ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.1 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Εκδότες ηλεκτρονικού χρήματος...

Transcript

1

2 Ill-M il ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1.1 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Εκδότες ηλεκτρονικού χρήματος Η διεύρυνση της έννοιας του πιστωτικού ιδρύματος 8ι των ιδρυμοαων ηλεκτρονικού χρήματος Η ενσωμάτωση της κοινοτικής νομοθεσίας στην Ελληνική έννομη τάξη Ιδρυμάτα ηλεκτρονικού χρήματος και πιστωτικά ιδρυμάτα ως προς τις διατάξεις του νόμου 3601/ ΜΟΡΦΗ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 2.1 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Περιορισμοί ως προς τις δραστηριότητες Περιορισμοί ως προς τις συμμετοχές Περιορισμοί ως προς τις επενδύσεις ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ ΤΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Αδεια λειτουργίας Νομική μορφή & αμοιβαία αναγνώριση Ύψος αρχικού κεφαλαίου και ιδίων κεφαλαίων Κανόνες εσωτερικής διαχείρισης Εποπτεία της τήρησης των επιβαλλόμενων υποχρεώσεων στα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΚΕΚΤΗΜΕΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ...33

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3.1 ΑΣΚΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ & ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΕ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΩΜΩΝ ΕΚΔΟΣΗ, ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Μεμονωμένες πράξεις Συμβάσεις-πλαίσια ΕΓΚΡΙΣΗ ΠΡΑΞΕΩΝ ΠΛΗΡΩΜΗΣ Υποχρεώσεις του χρηστη υπηρεσιών Υποχρεώσεις του παρόχου υπηρεσιών Γνωστοποίηση μη εγκεκριμένων ή εσφαλμένων πράξεων πληρωμών Ευθύνη Επιστροφές χρημάτων ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΠΡΑΞΗΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ Εντολές πληρωμής Προθεσμία εκτέλεσης Ευθύνη...53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ 4.1 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...61 Βιβλιογραφία...63

4 Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και οι τεράστιες δυνατότητες που προσφέρονται μέσα απο το διαδικτυακό κόσμο έχουν σημαντικές συνέπειες σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς ότι ζούμε στα πλαίσια μιας νέας ψηφιακής εποχής και οι επιδράσεις της είναι εμφανείς στην καθημερινή ζωή του κάθε ανθρώπου. Τα τεχνολογικά επιτεύγματα έχουν κατακλύσει τον κόσμο, στον οποίο ζούμε επηρεάζοντας τόσο τα κοινωνικά όσο και τα οικονομικά δρώμενα. Η ταχύτατη εξέλιξη της τεχνολογίας και το διαδίκτυο έχουν εισβάλει στον τομέα των πληρωμών, ο οποίος αποτελεί έναν κλάδο που έχει μεταμορφωθεί ριζικά. Τα κλασσικά χαρτονομίσματα και κέρματα τείνουν να αντικατασταθούν από νέου τύπου χρήμα, το λεγόμενο «ηλεκτρονικό». Ακόμη και οι τραπεζικές υπηρεσίες παρέχονται πλέον και εξ αποστάσεως με την χρήση μέσων, όπως είναι το σταθερό τηλέφωνο, το κινητό τηλέφωνο αλλά και το internet. Πρόκειται για τον τομέα της λεγόμενης ηλεκτρονικής τραπεζικής ή e-banking, όπως έχει επικρατήσει διεθνώς ο όρος αυτός. Η ηλεκτρονική πληρωμή είναι κάθε είδους πληρωμή που διεκπεραιώνεται εξ αποστάσεως, χωρίς την ύπαρξη μετρητών αλλά με άλλα τεχνητά ηλεκτρονικά μέσα. Μια μορφή ηλεκτρονικής πληρωμής αποτελεί το ηλεκτρονικό χρήμα, που θα απασχολήσει τη συγκεκριμένη

5 εισήγηση. To τελευταίο αποτελεί καινοτομία και πρωτοπορία στο χώρο των συνναλλαγών και αν και δεν είναι ευρέως γνωστό στο καταναλωτικό κοινό, εντούτοις αναμένεται η ταχύτατη εξάπλωση του και εδραίωση του στις συναλλακτικές συνήθειες των καταναλωτών εξαιτίας των σημαντικών ευκολιών που προσφέρει. Πιο συγκεκριμένα, η χρήση του ηλεκτρονικού χρήματος, το οποίο είναι η νομισματική αξία η οποία είναι αποθηκευμένη σε ηλεκτρονική μορφή, ενδείκνυται για πληρωμές μικρής οικονομικής αξίας καθώς χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο των κερμάτων και χαρτονομισμάτων. Στην παρούσα μελέτη θα μας απασχολήσει το θέμα του ηλεκτρονικού χρήματος από την άποψη της έκδοσής του από συγκεκριμένα ιδρύματα και της διαχείρισης αυτού. Κρίνεται σκόπιμη η μελέτη της έννοιας του ηλεκτρονικού χρήματος και έπειτα η ανάπτυξη του θέματος των ιδρυμάτων που προβαίνουν στην έκδοση αυτού.

6 1.1 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Ο όρος «ηλεκτρονικό χρήμα» υπό ευρεία έννοια αναφέρεται σε ποικίλες μορφές ηλεκτρονικών πληρωμών, όπως οι οικονομικές συναλλαγές μέσω Αυτόματων Ταμειολογιστικών Μηχανών (ΑυώπιαΙθό Teller Machines- ATMs), οι συναλλαγές με χρήση των μέσων τηλεφωνικής ή ηλεκτρονικής τραπεζικής (telephone banking, electronic banking), οι οποίες ολοκληρώνονται με τη χρήση συστημάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών που επιτρέπουν την επικοινωνία μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών. Επιπλέον, ορισμένες μορφές πλαστικού χρήματος, όπως είναι οι πιστωτικές, οι χρεωστικές και οι «έξυπνες» κάρτες, εμπίπτουν στην εν λόγω έννοια. Γενικότερα, έχουν δοθεί αρκετές ερμηνείες για την ευρεία έννοια του ηλεκτρονικού χρήματος.^ Ωστόσο, τα όρια της ευρείας έννοιας του ηλεκτρονικού χρήματος δεν είναι σαφή και κάθε συγγραφέας θέτει τα δικά του όρια. Δικαιολογητική βάση αποτελεί η μεγάλη διαφοροποίηση των μέσων που υποστηρίζουν την πραγματοποίηση των οικονομικών συναλλαγών καθώς και η συνεχής τεχνολογική εξέλιξη αυτών. Από νομική, όμως, πλευρά είναι αναγκαία η οριοθέτηση του αντικειμένου της έννοιας με σαφήνεια και πληρότητα. Για αυτό το λόγο επικρατεί η στενή ερμηνεία του όρου της έννοιας του ηλεκτρονικού χρήματος. Το ηλεκτρονικό χρήμα, υπό στενή έννοια, αναφέρεται στην προπληρωμένη χρηματική αξία πολλαπλών σκοπών, που χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο των μετρητών (κερμάτων και τραπεζογραμματίων), κυρίως για την εξυπηρέτηση συναλλαγών μικρής αξίας. Η αξία αυτή λαμβάνει τη μορφή ηλεκτρονικών χρηματικών μονάδων, οι οποίες ενσωματώνονται σε ένα ηλεκτρονικό υπόθεμα, δηλαδή είτε σε μικροεπεξεργαστή που ενσωματώνεται σε πλαστικό δελτίο (κάρτα) είτε σε μνήμη ηλεκτρονικού υπολογιστή. Ο νέος νόμος 3862/2010 δέχεται το άρθρο 2 παρ.20 του νόμου 3061/2007 που ορίζει ως ηλεκτρονικό χρήμα τη νομισματική αξία, η οποία ' Βλ. Γ. Δ. Καλλψόπουλος, Το δίκαιο του χρήματος. Αθήνα- Κομοτηνή 1993, σελ. 44 και 69

7 έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά; α)αντιστοιχεί σε απαίτηση έναντι του εκδότη, β)είναι αποθηκευμένη σε ηκεκτρονικό υπόθεμα, γ)έχει εκδοθεί κατόπιν παραλαβής χρηματικού ποσού, και δ) γίνεται δεκτή ως μέσο πληρωμής από επιχειρήσεις άλλες, εκτός από τον εκδότη. Επομένως, το υπό στενή έννοια ηλεκτρονικό χρήμα περιλαμβάνει: α) τις προπληρωμένες κάρτες πολλαπλής χρήσεως ή ηλεκτρονικό πορτοφόλι (electronic purse) και β) το χρήμα δικτύων (network money) Πιο συγκεκριμένα, προπληρωμένες κάρτες πολλαπλής χρήσεως είναι πλαστικές κάρτες με ενσωματωμένο μικροεπεξεργαστή (σε αντίθεση με άλλες κάρτες που φέρουν μαγνητική λωρίδα), οι οποίες εμπεριέχουν χρηματική (αγοραστική) αξία, για την απόκτηση της οποίας έχει προηγηθεί πληρωμή του χρήστη προς τον εκδότη. Η εν λόγω κάρτα χρησιμοποιείται συνήθως για μικρής αξίας συναλλαγές υποκαθιστώντας τα μετρητά, ενώ προορίζεται για την αγορά προϊόντων ή και υπηρεσιών όχι μόνο από τον εκδότη της κάρτας, αλλά και από τρίτους προμηθευτές (πολλαπλή χρήση). Όταν η εν λόγω κάρτα είναι επαναφορτιζόμενη ονομάζεται και ηλεκτρονικό πορτοφόλι. Ως χρήμα δικτύων ορίζονται οι μονάδες χρηματικής (αγοραστικής) αξίας, για τις οποίες έχει προηγηθεί πληρωμή, αποθηκεύονται στη μνήμη ηλεκτρονικού υπολογιστή, διακινούνται μέσω τηλεπικοινωνιακών δικτύων, κυρίως ηλεκτρονικών υπολογιστών, όπως το Διαδίκτυο, και χρησιμοποιούνται, επίσης, σε συναλλαγές μικρής αξίας για την αγορά εμπορευμάτων ή και υπηρεσιών από περισσότερους, εκτός του εκδότη, προμηθευτές. Το δικτυακό χρήμα ενδείκνυται για πληρωμές σε συναλλαγές από απόσταση. Οι δύο προαναφερόμενες μορφές του ηλεκτρονικού χρήματος διαφέρουν ως προς το ηλεκτρονικό υπόθεμα, δηλαδή τον υλικό φορέα, της προπληρωμένης αξίας, ενώ κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η προπληρωμή της αποθηκευόμενης αξίας, η οποία, αφού αποθηκευτεί, εμφανίζεται ως σειρά κρυπτογραφημένων δυαδικών στοιχείων (bits).^ ^Βλ. Α. Κ. Μαλλέρου, Το δίκαιο του ηλεκτρονικού χρήματος. Νομική Βιβλιοθήκη, 2007, σελ. 3

8 Επομένως, αξίζει να υπογραμμιστεί ότι στη στενή έννοια του ηλεκτρονικού χρήματος δεν εμπίπτουν: οι προπληρωμένες κάρτες μιας χρήσης (π.χ. τηλεφωνικές κάρτες), οι χρεωστικές ή πιστωτικές κάρτες που δεν είναι προπληρωμένα μέσα, τα προϊόντα που παρέχουν στους χρήστες τη δυνατότητα χρήσης ηλεκτρονικών μέσων για πρόσβαση σε παραδοσιακά μέσα πληρωμών (όπως π.χ. χρήση του διαδικτύου για εμβάσματα ή πληρωμή των οφειλών από κάρτες).^ Η έννοια του ηλεκτρονικού χρήματος απασχόλησε το κοινοτικό δίκαιο. Πιο συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ορίζει ως ηλεκτρονικό χρήμα την ηλεκτρονική αποθήκευση αξίας σε τεχνικό μέσο, το οποίο λειτουργεί ως προπληρωμένο ανώνυμο μέσο (στον κομιστή) και το οποίο μπορεί να χρησιμοποιείται για την πραγματοποίηση πληρωμών προς φορείς άλλους, εκτός του εκδότη, χωρίς να είναι αναγκαία για τη συναλλαγή η ύπαρξη τραπεζικών λογαριασμών." Σύμφωνα με το άρθρο 4 σημείο 5 της Οδηγίας 2007/64/ΕΚ και η οποία γίνεται δεκτή από άλλα φυσικά ή νομικά πρόσωπα πέραν του εκδότη, ορίζουμε ως ηλεκτρονικό χρήμα αποιαδήποτε αποθηκευμένη σε ηλεκτρονικό μεταξύ άλλων και μαγνητικό υπόθεμα νομισματική αξία αντιπροσωπευόμενη από απαίτηση έναντι του εκδότη ηλεκτρονικού χρήματος, έχει εκδοθεί κατόπιν παραλαβής χρηματικού ποσού για τον σκοπό της πραγματοποίησης πράξεων πληρωμών. Βλ. X. Β. Γκόρταος, Η πρόταση κοινοτικής Οδηγίας για τις επιχεφήσεις ηλεκτρονικού χρήματος, ΔΕΕΤ1998 (γ' τριμ.), σελ. 81 Βλ. Α. Κ. Μαλλέρου, Το δίκαιο του ηλεκτρονικού χρήματος, Νομική Βιβλιοθήκη, 2007, σελ. 3 επ. ^ Βλ. Γ. Ιατράκη, Το ηλεκτρονικό χρήμα, ΔΕΕ 7/2010, έτος 26, σελ 759

9 1.2 ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΗΑΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Εκδότες ηλεκτρονικού χρήματος Το ζήτημα της έκδοσης του ηλεκτρονικού χρήματος από πιστωτικά ιδρύματα μόνο ή και από άλλους φορείς, οι οποίοι δεν υπόκεινται στους αυστηρούς κανόνες λειτουργίας και εποπτείας που διέπουν τα πιστωτικά ιδρύματα, απασχόλησε τόσο το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ίδρυμα και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα όσο και τα νομοθετικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ενδεικτικά αναφέρονται οι κύριες επιφυλάξεις για την έκδοση ηλεκτρονικού χρήματος από μη πιστωτικά ιδρύματα; > Οι φορείς αυτοί υπάγονται σε περιορισμένη εποπτεία ή δεν εποπτεύονται καθόλου και δεν είναι εξοικειωμένοι με την ανάπτυξη ασφαλών συστημάτων πληρωμών όσο είναι τα πιστωτικά ιδρύματα. Ακόμη, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να δίνουν βαρύτητα στη βραχυπρόθεσμη αύξηση των κερδών τους και όχι στην προστασία της συνολικής εμπορικής τους φήμης, με αποτέλεσμα τα προϊόντα του ηλεκτρονικού χρήματος που εκδίδουν να είναι ευάλωτα σε παράνομες ενέργειες (π.χ. πλαστογραφία, παράνομη χρήση). > Δεδομένης της μη υπαγωγής των εν λόγω φορέων σε εποπτεία, τους ευνοεί σε σύγκριση με τα πιστωτικά ιδρύματα, καθώς οι πρώτοι δεν υπόκεινται στις δαπάνες οι οποίες συνδέονται με την εκτενή νομοθετική ρύθμιση και την εποπτεία των τελευταίων. > Εξαιτίας της μη αναφοράς των εκτός του χρηματοπιστωτικού τομέα φορέων στην κεντρική τράπεζα, η έκδοση ηλεκτρονικού χρήματος από αυτά απειλεί τη δυνατότητα της κεντρικής τράπεζας Βλ. Α. Κ. Μαλλέρου, Το δίκαιο του ηλεκτρονικού χρήματος, Νομική Βιβλιοθήκη, 2007, σελ. 28

10 να προσμετρήσει την τταροχή χρήματος στην οικονομία και είναι δυνατόν να εττηρεάσει την ικανότητά της να διαμορφώνει αποτελεσματικά τη νομισματική πολιτική/ Γενικότερα, η Δεύτερη Τραπεζική Οδηγία (89/646/ΕΟΚ) προέβλεπε την έκδοση και διαχείριση μέσων πληρωμών από τα πιστωτικά ιδρύματα. Σε αυτές τις εργασίες ανήκει και η έκδοση του ηλεκτρονικού χρήματος, πράγμα το οποίο δεν οριζόταν ρητά από τη συγκεκριμένη Οδηγία, αλλά διευκρινίστηκε με την Οδηγία 2000/46/ΕΚ, στην οποία ορίζεται ότι «Στα πιστωτικά ιδρύματα επιτρέπεται ήδη, δυνάμει του σημείου 5 του Παραρτήματος I της Οδηγίας 2000/12/ΕΚ, να εκδίδουν και να διαχειρίζονται μέσα πληρωμής, συμπεριλαμβανομένου του ηλεκτρονικού χρήματος, και να ασκούν αυτές τις δραστηριότητες σε όλη την Κοινότητα στο πλαίσιο της αμοιβαίας αναγνώρισης και του συνολικού συστήματος προληπτικής εποπτείας που εφαρμόζεται στα πιστωτικά ιδρύματα σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές τραπεζικές οδηγίες». Εξαιτίας της ιδιαιτερότητας του ηλεκτρονικού χρήματος σε σύγκριση με τα υπόλοιπα μέσα πληρωμής προέκυψαν συζητήσεις ως προς τους εκδότες αυτού, καθώς ο ρόλος των τελευταίων κρίνεται πολύ σημαντικός. Έτσι, το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ίδρυμα, στην Έκθεση για τις Προπληρωμένες Κάρτες Πολλαπλών Χρήσεων που υιοθέτησε το 1994, συστήνει στις εθνικές τράπεζες να επιτρέπουν την έκδοση ηλεκτρονικού χρήματος αποκλειστικά στα πιστωτικά ιδρύματα και κατ εξαίρεση σε μη πιστωτικά ιδρύματα, μόνο εφόσον τα τελευταία παρέχουν αποκλειστικά υπηρεσίες πληρωμών σε εθνικό επίπεδο, υπόκεινται σε κατάλληλους κανόνες, ιδίως ως προς τη ρευστότητά τους και εποπτεύονται από την ίδια αρχή που εποπτεύονται τα πιστωτικά ιδρύματα. Η εν λόγω σύσταση υιοθετήθηκε στο ελληνικό δίκαιο με την Πράξη του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος 2366/1995. Η θέση της έκδοσης ηλεκτρονικού χρήματος αποκλειστικά από ' Βλ. Α. Κ. Μαλλέρου, Το δίκαιο του ηλεκτρονικού χρήματος, Νομική Βιβλιοθήκη, 2007, σελ. 28

11 πιστωτικά ιδρύματα επαναλήφθηκε από τη γνωμοδότηση του Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ιδρύματος, που εκδόθηκε το Συγχρόνως διαπιστώθηκε η ανάγκη διεύρυνσης της έννοιας του πιστωτικού ιδρύματος με σκοπό τη δυνατότητα έκδοσης ηλεκτρονικού χρήματος και από φορείς που δεν επιθυμούν τη χορήγηση πιστώσεων, ώστε να εξασφαλισθούν ισοδύναμοι όροι συμμετοχής στην αγορά. Έπειτα, η ίδια θέση ακολουθήθηκε και από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στην Αναφορά της για το ηλεκτρονικό χρήμα. Εντωμεταξύ, ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις χωρίς να έχουν την άδεια να λειτουργήσουν ως πιστωτικά ιδρύματα άρχισαν να εκδίδουν ηλεκτρονικό χρήμα. Επομένως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντιλήφθηκε το πρόβλημα και υπέβαλε πρόταση Οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου. Αποτέλεσμα όλων αυτών αποτέλεσαν οι Οδηγίες 2000/12/ΕΚ, 2000/46/ΕΚ και 2000/28/ΕΚ, 2005/60/ΕΚ,2006/48/ΕΚ και η 2007/64/ΕΚ όπου και ρυθμίστηκαν τα εν λόγω ζητήματα. Εδώ πρέπει να αναφερθεί ότι έχει εκδοθεί η οδηγία 2009/110/ΕΚ από την ΕΕ και προς το παρόν βρίσκεται στο στάδιο δημιουργίας νόμου με τελική ημερομηνία υποβολής του στις 30/04/ Η διεύρυνση της έννοιας του πιστωτικού ιδρύματος & των ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος Η διεύρυνση της έννοιας του πιστωτικού ιδρύματος, που είχε προταθεί από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, πραγματοποιήθηκε με την 2000/28/ΕΚ Οδηγία, η οποία τροποποίησε την 2000/12/ΕΚ Οδηγία. Η Πρώτη και Δεύτερη Τραπεζικές Οδηγίες, όριζαν ως πιστωτικό ίδρυμα την επιχείρηση, η δραστηριότητα της οποίας συνίσταται στην αποδοχή από το κοινό καταθέσεων ή άλλων επιστρεπτέων κεφαλαίων και στη χορήγηση πιστώσεων για ίδιο λογαριασμό, ο οποίος ορισμός επαναλήφθηκε στο άρθρο 1 παρ. 1 της Οδηγίας 2000/12/ΕΚ και στη συνέχεια τροποποιήθηκε από την Οδηγία 2000/28/ΕΚ. Σύμφωνα με την τελευταία πιστωτικά

12 ιδρύματα αποτελούν αφενός οι φορείς που δέχονται καταθέσεις και άλλα επιστρεπτέα κεφάλαια από το κοινό και χορηγούν πιστώσεις για λογαριασμό τους και στα οποία, μεταξύ των λοιπών δραστηριοτήτων τους, επιτρέπεται η έκδοση και διαχείριση ηλεκτρονικού χρήματος, αφετέρου τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος, δηλαδή οι λοιποί εκδότες μέσων πληρωμής υπό τη μορφή ηλεκτρονικού χρήματος, των οποίων οι δραστηριότητες περιορίζονται στις αναφερόμενες στο άρθρο 1 παρ. 5 της Οδηγίας 2000/46/ΕΚ. Η εν λόγω έννοια του πιστωτικού ιδρύματος επαναλαμβάνεται και στη τραπεζική Οδηγία 2006/48/ΕΚ και στην 2007/64/ΕΚ. Επομένως, το δικαίωμα έκδοσης ηλεκτρονικού χρήματος αναγνωρίζεται τόσο στα παραδοσιακά πιστωτικά ιδρύματα όσο και στα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος, τα οποία μαζί συνθέτουν πλέον τη διευρυμένη έννοια του πιστωτικού ιδρύματος. Οποιοσδήποτε άλλος φορέας, που δεν εμπίπτει στην εν λόγω έννοια, απαγορεύεται να εκδώσει ηλεκτρονικό χρήμα Η ενσωμάτωση της κοινοτικής νομοθεσίας στην Ελληνική εν νομή τάξη Ο V. 2076/1992, ο οποίος τροποποιήθηκε από το ν. 3148/2003, ο οποίος ενσωμάτωσε τις Οδηγίες 2000/12/ΕΚ και 2000/46/ΕΚ στην ελληνική νομοθεσία, συμπεριλαμβάνει στην έννοια του πιστωτικού ιδρύματος τόσο τις επιχειρήσεις των οποίων η δραστηριότητα συνίσταται στην αποδοχή από το κοινό καταθέσεων και λοιπών επιστρεπτέων κεφαλαίων και στη χορήγηση πιστώσεων για λογαριασμό τους, όσο και τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος (άρθρο 2 αρ. 1).^ Οι ορισμοί για το ηλεκτρονικό χρήμα και για το ίδρυμα ηλεκτρονικού χρήματος είναι ίδιοι με αυτούς της ' Βλ. Λ. Κ. Μαλλέρου, Το δίκαιο του ηλεκτρονικού χρήματος, Νομική Βιβλιοθήκη, 2007, σελ. 34 ^ Βλ. Α. Κ. Μαλλέρου, Το δίκαιο του ηλεκτρονικού χρήματος, Νομική Βιβλιοθήκη, 2007, σελ. 35

13 Οδηγίας 2000/46/ΕΚ. Συγχρόνως, το άρθρο 14 παρ. 5 του ν. 3148/2003 ατταγόρευσε ρητά την έκδοση ηλεκτρονικού χρήματος από φορείς που δεν αποτελούν πιστωτικά ιδρύματα. Οι προαναφερόμενες προβλέψεις επαναλαμβάνονται και στο νέο τραπεζικό νόμο 3601/2007 (άρθρο 2 παρ. 1 β, άρθρο 4 παρ.5). Στο δε νέο νόμο 3862/2010 περιλαμβάνονται και τα υποκαταστήματα των πιστωτικών ιδρυμάτων με καταστατική έδρα εκτός Ελλάδος, εφόσον η άδεια λειτουργίας του ιδρύματος καλύπτει την παροχή υπηρεσιών πληρωμών. Η εν λόγω διεύρυνση, όπως έχει προειπωθεί, θεωρήθηκε απαραίτητη από τον κοινοτικό νομοθέτη ώστε να επιτευχθεί η διαμόρφωση ισότιμων όρων ανταγωνισμού μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων και των ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος ως προς τη συγκεκριμένη δραστηριότητα της έκδοσης ηλεκτρονικού χρήματος. Από την άλλη πλευρά, όμως, έχει ασκηθεί κριτική ως προς την ένταξη του ιδρύματος ηλεκτρονικού χρήματος στην έννοια του πιστωτικού ιδρύματος.^ Η εν λόγω ένταξη είναι τεχνική και όχι ουσιαστική. Το ίδρυμα ηλεκτρονικού χρήματος, αφού ασκεί τη δραστηριότητα της «έκδοσης και διαχείρισης μέσων πληρωμών», σύμφωνα με τη διάταξη του εδαφίου ε της παραγράφου 1 του άρθρου 24 του ν. 2076/1992, η οποία επαναλήφθηκε και στο εδάφιο ε της παραγράφου 1 του άρθρου 11 του νέου ν. 3601/2007, πρόκειται ουσιαστικά για χρηματοδοτικό ίδρυμα, όπως αυτό προσδιορίζεται στο άρθρο 2 παρ. 6 του ν. 2076/1992 και αντίστοιχα στο άρθρο 2 παρ. 11 του V. 3601/2007. Επομένως, η αναφορά των εφαρμοστέων διατάξεων που έχουν θεσπιστεί ειδικά για τα πιστωτικά ιδρύματα και επί των ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος θα ήταν αρκετή για την εναρμόνιση του εθνικού δικαίου με τις κοινοτικές Οδηγίες. Πράγματι, με το άρθρο 20ζ του ν. 3148/2003, και ήδη με το άρθρο 59 του ν. 3601/2007, ορίζονται οι διατάξεις που εφαρμόζονται συμπληρωματικά στις επιχειρήσεις αυτές, μεταξύ των οποίων οι διατάξεις του ν. 3601/2007 για τα πιστωτικά ιδρύματα -με ορισμένες εξαιρέσεις-, οι ρυθμίσεις για την αμοιβαία αναγνώριση σε σχέση Βλ. I.Α Ψυχομάνης, Οι τράπεζες και η εποπτεία τους- Δίκαιο του τραπεζικού συστήματος, Σάκκουλας 2006, σελ.139

14 με την έκδοση ηλεκτρονικού χρήματος και οι διατάξεις του ν. 2331/1995 και τη λοιπή νομοθεσία περί πρόληψης και καταστολής της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες. Εφόσον, δηλαδή, ήδη προβλέπονται οι διατάξεις που αναφέρονται στα πιστωτικά ιδρύματα και εφαρμόζονται επί των επιχειρήσεων ηλεκτρονικού χρήματος, ο σκοπός που επιδιώκεται με την διεύρυνση της έννοιας του πιστωτικού ιδρύματος έχει ήδη υλοποιηθεί και η ένταξη αυτών των επιχειρήσεων στα πιστωτικά ιδρύματα είναι καταχρηστική Ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος και πιστωτικά ιδρύματα ως προς τις διατάξεις του νόμου 3601/2007 Όπως προαναφέρθηκε, τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος εμπίπτουν στην έννοια των πιστωτικών ιδρυμάτων. Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η δραστηριότητα της έκδοσης ηλεκτρονικού χρήματος. Το ζήτημα που προκύπτει είναι ποιες διατάξεις εφαρμόζονται τελικά στα πρώτα και ποιες στα δεύτερα ως προς την κοινή τους δραστηριότητα. Χρηματοδοτικό ίδρυμα είναι η επιχείρηση, η οποία δεν είναι πιστωτικό ίδρυμα και της οποίας η κύρια δραστηριότητα συνίσταται σε τοποθετήσεις, σε τίτλους ή στην άσκηση μιας ή περισσότερων από τις δραστηριότητες που αναφέρονται στα σημεία β -ιβ του άρθρου του παρόντος Η Οδηγία 2000/46/ΕΚ στο άρθρο 1 παρ. 1 προσδιορίζει το πεδίο εφαρμογής της. Ρητά ορίζει ότι «Η παρούσα Οδηγία εφαρμόζεται στα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος»^^. Συνεπώς, δεν εφαρμόζεται στα παραδοσιακά πιστωτικά ιδρύματα που, παράλληλα με τις άλλες δραστηριότητες, εκδίδουν ηλεκτρονικό χρήμα. Επιπλέον, στο άρθρο 2 αυτής αναφέρονται οι διατάξεις των τραπεζικών Οδηγιών που Βλ. Άρϋρο 2 παράγραφος 6 του νόμου 2076/1992 Βλ. Άρϋρο 1 παράγραφος 1 της οδηγίας 200/46/ΕΚ

15 εφαρμόζονται συμπληρωματικά επί των επιχειρήσεων ηλεκτρονικού χρήματος. Συγκεκριμένα, ορίζεται ότι όπου δεν προβλέπεται ρητώς διαφορετικά στα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος εφαρμόζονται μόνο οι διατάξεις που αναφέρονται σε πιστωτικά ιδρύματα και περιέχονται στην Οδηγία 91/308/ΕΟΚ «για την πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες», καθώς και οι διατάξεις της Οδηγίας 2000/12/ΕΚ «για την ανάληψη και την άσκηση δραστηριότητας των πιστωτικών ιδρυμάτων», εκτός από ορισμένες διατάξεις αυτής που αναφέρονται ρητά. Έτσι δεν τυγχάνουν εφαρμογής επί των ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος το 2ο Κεφαλαίο του Τίτλου V (άρθρα 34-51) το οποίο αναφέρεται στα τεχνικά μέσα προληπτικής εποτττείας. Ακόμη, δεν εφαρμόζονται τα άρθρα 5 (κεφαλαιακές απαιτήσεις -αρχικό και ίδια κεφάλαια), 11 (γνωστοποίηση άδειας στην Επιτροπή), 13 (εγκατάσταση και εποπτεία επί υποκαταστημάτων πιστωτικών ιδρυμάτων με άδεια λειτουργίας σε άλλα κράτη-μέλη), 19 (περί χρηματοδοτικών ιδρυμάτων), 20 παρ. 7 (υποκαταστήματα που άρχισαν τις δραστηριότητές τους πριν την ), 51 (όρια των ειδικών συμμέτοχων σε μη χρηματοδοτικές επιχειρήσεις) και 59 (περί επιπέδων παρατήρησης). Από την άλλη πλευρά, τα πιστωτικά ιδρύματα που εκτός των άλλων δραστηριοτήτων τους εκδίδουν και ηλεκτρονικό χρήμα, δεν υπάγονται στην Οδηγία 2000/46/ΕΚ (η οποία όπως ήδη αναφέρθηκε αφορά μόνο ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος), αλλά υπάγονται στις υπόλοιπες τραπεζικές Οδηγίες, όπως αυτές κωδικοποιήθηκαν από την 2000/12/ΕΚ, στους κανόνες εθνικής νομοθεσίας περί προληπτικής εποπτείας και τους κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης. Ως προς το εθνικό δίκαιο τώρα, ο ν. 3601/2007 με τίτλο «Ανάληψη και άσκηση δραστηριοτήτων από τα πιστωτικά ιδρύματα, επάρκεια ιδίων κεφαλαίων των πιστωτικών ιδρυμάτων και των επιχειρήσεων παροχής επενδυτικών υπηρεσιών και λοιπές διατάξεις», αναφέρεται στο κεφάλαιο Γ με τίτλο «Ειδικές ρυθμίσεις για τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος» στα τελευταία. Επομένως, τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος υπάγονται στις ρυθμίσεις του κεφαλαίου αυτού. Ακόμη, το άρθρο 59 σχετικά με τη «Συμπληρωματική εφαρμογή διατάξεων» ορίζει την αναλογική εφαρμογή των διατάξεων του ν. 3601/2007 για τα πιστωτικά ιδρύματα και στα

16 ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος (παρ. 1). Εξαιρούνται της εφαρμογής αυτής οι διατάξεις των άρθρων 5 (παρ. 1, 3, 4), 11, 18, 19, 23, 27, 28, 88, 89 και 91, που αναφέρονται ρητά στην παράγραφο 2 του άρθρου 59 του εν λόγω νόμου. Στην παράγραφο 4 του ίδιου ορίζεται η αναλογική εφαρμογή στις συγκεκριμένες επιχειρήσεις των διατάξεων με αναφορά σε πιστωτικά ιδρύματα που περιλαμβάνονται; στο V. 2190/1920, όπως ισχύει μετά την πρόσφατη τροποποίησή του από το ν. 3604/2007, στο V. 2331/1995, όπως ισχύει, και τη λοιπή εν γένει νομοθεσία περί πρόληψης και καταστολής της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, στο V. 2789/2000 για τα συστήματα πληρωμών και διακανονισμών χρηματοπιστωτικών μέσων, όπως ισχύει και στο Π.Δ. 33/2000 για τις διασυνοριακές μεταφορές πιστώσεων, όπως ισχύει. Συνοψίζοντας, τα παραδοσιακά πιστωτικά ιδρύματα, που εκδίδουν μέσα πληρωμής υπό τη μορφή ηλεκτρονικού χρήματος, υπάγονται στις διατάξεις του τραπεζικού ν. 3601/2007. Οι ρυθμίσεις του κεφαλαίου Γ εφαρμόζονται μόνο στα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος, δηλαδή σε επιχειρήσεις που αν και δεν είναι παραδοσιακά πιστωτικά ιδρύματα, ωστόσο εμπίπτουν στην εν λόγω έννοια και έχουν ως αποκλειστική δραστηριότητα την έκδοση ηλεκτρονικού χρήματος. Στα τελευταία εφαρμόζονται αναλογικά οι διατάξεις του V. 3601/2007 που αφορούν στα πιστωτικά ιδρύματα, εκτός από ορισμένες ρητώς προσδιορισμένες εξαιρούμενες διατάξεις ΜΟΡΦΗ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Σύμφωνα με το άρθρο 53 παρ. 1, τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος επιτρέπεται να ιδρύονται και να λειτουργούν με τη μορφή ανώνυμης εταιρείας. Αντίθετα τα παραδοσιακά πιστωτικά ιδρύματα επιτρέπεται να

17 έχουν εκτός από τη μορφή της ανώνυμης εταιρείας διαζευκτικά και τη μορφή αμιγούς πιστωτικού συνεταιρισμού (άρθρο 5 παρ. 1 του ν. 3601/2007). Κάτι δεν προβλέπεται ρητά για τις εν λόγω επιχειρήσεις (άρθρο 59 παρ. 2 του ν. 3601/2007), γιατί σε αντίθετη περίπτωση ο κύκλος των εργασιών ενός ηλεκτρονικού ιδρύματος θα ήταν πολύ περιορισμένος. 2.1 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΗΑΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 5 της Οδηγίας 2000/46/ΕΚ και το άρθρο 54 του V. 3601/2007, η κύρια δραστηριότητα των ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος αποτελεί η έκδοση αυτού. Ως προς τις υπόλοιπες δραστηριότητές τους, αυτές περιορίζονται σε εργασίες, οι οποίες συνδέονται στενά με την έκδοση ηλεκτρονικού χρήματος. Ο περιορισμός αυτός οφείλεται στο καθεστώς προληπτικής εποπτείας που οι εν λόγω επιχειρήσεις υπάγονται. Το τελευταίο είναι πιο εξειδικευμένο και συνεπώς λιγότερο δύσκαμπτο από το εποπτικό καθεστώς που εφαρμόζεται στα πιστωτικά ιδρύματα.συγχρόνως, όμως, κρίνεται απαραίτητη η διατήρηση ισότιμων όρων ανταγωνισμού μεταξύ των τελευταίων και των ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος ώστε να εξασφαλιστούν συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού προς όφελος των κομιστών. Για αυτό το λόγο, προς αντιστάθμιση των απλουστευμένων χαρακτηριστικών του εποπτικού καθεστώτος που εφαρμόζεται στις εν λόγω επιχειρήσεις, έχουν θεσπιστεί αυστηρότερες διατάξεις κυρίως ως προς τις δραστηριότητες αυτών." ' Το σύστημα προληπτικής εποπτείας θα αναπτυχθεί παρακάτω. λ. σημείο 11 του Προοιμίου της Οδηγίας 2000/46/ΕΚ λ. σημείο 12 του Προοιμίου της Οδηγίας 2000/46/ΕΚ

18 2.1.1 Περιορισμοί ως προς τις δραστηριότητες Όπως προαναφέρθηκε, οι δραστηριότητες των ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος, εκτός από την έκδοση μέσων πληρωμής υπό μορφή ηλεκτρονικού χρήματος, αυτές περιορίζονται μόνο στις ακόλουθες: στην παροχή χρηματοπιστωτικών και μη χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, οι οποίες συνδέονται στενά με την κύρια ενασχόλησή τους, δηλαδή την έκδοση ηλεκτρονικού χρήματος. Ως τέτοια αναφέρεται η διαχείριση του ηλεκτρονικού χρήματος. Επιπλέον, μπορούν να διενεργούν εργασίες λειτουργικές και βοηθητικές της έκδοσης ηλεκτρονικού χρήματος και τέλος να εκδίδουν και να διαχειρίζονται άλλα μέσα πληρωμής με εξαίρεση οποιαδήποτε πιστοδοτική δραστηριότητα στην αποθήκευση στοιχείων στο ηλεκτρονικό υπόθεμα για λογαριασμό άλλων επιχειρήσεων ή φορέων του δημόσιου τομέα. Καθίσταται εμφανές, λοιπόν, ότι η βασική δραστηριότητα των ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος είναι η έκδοση αυτού. Συγχρόνως, έχουν τη δυνατότητα να προβαίνουν σε εργασίες, οι οποίες είναι στενά συνδεόμενες ή βοηθητικές σχετικά με την προαναφερόμενη δραστηριότητα. Οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία που απομακρύνεται από τα συγκεκριμένα δεδομένα βρίσκεται εκτός πεδίου εφαρμογής των εν λόγω επιχειρήσεων. Ακόμη, αξίζει να αναφερθεί η ρητή απαγόρευση άσκησης οποιαδήποτε πιστοδοτικής δραστηριότητας από αυτά, δηλαδή η χορήγηση δανείου ή κάθε είδους πίστωσης στο κοινό (άρθρο 54 παρ. 1 α ν. 3601/2007) καθώς επίσης δεν επιτρέπεται να ασκούν κατ επάγγελμα τη δραστηριότητα της αποδοχής καταθέσεων ή άλλων επιστρεπτέων κεφαλαίων σύμφωνα με το άρθρο 16 παράγραφος 4 του νόμου 3862/2010. Τέλος, αξίζει να υπογραμμιστεί ότι ανεξάρτητα από το ποιες είναι οι επιτρεπόμενες δραστηριότητες των ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος, μόνο αυτή της έκδοσης του ηλεκτρονικού χρήματος τελεί υπό την αρχή της Βλ. Άρϋρο 1 παράγραφος 5 της Οδη/ίας 2000/46/ΕΚ & άρϋρο 54 παράγραφος 1 του νόμου 3601/2007

19 αμοιβαίας αναγνώρισης (άρθρο 59 παρ. 3 ν. 3601/2007, άρθρο 2 παρ. 2 Οδηγίας 2000/46/ΕΚ). Επομένως, μια τέτοια κοινοτική επιχείρηση που έχει λάβει άδεια από την αρμόδια εποπτική αρχή του κράτους καταγωγής της, μπορεί να εγκατασταθεί και να ασκήσει την δραστηριότητα αυτή σε άλλο κράτος-μέλος, χωρίς να απαιτείται ως προς αυτό σχετική άδεια της εποπτικής αρχής του κράτους υποδοχής. Αν αντιθέτως επιθυμεί να ασκήσει κάποια από τις συναφείς και λειτουργικές εργασίες που κατά τον νόμο επιτρέπονται, τότε απαιτείται να λάβει τη σχετική άδεια Περιορισμοί ως προς τις συμμετοχές Περιορισμοί τίθενται και σε σχέση με τις συμμετοχές των ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος σε άλλες επιχειρήσεις. Με τον όρο «συμμετοχή» νοείται η από μέρους φυσικού ή νομικού προσώπου άμεση ή έμμεση κατοχή κεφαλαίου ή δικαιωμάτων ψήφου μιας επιχείρησης, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας διαρκής δεσμός και να δίνεται στον συμμετέχοντα η δυνατότητα να ασκεί επιρροή στη διαχείριση και τις δραστηριότητες της επιχείρησης.^ Στο άρθρο 59 παρ. 2 του ν. 3601/2007 ορίζεται ότι το άρθρο 23 του ίδιου νόμου δεν τυγχάνει εφαρμογής στα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος. Στο τελευταίο προβλέπονται οι ειδικές συμμετοχές των πιστωτικών ιδρυμάτων σε άλλες επιχειρήσεις. Επιπλέον, στο άρθρο 54 παρ. 2 του ίδιου ν ό μ ο υ,ο ρ ίζ ε τ α ι ότι απαγορεύεται τα εν λόγω ιδρύματα να κατέχουν οποιαδήποτε συμμετοχή σε άλλες επιχειρήσεις, εκτός αν αυτές διενεργούν εργασίες συναφείς, λειτουργικές ή άλλες βοηθητικές που σχετίζονται με το ηλεκτρονικό χρήμα, το οποίο εκδίδεται ή διανέμεται από συγκεκριμένο ίδρυμα ηλεκτρονικού χρήματος. Επίσης, με απόφαση της Τράπεζας της Ελλάδας μπορεί να ορίζεται ότι, για την πραγματοποίηση ειδικής Βλ. Ψυχομάνης, Οι τράπεζες και η εηοπτεία τους. Δίκαιο του τραπεζικού συστήματος, Σάκκουλας 2(306, σελ 60 '' Βλ. αντίστοιχα άρϋρο 1 παρ. 2 εδάφιο γ' της Οδηγίας 2000/46/ΕΚ

20 συμμετοχής στο μετοχικό κεφάλαιο των εττιχειρήσεων αυτών, απαιτείται προηγούμενη έγκρισή της. Η πρόβλεψη αυτή υπάρχει στην Πράξη του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας 2527/2003, όπου στο Κεφάλαιο II, άρθρο Α, αναφέρονται περιπτώσεις όπου απαιτείται η προηγούμενη άδεια της Τράπεζας της Ελλάδας προκειμένου να αποκτηθεί ειδική συμμετοχή: α) στην περίπτωση για την αρχική απόκτηση ειδικής συμμετοχής στο μετοχικό κεφάλαιο επιχείρησης που διενεργεί λειτουργικές ή βοηθητικές εργασίες σε σχέση με την έκδοση ηλεκτρονικού χρήματος, εφόσον η αξία της συμμετοχής υπερβαίνει το 2% των κατά το τέλος του αμέσως προηγούμενου ημερολογιακού εξαμήνου ιδίων κεφαλαίων του ιδρύματος ηλεκτρονικού χρήματος, β) στην περίπτωση για την επαύξηση τέτοιας ειδικής συμμετοχής, εφόσον η αξία της επαύξησης υπερβαίνει σωρευτικά εντός κάθε ημερολογιακού έτους το ποσό που αντιστοιχεί σε ποσοστό 5% των κατά το τέλος του αμέσως προηγούμενου ημερολογιακού εξαμήνου ιδίων κεφαλαίων του ιδρύματος ηλεκτρονικού χρήματος, καθώς και περιπτώσεις, όπου απαιτείται να γνωστοποιηθεί η επαύξηση ειδικής συμμετοχής για την οποία δεν απαιτείται η προηγούμενη άδεια της Τράπεζας της Ελλάδας.^ Περιορισμοί ως προς τις επενδύσεις Είναι γνωστό ότι τα πιστωτικά ιδρύματα προβαίνουν σε επενδυτικές δραστηριότητες με σκοπό τον πολλαπλασιασμό των κερδών που έχουν συγκεντρώσει. Τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος εφόσον εμπίπτουν στην έννοια των ανωτέρω αναπτύσσουν επιχειρηματική και επενδυτική δράση. Στα πλαίσια όμως, πάντα του συστήματος προληπτικής εποπτείας με σκοπό την ισότητα των όρων ανταγωνισμού, έχουν θεσπιστεί περιορισμοί στις επενδύσεις των εν λόγω επιχειρήσεων, οι οποίοι Βλ. Α. Κ. Μαλλέρου, Το δίκαιο η 2527/2003, άρθρο II, Α παρ. 1 και: > ηλεκτρονικού χρήματος,νομικί] Βιβλιοθήκη 2007, σελ και ΠΔΤΕ

21 αποσκοπούν στο να εξασφαλίσουν ότι οι σχετιζόμενες με κυκλοφορούν ηλεκτρονικό χρήμα χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις των ιδρυμάτων αυτών καλύπτονται ανά πάσα στιγμή από περιουσιακά στοιχεία με επαρκή ρευστότητα και χαμηλό κίνδυνο. Σκοπός, λοιπόν, των περιορισμών πσυ τίθενται αποτελεί η διασφάλιση της οικονομικής αξιοπιστίας των εν λόγω ιδρυμάτων και η αποφυγή της υπέρμετρης διόγκωσης των υποχρεώσεων αυτών. Οι ποιοτικοί και ποσοτικοί αυτοί περιορισμοί προβλέπονται στα άρθρα 5 της Οδηγίας 2000/46/ΕΚ και 55 του ν. 3601/2007. Πιο συγκεκριμένα, ένας πρώτος περιορισμός που τίθεται αφορά στο ποσό που μπορούν να επενδύουν οι επιχειρήσεις ηλεκτρονικού χρήματος. Αυτό ορίζεται στο ύψος τουλάχιστον των χρηματοοικονομικών υποχρεώσεών τους που απορρέουν από το μη αποδοθέν ηλεκτρονικό χρήμα που έχουν εκδώσει (άρθρο 55 παρ. 1 ν. 3601/2007). Ένας δεύτερος περιορισμός αφορά στα στοιχεία στα οποία μπορούν να επενδύσουν αυτές οι επιχειρήσεις, και τα οποία απαριθμούνται περιοριστικά και είναι τα ακόλουθα: στοιχεία ενεργητικού που σταθμίζονται με μηδενικό συντελεστή πιστωτικού κινδύνου και επαρκή ρευστότητα (αναφέρονται περιοριστικά στον νόμο -άρθρο 55 παρ. 1 α ν. 3601/2007 και άρθρο 5 παρ. 1 α Οδηγίας 2000/46/ΕΚ), καταθέσεις όψεως^ σε πιστωτικά ιδρύματα τα οποία κατατάσσονται από εξωτερικούς οργανισμούς πιστοληπτικής αξιολόγησης στην πρώτη βαθμίδα πιστωτικής ποιότητας (άρθρο 55 παρ. 1 β ν. 3601/2007 και άρθρο 5 παρ. 1 β Οδηγίας 2000/46/ΕΚ) και χρεωστικούς τίτλους αναγνωρισμένους ως εγκεκριμένα στοιχεία επαρκούς ρευστότητας, που εκδίδονται από επιχειρήσεις άλλες από εκείνες που έχουν ειδική συμμετοχή στην επιχείρηση ηλεκτρονικού χρήματος ή εκείνες που συμπεριλαμβάνονται στους ενοποιημένους λογαριασμούς αυτών (άρθρο 55 παρ. 1 γ ν. 3601/2007 και άρθρο 5 παρ. 1 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, Τραπεζικό δίκαιο-δίκαιο τραπεζικών συμβάσεων, Σάκκουλας, 2001, σ. 245

22 γ Οδηγίας 2000/46/ΕΚ). Ειδικά όσον αφορά στις επενδύσεις σε καταθέσεις όψεως και χρεωστικούς τίτλους, όπως προαναφέρθηκε, ο νόμος ορίζει αφενός ότι δεν πρέπει να υπερβαίνουν το εικοσαπλάσιο των ιδίων κεφαλαίων της επιχείρησης Με τον όρο αυτό, αναφερόμαστε στις καταθέσεις όψεως που είναι αποδοτέες όταν ζητηθούν και συμφωνούνται ως τέτοιες. Αναλυτικότερα για καταθέσεις όψεως ηλεκτρονικού χρήματος, αφετέρου ότι υπόκεινται σε περιορισμούς τουλάχιστον ισοδύναμους προς αυτούς που έχει θεσπίσει η Τράπεζα της Ελλάδος για την εποπτεία και τον έλεγχο των μεγάλων χρηματοδοτικών ανοιγμάτων των πιστωτικών ιδρυμάτων. Οι κανόνες, που αφορούν τις επενδύσεις των ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος, εξειδικεύονται περαιτέρω από το άρθρο II, Γ της ΠΔΤΕ 2527/2003, ενώ η Τράπεζα της Ελλάδας, η οποία εποπτεύει τους εν λόγω εκδότες, έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει περαιτέρω περιορισμούς στους κινδύνους αγοράς που τα συγκεκριμένα ιδρύματα μπορούν να αναλαμβάνουν από τις επενδύσεις που πραγματοποιούν.^"' Για την κάλυψη, μάλιστα, των κινδύνων αγοράς που αναλαμβάνει μια τέτοια επιχείρηση, τόσο με την έκδοση ηλεκτρονικού χρήματος όσο και με τις επιτρεπόμενες επενδύσεις που πραγματοποιούνται, δικαιούται σύμφωνα με τον νόμο να χρησιμοποιεί στοιχεία εκτός ισολογισμού τα οποία χαρακτηρίζονται από επαρκή βαθμό ρευστότητας και αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε χρηματιστήρια -χρηματοοικονομικά παράγωγα, που σχετίζονται με επιτόκια και συναλλαγματικές ισοτιμίες.^^ Τέλος, στην παράγραφο 6 του άρθρου 55 του ν. 3601/2007 ρυθμίζεται η περίπτωση στην οποία η συνολική αξία των τοποθετήσεων είναι μικρότερη της συνολικής αξίας των χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων της Βλ. Άρβρο 55 παρ. 2 ν. 3601/2007 και άρθρο 5 παρ. 2 OSqyiaq 2000/46/ΕΚ Βλ. Άρθρο 55 παρ. 4 ν. 3601/2007 και άρθρο 5 παρ. 4 Οδηγίας 2000/46/ΕΚ Βλ. Άρθρο 55 παρ. 3 ν. 3601/2007 και 5 παρ. 3 Οδηγίας 2000/46/ΕΚ

23 επιχείρησης από το υπόλοιπο του μη αποδοθέντος ηλεκτρονικού χρήματος που έχει εκδοθεί. 2.2 ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ ΤΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Όπως έχει προαναφερθεί, τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος εμπίπτουν στην έννοια των πιστωτικών ιδρυμάτων και υπόκεινται σε ένα διαφοροποιημένο καθεστώς προληπτικής εποπτείας σε σχέση με τα τελευταία. Πιο συγκεκριμένα, προβλέπονται ορισμένες εξαιρέσεις και κάποιοι επιπρόσθετοι περιορισμοί για τις εν λόγω επιχειρήσεις, ώστε το σύστημα εποπτείας τους να είναι αφενός πιο ευέλικτο και πιο εύκαμπτο και αφετέρου πιο αυστηρό για να μη θίγεται η ισοτιμία των όρων ανταγωνισμού στα πλαίσια των συναλλαγών. Το ιδιαίτερο αυτό εποπτικό σύστημα έχει διαμορφωθεί έτσι ώστε να λαμβάνονται υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ιδρυμάτων αυτών και να είναι ικανό να αντιμετωπίσει τους ιδιαίτερους κινδύνους που συνδέονται με την έκδοση του ηλεκτρονικού χρήματος. Έτσι εκτός από την ιδιότητα του πιστωτικού ιδρύματος, που πρέπει να συντρέχει στο πρόσωπο του εκδότη, για την έκδοση ηλεκτρονικού χρήματος πρέπει να πληρούνται και οι προϋποθέσεις, που θα αναλυθούν παρακάτω. Η τήρηση των εν λόγω προϋποθέσεων ελέγχεται από την Τράπεζα της Ελλάδος, στα πλαίσια της αρμοδιότητάς της για την άσκηση της προληπτικής εποπτείας.^^ Σημειωτέον ότι ο εθνικός νομοθέτης, στα πλαίσια του ν. 3601/2007 και της ΠΔΤΕ 2527/2003, έχει συμμορφωθεί με τις επιταγές του κοινοτικού νομοθέτη, όπως αυτές διαμορφώνονται στις Οδηγίες 2000/12/ΕΚ και 2006/48/ΕΚ. Οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί ένα πιστωτικό ίδρυμα. Βλ, Α. Κ. Μαλλέρου, Το δίκαιο του ηλεκτρονικού χρήματος. Νομική Βιβλιοθήκη 2007, σελ

24 προκειμένου να προβαίνει νομίμως στην έκδοση ηλεκτρονικού χρήματος αναφέρονται παρακάτω Άδεια λειτουργίας Το άρθρο 4 της Οδηγίας 2000/12/ΕΚ επιβάλλει στα κράτη-μέλη να απαιτούν την έκδοση προηγούμενης άδειας για την έναρξη δραστηριοτήτων πιστωτικού ιδρύματος. Η υποχρέωση προηγούμενης άδειας επαναλαμβάνεται και στη νέα Οδηγία 2006/48/ΕΚ (άρθρο 6). Η συγκεκριμένη υποχρέωση ισχύει τόσο για τις τράπεζες όσο και για τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος (άρθρο 2 παρ. 1 της Οδηγίας 2000/46/ΕΚ). Στην ελληνική έννομη τάξη, η ΠΔΤΕ 2527/2003, περί προληπτικής εποπτείας των ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος, εξειδικεύει τους όρους και τις προϋποθέσεις παροχής από την Τράπεζα της Ελλάδας άδειας ίδρυσης και λειτουργίας των εν λόγω ιδρυμάτων. Ειδικότερα, τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος υποχρεούνται, πριν από την έναρξη λειτουργίας τους, να υποβάλλουν αίτηση προς την Τράπεζα της Ελλάδας, ακολουθώντας τη διαδικασία που ορίζεται στο κεφάλαιο A της ΠΔΤΕ 2526/2003. Σύμφωνα με την ΠΔΤΕ 2526/2003 (Άρθρο 1.2) στα δικαιολογητικά και τη μελέτη σκοπιμότητας, που πρέπει να συνοδεύουν την αίτηση, θα πρέπει να εξειδικεύονται επιπροσθέτως τα εξής: το είδος του ηλεκτρονικού υποθέματος στο οποίο θα αποθηκεύεται η νομισματική αξία (είτε μικροεπεξεργαστής ενσωματωμένος σε κάρτα είτε μνήμη ηλεκτρονικού υπολογιστή), οι διαδικασίες και τα μέσα λειτουργίας του σχήματος έκδοσης, διάθεσης και διαχείρισης του ηλεκτρονικού χρήματος, το ανώτατο όριο αποθηκευτικής ικανότητας ανά ηλεκτρονικό υπόθεμα, οι όροι και το ελάχιστο όριο εξαργύρωσης των μονάδων και η προβλεπόμενη, για την πρώτη τριετία από την έναρξη λειτουργίας, εξέλιξη του μέσου εξαμηνιαίου υπολοίπου των χρηματοοικονομικών υποχρεώσεών του από το μη αποδοθέν (δηλαδή το ευρισκόμενο σε κυκλοφορία) υπόλοιπο του ηλεκτρονικού χρήματος που έχουν ΠΔΤΕ 2526/ «Κωδικοποίηση

25 και συμπλήρωση των διατάξεων της ΠΔΤΕ 1379/1988, όπως ισχύει, σχετικά με τους όρους και προϋποθέσεις παροχής άδειας για ίδρυση πιστωτικού ιδρύματος στην Ελλάδα», ΦΕΚ Α 301/ εκδώσει.^'* Σύμφωνα με το άρθρο 5 του νόμου 3862/2010 (για την οδηγία 2007/64/ΕΚ) για να αποκτήσει κάποιος ενδιαφερόμενος άδεια λειτουργίας ως ίδρυμα πληρωμών στην Ελλάδα εκτός από την αίτηση που πρέπει να υποβάλλει στην Τράπεζα της Ελλάδος, πρέπει να καταθέσει και τα εξής: πρόγραμμα δραστηριοτήτων κατά το οποίο θα αναφέρεται το είδος το προβλεπόμενων υπηρεσιών πληρωμών, ένα επιχειρηματικό σχέδιο το οποίο θα περιέχει μία πρόβλεψη προϋπολογισμού για τα τρία πρώτα οικονομικά έτη(με σκοπό να δείχνει ότι το ίδρυμα εξασφαλίζει καλή λειτουργία), στοιχεία που τεκμηριώνουν ότι το ίδρυμα πληρωμών διαθέτει το αρχικό κεφάλαιο, περιγραφή των μέτρων για να διασφαλίζονται τα κεφάλαια των χρηστών της υπηρεσίας πληρωμών, περιγραφή οργανωτικού πλαισίου διακυβέρνησης, περιγραφή των μηχανισμών του εσωτερικού ελέγχου, περιγραφή οργανωτικής δομής του αιτούντος και της σχεδιαζόμενης χρήσης αντιπροσώπων και υποκαταστημάτων και συμμετοχής σε εθνικό ή διεθνές σύστημα πληρωμών, ταυτότητα των προσώπων που κατέχουν ειδικές συμμετοχές στο ίδρυμα πληρωμών, ταυτότητα των διευθυντικών στελεχών και των υπευθύνων για την διαχείριση του ιδρύματος καθώς και στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι είναι έντιμοι και διαθέτουν γνώσεις και πείρα για την παροχή υπηρεσιών, ταυτότητα των νόμιμων ελεγκτών, νομική μορφή και εταιρικό του αιτούντος και διεύθυνση των κεντρικών γραφείων του αιτούντος Νομική μορφή & αμοιβαία αναγνώριση Όπως έχει προαναφερθεί, τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος συστήνονται αποκλειστικά υπό τη μορφή ανώνυμης εταιρείας. Βλ..Α. Κ. Μαλλέρου, Το δίκαιο του ηλεκτρονικού χρήματο,νομική Βιβλιοθήκη, 2007, σελ. 73

26 Η άδεια λειτουργίας των τραπεζών και των ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος υπάγεται στο καθεστώς αμοιβαίας αναγνώρισης, που θεσπίζεται με το άρθρο 18 της Οδηγίας 2000/12/ΕΚ, όπως και διατηρείται και στην Οδηγία 2006/48/ΕΚ. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 18 της Οδηγίας 2000/12/ΕΚ, και αντίστοιχα με το άρθρο 23 της Οδηγίας 2006/48/ΕΚ, τα κράτη-μέλη προβλέπουν ότι οι δραστηριότητες που περιλαμβάνονται στον κατάλογο του παραρτήματος I μπορούν να ασκούνται στο έδαφός τους, τόσο με την εγκατάσταση υποκαταστήματος όσο και με την παροχή υπηρεσιών, από κάθε πιστωτικό ίδρυμα που έχει λάβει άδεια λειτουργίας και εποπτεύεται από τις αρμόδιες αρχές ενός άλλου κράτους μέλους, εφόσον οι δραστηριότητες αυτές καλύπτονται από την άδεια λειτουργίας. Με αυτόν τον τρόπο θεσπίζεται η αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης, σύμφωνα με την οποία η άδεια που εκδίδεται από ένα κράτος-μέλος είναι ισχυρή και αναγνωρίζεται σε όλη την Κοινότητα. Η αρχή αυτή συνδέεται και με την αρχή της προληπτικής εποπτείας. Έτσι, τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος μπορούν, εφόσον λάβουν την απαιτούμενη άδεια λειτουργίας από τις αρμόδιες αρχές του κράτους-μέλους προέλευσης, να εκδίδουν ηλεκτρονικό χρήμα σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στις δραστηριότητες περιλαμβάνονται και η έκδοση και διαχείριση μέσων πληρωμών άρα και ηλεκτρονικού χρήματος είτε παρέχοντας υπηρεσίες εξ αποστάσεως σε κατοίκους άλλων κρατών-μελών είτε ιδρύοντας υποκατάστημα. Οι αρμόδιες αρχές του κράτους υποδοχής δεν μπορούν να θέσουν επιπλέον κανόνες ούτε να ασκούν πρόσθετους ελέγχους. Αρκεί το σύστημα εποπτείας των αρμόδιων αρχών του κράτους προέλευσης. Οι εν λόγω αρχές της αμοιβαίας αναγνώρισης και προληπτικής εποπτείας ενσωματώνονται στο ελληνικό δίκαιο με τα άρθρα 10, 11, του V. 3601/2007. Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι η αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης στα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος ισχύει μόνο για τη δραστηριότητα της έκδοσης αυτού και όχι για τις λοιπές επιτρεπόμενες εργασίες αυτών, (άρθρο 59 παρ. 3).

27 2.2.3 Ύψος αρχικού κεφαλαίου και ιδίων κεφαλαίων Η Τράπεζα της Ελλάδος ασκώντας εποπτεία επί των ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος χορηγεί άδεια λειτουργίας σε αυτό, κατόπιν σχετικής αίτησής του, εφόσον αφενός έχει τη μορφή ανώνυμης εταιρίας, αφετέρου έχει καταβληθεί ολοσχερώς σε μετρητά το αρχικό κεφάλαιο, το οποίο πρέπει να είναι τουλάχιστον τρία εκατομμύρια ευρώ (άρθρο 53 παρ. 2 του V.3601/2007). Πάντως, μπορεί να αναπροσαρμόζεται το ελάχιστο απαιτούμενο αρχικό κεφάλαιο με απόφαση της Τράπεζας της Ελλάδος, όχι όμως και να ορίζεται σε ποσό μικρότερο του ενός εκατομμυρίου ευρώ (άρθρο 53 παρ. 5 του ίδιου νόμου), διότι στην περίπτωση αυτή θα παραβιαζόταν η ρύθμιση της Οδηγίας 2000/46/ΕΚ ότι το αρχικό κεφάλαιο ιδρύματος ηλεκτρονικού χρήματος δεν μπορεί να είναι μικρότερο του ενός εκατομμυρίου ευρώ (άρθρο 4 παρ. 1). Το αρχικό κεφάλαιο καταβάλλεται ολοσχερώς σε μετρητά. Σε αντίθετη περίπτωση εφαρμόζεται το άρθρο 5 παρ. 6 V. 3601/2007. Σύμφωνα με το οποίο εφαρμόζονται τα εξής: α) Σε περίπτωση που το αρχικό κεφάλαιο δεν καλύπτεται ολοσχερώς σε μετρητά, η Τράπεζα της Ελλάδας ορίζει, με απόφαση της, κατά περίπτωση, τα λοιπά στοιχεία με τα οποία μπορεί αυτό να καλύπτεται και καθορίζει την απαιτούμενη αναλογία των μετρητών προς τα εν λόγω στοιχεία, λαμβάνοντας υπόψη τα ισχύοντα κριτήρια για την επάρκεια της ρευστότητας και τη φερεγγυότητα των πιστωτικών ιδρυμάτων. β) Ειδικότερα στην περίπτωση μετατροπής λειτουργούντος νομικού προσώπου σε πιστωτικό ίδρυμα, ποσοστό τουλάχιστον 80% του ενεργητικού του υπό μετατροπή νομικού προσώπου θα πρέπει να είναι συνολικά τοποθετημένο σε μετρητά, καταθέσεις, τίτλους διαπραγματεύσιμους σε οργανωμένες αγορές και βραχυπρόθεσμα δάνεια ή λοιπές πιστώσεις που έχουν χορηγηθεί με τραπεζικά κριτήρια. Το αντίστοιχο ελάχιστο όριο που αναγράφεται στον νόμο 3601/2007 για τα πιστωτικά ιδρύματα με μορφή ανώνυμης εταιρείας είναι δεκαοχτώ εκατομμύρια ευρώ, ενώ για τις συνεταιριστικές τράπεζες ανάλογα με την περιοχή εγκατάστασής τους έξι, δέκα ή δεκαοχτώ εκατομμύρια ευρώ. Ενώ στον νόμο 3862/2010 το αρχικό κεφάλαιο που απαρτίζεται από

28 τα στοιχεία που ορίζονται στην παράγραφο 4 του άρθρου 2 του νόμου 3601/2007 ως εξής: Όταν το ίδρυμα παρέχει μόνο τις υπηρεσίες πληρωμών στα εμβάσματα το κεφάλαιο του δεν πρέπει ποτέ να υπολείπεται του ποσού των Όταν το ίδρυμα παρέχει τις υπηρεσίες πληρωμών για εκτέλεση πράξεων πληρωμής όπου η συγκατάθεση του πληρωτή για να εκτελεσθεί μια πράξη πληρωμής δίδεται μέσω τηλεπικοινωνιακής, ψηφιακής ή πληροφορικής συσκευής και η πληρωμή γίνεται στον φορέα εκμετάλλευσης τηλεπικοινωνιακού, πληροφορικού συστήματος ή δικτύου, ο οποίος ενεργεί αποκλειστικά ως μεσάζων μεταξύ του χρήστη υπηρεσιών πληρωμών και του προμηθευτή αγαθών και υπηρεσιών, τότε το κεφάλαιό του δεν πρέπει ποτέ να υπολείπεται του ποσού των ϋ m m m n Όταν το ίδρυμα παρέχει τις υπηρεσίες πληρωμών στις κάτωθι δραστηριότητες: o υπηρεσίες που επιτρέπουν τις τοποθετήσεις μετρητών σε λογαριασμό πληρωμών, καθώς και όλες οι δραστηριότητες που απαιτούνται για την τήρηση λογαριασμού πληρωμών ο υπηρεσίες που επιτρέπουν τις αναλήψεις μετρητών από λογαριασμό πληρωμών, καθώς και όλες οι δραστηριότητες που απαιτούνται για την τήρηση λογαριασμού πληρωμών εκτέλεση πράξεων πληρωμής, συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς κεφαλαίων, σε λογαριασμό πληρωμών που έχει ανοίξει ο χρήστης στον πάροχο υπηρεσιών πληρωμών του ή σε άλλο πάροχο υπηρεσιών πληρωμών: εκτέλεση εντολών άμεσης χρέωσης, συμπεριλαμβανομένης της εφάπαξ άμεσης χρέωσης. ίί. εκτέλεση πράξεων πληρωμής με κάρτα πληρωμής ή ανάλογο μέσο ίίί. εκτέλεση μεταφορών πίστωσης, συμπεριλαμβανομένων

29 των πάγιων εντολών ο εκτέλεση πράξεων πληρωμής στο πλαίσιο των οποίων τα χρηματικά ποσά καλύπτονται από πιστωτικό άνοιγμα για το χρήστη υπηρεσιών πληρωμών: ί. εκτέλεση εντολών άμεσης χρέωσης, συμπεριλαμβανομένης της εφάπαξ άμεσης χρέωσης ϋ. εκτέλεση πράξεων πληρωμής με κάρτα πληρωμής ή ανάλογο μέσο ϋί. εκτέλεση μεταφορών πίστωσης, συμπεριλαμβανομένων των πάγιων εντολών ο έκδοση ή/και απόκτηση μέσων πληρωμών τότε το κεφάλαιο του δεν πρέπει ποτέ να υπολείπεται του ποσού των Ιδιαίτερες ρυθμίσεις εισάγονται και ως προς τα ίδια κεφάλαια, τα οποία ονομάζονται αλλιώς κεφάλαιο ευθύνης, το οποίο περιλαμβάνει περιουσιακά στοιχεία, στοιχεία του ενεργητικού του πιστωτικού ιδρύματος, όπως το καταβεβλημένο κεφάλαιο, τη διαφορά από την έκδοση μετοχών υπέρ το άρτιον, τα αποθεματικά, εκτός από εκείνα που προέρχονται από αναπροσαρμογές πάγιων στοιχείων, το υπόλοιπο των κερδών τρέχουσας ή παρελθούσας χρήσης που μεταφέρεται στην επόμενη, τα προσωρινά κέρδη της τρέχουσας χρήσης και τα κεφάλαια για γενικούς τραπεζικούς κινδύνους.36^^ Τα ίδια κεφάλαια θα πρέπει καθόλη τη διάρκεια του ιδρύματος ηλεκτρονικού χρήματος να είναι τουλάχιστον ίσα με το εκάστοτε απαιτούμενο ελάχιστο αρχικό κεφάλαιο (άρθρο 4 παρ. 1 Οδηγίας 2000/46/ΕΚ και άρθρο 53 παρ. 3 ν. 3601/2007). Συμπληρωματικά, θα πρέπει τα ίδια κεφάλαια, ανά πάσα στιγμή, να μην υπολείπονται του 2% είτε του τρέχοντος υπολοίπου είτε του μέσου Βλ. Σ.Δ. Ψυχομάνης, Οι τράπεζες κο σελ.58 επ ηεποτττεία τους. Δίκαιο του τραπεζικού συστήματος, Σάκκουλας 2006,

30 υπολοίπου των προηγούμενων 6 μηνών του συνόλου των χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων που απορρέουν από το μη αποδοθέν ηλεκτρονικό χρήμα που έχει εκδώσει το ίδρυμα (άρθρο 4 παρ. 2 της Οδηγίας 2000/46/ΕΚ και 53 παρ. 4 ν. 3601/2007). Ειδικά για επιχείρηση που δεν έχει συμπληρώσει 6 μήνες λειτουργίας, ορίζεται ότι τα ίδια κεφάλαιά της πρέπει να είναι τουλάχιστον ίσα με το 2% είτε του εκάστοτε τρέχοντος υπολοίπου είτε του προβλεπόμενου για 6 μήνες υπολοίπου από την ημερομηνία έναρξης λειτουργίας, συνυπολογιζομένου και του εκάστοτε υφιστάμενου υπολοίπου, μέχρι τη συμπλήρωση 6 μηνών του συνόλου των χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων που θα απορρέουν από το μη αποδοθέν ηλεκτρονικό χρήμα που θα έχει εκδώσει (άρθρο 4 παρ. 3 Οδηγίας 2000/46/ΕΚ και άρθρο 53 παρ. 4 ν. 3601/2007). Αυτό το προβλεπόμενο ποσό για τους 6 μήνες λειτουργίας καθορίζεται βάσει του προγράμματος επιχειρηματικού σχεδιασμού. Σύμφωνα με τον νόμο 3862/2010 δεν επιτρέπεται η πολλαπλή χρήση στοιχείων επιλέξιμων ως ίδια κεφάλαια εφόσον το ίδρυμα πληρωμών ανήκει στον ίδιο όμιλο με άλλο ίδρυμα πληρωμών, πιστωτικό ίδρυμα, επιχείρηση επενδύσεων, εταιρεία διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων ή ασφαλιστική επιχείρηση. Ισχύει επίσης όταν ένα ίδρυμα πληρωμών είναι υβριδικού χαρακτήρα και ασκεί δραστηριότητες άλλες από την παροχή υπηρεσιών πληρωμής που αναφέρονται στο παράρτημα. Εφόσον πληρούνται οι όροι του άρθρου 31 του ν. 3601/2007 η Τράπεζα της Ελλάδος δύναται να επιλέξει να μην εφαρμόσει το άρθρο 8 στα ιδρύματα πληρωμών που συμπεριλαμβάνονται στην εποπτεία σε ενοποιημένη βάση του μητρικού πιστωτικού ιδρύματος σύμφωνα με το ν. 3601/ Κανόνες εσωτερικής διαχείρισης Στα άρθρα 7 της Οδηγίας 2000/46/ΕΚ και 56 του ν. 3601/2007 ορίζεται η υποχρέωση της χρηστής και συνετής διαχείρισης. Ειδικότερα, τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος υποχρεούνται να έχουν καλή διοικητική οργάνωση, πρόσφορες λογιστικές διαδικασίες και επαρκείς μηχανισμούς εσωτερικού 29

31 ελέγχου, που να ανταποκρίνονται στους χρηματοοικονομικούς και μη χρηματοοικονομικούς κινδύνους στους οποίους είναι εκτεθειμένα, συμπεριλαμβανομένων του λειτουργικού κινδύνου και των κινδύνων που συνδέονται με τη συνεργασία με οποιαδήποτε επιχείρηση που διενεργεί λειτουργικές ή άλλες βοηθητικές εργασίες σχετιζόμενες με τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες. Επιπλέον, όσον αφορά το σύστημα εσωτερικού ελέγχου, ΠΔΤΕ 2527/2003 προβλέπει ότι αυτό πρέπει να διασφαλίζει την αποτελεσματική και ασφαλή λειτουργία των εφαρμογών ηλεκτρονικού χρήματος, κατά τα οριζόμενα στην ΠΔΤΕ 2438/1998, η οποία τροποποιήθηκε και καταργήθηκε με τη νέα ΠΔΤΕ 2577/2006. «Πλαίσιο αρχών λειτουργίας και κριτηρίων αξιολόγησης της οργάνωσης και των Συστημάτων Εσωτερικού Ελέγχου των πιστωτικών και χρηματοδοτικών ιδρυμάτων και σχετικές αρμοδιότητες των διοικητικών τους οργάνων», ΦΕΚ Α 59/ Εποπτεία της τήρησης των επιβαλλόμενων υποχρεώσεων στα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος Στο άρθρο 6 της Οδηγίας 2000/46/ΕΚ ορίζεται η εξακρίβωση τήρησης των απαιτήσεων αρχικού κεφαλαίου και μόνιμων ίδιων κεφαλαίων και των περιορισμών ως προς τις επενδύσεις των ηλεκτρονικών ιδρυμάτων. Σύμφωνα με αυτό, ο εν λόγω έλεγχος πραγματοποιείται δύο φορές το χρόνο είτε από τις αρμόδιες αρχές είτε από τα ίδια τα ιδρύματα. Αυτή η πρόβλεψη διαφοροποιείται στον ελληνικό νόμο. Ειδικότερα, στο άρθρο 57 του V. 3601/2007, ορίζεται ότι η τήρηση των επιβαλλόμενων υποχρεώσεων στα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος αποτελεί αντικείμενο εποπτείας και ελέγχου της Τράπεζας της Ελλάδας. Η ίδια έχει τη δυνατότητα με αποφάσεις της να καθορίζει τα στοιχεία και τις πληροφορίες που υποχρεούνται οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις να της παρέχουν ανά πάσα στιγμή, αλλά και τις λεπτομέρειες και τη διαδικασία εξακρίβωσης της τήρησης των απαιτήσεων και των σχετικών περιορισμών. Επομένως, ο