ΚΟΡΥΦΑΙΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ

Transcript

1 ΚΟΡΥΦΑΙΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ korifeo.gr ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε το απόσπασμα: «περὶ δὲ τῶν κοινῶν μοι μέγιστον ἐμαυτὸν παρέχω τῇ πόλει». Σε ό,τι αφορά όμως το δημόσιο βίο μου νομίζω πως έχω ως την πιο μεγάλη απόδειξη της τιμιότητάς μου ότι, όσοι από τους νεότερους συμβαίνει να χάνουν τον καιρό τους με ζάρια ή με οινοποσίες ή με τέτοιου είδους ακολασίες, θα δείτε όλους αυτούς να είναι εχθροί μου και να διαδίδουν πολλές ψευδείς φήμες και να λένε ψέματα για μένα. Και πράγματι είναι φανερό πως, αν είχαμε τις ίδιες επιθυμίες, δε θα είχαν τέτοια γνώμη για μένα. Κι ακόμη, κύριοι βουλευτές, κανείς δεν θα μπορούσε ν αποδείξει ότι έχει γίνει για μένα ούτε ιδιωτική δίκη απρεπής ούτε έγγραφη καταγγελία για δημόσιο και όμως βλέπετε ότι άλλοι έχουν αδίκημα ούτε μήνυση για σοβαρό δημόσιο αδίκημα εμπλακεί πολλές φορές σε τέτοιου είδους δίκες. Σκεφτείτε λοιπόν πώς συμπεριφέρομαι στην πόλη στις εκστρατείες και στις μάχες εναντίον των εχθρών. Β1. Τι γνωρίζετε για τις αποδείξεις των ρητορικών λόγων; Οι αποδείξεις είναι άτεχνες ή έντεχνες. Άτεχνες αποδείξεις είναι αντικειμενικά πειστήρια που δεν οφείλονται στην τεχνική δεξιότητα του ρήτορα (νόμοι, μαρτυρικές καταθέσεις, όρκοι και έγγραφα όπως συμβόλαια, διαθήκες κ.λπ.). Έντεχνες αποδείξεις είναι εκείνες που ο ίδιος ο ρήτορας επινοεί. Αυτές είναι: 1. Τα ενθυμήματα, βραχυλογικοί συνήθως συλλογισμοί οι οποίοι, αναλόγως των προτάσεων, των δεδομένων δηλ. στα οποία στηρίζονται, δίδουν συνήθως πιθανά, αλλά και ασφαλή κάποτε συμπεράσματα, αν βέβαια τα περιστατικά στα οποία αναφέρονται είναι πράγματι ακριβή. Διότι πολλές φορές ο συλλογισμός είναι μεν τυπικά ορθός, αλλά δεν αληθεύει το συμπέρασμα, αν ο ρήτορας αγνοεί ή αποκρύπτει την αλήθεια. Στο ενθύμημα π.χ. ότι κάποιος έχει πυρετό και επομένως είναι άρρωστος, το συμπέρασμα είναι αναμφισβήτητο, αν όμως πράγματι αυτός έχει πυρετό. Η βραχυλογία του ενθυμήματος υπηρετεί την κομψότητα του λόγου, την οικονομία του χρόνου και δεν εκνευρίζει τον ακροατή, ο οποίος αισθάνεται

2 ότι υποτιμούν τη νοημοσύνη του, όταν του αναλύουν τα αυτονόητα. Τα ενθυμήματα στηρίζονται σε γενικά παραδεκτές απόψεις και τρόπους σκέψεως που ονομάζονται«κοινοί τόποι» (κοινόχρηστα επιχειρήματα). 2. Τα παραδείγματα. Είναι ιστορικά (πραγματικά) ή πλαστά (παραβολές). Είναι βέβαια ενδείξεις μόνον. Η αποδεικτική τους αξία στηρίζεται στην ομοιότητα ή την αναλογία προς αυτό που ζητείται να αποδειχθεί. Ο απλοϊκός πάντως ακροατής επηρεάζεται, καθώς γενική είναι η αντίληψη πως ό,τι συμβαίνει στον έναν μπορεί να συμβεί στον καθένα. 3. Οι γνώμες. Είναι αποφθέγματα για ζητήματα γενικού χαρακτήρα και επομένως μπορεί να λεχθεί γι' αυτές ό,τι και για τα ενθυμήματα. Η αποδεικτική τους αξία εξαρτάται από τον βαθμό που αναγνωρίζονται γενικώς ως ορθές ή από το κύρος αυτού που τις έχει διατυπώσει. 4. Τα ήθη. Η πειστικότητα του ρήτορα εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από την εντύπωση που θα προξενήσει στο ακροατήριο ο ίδιος ως προσωπικότητα. Αν κατορθώσει να επιβάλει την εικόνα του ως έντιμου ανθρώπου και πολίτη, οι λόγοι του γίνονται πειστικότεροι, αφού είναι λογικό οι άνθρωποι να εμπιστεύονται τους φρόνιμους και ενάρετους. Αντιθέτως προσπαθεί να μειώσει ηθικά τον αντίπαλο και έτσι να εξουδετερώσει την πειστικότητα των επιχειρημάτων του. Συγχρόνως φροντίζει να γίνει συμπαθής στους ακροατές επαινώντας π.χ. τους προγόνους των, κολακεύοντας αυτούς τους ίδιους ή δικαιολογώντας τα λάθη και τις αδυναμίες τους. Και όταν ακόμη είναι υποχρεωμένος να ψέξει τη συμπεριφορά τους, σπεύδει να την αποδώσει στην κακή επίδραση ή την προδοτική δράση άλλων, των αντιπάλων του. Αυτή η ηθοποιία (ρήτορα, αντιπάλου, ακροατή) ασκούσε μεγάλη επίδραση στο ακροατήριο και απαντάται σε όλα τα μέρη του ρητορικού λόγου. 5. Τα πάθη. Επίσης σε όλη τη διάρκεια της αγορεύσεως ο ρήτορας, γνωρίζοντας ότι οι άνθρωποι αποφασίζουν περισσότερο συναισθηματικά παρά λογικά, προσπαθεί να διεγείρει στις ψυχές των ακροατών του τα πάθη (τα συναισθήματα) που τον συμφέρουν ή να μεταγγίσει τα πάθη που κυριαρχούν στη δική του ψυχή, δηλ. οργή, φιλία, μίσος, φόβο, οίκτο, ντροπή, φθόνο κ.λπ. (παθοποιία). Β2. Να καταγράψετε τα επιχειρήματα των 11-12, που αναφέρονται στο δημόσιο βίο του Μαντιθέου, και να τα αξιολογήσετε. Ο Μαντίθεος, προκειμένου να κερδίσει την εύνοια και την εκτίμηση των βουλευτών, προβάλλει την υποδειγματική συμπεριφορά του στην ιδιωτική και δημόσια ζωή του. Ιδιαίτερη βαρύτητα, βέβαια, δίνεται στην προβολή της δημόσιας ζωής του, καθώς ο Λυσίας ως γνώστης της ανθρώπινης ψυχολογίας και της πολιτικής φιλοσοφίας των Αθηναίων, οι

3 οποίοι προέκριναν το συλλογικό συμφέρον έναντι του ατομικού, πιστεύει ότι θα πετύχει ευκολότερα το στόχο του προβάλλοντας την άμεμπτη συμπεριφορά του Μαντιθέου απέναντι στους συμπολίτες του και την ευεργετική του δράση για την πόλη σε περιόδους στρατιωτικών δραστηριοτήτων. Έτσι, στην παράγραφο 11 ο Μαντίθεος αναφέρεται στις καθημερινές του σχέσεις με τους Αθηναίους. Υποστηρίζει ότι οι νεαροί συμπολίτες του, που περνούν τον καιρό τους με ακολασίες σε καπηλειά και σε άλλα κακόφημα μέρη, τον αντιπαθούν και διαδίδουν ασύστολα ψεύδη σε βάρος του. Οι κατηγορίες αυτές και οι διαβολές εναντίον του είναι η καλύτερη απόδειξη της μη κοινωνικής του διαφθοράς, γιατί αν ήταν όμοιός τους και ζούσε με τον ίδιο ακόλαστο τρόπο, τα άτομα αυτά δεν θα ήταν αντίπαλοί του. Πρόκειται για ένα ψυχολογικό και πολύ εύστοχο επιχείρημα, που βασίζεται στην παλιά παροιμία «ὅμοιος ὁμοίῳ ἀεί πελάζει», δηλαδή «ο όμοιος τον όμοιο πάντα γυρεύει» (Πλάτωνος Συμπόσιο, 195b). Η ανωτερότητα, η ευπρέπεια, η σύνεση και η αξιοπρεπής συμπεριφορά του Μαντιθέου προκαλούν το φθόνο των άσωτων συνομηλίκων του και κατ επέκταση τις συκοφαντίες σε βάρος του. Επομένως, συνάγεται αβίαστα το συμπέρασμα ότι ο Μαντίθεος διάγει ενάρετο βίο και αυτή η ηθική του συμπεριφορά αποτελεί εγγύηση για το βουλευτικό αξίωμα, που έχει κληθεί ν αναλάβει, καθώς και για τη διαχείριση των δημοσίων υποθέσεων. Στην παράγραφο 12 ο Μαντίθεος υποστηρίζει ότι δεν είναι φιλόδικος, σ αντίθεση με την προσφιλή συνήθεια των Αθηναίων να προσφεύγουν συχνά στα δικαστήρια είτε ως κατήγοροι είτε ως κατηγορούμενοι. Ο ίδιος, όπως αναφέρει, δεν έχει εμπλακεί ποτέ ως τώρα σε ιδιωτική δίκη ούτε έχει μηνυθεί για παρανομία κατά του δημοσίου ούτε έχει καταγγελθεί για σοβαρό αδίκημα εναντίον της πολιτείας. Πρόκειται για ένα ηθικό επιχείρημα, επίσης πολύ ισχυρό, το οποίο χρησιμοποιούσαν και άλλοι ρήτορες, όπως ο Υπερείδης, ο Δημοσθένης και ο Ισοκράτης, και το οποίο τονίζεται με το πολυσύνδετο οὔτε οὔτε οὔτε. Οι Αθηναίοι, επειδή ήταν φιλόδικοι, επαινούσαν αυτούς που δεν είχαν εμπλακεί σε δίκη είτε ως κατήγοροι είτε ως κατηγορούμενοι. Β3. Να αναφέρετε πώς διαγράφεται το ήθος του Μαντιθέου με βάση τη στρατιωτική του συμπεριφορά όπως παρουσιάζεται μέσα στο κείμενο.

4 Ο Μαντίθεος παρουσιάζεται να εκπληρώνει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις με υπερβολικό ζήλο και αυτοθυσία επιδεικνύοντας ηρωϊκό ήθος. Το ήθος αυτό καταδεικνύεται από την επιθυμία του να πολεμήσει ως οπλίτης στη μάχη στην Αλίαρτο εναντίον των Σπαρτιατών το 395 π.χ. Αξίζει να διευκρινιστεί ότι το πεζικό των Σπαρτιατών ήταν εξαιρετικά αξιόμαχο και ανώτερο απ αυτό των Αθηναίων, γεγονός που καθιστούσε τη συμμετοχή των Αθηναίων στο σώμα των οπλιτών ιδιαίτερα επικίνδυνη. Έτσι, ο Μαντίθεος, ενώ είχε αρχικά καταγραφεί στον κατάλογο των ιππέων, παρουσιάστηκε αυτόβουλα στο φύλαρχο Ορθόβουλο και τον παρακάλεσε να τον διαγράψει από τους ιππείς, για να πολεμήσει ως οπλίτης, γιατί δεν ήθελε να πολεμήσει εκ του ασφαλούς, ενώ το πλήθος κινδύνευε. Αντίθετα, πολλοί Αθηναίοι προσπαθούσαν παράνομα και χωρίς να περάσουν από δοκιμασία να μεταταχθούν από την τάξη των οπλιτών στην τάξη των ιππέων, για να διασώσουν τη ζωή τους. Η αντίθεση ενεργειών και κινήτρων του Μαντιθέου και των άλλων Αθηναίων εξαίρει το ήθος του και αποτελεί ισχυρότατο επιχείρημα για την άψογη συμπεριφορά του προς την πόλη. Παρουσιάζεται ριψοκίνδυνος, ανδρείος, φιλόπατρις, με διάθεση αυτοθυσίας να θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του, ενώ είχε ασφαλέστερη θέση. Έχοντας υψηλή αίσθηση ευθύνης και ηθικού χρέους προς την πόλη του θέτει τον εαυτό του στην υπηρεσία του κοινού καλού με φιλότιμο, ζήλο, κοινωνική συνείδηση και πνεύμα αλτρουισμού. Β4. α) καθηγητής, οφθαλμός, οισοφάγος, ευαγγέλιο, αλοιφή: να συνδέσετε τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια. καθηγητής: ἡγοῦμαι, ἡγουμένους, ἡγούμενος οφθαλμός: ὄψεσθε, ὁρᾶτε, ἑώρων οισοφάγος: διαφόρους ευαγγέλιο: εἰσαγγελίαν αλοιφή: ἐξαλεῖψαι

5 β) διῴκηκα, ἀποδεῖξαι, καθεστηκότας, προσελθών, ἀνάβηθι: να γράψετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό της νέας ελληνικής (απλό ή σύνθετο) από το β συνθετικό καθεμιάς από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου. διῴκηκα: ενοίκιο ἀποδεῖξαι: παράδειγμα καθεστηκότας: σταθμός προσελθών: εισιτήριο ἀνάβηθι: βαθμός.