Αποτίμηση της επιμόρφωσης Β επιπέδου για τον κλάδο ΠΕ 19/20. Μελέτη περίπτωσης σε Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης σε Αθήνα και Κρήτη.

Transcript

1 Αποτίμηση της επιμόρφωσης Β επιπέδου για τον κλάδο ΠΕ 19/20. Μελέτη περίπτωσης σε Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης σε Αθήνα και Κρήτη. Παπαδάκης Σταμάτιος 1, Καλογιαννάκης Μιχαήλ 2 1 Εκπαιδευτικός Πληροφορικής - Επιμορφωτής Β Επιπέδου, 2 Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Κρήτης stpapadakis@gmail.com, mkalogian@edc.uoc.gr Περίληψη Οι απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας με την ανάπτυξη και χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) σε πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής έχουν δημιουργήσει νέες ανάγκες για την εκπαίδευση. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί πεπεισμένοι για την ουσιαστική συμβολή των ΤΠΕ στη μάθηση αναζητούν τρόπους να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα. Όμως, συχνά η προσπάθειά τους αυτή δυσχεραίνεται από πολλούς παράγοντες, με κυριότερο την έλλειψη μιας παιδαγωγικής επιμόρφωσης. Η σύγχρονη ελληνική εκπαιδευτική πολιτική, αντιλαμβανόμενη ότι δεν αρκεί μόνο ο τεχνολογικός γραμματισμός των εκπαιδευτικών έχει δώσει τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερη βαρύτητα στην παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ, μέσω της υλοποίησης της επιμόρφωσης Β' επιπέδου. Στην παρούσα μελέτη, ερευνούμε αν η επιμόρφωση Β' επιπέδου για τον κλάδο ΠΕ19/20 σε επιλεγμένα ΚΣΕ της Αθήνας και του Ηρακλείου Κρήτης, επέφερε την επιθυμητή αλλαγή στις διδακτικές προσεγγίσεις και αντιλήψεις των εκπαιδευτικών ως προς την εκπαιδευτική χρήση των ΤΠΕ στο σχολικό περιβάλλον. Λέξεις - κλειδιά: Επιμόρφωση Β' επιπέδου, ΤΠΕ, Παιδαγωγικά, ΠΕ Εισαγωγή Η σύγχρονη κοινωνία απαιτεί τη συνεχή επιμόρφωση των ατόμων κάτι που μετατρέπει αυτόματα την παραδοσιακή εκπαίδευση να αποτελεί ένα μόνο μέρος του εκπαιδευτικού συστήματος (Καλογιαννάκης & Παπαδάκης, 2012). Η εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση θα πρέπει να ιδωθεί υπό το πρίσμα του αναγκαίου εκσυγχρονισμού των μεθόδων μάθησης και διδασκαλίας (Vosniadou & Kollias, 2001) και στις μέρες μας κρίνεται επιβεβλημένη η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης στη χρήση και κυρίως στην παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ στην καθημερινή σχολική πρακτική. Ωστόσο, μια καινοτομία για να πετύχει πρέπει να πραγματοποιηθεί αλλαγή, όχι µόνο στα υλικά, αλλά και τις διδακτικές προσεγγίσεις και αντιλήψεις και κατά συνέπεια, για να είναι αποτελεσματική θα πρέπει αυτοί που καλούνται να την εφαρμόσουν να πιστεύουν στην αναγκαιότητά της (Τραψιώτη, Δοδοντσής & Χατσιούλης, 2009). Από διάφορες έρευνες φαίνεται ότι η εξέλιξη των εκπαιδευτικών ώστε να ενσωματώσουν τις ΤΠΕ στην καθημερινή διδακτική πρακτική γίνεται βαθμιαία μέσα από μια σειρά διακριτών φάσεων (Sherry, 1998; Vosniadou & Kollias, 2001; Kalogiannakis, 2010), όπου στα τελικά στάδια απαιτείται κυρίως αλλαγή στάσεων παρά δεξιοτήτων. Για παράδειγμα, το πώς εντάσσουν τη χρήση των ΤΠΕ μέσα την τάξη εξαρτάται από το πώς οι ίδιοι αντιμετωπίζουν τις ΤΠΕ, τι ενδιαφέρον τους προκαλεί και πώς ενσωματώνουν τη χρήση του στις δικές τους παιδαγωγικές απόψεις (Kalogiannakis, 2010).

2 Όσον αφορά τη χώρα μας, διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι οι εκπαιδευτικοί αν και έχουν, εν γένει, θετικές στάσεις σχετικά με την εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, οι προσεγγίσεις τους φαίνεται να έχουν περισσότερο «καταναλωτικά» χαρακτηριστικά παρά να είναι συγκροτημένες στη βάση ενός παιδαγωγικού πλαισίου που αξιοποιεί τις ΤΠΕ (Τζιμογιάννης & Κόμης, 2004). Ο βασικός λόγος για τον οποίο δεν επιδεικνύουν την ίδια στάση σχετικά με την ενσωμάτωση των ΤΠΕ στη διδακτική πρακτική, είναι ότι παρά τη θετική τους στάση, δεν θεωρούν ότι είναι επαρκώς προετοιμασμένοι να διδάξουν με τη χρήση των ΤΠΕ. Οι Καλογιαννάκης & Παπαδάκης (2012) επισημαίνουν ότι παρότι τα τελευταία 15 έτη έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές επιμορφωτικές δράσεις, με αποκορύφωμα την επιμόρφωση Α' επιπέδου (Π1) σε βασικές δεξιότητες ΤΠΕ, διάφορες έρευνες (Τζιμόπουλος, 2003; Τζιμογιάννης & Κόμης, 2004; Αλμπανοπούλου, Βεντούρης, Μάνθος, & Φραγκοπούλου, 2005; Καρακασίδης, 2005; Τραψιώτη, Δοδοντσής & Χατσιούλης, 2009; Kalogiannakis, 2010), φανέρωσαν ότι όλες οι δράσεις έπασχαν από παιδαγωγική φαντασία και πρωτοτυπία ενώ δεν συνέβαλαν ουσιαστικά στην ενσωμάτωση των ΤΠΕ στη διδακτική πρακτική. Στα πλαίσια αυτά, το ΥΠΑΙΘ εισήγαγε το 2009 προγράμματα ολοκληρωμένης επιμόρφωσης για εκπαιδευτικούς της Α'/θμιας και Β'/θμιας εκπαίδευσης. Τα επιμορφωτικά προγράμματα αφορούν στην α- πόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων για την παιδαγωγική αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδασκαλία του γνωστικού τους αντικειμένου (Επιμόρφωση Β' επιπέδου ΤΠΕ). Το έργο «Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για τη Βέλτιστη Αξιοποίηση των ΤΠΕ και των Εκπαιδευτικών Λογισμικών» Το έργο «Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη» έχει ως αντικείμενο την επιμόρφωση εκπαιδευτικών στη διδακτική αξιοποίηση των ΤΠΕ στην τάξη. Ο όρος 'Β' επίπεδο' έχει επικρατήσει ως σύντομη αναφορά στο έργο καθώς αποτελεί φυσική συνέχεια της επιμόρφωσης 'Α' επιπέδου' σε βασικές δεξιότητες ΤΠΕ που έγινε στο πλαίσιο προηγούμενων έργων. Όπως αναφέρεται στον επίσημο ιστότοπο του έργου ( το πρόγραμμα επιμόρφωσης έχει διάρκεια 96 ώρες και διεξάγεται εκτός σχολικού ωραρίου σε ειδικά εξοπλισμένα κέντρα, Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης ΚΣΕ. Τα ΚΣΕ είναι συνήθως σχολεία, σ όλη τη χώρα, και εξειδικευμένοι επιμορφωτές (επιμορφωτές 'Β' επιπέδου'), έχοντας εκπαιδευτεί κατάλληλα για το σκοπό αυτό σε Πανεπιστήμια, τα Πανεπιστημιακά Κέντρα Εκπαίδευσης ΠΑΚΕ εκτελούν το επιμορφωτικό έργο. Τα επιμορφωτικά προγράμματα υλοποιούνται σε ομάδες 10 έως 15 ατόμων και η διδασκαλία είναι κατανεμημένη κατά κανόνα σε 6 ώρες ανά εβδομάδα. Τα μαθήματα γίνονται εκτός σχολικού ωραρίου, ώστε να μην παρεμποδίζεται η ομαλή λειτουργία των σχολείων. Στην επιμόρφωση 'Β' επιπέδου' αρχικά μπορούσαν να λάβουν μέρος φιλόλογοι (ΠΕ02), μαθηματικοί (ΠΕ03), καθηγητές φυσικών επιστημών (ΠΕ04), καθηγητές γαλλικής, αγγλικής και γερμανικής γλώσσας (ΠΕ05/06/07), δάσκαλοι (ΠΕ70) και νηπιαγωγοί (ΠΕ60), εφόσον είχαν ήδη πιστοποιηθεί ως προς τις βασικές δεξιότητες ΤΠΕ - 'Α' επιπέδου' και ήταν μόνιμοι εκπαιδευτικοί δημοσίων και ιδιωτικών σχολείων. Η Πληροφορική το 2011, εντάχθηκε για πρώτη φορά ως ιδιαίτερο γνωστικό αντικείμενο στο Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Β' Επιπέδου (Γρηγοριάδου, Δαγδιλέλης, Κόμης, Τζιμογιάννης, 2012). Συνοπτικά, το αντικείμενο της επιμόρφωσης Β' επιπέδου αποτελεί η εκμάθηση των αρχών παιδαγωγικής α- ξιοποίησης των ΤΠΕ, η απόκτηση δεξιοτήτων, κατά κλάδο εκπαιδευτικών, για την παιδαγω-

3 γική αξιοποίηση εκπαιδευτικού λογισμικού και εργαλείων γενικής χρήσης και η καλλιέργεια του τρίπτυχου γνώσεις-δεξιότητες-στάσεις. Μεθοδολογία της έρευνας Δείγμα - Ερευνητικά εργαλεία Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν οι εκπαιδευτικοί κλάδου ΠΕ19/20, οι οποίοι παρακολούθησαν το επιμορφωτικό πρόγραμμα σε 2 ΚΣΕ στο Ηράκλειο Κρήτης και σε 1 ΚΣΕ στην Αθήνα. Στην έρευνα, συμμετείχαν συνολικά 35 άτομα (18 άνδρες και 17 γυναίκες). Οι ηλικίες των συμμετεχόντων κυμαίνονταν από 25 μέχρι 55 ετών (μέσος όρος = 43,8 έτη, τυπική απόκλιση = 4,8 έτη). Η επιλογή της χορήγησης ερωτηματολογίου θεωρήθηκε η πιο αποτελεσματική για την καταγραφή απόψεων και στάσεων, μετά από δοκιμές εναλλακτικών τρόπων συλλογής στοιχείων στο στάδιο της προετοιμασίας της έρευνας. Το ερωτηματολόγιο το οποίο χορηγήθηκε στους εκπαιδευτικούς αποτελούνταν από δύο τμήματα. Στο τμήμα των δημογραφικών στοιχείων (ενότητα Α') οι συμμετέχοντες καλούνταν να δηλώσουν την ηλικία τους, τα χρόνια διδακτικής εμπειρίας τους, την ειδικότητά τους, το μορφωτικό τους επίπεδο, κ.ά. Η ενότητα Β' αποτελούσε μια κλίμακα μέτρησης στάσεων, απαρτιζόταν από 21 κρίσεις, χωρισμένες σε 3 ενότητες προκειμένου να καταγράψουν μέσω του τρίπτυχου γνώσειςδεξιότητες-στάσεις, τον μετασχηματισμό της διαδικασίας της διδασκαλίας και της μάθησης των επιμορφούμενων εκπαιδευτικών. Χρησιμοποιήθηκε η κλίμακα αθροιστικής βαθμολόγησης τύπου Likert, (πεντάβαθμη, 1..5) η οποία άλλωστε συνιστά μια από τις πιο διαδεδομένες προσεγγίσεις για τη μέτρηση στάσεων (Σίμος & Κομίλης, 2003). Οι ερωτήσεις του ε- ρωτηματολογίου ήταν στην πλειονότητά τους «κλειστές» πολλαπλής επιλογής και καθεμία αναφέρονταν σε μια μεταβλητή που επηρεάζει απόψεις ή στάσεις, ώστε να μπορεί να γίνει καλύτερος έλεγχος των αποτελεσμάτων. Με τον τρόπο αυτό προσπαθήσαμε να εξασφαλίσουμε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εγκυρότητα για το πλήθος των απόψεων που θα καταγράφαμε στην έρευνά μας, αφού οι κλειστές ερωτήσεις προσφέρονται για στατιστική ανάλυση και ανίχνευση και μπορούν να καλύψουν ένα ευρύ φάσμα απόψεων (Μακράκης, 1997). Ο δείκτης alpha του Cronbach για την εκτίμηση της αξιοπιστίας της συνολικής κλίμακας στο τμήμα Β' του ερωτηματολογίου ήταν α=,80 ο οποίος κρίνεται ικανοποιητικός. H παρούσα έρευνα, η οποία λόγω του γεωγραφικού περιορισμού της και του μικρού δείγματος της, αποτελεί μια μελέτη περίπτωσης, έχει ως βασικό στόχο να μελετήσει αν η ολοκλήρωση της υλοποίησης του επιμορφωτικού προγράμματος για τους εκπαιδευτικούς πληροφορικής (ΠΕ19/20) επέφερε την επιθυμητή αλλαγή στις διδακτικές προσεγγίσεις και α- ντιλήψεις τους. Αλλαγή η οποία θα οδηγήσει στην παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση προκειμένου να συμβάλουν στην αναβάθμιση και το μετασχηματισμό της διδακτικής διαδικασίας για την επίτευξη των στόχων που θέτει το πρόγραμμα σπουδών. Διαδικασία συλλογής των δεδομένων Η εγκυρότητα οποιασδήποτε εμπειρικής έρευνας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό από το δείγμα της έρευνας (Βάμβουκας, 1998). Ο αριθμός των συμπληρωμένων ερωτηματολογίων ήταν 35, που ήταν αρκετά ικανοποιητικός (σε σχέση με το συνολικό αριθμό των επιμορφούμενων, ποσοστό 97%). Η συμπλήρωση κάθε ερωτηματολογίου απαίτησε περίπου 15 λεπτά και

4 πραγματοποιήθηκε το Δεκέμβριο του 2013 κατά την τελευταία επιμορφωτική εβδομάδα. Πιλοτική έρευνα που διενεργήθηκε με 5 εκπαιδευτικούς σε ΚΣΕ του Ηρακλείου δεν οδήγησε σε σημαντικές αλλαγές στη διατύπωση των αρχικών ερωτήσεων. Για την ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας για το Β' θεματικό άξονα χρησιμοποιήσαμε το στατιστικό πρόγραμμα SPSS Αποτελέσματα Η απλή παράθεση των στοιχείων δημογραφικού χαρακτήρα καθώς και η άθροιση των συχνοτήτων της Α' ενότητας του ερωτηματολογίου θεωρούμε ότι δεν έχει ιδιαίτερο στατιστικό ενδιαφέρον στο πλαίσιο της παρούσας έρευνας. Αντίθετα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η προσπάθεια διερεύνησης της σχέσης μεταξύ δύο ή περισσότερων μεταβλητών και για αυτό θα επικεντρωθούμε σ αυτό το στοιχείο. Ο μέσος όρος των προτάσεων της κλίμακας στο Β' τμήμα του ερωτηματολογίου ήταν 88,2, ο οποίος φανερώνει ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν αναπτύξει μια θετικότατη στάση ως προς το τρίπτυχο γνώσεις-δεξιότητες-στάσεις για την παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Στα αποτελέσματα της έρευνας, αναφορικά με το Β' θεματικό άξονα, αναζητήσαμε αρχικά τις στάσεις των εκπαιδευτικών ως προς τη συμβολή των λογισμικών τα οποία διδάχθηκαν για τη βελτίωση τόσο της μαθησιακής διαδικασίας όσο και των ίδιων ως μάχιμων εκπαιδευτικών. Τα στοιχεία του Πίνακα 1 παρουσιάζουν τις παραπάνω απόψεις των εκπαιδευτικών οι ο- ποίες είναι για την πλειονότητα του δείγματος ιδιαίτερα θετικές. Συμβολή στη βελτίωση της Σχετική Συχνότητα Συμβολή στην προσω- Σχετική Συχνό- μαθησιακής διαδικασίας (%) πική βελτίωση τητα (%) Πολύ θετική 53,2 Πολύ θετική 57,4 Θετική 46,8 Θετική 42,6 Αδιάφορη - Αδιάφορη - Αρνητική - Αρνητική - Πολύ αρνητική - Πολύ αρνητική - Πίνακας 1: Στάσεις των εκπαιδευτικών ως προς τη συμβολή των λογισμικών στη βελτίωση της μαθησιακής διαδικασίας καθώς και στην προσωπική βελτίωσή τους Στην ερώτηση αν χρησιμοποιούν ή σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν κάποιο ή κάποια από τα πακέτα λογισμικού που διδάχθηκαν κατά την τρέχουσα σχολική χρονιά, το 51,9% του δείγματος απάντησε ότι τα χρησιμοποιεί ήδη σχετικά συχνά και το 36,3% συχνά, στοιχεία που αναδεικνύουν τη θετική επίδραση της επιμόρφωσης στην πρόθεση χρήση των λογισμικών στην τάξη. Περαιτέρω ανάλυση των απαντήσεών τους με αντίστοιχη ανοικτού τύπου ερώτηση, έδειξε ότι οι εκπαιδευτικοί πριν την επιμόρφωση δεν είχαν επαρκή γνώση των περισσότερων πακέτων λογισμικού που διδαχθήκαν (πλην του δημοφιλέστατου Scratch) και ως εκ τούτου τα προηγούμενα σχολικά έτη δεν έκαναν την ευρεία χρήση που ανέφεραν

5 για τη τωρινή χρονιά. Η παραπάνω διαπίστωση αποτελεί άλλη μια επιβεβαίωση της επιτυχίας και αναγκαιότητας του επιμορφωτικού προγράμματος για τον κλάδο των ΠΕ19/20. Θέλοντας να διαπιστώσουμε την ύπαρξη και το βαθμό συσχέτισης μεταξύ του τρίπτυχου γνώσεις-δεξιότητες-στάσεις αναφορικά με την παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ, εφαρμόσαμε το δείκτη συσχέτισης Pearson r. Από τη μελέτη του πίνακα 2 διαπιστώνουμε ότι οι τρεις διαστάσεις ως προς την παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ από τους εκπαιδευτικούς δεν είναι τελείως ανεξάρτητες μεταξύ τους. Στην πραγματικότητα, τα στοιχεία του Πίνακα 2 φανερώνουν ότι οι παραπάνω διαστάσεις είναι μέτρια θετικά συσχετισμένες μεταξύ τους. Οπότε, μπορούμε να υποθέσουμε ότι εκπαιδευτικοί οι οποίοι διαβλέπουν τα πλεονεκτήματα από τη χρήση των ΤΠΕ σε ένα τομέα (π.χ. γνώσεις) είναι επίσης πιθανόν να διαβλέπουν γενικότερα πλεονεκτήματα από την παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ σ ολόκληρο το σχολικό περιβάλλον. Ερευνητικές υποθέσεις (Η1) (Η2) (Η3) Οι εκπαιδευτικοί κατανοούν τις προϋποθέσεις και τις δυνατότητες παιδαγωγικής αξιοποίησης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση (Η1) 1 Οι εκπαιδευτικοί αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητα και το ρόλο της εκπαιδευτικής δραστηριότητας για την εφαρμογή των ΤΠΕ στην τάξη (Η2),60 r(35)=0,60, p=0,000 1 Οι εκπαιδευτικοί αξιοποιούν παιδαγωγικά το εκπαιδευτικό λογισμικό και τα εργαλεία γενικής χρήσης (Η3),43 r(92)=0,43, p=0,01,30 r(92)=0,30, n.s 1 Πίνακας 2. Ύπαρξη και βαθμός συσχέτισης μεταξύ των τριών διαστάσεων της παιδαγωγικής αξιοποίησης των ΤΠΕ Συμπληρωματικές στατιστικές αναλύσεις Στα πλαίσια των συμπληρωματικών αναλύσεων διερευνήθηκε η διάσταση του φύλου ως προς την αλλαγή στις διδακτικές προσεγγίσεις και αντιλήψεις των εκπαιδευτικών. Οι μέσοι όροι και οι τυπικές αποκλίσεις των δυο ομάδων (άνδρες/γυναίκες) καθώς και τα αποτελέσματα του κριτηρίου t για ανεξάρτητα δείγματα παρουσιάζονται στον Πίνακα 3. Φύλο Ν Μέσος Όρος Άνδρες 18 56,40 Διαφορά Μ.Ο. Τυπική Απόκλιση 9,12-5,80 Γυναίκες 17 62,20 7,68 t Test t(33)=-1,24, n.s Πίνακας 3. Διαφορές φύλου στη συχνότητα χρήσης των ΤΠΕ στη διδακτική πρακτική Όπως προκύπτει, το φύλο δεν επιδρά στη στάση των εκπαιδευτικών ως προς την αλλαγή στις διδακτικές προσεγγίσεις και αντιλήψεις τους για τη χρήση των ΤΠΕ στο σχολικό περι-

6 βάλλον [t(33)=-1,24, n.s]. Επιπλέον, εξετάστηκε η επίδραση της ηλικίας των εκπαιδευτικών στη στάση τους ως προς τα πλεονεκτήματα που επιφέρει η χρήση των ΤΠΕ στο σχολικό περιβάλλον. Από την εφαρμογή του συντελεστή συσχέτισης Pearson r στα δεδομένα της κλίμακας του Β' τμήματος διαπιστώθηκε ότι δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της ηλικίας και της στάσης των εκπαιδευτικών ως προς τις ΤΠΕ [r(35)=-0,09, n.s]. Στη συνέχεια, επιχειρήσαμε να μελετήσουμε την επίδραση που έχουν τα χρόνια διδακτικής εμπειρίας των εκπαιδευτικών στις δυνατότητες παιδαγωγικής αξιοποίησης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση για την αναβάθμιση και το μετασχηματισμό της διαδικασίας της διδασκαλίας και της μάθησης και την επίτευξη των στόχων που θέτει το πρόγραμμα σπουδών. Από την εφαρμογή του συντελεστή συσχέτισης Pearson r στα δεδομένα από την κλίμακα του Β' τμήματος του ερωτηματολογίου διαπιστώθηκε ότι δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ των χρόνων διδακτικής εμπειρίας και της στάσης τους ως προς τη δυνατότητα παιδαγωγικής αξιοποίησης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση [r(35)=-0,05, n.s]. Επίσης, προσπαθώντας να μελετήσουμε τη σχέση ανάμεσα στο μορφωτικό επίπεδο και στις δυνατότητες παιδαγωγικής αξιοποίησης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, επιλέξαμε να χρησιμοποιήσουμε την ανάλυση διακύμανσης μονής κατεύθυνσης ανεξάρτητων δειγμάτων. Από την εφαρμογή του κριτηρίου αυτού διαπιστώθηκε ότι το αποτέλεσμα ήταν μη στατιστικά σημαντικό [F(3,31)=0.33, n.s]. Από το στοιχείο αυτό προκύπτει ότι το μορφωτικό επίπεδο δεν επηρεάζει τη στάση των εκπαιδευτικών ως προς στις δυνατότητες παιδαγωγικής αξιοποίησης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Συναφή αποτελέσματα προέκυψαν από την εφαρμογή του ίδιου κριτηρίου όσον αφορά το βασικό πτυχίο των επιμορφούμενων [F(2,31)=0.42, n.s]. Επιπλέον, προσπαθήσαμε να διαπιστώσουμε αν το φύλο του εκπαιδευτικού και το μορφωτικό του επίπεδο αποτελούν παράγοντες που επηρεάζουν τη στάση του ως προς την αντίληψη της αναγκαιότητας και του ρόλου της εκπαιδευτικής δραστηριότητας για την εφαρμογή των ΤΠΕ στην τάξη. Το στατιστικό κριτήριο που χρησιμοποιήσαμε ήταν η παραγοντική ανάλυση διακύμανσης (ανάλυση διακύμανσης διπλής κατεύθυνσης). Από τα αποτελέσματα του ανακεφαλαιωτικού πίνακα διακύμανσης διαπιστώθηκε ότι τόσο οι δυο κύριες επιδράσεις (φύλο και μορφωτικό επίπεδο) όσο και η αλληλεπίδρασή τους ήταν στατιστικά μη σημαντικές: FA (1,31) = 1,29, n.s, FB (1,31) = 0,42, n.s, FAXB (1,31) = 0.64, n.s. Κατά συνέπεια, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι τόσο το φύλο του εκπαιδευτικού όσο και το μορφωτικό του επίπεδο δεν επηρεάζουν τη στάση του ως προς τα πλεονεκτήματα που επιφέρει η χρήση των ΤΠΕ στο σχολικό περιβάλλον, αλλά και το φύλο και το μορφωτικό επίπεδο δεν επηρεάζουν την στάση τους ως προς την αντίληψη της αναγκαιότητας και του ρόλου της εκπαιδευτικής δραστηριότητας για την εφαρμογή των ΤΠΕ στην τάξη. Συμπεράσματα - Προτάσεις - Προοπτικές Στη σύγχρονη κοινωνία, οι διαφοροποιήσεις που επέρχονται µε τη χρήση των ΤΠΕ στη σχολική τάξη δημιουργούν νέες απαιτήσεις για εκπαιδευτικούς και μαθητές. Μια επιμόρφωση για να πετύχει πρέπει να πραγματοποιηθεί αλλαγή, όχι µόνο στα υλικά, αλλά και τις διδακτικές προσεγγίσεις και αντιλήψεις και για να είναι αποτελεσματική θα πρέπει αυτοί που καλούνται να την εφαρμόσουν να πιστεύουν στην αναγκαιότητά της. Κύριος σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να διερευνήσει αν και σε ποιο βαθμό, η επιμόρφωση Β' επιπέδου για τον κλάδο ΠΕ19/20 επέφερε την επιθυμητή αλλαγή στις διδακτικές προσεγγίσεις και

7 αντιλήψεις τους. Από τη μελέτη των απαντήσεων του ερωτηματολογίου φαίνεται ότι αφενός οι εκπαιδευτικοί αξιολογούν θετικά την επιμόρφωσή τους αφετέρου μέσα από τις απαντήσεις τους δηλώνουν τόσο τη θετική τους στάση όσο και την ετοιμότητα τους αναφορικά με την παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση για την αναβάθμιση και το μετασχηματισμό της διαδικασίας της διδασκαλίας και της μάθησης. Η χρήση των ΤΠΕ σε συνδυασμό με την κατάλληλα σχεδιασμένη διδασκαλία, μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία ενός ευνοϊκού μαθησιακού κλίματος και να λειτουργήσει ως ένα βασικό εργαλείο το οποίο μπορεί να αλλάξει τις σχέσεις αλληλεπίδρασης μέσα στη σχολική τάξη. Ένα σημαντικό στοιχείο το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο μελλοντικής έ- ρευνας είναι η προοπτική επέκτασης της παρούσας αξιολόγησης του προγράμματος επιμόρφωσης και σ άλλες περιοχές στην Ελλάδα, σε μια προσπάθεια εύρεσης κάποιων τοπικών παραγόντων-ιδιαιτεροτήτων που ενδεχομένως να επηρεάζουν τη λειτουργία του καθώς και σε μεγαλύτερο δείγμα εκπαιδευτικών. Επίσης, θα ήταν πολύ ενδιαφέρον μελλοντικές έρευνες να εστιαστούν στις επιμορφωτικές ανάγκες που θα προκύψουν, των εκπαιδευτικών που έχουν ήδη καταρτιστεί για την παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ στην καθημερινή πρακτική στην τάξη μετά την εφαρμογή και αξιοποίηση των όσων διδάχτηκαν. Είναι ω- στόσο αναγκαίο να κατανοηθεί ότι εκείνο που προσδίδει αξία στις ΤΠΕ είναι η παιδαγωγική χρήση των δυνατοτήτων τους και όχι τόσο η τεχνολογική διάστασή τους καθαυτή (Ράπτης & Ράπτη, 2003). Το ερώτημα το οποίο τίθεται είναι κατά πόσο το σημερινό Ελληνικό σχολείο με τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας του και σε μια περίοδο βαθιάς οικονομικής ύφεσης είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις προκλήσεις - προσκλήσεις της εποχής εντάσσοντας αποτελεσματικά τις ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Βιβλιογραφικές αναφορές Kalogiannakis, M. (2010). Training with ICT for ICT from the trainer s perspective. A Greekcase study, Education and Information Technologies, 15(1), Sherry, L. (1998). An integrated technology adoption and diffusion model, International Journal of Educational Telecommunications, 4(2), Vosniadou, S., & Kollias, V. (2001). Information and Communication Technology and the Problem of Teacher Training: Myths, Dreams, and the Harsh Reality, Themes in Εducation, 2(4), Αλμπανοπούλου, Α., Βεντούρης, Α., Μάνθος, Γ., & Φραγκοπούλου, Α. (2005). Η αξιοποίηση των τεχνολογιών της πληροφορίας και των επικοινωνιών στην εκπαίδευση, Μέντορας, 8, Βάμβουκας, Μ. (1998). Εισαγωγή στην ψυχοπαιδαγωγική έρευνα και μεθοδολογία, Αθήνα: Γρηγόρης. Γρηγοριάδου, Μ., Δαγδιλέλης, Β., Κόμης, Β., & Τζιμογιάννης, Α. (2012). H Επιμόρφωση των Πληροφορικών Β' Επιπέδου: ένας πρώτος απολογισμός και προοπτικές. Στο Θ. Μπράτιτσης (επιμ.) Πρακτικά 6 ου Πανελλήνιου Συνέδριου «Διδακτική της Πληροφορικής», Φλώρινα: ΕΤΠΕ,

8 Καλογιαννάκης, Μ., & Παπαδάκης, Στ. (2012). Αποτίμηση του έργου «Επιμόρφωση εκπαιδευτικών για τη βέλτιστη αξιοποίηση των ΤΠΕ και των εκπαιδευτικών λογισμικών». Μια μελέτη περίπτωσης για την Περιφέρεια Κρήτης, Νέα Παιδεία, 144, Καρακασίδης, Π. (2005). Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στη χρήση των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας στα Κέντρα Στήριξης της Επιμόρφωσης, Διπλωματική Εργασία, Πάτρα: ΕΑΠ. Μακράκης, Β. (1997). Ανάλυση Δεδομένων στην επιστημονική έρευνα με τη χρήση του SPSS, Αθήνα: Gutenberg - Γ. Δαρδανός. Ράπτης, Α., & Ράπτη, Α. (2003). Μάθηση και διδασκαλία στην εποχή της πληροφορίας. Ολική προσέγγιση, Αθήνα: Έκδοση ιδίων. Σίμος, Π., & Κομίλη, Α. (2003). Μέθοδοι Έρευνας στην Ψυχολογία και τη Γνωστική Επιστήμη, Αθήνα: Παπαζήσης. Τζιμογιάννης, Α., & Κόμης, Β. (2004). Στάσεις και αντιλήψεις εκπαιδευτικών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σχετικά με την εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδασκαλία τους. Στο Μ. Γρηγοριάδου, Α. Ράπτης, Σ. Βοσνιάδου & Χ. Κυνηγός (επιμ.), Πρακτικά 4 ου Πανελληνίου Συνεδρίου «Οι ΤΠΕ στην Εκπαίδευση», Αθήνα: ΕΤΠΕ, Τζιμόπουλος, Ν. (2003). Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στις νέες τεχνολογίες Πληροφορίας και επικοινωνιών. Η περίπτωση των προγραμμάτων εισαγωγικής επιμόρφωσης του νομού Κυκλάδων, Διπλωματική εργασία, Πάτρα: ΕΑΠ. Τραψιώτη, Α., Δοδοντσής, Μ., & Χατσιούλης, Θ. (2009). Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών πληροφορικής έγινε. Πέτυχε; Διερεύνηση των απόψεων των επιμορφούμενων για τη συμμετοχή τους σε επιμορφωτικό πρόγραμμα της ειδικότητάς τους. Πρακτικά του 5 ου Πανελληνίου Συνεδρίου των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ, Σύρος, 8-10 Μαΐου 2009.