ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ

Transcript

1 ΟΝΟΜΑ: ΤΜΗΜΑ: ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΒΑΘΜΟΣ: Διδαγμένο Κείμενο Λυσίου "Υπέρ Μαντιθέου" [6] ἔπειτα δὲ ἐκ μὲν τοῦ σανιδίου τοὺς ἱππεύσαντας σκοπεῖν εὔηθές ἐστιν. ἐν τούτῳ γὰρ πολλοὶ μὲν τῶν ὁμολογούντων ἱππεύειν οὐκ ἔνεισιν, ἔνιοι δὲ τῶν ἀποδημούντων ἐγγεγραμμένοι εἰσίν. ἐκεῖνος δ ἐστὶν ἔλεγχος μέγιστος ἐπειδὴ γὰρ κατήλθετε, ἐψηφίσασθε τοὺς φυλάρχους ἀπενεγκεῖν τοὺς ἱππεύσαντας, ἵνα τὰς καταστάσεις ἀναπράξητε παρ αὐτῶν. [7] ἐμὲ τοίνυν οὐδεὶς ἂν ἀποδείξειεν οὔτ ἀπενεχθέντα ὑπὸ τῶν φυλάρχων οὔτε παραδοθέντα τοῖς συνδίκοις οὔτε κατάστασιν καταβαλόντα. καίτοι πᾶσι ῥᾴδιον τοῦτο γνῶναι, ὅτι ἀναγκαῖον ἦν τοῖς φυλάρχοις, εἰ μὴ ἀποδείξειαν τοὺς ἔχοντας τὰς καταστάσεις, αὐτοῖς ζημιοῦσθαι. ὥστε πολὺ ἂν δικαιότερον ἐκείνοις τοῖς γράμμασιν ἢ τούτοις πιστεύοιτε ἐκ μὲν γὰρ τούτων ῥᾴδιον ἦν ἐξαλειφθῆναι τῷ βουλομένῳ, ἐν ἐκείνοις δὲ τοὺς ἱππεύσαντας ἀναγκαῖον ἦν ὑπὸ τῶν φυλάρχων ἀπενεχθῆναι. [8] ἔτι δέ, ὦ βουλή, εἴπερ ἵππευσα, οὐκ ἂν ἦν ἔξαρνος ὡς δεινόν τι πεποιηκώς, ἀλλ ἠξίουν, ἀποδείξας ὡς οὐδεὶς ὑπ ἐμοῦ τῶν πολιτῶν κακῶς πέπονθε, δοκιμάζεσθαι. ὁρῶ δὲ καὶ ὑμᾶς ταύτῃ τῇ γνώμῃ χρωμένους, καὶ πολλοὺς μὲν τῶν τότε ἱππευσάντων βουλεύοντας, πολλοὺς δ αὐτῶν στρατηγοὺς καὶ ἱππάρχους κεχειροτονημένους. ὥστε μηδὲν δι ἄλλο με ἡγεῖσθε ταύτην ποιεῖσθαι τὴν ἀπολογίαν, ἢ ὅτι περιφανῶς ἐτόλμησάν μου καταψεύσασθαι. ἀνάβηθι δέ μοι καὶ μαρτύρησον. Παρατηρήσεις Α. Από το απόσπασμα το οποίο σας δίνεται να μεταφράσετε το τμήμα: «ἔπειτα δὲ ἐκ μὲν τοῦ σανιδίου αὐτοῖς ζημιοῦσθαι.» Μονάδες 10 Β1. Με ποια επιχειρήματα,(παράγραφοι 6-7), ο Μαντίθεος προσπαθεί ν αναιρέσει την κατηγορία ότι την εποχή των Τριάκοντα υπηρέτησε ως ιππέας; Πόσο πειστικά είναι αυτά; Μονάδες 15 Β2. Σε τι αποσκοπεί ο Μαντίθεος με τον υποθετικό συλλογισμό «εἴπερ ἵππευσα δοκιμάζεσθαι» (παράγραφος 8); Μονάδες 15 Γ. Τι ονομάζεται «ηθοποιία» και «πάθη» ; Μονάδες 10 Σελίδα 1

2 Δ1. Να γράψετε από μια ομόρριζη λέξη (απλή ή σύνθετη) στην αρχαία ή τη νέα ελληνική για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ἔνεισιν, ἀπενεγκεῖν, χρωμένους, στρατηγούς, ἀνάβηθι. Μονάδες 5 Δ2. Με ποιες λέξεις του κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια οι παρακάτω; συνέλευση, εκδότης, βλήμα, σχεδόν, συμπάθεια. Μονάδες 5 Καλή επιτυχία! Σελίδα 2

3 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Και έπειτα, βέβαια, είναι ανόητο, από την (ξύλινη) πινακίδα να εξετάζει (κανείς) αυτούς που υπηρέτησαν στο ιππικό. Γιατί, σ' αυτήν (την πινακίδα) δεν περιλαμβάνονται πολλοί βέβαια απ' αυτούς που παραδέχονται ότι ήταν ιππείς ενώ είναι καταγεγραμμένοι μερικοί από εκείνους που έλειπαν από την πόλη. Αντίθετα, εκείνος (ο κατάλογος ) είναι πολύ μεγάλη απόδειξη. Όταν, δηλαδή, επιστρέψατε από την εξορία, αποφασίσατε με ψηφοφορία να σας παραδώσουν οι φύλαρχοι κατάλογο όσων υπηρέτησαν ως ιππείς, για να εισπράξετε πίσω το επίδομα απ' αυτούς. Κανείς, λοιπόν, δε θα μπορούσε να αποδείξει ούτε ότι εγώ αναφέρθηκα από τους φυλάρχους ούτε ότι παραδόθηκα στους δημόσιους συνηγόρους ούτε ότι επέστρεψα τη χρηματική προκαταβολή. Και όμως είναι εύκολο σ' όλους να καταλάβουν αυτό, ότι δηλαδή ήταν υποχρεωτικό στους φυλάρχους, αν δεν αποκάλυπταν αυτούς που είχαν λάβει τη χρηματική προκαταβολή, να τιμωρούνται οι ίδιοι. Β1. Ο Μαντίθεος κληρώθηκε βουλευτής και υφίσταται, κατά το νόμο, τη σχετική δοκιμασία από τη βουλή. Κάποιοι, όμως, συμπολίτες του τον κατηγόρησαν ότι ως ιππέας συνεργάστηκε με τους Τριάκοντα, ότι δεν είχε δημοκρατικά φρονήματα και, συνεπώς, έπρεπε να ακυρωθεί η εκλογή του. Οι κατήγοροι στηρίζονται στο γεγονός ότι και το ;oνομα του Μαντίθεου συμπεριλαμβανόταν στο σανίδιον ανάμεσα σε άλλα ονόματα των ιππέων που υπηρέτησαν τους Τριάκοντα. Αυτό αποτελεί τη μόνη ισχυρή απόδειξή τους ότι ο κατηγορούμενος είναι ολιγαρχικός και, συνεπώς, ανάξιος να ασκήσει το βουλευτικό αξίωμα. Η κατηγορία είναι βαρύτατη, αφού μάλιστα οι Αθηναίοι έχουν δημοκρατικές ευαισθησίες και είναι πρόσφατες οι τραυματικές τους εμπειρίες από την τυραννία. Ο Μαντίθεος δεν μπορεί βέβαια να αρνηθεί αυτή την αναγραφή του ονόματός του. Προσπαθεί, όμως, να μειώσει τη σοβαρότητα της καταγγελίας χαρακτηρίζοντας αφελείς και ανόητους τους κατηγόρους του που βασίστηκαν σε αυτό το στοιχείο. Υποστηρίζει, λοιπόν, ότι το σανίδιο δεν αποτελεί αξιόπιστο τεκμήριο της ενοχής του. Και τη θέση του αυτή την τεκμηριώνει με το εξής διπλό επιχείρημα. Από τη μια, πολλοί από αυτούς που ομολογούσαν ότι ήταν ιππείς των Τριάκοντα δε συμπεριλαμβάνονταν στο σανίδιον ενώ από την άλλη πλευρά, μερικοί που έλειπαν τότε από την Αθήνα αναγράφονταν. Πρόκειται για ενθύμημα (βραχυλογικό συλλογισμό που δίνει πιθανό συμπέρασμα). Στη συνέχεια της απολογίας του υποδεικνύει ποιος είναι ο μόνος τρόπος εύρεσης της αλήθειας: είναι ο καταλόγος των ιππέων τον οποίο παρέδιδαν οι φύλαρχοι στη Βουλή μετά την πτώση των Τριάκοντα. Σ αυτόν αναγράφονταν οι ιππείς-συνεργοί του τυραννικού καθεστώτος, οι οποίοι επέστρεφαν και την κατάστασιν. Ο κατηγορούμενος με ρητή δήλωση υποστηρίζει ότι το δικό του όνομα δε συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο των ιππέων μετά την πτώση των Τριάκοντα, ότι δεν στράφηκαν εναντίον του οι σύνδικοι για να απαιτήσουν την επιστροφή των χρημάτων και τέλος ότι δεν κατέβαλε ποτέ καμιά κατάστασιν. Με το επιχείρημα αυτό, το οποίο απευθύνεται στη λογική, αποσπά την προσοχή των βουλευτών από το ενοχοποιητικό γι αυτόν σανίδιο και τη στρέφει στο Σελίδα 3

4 αποδεικτικό στοιχείο που τον ευνοεί, δηλαδή στον κατάλογο των ιππέων που υπέβαλαν οι φύλαρχοι στη Βουλή. Το επιχείρημα αυτό έχει σίγουρα μεγαλύτερη αποδεικτική ισχύ από το προηγούμενο καθώς ο κατάλογος των φυλάρχων ήταν δημόσιο και επίσημο έγγραφο συνεπώς, σοβαρό, αυθεντικό και ανόθευτο, έγκυρο και αξιόπιστο. Γενικά, ο Μαντίθεος υποστηρίζει την αθωότητά του με λογικά επιχειρήματα, τα οποία φαίνονται πραγματικά και πειστικά. Δεν είναι, όμως, και αδιάσειστα. Όσον αφορά στο σανίδιον, θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει πως η παραποίησή του ήταν εύκολη υπόθεση, γιατί βρισκόταν σε κοινή θέα. Επίσης, σχετικά με τον κατάλογο, το όνομα του Μαντίθεου ενδεχομένως να μην ήταν γραμμένο σ αυτόν γιατί ήταν εύπορος και δεν πήρε τότε την κατάστασιν. Β2.Ο Μαντίθεος δεν αρκείται στα αποδεικτικά στοιχεία της αθωότητάς του τα οποία ήδη προσκόμισε. Έτσι, υποστηρίζει ότι ακόμα και αν είχε υπηρετήσει ως ιππέας στην εποχή των Τριάκοντα, δε θα αρνιόταν την ιδιότητά του αυτή γιατί δεν θεωρεί αυτή καθαυτή την υπηρεσία στο ιππικό πράξη φοβερή και αξιοκατάκριτη αν δεν θα έβλαπτε τους συμπολίτες του. Γι αυτό και πάλι θα αξίωνε την έγκρισή του ως βουλευτή. Κατά την κρίση του, δεν έχει σημασία η συμμετοχή κάποιου στο ιππικό αλλά οι πράξεις του την εποχή εκείνη. Η υποθετική, λοιπόν, άποψη του Μαντίθεου είναι πολύ εύστοχη. Ενισχύεται δε από το γεγονός ότι βλέπει πολλούς από τους τότε ιππείς να είναι βουλευτές και άλλους να έχουν διατελέσει στρατηγοί και ίππαρχοι. Έτσι, βέβαια επιδοκιμάζει την εκλογή των βουλευτών, κερδίζει τη συμπάθειά τους αλλά και τους προδιαθέτει για μια ευνοϊκή και δίκαιη γι αυτόν απόφαση. Γ. Η ηθοποιία και τα πάθη ανήκουν στις έντεχνες αποδείξεις, τις οποίες επινοεί ο ρήτορας. Πιο συγκεκριμένα, η ηθοποιία (ρήτορα, αντιπάλου, ακροατή) ασκούσε μεγάλη επίδραση στο ακροατήριο καθώς η πειστικότητα του ρήτορα εξαρτιόταν σε σημαντικό βαθμό από την εντύπωση που θα προξενούσε στο ακροατήριο ο ίδιος ως προσωπικότητα. Αν κατόρθωνε να επιβάλει την εικόνα του ως έντιμου ανθρώπου και πολίτη, οι λόγοι του γίνονταν πειστικότεροι, αφού είναι λογικό οι άνθρωποι να εμπιστεύονται τους φρόνιμους και ενάρετους. Αντιθέτως προσπαθούσε να μειώσει ηθικά τον αντίπαλο και έτσι να εξουδετερώσει την πειστικότητα των επιχειρημάτων του. Συγχρόνως φρόντιζε να γίνει συμπαθής στους ακροατές επαινώντας π.χ. τους προγόνους τους, κολακεύοντας αυτούς τους ίδιους ή δικαιολογώντας τα λάθη και τις αδυναμίες τους. Και όταν ακόμη ήταν υποχρεωμένος να ψέξει τη συμπεριφορά τους, έσπευδε να την αποδώσει στην κακή επίδραση ή την προδοτική δράση άλλων, των αντιπάλων του. Η ηθοποιία απαντάται σε όλα τα μέρη του ρητορικού λόγου. Τα πάθη. Επίσης σε όλη τη διάρκεια της αγορεύσεως ο ρήτορας, γνωρίζοντας ότι οι άνθρωποι αποφασίζουν περισσότερο συναισθηματικά παρά λογικά, προσπαθεί να διεγείρει στις ψυχές των ακροατών του τα πάθη (τα συναισθήματα) που τον Σελίδα 4

5 συμφέρουν ή να μεταγγίσει τα πάθη που κυριαρχούν στη δική του ψυχή, δηλ. οργή, φιλία, μίσος, φόβο, οίκτο, ντροπή, φθόνο κ.λπ. (παθοποιία). Δ1. ἔνεισιν:ουσία ἀπενεγκεῖν: φόρος χρωμένους: χρήση στρατηγούς: ηγέτης ἀνάβηθι: βάση Δ2. συνέλευση: κατήλθετε εκδότης: παραδοθέντα βλήμα: καταβαλόντα σχεδόν: ἔχοντας συμπάθεια: πέπονθε Σελίδα 5