κεραίες και στοματικά μόρια στην κεφαλή Θώρακα με τρία ζεύγη ποδιών Κοιλία αρθρωτή, χωρίς πόδια

6 Οι αράχνες, τα τσιμπούρια και οι σκορπιοί δεν είναι έντομα - 2 σωματικά τμήματα - 4 ζεύγη ποδιών A. Scorpion B. Harvestman C. Spider D. Pseudoscorpion E. Tick F. Follicle Mite G. Predaceous Mite H. Sun Spider

7 ΠΕΡΙΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΕΝΤΟΜΩΝ ΧΙΤΙΝΙΝΟΣ ΕΞΩΣΚΕΛΕΤΟΣ Δερμίδα (άβιο εξωεπιδερμικό στρώμα) Υποδερμίδα (έμβιο απλό στρώμα) Βασική μεμβράνη

8 Δερμίδα: - Εφυμενίδα εξώτατο επιφανειακό στρώμα Αποτελείται από 3-4 επιμέρους στοιβάδες - Εξωδερμίδα Σκληρό συμπαγές στρώμα - Ενδοδερμίδα εσωτερικό στρώμα περισσότερο εύκαμπτο

9 Υποδερμίδα: Συνεχές μονοκύτταρο στρώμα που κατά περιόδους ενεργοποιείται και παράγει το δερμάτιο Ρόλος: - δημιουργία αισθητήριων οργάνων - επούλωση πληγών Βασική μεμβράνη: Συνεχής, μη κυτταρική μεμβράνη, άμορφης δομής Ρόλος: - στήριξη της υποδερμίδας - χωρίζει την υποδερμίδα από τον αιμολέμφο και τα εσωτερικά όργανα του εντόμου

10 ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΑ

11 ΑΚΡΙΔΑ

12 ΚΕΦΑΛΗ Η κεφαλή είναι το πρόσθιο μέρος του σώματος, με κατεύθυνση που ποικίλει ανάμεσα στα είδη των εντόμων Στην κεφαλή βρίσκονται: - ένα ζευγάρι σύνθετων οφθαλμών - τρεις (συνήθως) απλοί οφθαλμοί - ένα ζευγάρι κεραιών - τα στοματικά μόρια

13 Σύνθετοι οφθαλμοί Καταλαμβάνουν μικρό ή μεγάλο μέρος της κεφαλής Είναι δύο και βρίσκονται στα πλάγια ή εκτείνονται ως το νώτο της κεφαλής Ο καθένας αποτελείται (συνήθως) από μερικές δεκάδες έως μερικές χιλιάδες ομματίδια (οπτικές μονάδες θεωρία μωσαϊκού)

14 Απλοί οφθαλμοί Βρίσκονται στη μέση του μετώπου ή στην κορυφή της κεφαλής Όταν είναι τρεις σχηματίζουν ισοσκελές τρίγωνο με την κορυφή προς τα κάτω Σε κάποια είδη εντόμων είναι λιγότεροι από τρεις, ενώ σε κάποια δεν υπάρχουν

15 Κεραίες Αρθρωτά εξαρτήματα με ποικίλο σχήμα Συνήθως φύονται στη μετωπική χώρα της κεφαλής, μεταξύ των σύνθετων οφθαλμών ή κάτω από αυτούς Σε πολλά είδη εντόμων (π.χ. κουνούπια), οι κεραίες του αρσενικού έχουν διαφορετικό σχήμα από του θηλυκού

16 Τύποι κεραιών Νηματοειδής: τα τμήματα είναι σχετικά ομοιόμορφα σε μέγεθος Σμηριγγοειδής: τα τμήματα λεπτύνονται βαθμιαία έτσι ώστε η κεραία να καταλήγει σε οξύ άκρο Πριονοειδής: τα τµήµατα είναι περίπου τριγωνικά και µοιάζουν στη µια πλευρά µε δόντια πριονιού Κοµβολογιοειδής: τα τµήµατα είναι σχετικά οµοιόµορφα σε µέγεθος, σε σχήµα χάντρας Αµφικτενοειδής: Η κεραία έχει εµφάνιση διπλής κτένας. Πτεροειδής: τα άρθρα έχουν λεπτές τριχοειδείς επεκτάσεις και προς τις δύο πλευρές.

17 Ξιφοειδής: τα άρθρα λεπτύνονται προς το άκρο έτσι ώστε τελικά η κεραία να έχει µορφή ξίφους. Ραβδοειδής: η κεραία αποτελείται από 3 άρθρα από τα οποία το τελευταίο είναι µακρό και παίρνει µορφή ράβδου. Στο άρθρο αυτό υπάρχει σµήριγγα απλή ή πτεροειδής Ελασµατοειδής: τα τελευταία άρθρα έχουν επεκταθεί πλάγια και σχηµατίζουν ριπίδιο Κεφαλοειδής: τα ακραία άρθρα είναι σηµαντικά διογκωµένα Ροπαλοειδής: τα άρθρα σταδιακά αυξάνουν σε διάµετρο αλλά στο άκρο και πάλι λεπτύνονται.

18

19 Αποτελούνται από: - άνω χείλος - επιφάρυγξ - δύο άνω γνάθους - δύο κάτω γνάθους - κάτω χείλος - υποφάρυγξ Στοματικά μόρια Έχουν διαφοροποιηθεί στα διάφορα είδη εντόμων, ώστε να είναι δυνατή η λήψη και κατάποση της τροφής

20 Βασικοί τύποι στοματικών μορίων Μασητικός: οι γνάθοι είναι ανεπτυγμένες και κατάλληλες για κόψιμο και μάσημα της τροφής (π.χ. ακρίδες, κατσαρίδες) Νύσσων-μυζητικός: τα στοματικά μόρια σχηματίζουν οξύ ρύγχος με το οποίο το έντομο τρυπά τους ιστούς του ξενιστή και ρουφά το υγρό περιεχόμενό του (π.χ. αφίδες) Απλός μυζητικός: τα στοματικά μόρια δημιουργούν έναν «σωλήνα» για τη μύζηση της τροφής, χωρίς να τρυπούν (π.χ. Λεπιδόπτερα)

21

22 Το μεταξύ της κεφαλής και της κοιλίας μέρος του σώματος των εντόμων Αποτελείται από: - τον προθώρακα - το μεσοθώρακα - το μεταθώρακα ΘΩΡΑΚΑΣ Στα ακμαία Απτερύγωτα έντομα (δεν φέρουν πτέρυγες), όπως και σε ορισμένα Πτερυγωτά, τα τμήματα αυτά μοιάζουν σε σχήμα και μέγεθος

23 Στα πλείστα Πτερυγωτά, τα τρία τμήματα του θώρακα είναι ανόμοια, με το μεσοθώρακα και το μεταθώρακα να είναι πιο ογκώδεις Τα δύο αυτά μέρη μπορούν να φέρουν το καθένα από ένα ζευγάρι πτερύγων Ο προθώρακας δεν φέρει πτέρυγες Στα ακμαία, σε κάθε θωρακικό τμήμα υπάρχει ένα ζευγάρι ποδιών

24 Πτέρυγες Λεπτές ελασματοειδείς προεκτάσεις του εξωσκελετού Όσες πτέρυγες χρησιμοποιούνται για πτήση είναι μεμβρανώδεις και έχουν πολλά ή λίγα νεύρα

25 Η ταξινόμηση ορισμένων εντόμων (π.χ. Δίπτερα, Υμενόπτερα, Λεπιδόπτερα) βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη νεύρωση των πτερύγων

26 Η πτήση των εντόμων προκαλείται και εξαρτάται από τη δημιουργία μιας ζώνης χαμηλής πίεσης μπροστά και πάνω από το έντομο και μιας ζώνης υψηλή πίεσης πίσω και κάτω από το έντομο. Οι ζώνες αυτές δημιουργούνται από την προωθητική κίνηση των πτερύγων. Η μετακίνηση του εντόμου είναι συνάρτηση της προωθητικής του δύναμης, της βαρύτητας και της αντίστασης του αέρα

27 Πόδια Αποτελούνται από πέντε άρθρα - ισχίο - τροχαντήρας - μηρός - κνήμη - ταρσός άρθρωση Ο ταρσός συνήθως δεν είναι άρθρο αλλά αποτελείται από 1-5 άρθρα, τα ταρσομερή.

28 Ο ταρσός είναι το μέρος του ποδιού που εφάπτεται στην επιφάνεια όπου το έντομο βαδίζει ή στέκεται. Ορισμένα ταρσικά άρθρα έχουν αισθητήρια όργανα γεύσης, με τα οποία ορισμένα έντομα αναγνωρίζουν την τροφή τους Επίσης, είναι οι ταρσοί είναι από τις κύριες εισόδους ορισμένων εντομοκτόνων επαφής

29 Τα πόδια των εντόμων ποικίλουν σε σχήμα και μέγεθος Εκτός από τη βάδιση, τα πόδια χρησιμεύουν για σύλληψη της λείας, άλματα, συγκράτηση του θηλυκού κατά τη σύζευξη, συλλογή ή εναπόθεση γύρεως, καθαρισμό των κεραιών και του σώματος, κ.α.

30 ΚΟΙΛΙΑ Είναι το τρίτο και οπίσθιο μέρος του σώματος των εντόμων Στα ακμαία απαρτίζεται από 6-11 τμήματα, τα οποία ονομάζονται ουρομερή Τα κοιλιακά τμήματα μοιάζουν μεταξύ τους σε σχήμα, εκτός από το τελευταίο και αυτά που έχουν το γεννητικό οπλισμό Κάθε ουρομερές είναι και ένας δακτύλιος, με μεμβρανοειδείς και ελαστικές πλευρές

31 Η ελαστικότητα αυτή επιτρέπει στην κοιλία να αυξάνει σε όγκο όταν είναι γεμάτη σε τροφή και ώριμα ωάρια Η κοιλία των ακμαίων έχει εξαρτήματα που ποικίλουν σε αριθμό και σχήμα με τα είδη Ορισμένα εξαρτήματα έχουν αναπαραγωγική χρησιμότητα και ονομάζονται genitalia ή γεννητικός οπλισμός Ο γεννητικός οπλισμός στο αρσενικό χρησιμεύει στη σύζευξη και βρίσκεται στο 9 ο κοιλιακό τμήμα

32 Στα θηλυκά ο γεννητικός οπλισμός βρίσκεται στο 8 ο και 9 ο κοιλιακό τμήμα και χρησιμεύει στη σύζευξη και στην τοποθέτηση των ωών. Ονομάζεται ωοθέτης και χρησιμοποιείται και για τη δημιουργία οπής ή σχισμής στους ιστούς του ξενοστή για την εισαγωγή των ωών Ο γεννητικός οπλισμός του αρσενικού αποτελείται από ένα ζευγάρι αρπαγόνων που βοηθούν στη σύλληψη και συγκράτηση του θηλυκού κατά τη σύζευξη και από τον αιδοιαγό που βρίσκεται μεταξύ των αρπαγόνων

33 Στα ατελή στάδια πολλών Ολομεταβόλων εντόμων ορισμένα κοιλιακά τμήματα έχουν πόδια, τα οποία ονομάζονται ψευδόποδες Άλλα εξαρτήματα της κοιλίας των προνυμφών ορισμένων εντόμων είναι τα εξωτερικά βράγχια, τα ακραία κοιλιακά εξαρτήματα, κ.α.