ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Στοματικά μόρια, σιελογόνοι αδένες, πεπτικός σωλήνας (πρόσθιο, μέσο και οπίσθιο έντερο)

Transcript

1 ΑΝΑΤΟΜΙΑ-ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ

2 Στοματικά μόρια, σιελογόνοι αδένες, πεπτικός σωλήνας (πρόσθιο, μέσο και οπίσθιο έντερο) ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Πρόσθιο έντερο (φάρυγγας, οισοφάγος, πρόλοβος, προκοιλίδιο) Μέσο έντερο (κυρίως στόμαχος και γαστρικές θηλές, καλύπτεται από την περιτροφική μεμβράνη) Οπίσθιο έντερο (λεπτό έντερο και παχύ έντερο)

3 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Στα έντομα έχουμε ανοικτό κυκλοφορικό σύστημα. Νωτιαίο αγγείο: κύριο παλλόμενο όργανο κυκλοφορικού συστήματος, αποτελείται από καρδιά και αορτή. Μεταφέρει αιμολέμφο (θρεπτικές ουσίες από το πεπτικό σύστημα) Η αιμολέμφος αποτελείται: από το πλάσμα (νερό, σάκχαρα, αμινοξέα, λίπη κλπ) και τα αιμοκύτταρα ή αμοιβοκύτες Στερείται αιμογλοβίνης Α. Νωτιαίο αγγείο εντόμου (καρδία + αορτή) Β. Εγκάρσια τομή εντόμου μετά των διαφραγμάτων

4 ΑΠΕΚΚΡΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Σωλήνες του Malpighi: συλλέγουν από την αιμολέμφο άχρηστα προϊόντα όπως ουρικό οξύ και άλατα και τα μεταφέρουν στο οπίσθιο έντερο. Ολιγονεφρικά (<12) π.χ. Coleoptera Πολυνεφρικά (>12) π.χ. Orthoptera

5 ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Μέσω ενός συστήματος από χιτίνινους σωλήνες, τις τραχείες, ο ατμοσφαιρικός αέρας μεταφέρεται εντός του οργανισμού, όπου το οξυγόνο διαχέεται απευθείας στα κύτταρα, τους μύες κλπ και αντίστροφα αποβάλλεται το διοξείδιο του άνθρακα. Αν και μικρόσωμα έχουν μεγάλη ανάγκη οξυγόνου λόγω της μεγάλης δραστηριότητάς τους. Τραχειακό αναπνευστικό σύστημα-τραχειακή αναπνοή Αναπνευστικά τρήματα ή στίγματα: σημεία εισόδου αέρα

6 Ολοπνευστικό σύστημα 10 ζεύγη λειτουργικών τρημάτων (2 θωρακικά και 8 κοιλιακά) (Blattaria-κατσαρίδες)

7 Ημιπνευστικό Αμφιπνευστικό 2 ζεύγη λειτουργικών τρημάτων (1 θωρακικό και ένα κοιλιακό) (Diptera) Μεταπνευστικό 1 ζεύγος λειτουργικών τρημάτων (μόνο το κοιλιακό) (υδρόβια Coleoptera, Diptera) Προπνευστικό 1 ζεύγος λειτουργικών τρημάτων (μόνο το θωρακικό) (Νύμφες ορισμένων Diptera)

8 Απνευστικό σύστημα Τα αναπνευστικά τρήματα δεν υπάρχουν ή είναι μη λειτουργικά. Δερμική αναπνοή (ενδοπαράσιτα Υμενόπτερα) Βραγχιοπνευστικό σύστημα Τα αναπνευστικά τρήματα έχουν αντκατασταθεί από βράγχια. (υδρόβιες νύμφες-ναϊάδες Odonata και Ephemeroptera)

9 Συνδέει τα όργανα αίσθησης, τα οποία δέχονται εξωτερικά και εσωτερικά ερεθίσματα, με τα όργανα δράσης (π.χ. μύες) με τα οποία το έντομο αντιδρά στα ερεθίσματα αυτά. Αποτελείται από: - νευρώνες (κύτταρα ικανά να δημιουργούν, δέχονται και μεταδίδουν ερεθίσματα) - νευρογλοιακά κύτταρα (υποστήριξη και θρέψη νευρώνων) ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Διάφοροι τύποι νευρώνων: Α. Μονοπολικός (αισθητήριοι) Β. διπολικός (κινητήριοι) Γ. Πολυπολικός (συνδετικοί)

10 Κεντρικό Νευρικό Σύστημα α) Εγκέφαλο ή υπεροισοφαγικό γάγγλιο (νευρώνει οφθαλμούς, κεραίες) β) Γναθεγκέφαλο ή υποοισοφαγικό γάγγλιο (στοματικά μόρια) γ) Κοιλιακή γαγγλιακή άλυσο (θώρακα και κοιλία, πτέρυγες, πόδες, κοιλιακοί μύες και εξαρτήματα) Συμπαθητικό Νευρικό Σύστημα Α) Οισοφαγικό (πρόσθιο οπίσθιο έντερο, νωτιαίο αγγείο) Β) Κοιλιακό (τραχείες, οπίσθιο έντερο, όργανα αναπαραγωγής) Περιφερειακό Νευρικό Σύστημα Αισθητήρια οργανίδια

11 ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΤΟΜΩΝ Όραση Θετικός φωτοτροπισμός: προσελκύονται από το φως Αρνητικός φωτοτροπισμός: απωθούνται από το φως Σύνθετοι ή/και απλοί οφθαλμοί Απλοί οφθαλμοί (ocelli) Σύνθετοι οφθαλμοί

12 Σύνθετοι οφθαλμοί Κάθε σύνθετος οφθαλμός αποτελείται από ομματίδια, ο αριθμός των οποίων διαφέρει μεταξύ των εντόμων. Μυρμήγκια: 50 ομματίδια ανά σύνθετο οφθαλμό Οικιακή μύγα: ομματίδια ανά σύνθετο οφθαλμό Odonata: ομματίδια ανά σύνθετο οφθαλμό Απλοί οφθαλμοί Κάθε απλός οφθαλμός αποτελείται από ένα ομματίδιο 12

13 Μωσαϊκή όραση Κάποια έντομα είναι σε θέση να διακρίνουν χρώματα Τα περισσότερα από τα έντομα που επισκέπτονται άνθη δείχνουν προτίμηση στο μπλε και το κίτρινο. Το ιώδες είναι το μικρότερο μήκος κύματος το οποίο βλέπει ο άνθρωπος. Πολλά είδη εντόμων βλέπουν μικρότερα μήκη κύματος, υπεριώδες.

14 ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΤΟΜΩΝ Ακοή α. Τυμπανικά ακουστικά όργανα (Orthoptera) β. Υποκνήμια ακουστικά όργανα (Coleoptera) γ. Ακουστικό όργανο του Johnston Βρίσκεται στο δεύτερο άρθρο των κεραιών (αρσενικά των οικογενειών Culicidae και Chironomidae, Diptera) Παραγωγή ήχων Ήχοι-βόμβοι από την δόνηση των πτερύγων Ήχοι-τριγμοί ξυλοφάγων εντόμων καθώς ακουμπούν τα τοιχώματα της στοάς

15 ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΤΟΜΩΝ Αφή Πραγματοποιείται μέσω των αισθητηρίων τριχών οι οποίες βρίσκονται σε όλο το σώμα των εντόμων Όσφρηση-Γεύση Όσφρηση από απόσταση κεραίες Όφρηση με επαφή ή γεύση στοματικά μόρια και κεραίες

16 Χημικές πτητικές (οσμητικές) ουσίες ΕΙΔΙΚΑ ΕΚΚΡΙΜΑΤΑ Α. Προστατευτικές (τοξικές για άλλα έντομα ή οργανισμούς) Βρωμούσες, κάμπιες πεύκων, δηλητήριο μέλισσας Β. Κατευθυντήριες (κοινωνικά έντομα) Γ. Σεξουαλικές Φερομόνες φύλου Φερομόνες (pheromones): Μεταδίδουν μηνύματα μεταξύ των ατόμων του ίδιου είδους (φερομόνες φύλου, συνάθροισης, συναγερμού, αποτροπής ωοτοκίας, σήμανσης κ.ά.)

17 ΜΥΪΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Πολύ μεγάλος αριθμός μυών σε κάμπια και σε ενήλικο λεπιδοπτέρου (στον άνθρωπο μύες) Στα έντομα διαφανείς ή υποκίτρινοι Γραμμωτοί μύες

18 ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Εγγενής αναπαραγωγή Γονοχωριστικά Στην πλειοψηφία τους ωοτόκα, άλλα ζωοτόκα (κάποιες αφίδες), κάποια νυμφοτόκα (αλογόμυγα) Παρθενογένεση Το ωάριο εξελίσσεται χωρίς γονιμοποίηση (αφίδες, μέλισσες)

19 Μετεμβρυακή ανάπτυξη Από την εμφάνιση του ατόμου εκτός του ωού έως το ενήλικο (άτομο πλήρους ανάπτυξης και αναπαραγωγικής ικανότητας) Μεταβολές της μορφής (μεταμορφώσεις) Υφίστανται εκδύσεις (αποδερματώσεις) Το αποβαλλόμενο σωματικό περίβλημα καλείται έκδυμα και η διαδικασία έκδυση Έκδυση = αλλαγή με διατήρηση της μορφής (προνύμφηπρονύμφη) αύξηση μεγέθους σώματος Η μεταμόρφωση είναι βαθύτερη αλλαγή (προνύμφη νύμφη) Ορμονικός έλεγχος: εκδυσόνη και νεανική ορμόνη

20 Ατελείς μορφές των εντόμων Προνύμφη (Larva): Διαφέρει στη μορφή από το ενήλικο, μπορεί να έχει και διαφορετικό τύπο στοματικών μορίων Νύμφη (Ημιμετάβολα έντομα) (Nymph): Δεν διαφέρει στη μορφή από το ενήλικο, έχει ίδιο τύπο στοματικών μορίων, δεν έχει πτέρυγες και το γεννητικό σύστημα δεν είναι αναπτυγμένο. Δεν υπάρχει στάδιο αδρανείας.

21 Ναϊάς: Υδρόβια νύμφη (φέρει αναπνευστικά βράγχια τα οποία αποβάλλονται στο στάδιο του ενηλίκου) (π.χ. Odonata) Προπλαγγώνα (Prepupa) Εμφανίζεται στο τέλος της προνυμφικής ανάπτυξης, υφαίνει βομβύκιο και εισέρχεται σε βραχεία περίοδο αδρανείας

22 Πλαγγώνα (pupa) (χρυσαλλίδα): Το στάδιο αδρανείας πριν την εμφάνιση του ενήλικου στα ολομετάβολα έντομα π.χ. Λεπιδόπτερα, Κολεόπτερα. Ηλικία (instar): To μεταξύ δύο εκδύσεων χρονικό διάστημα εντός του ιδίου σταδίου (π.χ. προνύμφη 1 ης ηλικίας)

23 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΕΝΤΟΜΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΑΜΕΤΑΒΟΛΑ (χωρίς μεταμόρφωση) ΕΤΕΡΟΜΕΤΑΒΟΛΑ (ατελής μεταμόρφωση) Ατελής μορφή η νύμφη (χερσαία) ή η ναϊάς (υδρόβια) ΟΛΟΜΕΤΑΒΟΛΑ (πλήρης μεταμόρφωση Ατελής μορφή η προνύμφη

24 Αμετάβολα

25